Thế giới hình tượng trong thơ phạm hổ viết cho thiếu nhi

Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Thơ viết cho thiếu nhi là một bộ phận không thể thiếu được của văn
học thiếu nhi nói riêng và văn học Việt Nam nói chung. Sự phát triển phong
phú và toàn diện về các mặt đề tài, chủ đề và thể loại của thơ ca cho thiếu nhi
được chứng minh bằng việc có rất nhiều tác phẩm hay sống được với thời
gian. Gắn liền với những “đứa con tinh thần” đó là tên tuổi những nhà văn,
nhà thơ chuyên sáng tác văn học cho thiếu nhi như: Tô Hoài, Nguyễn Huy
Tưởng, Võ Quảng, Đoàn Giỏi, Trần Thanh Địch, Nguyễn Đình Thi, Phạm
Hổ, Bảo Định Giang, Xuân Quỳnh, Vũ Ngọc Bình…
1.2. Trong số đó, Phạm Hổ là một trong những cây bút tâm huyết với
nghề. Chình vì vậy, các sáng tác của Phạm Hổ đã được bao thế hệ nhỏ tuổi
nhiệt tình đón nhận, yêu mến.
Phạm Hổ sáng tác rất nhiều thể loại cho thiếu nhi : Thơ, truyện, kịch,
truyện ngắn, truyện vừa, truyện cổ tích… Ở thể loại nào ông cũng để lại ấn
tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Thơ văn Phạm Hổ viết cho các em
thường ngộ nghĩnh, vui tươi, dễ hiểu, dễ nhớ, giàu trí tưởng tượng, phù hợp
với tâm lí trẻ thơ. Đặc biệt, thơ ông viết cho các em thường giản dị, trong
sáng, hồn nhiên như những câu đồng dao dễ hiểu, dễ nhớ đưa trẻ vào thế giới
xung quanh đầy phong phú và thú vị. Thơ Phạm Hổ hòa nhập vào tâm hồn
trẻ tạo nên một thế giới nghệ thuật sống động với nhiều điều bất ngờ, lý thú
và mới mẻ.
1.3. Đến với thơ viết cho thiếu nhi của Phạm Hổ người đọc như tận mắt
trông thấy một thế giới hình tượng trong sáng, đẹp đẽ. Mỗi bài thơ là một câu
chuyện cổ tích hấp dẫn trẻ thơ: này là những con vật ngộ nghĩnh đáng yêu và
đây là thế giới các loài hoa, loài cây, loại quả đang sinh sôi khoe sắc và đây
nữa, đó còn là thế giới đồ vật giản dị, quen thuộc nhưng sống động, có hồn,

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

1


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

qua cái nhìn dí dỏm, ngộ nghĩnh của nhà thơ. Hay đó còn là thế giới những
trò chơi truyền thống, những em bé hồn nhiên đáng yêu... Nói tóm lại, thơ
Phạm Hổ không chỉ đơn thuần viết cho các em mà còn muốn truyền đến các
em cả nguồn mạch sống, những giá trị văn hóa đạo đức và cả khát vọng dân
tộc.
1.4. Hiện nay, chương trình giảng dạy văn học thiếu nhi trong nhà trường
các cấp học từ Mẫu giáo, Tiểu học đến Cao đẳng, Đại học chiếm một dung
lượng đáng kể. Với vai trò là một giáo viên Mầm non tương lai, người rất
quan tâm đến những vần thơ đặc sắc của Phạm Hổ viết cho lứa tuổi nhi đồng.
Chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài Thế giới hình tượng trong thơ Phạm Hổ
viết cho thiếu nhi không chỉ vì những lí do này mà còn là sự thể hiện lòng
mến yêu, trân trọng của tác giả luận văn đối với một hồn thơ được nhiều
người kính trọng.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Phạm Hổ là một trong số ít nhà văn chuyên tâm viết cho các em.
Trải qua hơn 50 năm miệt mài sáng tác (1945-1999), Phạm Hổ để lại cho nền
văn học thiếu nhi Việt Nam khoảng 25 tập thơ, truyện, 10 kịch bản sân khấu,
hoạt hình… Với những đóng góp lớn lao ấy, nhiều nhà nghiên cứu đã dành
tặng Phạm Hổ niềm ưu ái, sự ngưỡng mộ, cảm phục trước một tấm lòng hết
mình vì tuổi thơ.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa đã có những khám phá rất thú vị: “Phạm Hổ

đã hiến dâng trọn vẹn cái phần tinh tuý nhất của đời mình, của tâm hồn mình
cho con trẻ. Đọc thơ của ông, ta thấy ông rất yêu trẻ con. Mà không chỉ yêu,
ông còn kính trọng và sùng bái chúng. Vì thế nói đến ông ta vẫn quen nghĩ đó
là thi sĩ chuyên viết cho thiếu nhi, viết bằng nhiều thể loại: thơ, truyện, kịch,
truyện thần thoại, rồi kịch bản phim hoạt hình…”. [11, T950].
Nhà nghiên cứu Vân Thanh một lần nữa đã tổng kết những đặc điểm
thơ Phạm Hổ như sau: “Nói về thơ Phạm Hổ trước hết là nói về thiên nhiên.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

