TIẾT 123 NGHĨA TƯỜNG MINH và hàm ý

Nhiệt liệt chào mừng các thầy
cô giáo
về dự tiết học
GV: Phan Thị Hàn
Trường THCS Văn Lang.


Hãy kể tên các thành
phần biệt lập? Nói rõ
về một thành phần
nào đó và lấy 1 ví dụ
minh hoạ?


Tình huống 1:
A hỏi B :
A: - Bây giờ là mấy giờ rồi?
B: - Bây giờ là tám giờ.
Tình huống 2:
Cô giáo đã giảng bài được một lúc, một bạn
xin vào lớp, cô giáo hỏi:
- Bây giờ là mấy giờ rồi?
- Em xin lỗi cô xe em bị hỏng.



TiÕt 123: NghÜa t­êng minh vµ hµm ý.
I. Bài học
*Ng÷ liÖu vµ ph©n
tÝch
1. Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi

1. Ph©n biÖt nghÜa t­êng
minh vµ hµm ý


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

Đoạn trích SGK trang 74
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười
nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào
liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến
chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi
trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng nhận lại
chiếc khăn và quay vội đi
(Theo Nguyễn Thành Long- Lặng lẽ Sa Pa)


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.
I. Bi hc
*Ngữ liệu và phân tích
1. c on trớch sau v tr li cõu hi
+ Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
- Anh rất tiếc thời gian còn lại quá ít để trò
chuyện, tâm sự.
->Nội dung thông báo không được diễn đạt

trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
-Được suy ra từ những từ ngữ ấy.
- Giúp thể hiện tình cảm một cách kín đáo,
tế nhị, lịch sự.
=>Hàm ý.

1.Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý
a. Hàm ý: Là phần thông báo
tuy không được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu
nhưng có thể suy ra từ những
từ ngữ ấy.


Tiết
123:
Nghĩa
tường
minh
và
hàm
Tiết 123:
Nghĩa
tường
minh
và
hàm
ý.ý.

*Bài tập nhanh:
Tìm hàm ý trong câu ca dao sau:
Khôn ngoan đá đáp người ngoài
Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau .
Hàm ý: Anh em ruột thịt không nên
đánh, cãi nhau.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

Tình huống:
Nhìn thấy học sinh A đầu tóc bù xù cô giáo nói:
-Em có cái đầu đẹp nhỉ.
A vừa vuốt vội tóc vừa bối rối:
-Cô lại phê bình khéo em rồi.
Cô giáo:
- Tôi đâu có nói thế, tự em nhận đấy nhé.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.
I. Bi hc

*Ngữ

liệu và phân tích

1. c on trớch sau v tr li cõu hi

1.Phân biệt nghĩa tường minh
và hàm ý

a. Hàm ý
Là phần thông báo tuy không
được diễn đạt trực tiếp bằng
từ ngữ trong câu nhưng có thể
suy ra từ những từ ngữ ấy.
Đặc tính của hàm ý:
+Có thể giải đoán được
+Có thể chối bỏ


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

Đoạn trích SGK trang 74
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười
nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào
liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.
Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến
chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi
trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn
sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng nhận lại
chiếc khăn và quay vội đi
(Theo Nguyễn Thành Long- Lặng lẽ Sa Pa)


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.
I. Bi hc

*Ngữ liệu và phân tích
1. c on trớch sách giáo khoa trang
74 v tr li cõu hi
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây
này!
- Không chứa ẩn ý.
- Được diễn đạt trực tiếp bằng từ
ngữ trong câu.
->Nghĩa tường minh.

1.Phân biệt nghĩa tường
minh và hàm ý
a. Hàm ý
b. Nghĩa tường minh
Là phần thông báo được
diễn đạt trực tiếp bằng từ
ngữ trong câu.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.
c. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý:
Nghĩa tường minh
*Khái niệm: Là phần thông
báo được diễn đạt trực tiếp
bằng từ ngữ trong câu.
* Được dùng: - Khi diễn đạt
trực tiếp ý mình muốn nói.
-Dùng thường
xuyên trong giao tiếp.

Hàm ý
-Là phần thông báo không đư
ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ
trong câu nhưng có thể suy ra từ
những từ ngữ ấy
- Khi không muốn diễn đạt trực
tiếp ý mình muốn nói để đảm
bảo sự tế nhị kín đáo, lịch sự.
- Chỉ dùng trong một số tình
huống nhất định.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

* Ghi nhớ: SGK/ 75

1. Bài 1: SGK/75

II. Luyện
tập

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục 1.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.
a.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng
đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm
một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.

Đây là cách dùng hình ảnh để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ
thuật.
b.
Cô gái đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại
bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới
trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay
vội đi.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

II. Luyện
tập

b. Câu cuối đoạn:
Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.
+ mặt đỏ ửng
( ngượng ).
+ nhận lại chiếc khăn
(hành động không thể khác được, vì đó là chiếc khăn của cô).
+ quay vội đi
( quá ngượng ).
-> Cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô ngượng vì định
kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho người thanh niên thế mà anh lại
quá thật thà tưởng cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.
Đây cũng là đặc trưng của ngôn ngữ hình tượng.

Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

II. Luyện tập
Bài 2: SGK/75
Hãy cho biết hàm ý in đậm trong đoạn trích sau đây:
-Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư
nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi.Tuổi già cần nước chè: ở Lào
Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món nước chè pha nước mưa thơm
như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Lặng lẽ Sa Pa-Nguyễn Thành Long )
Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè đấy.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

II. Luyện tập
Bài3: SGK

Tìm câu có hàm ý, cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại
nói trổng:
-Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im giả vờ không nghe, chờ nó gọi Ba vô ăn cơm .
Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
-Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
Hàm ý. Ông vô ăn cơm đi!

Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

II. Luyện tập
Bài 4: SGK

Những câu sau có phải là câu chứa hàm ý không?

- Hà, nắng gớm, về nào
( Là câu nói lảng ).
- Tôi thấy người ta đồn
( Là câu nói dở dang ).
=> Hai câu trên không chứa hàm ý.


Tiết 123: Nghĩa tường minh và hàm ý.

II. Luyện tập
Bài tập bổ sung: Hãy chỉ ra nghĩa tường minh và hàm ý trong ví
dụ sau:
Hôm nay trời nắng như nung
Mẹ em đi cấy phơi lưng cả ngày
ước gì em hoá thành mây
Em che cho mẹ suốt ngày bóng râm
Tường minh: Người mẹ đi cấy dưới trời nắng nóng gay gắt; con ư
ớc mình hoá thành mây để che nắng cho mẹ
Hàm ý: Tình cảm yêu thương trìu mến của đứa con với mẹ, với
những người đang lao động vất vả dưới trời nắng nóng và ước
mong làm được việc gì hữu ích cho mẹ.

TiÕt 123: NghÜa t­êng minh vµ hµm ý.

H­íng dÉn vÒ nhµ
1. NghÜa t­êng minh lµ g×?
2. Hµm ý lµ g×?
3. Ph©n biÖt nghÜa t­êng minh vµ hµm ý.