2


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Dù rằng ca ngợi thiên nhiên là một điểm chung của các nhà thơ, nhà văn viết
cho thiếu nhi. Qua đó bức tranh thiên nhiên, người viết gợi cho các em lòng
yêu cuộc sống, bạn bè, đất nước”. [21, T345].
Nhà phê bình văn học Nguyễn Xuân Nam cũng đồng tình với ý kiến
trên và mở rộng thêm: “Phạm Hổ biết làm cho các em biết nhìn vào thế giới
thân quen bao giờ cũng có nhiều điều lạ và từ đây rút ra nhiều điều đáng suy
nghĩ”. [15, T102].
Trong cuộc hội thảo về các tác giả viết cho thiếu nhi, nhà văn Nguyên
Ngọc đã phát biểu: “Bạn ( Phạm Hổ) vừa mở thêm ra một cánh cửa nữa và
theo chân anh, bước ra cánh cửa ấy, ta bỗng gặp một chân trời hứa hẹn và
mênh mông hơn, vừa gần gũi vừa mới lạ, vừa quen thuộc vừa mỗi bước khiến
ta lại ngạc nhiên”.
Nhà văn Nguyên Ngọc lại nhấn mạnh: “Bằng những tác phẩm bao giờ

về kích thước cũng nhỏ bé, anh đã tạo nên một thế giới của riêng anh, thế
giới ấy của anh mà anh tặng cho các em và đã trở thành thế giới của các em,
phong phú ngày càng phong phú hơn, rộng và sâu hơn, đẹp đẽ hơn”. [19,
T49]. Trong thơ Phạm Hổ có một thế giới mang đậm phong cách của nhà
thơ, nhà thơ không chiếm giữ lấy làm của riêng mà với cả tấm lòng, ông dành
tặng cho con trẻ. Thật kì diệu thay, thế giới ấy ngay lập tức được các em đón
nhận và yêu quý. Các em thỏa sức hồn nhiên vui chơi, khám phá những bất
ngờ thú vị, thậm chí tô vẽ cùng tác giả để tạo nên “Một thế giới của tượng
tượng đầy những nhầm lẫn và thắc mắc. Sự truyền cảm của thơ Phạm Hổ
chính là ở chỗ đó”. [9, T153].
Phạm Hổ đã tạo được thế giới thơ riêng cho mình, và thế giới ấy đã
trở thành thế giới riêng của các em, hàng triệu em từ Nam ra Bắc, cả nước
ngoài nữa, cái thế giới ấy của Phạm Hổ ngày càng phong phú hơn, rộng và
sâu hơn, đẹp đẽ hơn.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

3


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Qua thực tiễn khảo sát và nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy: Các sáng
tác của Phạm Hổ nói chung cũng như thơ ông viết cho thiếu nhi nói riêng đã
được các nhà nghiên cứu và độc giả quan tâm, chú ý. Tất cả đã khẳng định tài
năng của Phạm Hổ viết cho các em. Tuy nhiên chưa có một nghiên cứu nào đi
sâu tìm hiểu một cách hệ thống về thế giới hình tượng trong thơ Phạm Hổ viết
cho thiếu nhi. Đây là một gợi ý để chúng tôi nghiên cứu đề tài Thế giới hình

tượng trong thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi một cách hệ thống, toàn diện. Do
đó, ý kiến của các nhà nghiên cứu đi trước sẽ là những định hướng quý báu
giúp chúng tôi khai triển luận văn.
3. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu những điểm đặc sắc, nổi bật của Thế giới hình tượng
trong thơ Phạm Hổ viết cho thiếu nhi. Việc nghiên cứu này không chỉ có ý
nghĩa về mặt lí luận mà còn có giá trị thực tiễn trong công tác giảng dạy thơ
Phạm Hổ và cho những ai quan tâm đến văn học thiếu nhi nói chung.
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Để thực hiện đề tài Thế giới hình tượng trong thơ Phạm Hổ viết cho
thiếu nhi, chúng tôi tập trung khảo sát toàn bộ sáng tác thơ Phạm Hổ viết cho
các em, bao gồm các tập: Chú bò tìm bạn, Em thích em yêu, Những người bạn
nhỏ, Bạn trong vườn, Những người bạn im lặng, Từ không đến mười, Đỗ
trắng đỗ đen, Cháu chọn hạt nào.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp khảo sát, thống kê
- Phương pháp phân tích tổng hợp
- Phương pháp so sánh.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

4


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

NỘI DUNG
Chương 1

QUAN NIỆM SÁNG TÁC
CHO THIẾU NHI CỦA PHẠM HỔ
1.1. Con đường đến với sáng tác cho thiếu nhi
Nhà thơ Phạm Hổ sinh ngày 28 - 11 – 1926, ở xã Nhơn An, Huyện An
Nhơn, tỉnh Bình Định. Xuất thân trong một gia đình Nho học, Phạm Hổ học
tiểu học ở quê, học trung học ở Huế, thi đỗ thành chung ở Qui Nhơn. Ông là
một trong những nhà văn thông thạo tiếng Pháp. Sau Cách mạng tháng Tám,
ông làm công tác tuyên truyền. Trong kháng chiến chống Pháp, ông là Uỷ
viên Ban chấp hành đoàn hội hoạ Liên khu V. Tập kết ra Bắc, ông tiếp tục
làm công tác văn học nghệ thuật và từng giữ các chức vụ như Phó tổng biên
tập thứ nhất tuần báo Văn nghệ. Phó trưởng Ban đối ngoại Hội Nhà văn, Chủ
tịch Hội đồng văn học thiếu nhi Hội nhà văn Việt Nam.
Khi còn nhỏ, Phạm Hổ cùng một người em nữa ra Huế ở cùng người anh
ruột Phạm Văn Kí là nhà báo, nhà thơ, nhà văn viết tiếng Việt và tiếng Pháp,
khi đó đang là chủ tờ tạp chí Huế (Gazette de Hue). Phạm Hổ được học tiếng
Pháp qua những quyển Sách Hồng ( Livre Roes ) – là những cuốn sách viết
cho thiếu nhi của các nhà văn Pháp. Điều đó góp phần nuôi dưỡng hoài bão
viết văn cho thiếu nhi của ông.
Sau Cách Mạng tháng Tám, ông làm công tác thông tin tuyên truyền ở
Quy Nhơn, được sống và làm việc với nhà thơ, nhà báo Trần Mai Ninh nên
chịu ảnh hưởng tích cực của nhà văn Cách Mạng này. Trần Mai Ninh không
những dìu dắt Phạm Hổ viết văn, làm báo mà còn khuyên ông đi học vẽ, để
làm thơ cho hay hơn, sâu hơn. Phạm Hổ đã từng theo học một lớp vẽ chính
quy trong kháng chiến chống Pháp, do họa sĩ Nguyễn Đỗ Cung giảng dạy.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

5

Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Sau này, vào năm 1992, ông đã mở một cuộc triển lãm tranh với nhan đề Hoa
và trẻ em. Ông quan niệm rằng vẽ tranh thực ra chỉ là một biểu hiện khác của
công việc làm thơ mà thôi.
Phạm Hổ cũng chịu ảnh hưởng rất sâu ở người anh ruột của mình là nhà
báo, nhà thơ, nhà văn viết tiếng Việt và tiếng Pháp - Phạm Văn Ký - người
đạt giải thưởng lớn về tiểu thuyết của Viện Hàn lâm Pháp năm 1961, người đã
viết tựa cho tập “Gái quê” của Hàn Mặc Tử. Thời kỳ ông Ký làm chủ bút tờ
“Gazette de Hue” (Tạp chí Huế), Phạm Hổ kể: “Lúc bé tôi có người anh viết
văn, làm thơ. Anh tôi thường cho tôi tiền, mỗi tháng phải mua và đọc cho
được bốn quyển Sách Hồng. Cứ đọc xong quyển nào thì viết tóm tắt quyển ấy.
Viết càng gọn và càng đầy đủ thì càng được anh tôi khen … Nhờ đó mà sau
này, đọc sách, tôi dễ dàng nắm được ý chính - tức chủ đề của câu chuyện,
của bài thơ”. Có lẽ thời kỳ này, Phạm Hổ làm quen với những tác phẩm của
Anđecxen, Grim, Laphôngten… và điều đó đã nuôi dưỡng hoài bão viết văn,
làm thơ cho nhà thơ sau này.
Tính từ tập truyện đầu tiên: Em Tre (1949) đến năm 1993, Phạm Hổ đã
có 11 tập thơ, 9 tập truyện, 4 vở kịch viết cho các em. Ngoài ra ông có 8 tập
thơ, văn viết cho người lớn. Trong những năm kháng chiến chống Pháp,
Phạm Hổ hoạt động văn nghệ ở khu V .Thơ của ông được in ở 2 tập Em vẽ
Bác Hồ (1948) và Lúa non (1952). Ở 2 tập sáng tác phục vụ kịp thời và có ý
nghĩa tập dượt này đã bắt đầu bộc lộ thiên hướng viết cho thiếu nhi của ông.
Năm 1996, Nhà xuất bản Kim Đồng đã cho ra mắt tập Chú bò tìm bạn
gồm những văn và thơ của Phạm Hổ được tuyển chọn từ những truyện đã
xuất bản từ năm 1955 đến năm 1995, trong đó có một bài đã được dịch và
giới thiệu ở Nga, Ukraina, Trung Quốc, Pháp, Đức, Hungari …
Viết cho các em, ngòi bút Phạm Hổ khá linh hoạt với những cách chuyển

đổi từ góc nhìn đến giọng điệu, lúc giọng trẻ thơ nói với nhau, lúc là giọng
các cháu trò chuyện với thế giới thiên nhiên, và cũng có lúc là giọng của ông,

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

6


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

một người cha, người anh ôn tồn, nhân hậu … Với bút pháp đó, thế giới trẻ
thơ trong sáng tác của Phạm Hổ khá phong phú, vừa gần gũi với những trò
chơi, sinh hoạt học hành, lại vừa dẫn dắt suy tưởng làm tâm hồn các em bay
bổng hơn.
Thơ của Phạm Hổ viết cho thiếu nhi mang nhiều nét đáng yêu, nhất là
những bài thơ viết về thiên nhiên. Qua bức tranh thiên nhiên của cây cỏ, hoa
lá, chồi xanh lộc biếc, bướm ong tung tăng….Phạm Hổ đã khơi gợi cho các
em lòng yêu cuộc sống, yêu bạn bè, đất nước… Vườn thơ của Phạm Hổ đa
dạng và phong phú, thế giới loài vật từ những con vật nhỏ bé nhất, quen thuộc
nhất cũng được hiện diện trong thơ sinh động.
1.2. Quan niệm sáng tác cho thiếu nhi
1.2.1. Viết cho các em là niềm vui, niềm hạnh phúc
Khác với nhiều người, Phạm Hổ chọn con đường đi vào thế giới tâm
hồn trẻ thơ: “Đối với tôi, được viết cho các em là cả một hạnh phúc”. Rất
nhiều lần, ông đã phát biểu như vậy. Tinh thần đó, một lần nữa ta lại bắt gặp
trong Những bài thơ nho nhỏ, một bài thơ có tính chất tâm tình về chuyện lập
ngôn:
“Suốt đời tôi chỉ mơ

Được viết cho các em
Những bài thơ nho nhỏ”
Hay:
“Thật đơn sơ là hạnh phúc của tôi
Được viết cho các em
Những bài thơ nho nhỏ”.
Làm thơ cho lứa tuổi nhi đồng có những đòi hỏi riêng về nguyên tắc
sáng tạo. Không phải ngẫu nhiên mà Phạm Hổ lại mơ ước viết nên “những
bài thơ nho nhỏ”. Quy mô đó là phù hợp với tầm đón nhận của các em.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

7


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Nhưng đây là lứa tuổi ưa thích sự đa dạng, mới lạ nên thơ phải “như những
hòn bi xanh, đỏ”, “như những quả quýt, quả na”… vừa gần gũi mà vừa hấp
dẫn. Mỗi bài thơ cho các em phải là “những ô cửa xinh xinh” mở ra những ô
trời xanh để các em “đón hương lúa thơm và tiếng hót chim trời”. Sứ mệnh
thơ cho lứa tuổi nhi đồng, theo Phạm Hổ là mang lại cho các em một niềm vui
thật sự.
Nhưng nổi bật nhất trong sự nghiệp sáng tác của ông là những bài thơ
viết cho thiếu nhi và nhất là lứa tuổi mẫu giáo, đầu tiểu học. Bởi Phạm Hổ có
tình cảm đặc biệt với thiếu nhi. Ông ý thức sâu sắc rằng thơ văn phải mang lại
những tư tưởng và tình cảm bổ ích trong cuộc hành trình đi đến tương lai của
các em. Vì lẽ đó ông đã dành phần lớn tâm huyết đời mình để làm thơ tặng

các em, ông coi đó là việc làm nho nhỏ, đơn sơ, là niềm vui, niềm hạnh phúc
nhất của đời mình.
Trong bài Viết cho các em về nhân dân và về Đảng của chúng ta đăng
trên Tạp chí Văn học số 6/1981, nhà thơ Phạm Hổ đã có lời tâm sự chân
thành: “Đối với tôi, công việc này không chỉ là nghĩa vụ mà là một hạnh phúc,
bởi còn gì sung sướng hơn là khi được viết về những gì mình trân trọng nhất,
yêu quý nhất, viết về cái đẹp, cái lý tưởng của suốt đời mình”. [4, T109]. Lời
bộc lộ chân tình của nhà thơ là điều hoàn toàn xác thực mà chúng ta đều thấy
và hiểu được. Phạm Hổ đã dành gần trọn cuộc đời trong suốt cả hành trình
văn học của mình cho các em. Những gì tinh tuý, tâm huyết nhất của đời
mình cùng với những thăng hoa cảm xúc đều được ông chắt lọc gửi gắm trên
những trang văn, thơ cho các em thiếu nhi. Chính vì vậy, sáng tác của Phạm
Hổ luôn được các em yêu quý và trân trọng. Nhiều bài thơ của Phạm Hổ được
tuổi thơ lưu giữ trong trí nhớ và nó trở thành hành trang cho các em trong suốt
cuộc đời.
Thơ văn của Phạm Hổ được chọn lọc đưa vào giảng dạy ở các lớp mẫu
giáo có các bài: Cô dạy, Xe chữa cháy, Chơi ú tìm, Bắp cải, Sen nở, chùm thơ

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

8


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Gà con và quả trứng, Tâm sự của cái mũi, Vì sao, Thỏ con và mặt trăng, Rình
xem mặt trời, Sữa, Bọt xà phòng, Giặt sách, Chân và dép, Miệng xinh, Đàn gà
con, Rong và cá.

Ở cấp tiểu học có các bài: Em yêu tổ quốc Việt Nam, Chú bò tìm bạn,
Đàn gà mới nở, Sầu riêng…
Ông còn có trên 50 đầu sách sáng tác cho thiếu nhi với nhiều giải
thưởng của Hội đồng thiếu nhi Việt Nam, Hội nghệ sĩ sân khấu, Trung ương
đoàn tặng…Điều đó chứng tỏ rằng sự vất vả cực nhọc của nghề tạo nên niềm
vui cho nhà thơ.
Cả một đời Phạm Hổ đã yêu thương với một tình yêu đằm thắm mà ông
đã dành trọn cho thế hệ trẻ. Dường như trong ông luôn sống với niềm mong
ước: làm sao trong tác phẩm của mình đem đến cho tâm hồn các em cái đẹp,
cái quý, cái chân và cái thiện….
Trong cuộc đời sáng tác của mình, phần lớn tâm huyết và bút lực nhà thơ
Phạm Hổ dành cho thiếu nhi, và ông đã đạt được những thành công xuất sắc nhất
ở những mảng thơ, chính vì vậy mà bạn đọc thường gọi ông là “Nhà thơ của tuổi
thơ” và thấy rằng “Ông say mê với hạnh phúc hiến dâng trọn vẹn cái phần tinh
tuý của đời mình, của tâm hồn mình cho con trẻ ….”. [11, T950]
1.2.2.Viết cho các em là một trách nhiệm lớn
Đây là một sự ý thức rất cao, một trách nhiệm lớn của người cầm bút.
Làm thơ cho các em là mong được đem đến một giá trị tinh thần cho con trẻ.
Mỗi bài thơ, đơn giản chỉ như một thứ đồ chơi nhưng đó lại là đồ chơi có thể
mang lại niềm vui cho trẻ thơ.
Theo Phạm Hổ, trách nhiệm đó mới nhìn tưởng đơn giản nhưng để làm
được thì nhà văn sẽ gặp phải không ít khó khăn: “Đi không kỹ, nắm không
chắc, thì dù có viết kỹ, có công phu đến mấy cũng chỉ là sự phô bày kỹ thuật.
Nhưng đi kỹ mà không xúc động sâu sắc, chân thành thì viết ra cái gì cũng
nhạt nhẽo”. [22, T134] . Để vượt qua được yêu cầu đó, nhà văn rất cần có sự
TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

9

Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

xúc động sâu sắc và chân thành. Vì mục đích cuối cùng của Văn học Thiếu nhi
nói chung và thơ thiếu nhi nói riêng là: “Các em đọc thấy thích về phần tiếp
thu của các em, người lớn đọc cũng có chuyện để suy ngẫm”. [13, T353].
Tất cả những quan niệm của Phạm Hổ đã được xuyên thấm trong
những sáng tác của ông. Khi trực tiếp, khi gián tiếp, tựu trung lại vẫn là một
tình yêu con trẻ vô bờ, một tinh thần trách nhiệm cao, một ý thức muốn mang
lại nhiều niềm vui hơn cho các em: Cuối cùng, Phạm Hổ đã nhận thấy rằng:
Cần tìm về thiên nhiên lấy thiên nhiên làm chất liệu sáng tác cho thiếu nhi.
1.2.3. Viết cho các em phải là bầu bạn của các em
Phạm Hổ còn cho rằng, “trước khi viết cho các em, nhà thơ phải là bầu
bạn của các em”, phải hiểu được tâm tư, suy nghĩ và tình cảm của chúng. Ông
tâm sự: “Tôi đặc biệt chú ý đến tình bạn trong đời sống con người”. [3, T40].
Trong quá trình sáng tác, Phạm Hổ đã tìm ra một điều rất ý nghĩa: thế
giới xung quanh (vạn vật) luôn là những người bạn của các em. Các em có thể
vui đùa bên những người bạn là thế giới cỏ cây, hoa lá, những người bạn động
vật, đồ vật…Tất cả những người bạn ấy đều sống động, có hồn và gần gũi với
các em. Vì vậy, Phạm Hổ đã tổng kết: “Thiên nhiên gợi cho chúng ta bao
điều suy nghĩ về cuộc sống con người…Bằng chính cái đẹp, thiên nhiên dạy
cho ta yêu cái đẹp…”. [7, T76].
Quan niệm này đã được Phạm Hổ thể hiện trong thơ. Do vậy, Phạm
Hổ đặc biệt chú ý đến tình bạn trong đời sống con người. Trong số 10 tập thơ
đã có 6 tập viết về tình bạn như: Chú bò tìm bạn, Những người bạn im lặng,
Những người bạn ồn ào, Những người bạn nhỏ, Bạn trong vườn. Những quan
điểm trên đã có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình sáng tạo thế giới hình tượng
trong trẻo, phong phú, đa dạng trong thơ Phạm Hổ viết cho các em. Qua cái
nhìn hóm hỉnh của ông, tất cả vạn vật xung quanh như bừng tỉnh, có hồn,

quây quần quanh thế giới trẻ thơ.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

10


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Chương 2
THẾ GIỚI HÌNH TƯỢNG
TRONG THƠ PHẠM HỔ VIẾT CHO THIẾU NHI

“Hình tượng nghệ thuật chính là các khách thể đời sống nghệ sĩ tái
hiện một cách sáng tạo trong những giá trị nghệ thuật. Giá trị trực quan độc
lập là đặc điểm quan trọng của hình tượng nghệ thuật. Nó làm cho người ta
có thể ngắm nghía, thưởng ngoạn. Đó có thể là một đồ vật, một phong cảch
thiên nhiên hay một sự kiện xã hội được cảm nhận… Hình tượng nghệ thuật
tái hiện đời sống, nhưng không phải là sự sao chép y nguyên những hiện
tượng có thật mà là sự tái hiện có chọn lọc, sáng tạo thông qua trí tưởng
tượng và tài năng của người nghệ sĩ sao cho các hình tượng truyền lại ấn
tượng sâu sắc, từng làm cho người nghệ sĩ day dứt, trăn trở cho người khác”.
[2, T121].
Hình tượng nghệ thuật trong thơ Phạm Hổ vô cùng phong phú và đa
dạng nhưng tựu trung lại tất cả đều là hình tượng những người bạn. Đó là
những người Bạn trong vườn như các loài hoa, loài quả; là Những người
bạn im lặng trong thế giới đồ vật; là Những người bạn nhỏ bao gồm những
con vật nhỏ bé, gần gũi với con người. Bên cạnh đó, Phạm Hổ còn dành nhiều

tâm huyết để viết về những người bạn nhỏ ngộ nghĩnh, đáng yêu. Có khi
những hình tượng nghệ thuật này được ông miêu tả tách riêng nhưng cũng có
lúc chúng đan xen tạo nên sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người.
2.1. Những cảnh sắc thiên nhiên trong trẻo, nên thơ
Đã từ lâu, thế giới thiên nhiên kì diệu luôn hỗ trợ cho sức sáng tạo nghệ
thuật của người nghệ sĩ. Thiên nhiên chính là một kho vô tận của các tác giả.
Họ biết rằng, viết cho trẻ thơ cần phải viết về những gì gần gũi nhất, thân
quen nhất mà vẫn gợi được ở trẻ trí tưởng tượng phong phú, vẫn giữ được ở

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

11


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

trẻ sự hồn nhiên, yêu đời. Điều đó chỉ có được trong thiên nhiên. Pautốpxki
đã từng nói: “ Với tuổi thơ, mặt trời nóng bỏng hơn, mưa to hơn, trời tối hơn,
và con người cũng thật thú vị”. [20, T415].
Trong văn học dân gian, thiên nhiên và những sự vật sống trong lòng
nó đã giữ một vai trò quan trọng. Từ hình ảnh con cá bống, chim vàng anh,
quả thị, cây xoan đào, đàn chim sẻ của cô Tấm, quả cà, cây tre ngà của ông
Gióng, cây khế, quả dưa hấu, trầu cau, con cá trê, con cóc, cái cò cái vạc, con
lợ ủn ỉn, con chó khóc đứng khóc ngồi, mảnh trăng chú Cuội, sông sâu, núi
cao… đều quen thuộc xung quanh cuộc sống của trẻ thơ.
Chúng ta đã nhìn thấy sự gần gũi và quen thuộc của thiên nhiên ngay
trong bài thơ dân gian hóm hỉnh này:
“ Con gà cục tác lá chanh

Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi
Con chó khóc đứng khóc ngồi
Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng
Con trâu cười ngả cười nghiêng
Tôi không ăn riềng mua tỏi cho tôi”
(Ca dao)
Đối với trẻ thơ, các em có thể trò chuyện cả buổi với đàn kiến, con ve,
chú dế sặc nước vừa chui lên mặt đất… và luôn đặt những câu hỏi, những ý
nghĩ, những tìm tòi, cảm xúc, với thế giới mà các em vừa trải qua. Các em
luôn thấy mây trời, có nhiều hình vẽ, màu sắc, các em có thể “nghe” được
tiếng nói của loài vật, của gió, của trăng; các em muốn nói chuyện với cây
bàng trước ngõ, không quên tiếng sẻ reo trên mái nhà đang ở, không quên chú
mèo đang ngồi ngắm các em học bài… Như thế, thiên nhiên đã đi vào từng
bữa ăn, giấc ngủ của các bé. Thiên nhiên trên đất nước Việt Nam vốn đã giàu
có và cởi mở, qua lăng kính của những nghệ sỹ, qua tâm hồn của các em nhỏ,

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

12


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

càng trở lên lung linh, huyền ảo, đáng yêu hơn. Thiên nhiên sẵn sàng nói
những điều sâu kín nhất những với ai biết trân trọng, lắng nghe và sống chan
hòa với nó. Hơn ai hết, thiên nhiên rất rộng rãi đem cho và cũng luôn độ
lượng, an ủi, gần gũi con người. Thiên nhiên là những người bạn tri kỷ của
mỗi chúng ta, là người bạn yêu quý nhất của các em thơ.

Phạm Hổ viết về thiên nhiên dịu dàng, đằm thắm, sâu xa mà vẫn vui
tươi, duyên dáng. Ông hiểu được sức mạnh vô cùng to lớn của thiên nhiên
trong đời sống vật chất, tinh thần của trẻ thơ cũng nhhư vị trí của chúng trong
đời sống văn học. Cùng với những ngày tháng được sống bên các em, Phạm
Hổ luôn lấy thiên nhiên làm chất liệu để sáng tác. Ông đã nhận ra rằng:
“Trước sự phong phú của thiên nhiên, con người chúng ta đều phải lạ lùng
kinh ngạc… Thiên nhiên, một nhân vật đẹp đến như vậy có nhiều đức tính đến
như vậy, làm sao có thể thiếu mặt trong thơ cho các em... chúng ta đã viết khá
nhiều về thiên nhiên, nhưng có lẽ viết về bao giờ sơh thừa. Miễn là trong cái
chúng ta viết luôn có sự mới mẻ, luôn có sự khám phá và phát triển”. [3,
T75].
Thiên nhiên trong thơ Phạm Hổ không bó hẹp ở một phạm vi, mà nó
bao chứa tất cả những gì đang diễn ra xung quanh cuộc sống của các em.
Đó có thể là một ngọn cỏ, nhành hoa, một làn hương thơm, quả ngọt…
- Nhãn mới ra quả ăn
Cây nhãn này lười quá
- Nhãn luyện nật cả năm
Mới ngọt chừng ấy quả.
( Nhãn)
Thiên nhiên trong thơ ông có thể là một cảnh sắc chiều êm ả:
Mặt trời rúc bụi tre
Buổi chiều về nghe mát

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

13


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Bò ra sông uống nước
Thấy bóng mình ngỡ ai
(Chú bò tìm bạn)
Hay một khoảnh khắc Khi sắp vào đêm:
Thơm xa hơn mùi hương của hoa
Đậm đặc hơn màu xanh của lá
Thiên nhiên trong thơ ông còn là những hiện tượng tự nhiên mà các em
nhỏ vẫn thường quan sát thấy. Đó là một ánh trăng, một tia chớp, là những
áng mây, những cơn mưa đầu mùa, là ánh mặt trời vừa lấp ló…
Trăng lên, mây kéo đến
Soi bóng hồ nước êm
Mây muốn xem mình đẹp
Như thế nào trong đêm...
(Mây)
Thấy mặt trời lười nhác
Trùm mây nằm ngủ trưa,
Chú gà tía ó o
Giục anh chàng lên gấp,
Cho trẻ em đi học,
Cho người lớn ra đồng,
Cho gà đi kiếm ăn
(Mặt trời ngủ trưa)
Tất cả đã hội tụ, hòa quyện tạo thành thế giới thiên nhiên muôn màu
sắc và đọc đáo trong thơ Phạm Hổ viết cho các em.
Về điều này, Phạm Hổ đã có sự gặp gỡ với Võ Quảng. Ông cũng viết
rất nhiều vần thơ về thiên nhiên với những phát hiện tinh tế:
Mầm non mắt lim dim
Cố nhìn qua kẽ lá

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

14


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Thấy mây bay hối hả
Thấy lất phất mưa phùn
(Mầm non)
2.2. Thế giới cỏ cây, hoa lá phong phú, đa dạng
2.2.1. Chân thực, sinh động
Nếu ai đã từng một lần đọc thơ Phạm Hổ viết cho các em đều có chung
một nhận xét: Thơ ông tinh tế, giàu cảm xúc, sức tưởng tượng vô cùng phong
phú. Ông đã nhìn vạn vật qua lăng kính trẻ thơ. Nhà thơ nói hộ các em một
cách chân thực, sinh động những người Bạn trong vườn với vô số loài cây,
loài hoa, loài quả. Phạm Hổ không chỉ miêu tả cụ thể hình dáng, màu sắc,
hương vị như thực tế mà còn hình tượng hóa lên để nó sinh động và có nhiều
cảm xúc:
Dây dưa hấu yếu mềm
Sinh đàn con to nặng
Mẹ không bế nổi con
Đành giao nhờ đất ẵm
( Dưa)
Cảm động mà chân thực, đó là hình ảnh cây dưa mẹ “yếu mềm” và đàn
dưa con “to nặng” . Hình dáng dưa mẹ yếu mềm nhưng lại rất mạnh mẽ bởi
nội lực bên trong. Người mẹ ấy đã vắt kiệt sức mình để sinh thành và nuôi
dưỡng những đứa con của mình. Từ đây, các em không chỉ hiểu rõ hơn về đặc

tính của loài dưa mà còn thấm nhuần sâu sắc tình mẫu tử, càng yêu và trân
trọng những gì tạo hóa đã ban tặng cho con người và càng kính trọng đấng
sinh thành dưỡng dục chúng ta.
Gần gũi với trẻ em Việt Nam là mỗi góc vườn. Trong góc vườn thân
yêu đó, khế là loài cây rất quen thuộc. Phạm Hổ đã miêu tả chân thực từng
chùm hoa, múi quả, đặc tính và tác dụng của nó:
Hoa từ trên cao
Rủ nhau xuống giếng

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

15


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Tắm xong hoa tím
Theo gầu nước lên
Ai nặn nên hình
Khế chia năm cánh
Khế chín đầy cây
Vàng treo long lánh…!
Con cua con hến
Giữa ruộng ven sông,
Nấu chung sao khế
Cơm canh ngọt lành
(Khế)
Một loài cây bên bờ ao, góc vườn, màu hoa tim tím, quả hình năm

cánh, khi chín chuyển sang màu vàng, là gia vị không thể thiếu trong món
canh chua đồng quê… Những đặc tính này của khế thì ai cũng nắm rõ, nhưng
Phạm Hổ đã làm cho nó trở lên sinh động hơn bằng những hình ảnh ví von rất
ngộ: “ Rủ nhau xuống giếng, theo gầu nước lên”. Với một câu hỏi tu từ “ Ai
nặn lên hình?”, Phạm Hổ đã khiến trẻ em tò mò, thích thú. Còn nữa, Phạm
Hổ còn đưa các em trở về với món ăn đã dân dã, quen thuộc từ bao đời nay:
Món canh chua nấu khế như một thứ “quốc hồn” của người Việt.
Chân thực mà sinh động là những gì mà Phạm Hổ đã dành cho những
người Bạn trong vườn. Không chỉ có Dưa, Khế mà còn biết bao nhiêu cây, lá,
hoa, quả khác nữa như: lựu, na, dứa, roi, ổi, bưởi, sầu riêng…cũng được nhà
thơ miêu tả chân thực như những gì chúng vốn có. Làm được điều này, Phạm
Hổ đã đáp ứng được yếu tố đầu tiên của thơ viết cho thiếu nhi. Tất nhiên,
chân thực mà không khô khan, lộ liễu, thô mộc.
Nhà thơ đã biến những hình ảnh có thật của chùm hoa, múi quả lấp ló sau kẽ
lá, khéo léo đưa vào thơ, thổi cho nó một sức sống, thay lời nó nói với các

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

16


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

em. Từ những hình ảnh chân thực sinh động này, các em không chỉ được biết
thêm nhiều về thế giới thực vật mà còn thêm yêu những thứ cây, thứ quả gần
gũi xung quanh mình.
2.2.2. Hình dạng phong phú
Thế giới cỏ cây hoa lá trong thơ Phạm Hổ không chỉ chân thực, sinh

động mà còn hấp dẫn bởi những hình dạng vô cùng phong phú. Nói điều này,
Phạm Hổ vẫn tâm niệm: “Tôi ít khi gặp thấy một cái cây xấu, một bông hoa
xấu, một trái quả xấu. Có thể nói hầu hết đều đẹp. Có những cây, những hoa,
những quả tuyệt đẹp. Cả về bên ngoài, cả về bên trong”. [4, T74]. Lời khái
quát này của ông là hoàn toàn đúng. Vì trong tạo hóa, tất cả những cây tre,
cây lúa, bông hoa gạo, bông hoa sen, quả thị, quả na, quả dứa, quả xoài… đều
có hình dạng riêng và đều đẹp, đều hấp dẫn. Khi chúng đứng một mình vốn
đã đẹp, chúng lại kết lại thành chùm, nở thành khóm thì vẻ đẹp đó đã được
nâng lên thành vẻ đẹp của sức mạnh tập thể. Để nói cho hết được vẻ đẹp ấy
thì không phải người nghệ sĩ nào cũng làm được. Hơn nữa, vẻ đẹp của thiên
nhiên hoa lá lại kết hợp với sự phong phú của chúng, quả là một thách thức
đối với rất nhiều thi nhân.
Nói về sự đa dạng của thiên nhiên, Phạm Hổ khẳng định: “ Sự phong
phú của thiên nhiên thì có lẽ không gì có thể sánh được. Không một cái gì
giống cái gì. Triệu triệu họ cây, từ cây rêu bé tí như cái lông tơ của chú vịt
con đến cây chò cao vút lưng chừng trời… trong một loài cam có bao nhiêu
thứ cam, trong một họ bứa có bao nhiêu thứ bứa. Có bao nhiêu dáng hoa,
màu hoa, có bao nhiêu mùi thơm, có bao nhiêu cách chín: chín trắng chín
vàng, chín đỏ, chín xanh, chín tím, chín đen… và kèm theo là bao nhiêu là cá
tính: hoa này nở sáng, hoa kia nở tối, hoa này thích sương, hoa kia thích gió,
quả này có hột ở trong, quả kia có hột ở ngoài… Rồi đến sự kỳ diệu của thiên
nhiên từ lá sang từ hoa, từ hoa sang quả”. [8, T76].

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

17


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

Hóy xem Phm H khc ha hỡnh dng ca qu i v s hp dn ca
nú:
i tng bn
Qu i ngon
ó chớn trng
Li mp trũn
o: rut hng
M: rut trng
Ai mi cn
(i)
õy l trỏi i vi hỡnh dng trũn, mp mp, mng, ang vo v chớn.
iu khỏc bit ca trỏi i l khi chớn khụng ng vng m chớn trng.
Nhng tng i l trỏi qu khú to nờn s rc r, nhng trong s quan sỏt ca
Phm H, i khụng ch ngon, ngt hng thm quyn r m nú cũn t khoe
sc ca mỡnh trong lũng ca nú.
Li cũn c cõy mớt vi v ngoi xu xớ nhng tớnh tỡnh li hin lnh d
mn:
Mỡnh y gai gúc
Tớnh rt hin lnh
(Mớt)
Phm H khụng ch tỡm thy v p t cõy i, trỏi i, m trỏi sung,
trỏi da, hay c c rt cng ang c gng khoỏc cho mỡnh nhng thõn hỡnh
duyờn dỏng vi nhng sc mu c ỏo:
Sung gi nht vn
Lỏ nh bng n
Chi chit y cnh
Qu xanh, qu
(Sung)

Trần Thị Thanh Nga K34 GDMN

18


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa luận tốt nghiệp

So sỏnh mt loi cõy: lỏ nh bng n l mt s sỏng to c ỏo ca
nh th m vn miờu t chõn thc hỡnh dng ca lỏ sung, qu sung, cõy sung,
li va khi gi trớ tng sinh ng ca tr.
Cõy da c Phm H v lờn tht hp dn: lỏ ca chỳng nh chic gai
xng cỏ, u ging m vua. Nú ng nghnh khoỏc trờn mỡnh chic ỏo trụng
nh ỏo giỏp ca cỏc tng lnh c dt bi hng trm con mt. Mi mt nhỡn
ra mt hng nh tỡm hiu th gii xung quanh, giỏm sỏt nhng con súc
lỏu cỏ ang rỡnh rp trm ti, trm tra:
Mi cõy mt qu
Lỏ gai sng cỏ
Con súc n mựa
Trm ti trm tra
u xanh m vua
Mỡnh vng ỏo giỏp
Mt trm con mt
Nhỡn quanh bn b
(Da)
Cõy bp ci khoỏc trờn mỡnh mu xanh mỏt mt, tng lỏ Sp vũng trũn,
ụm p bỳp ci non ang cun mỡnh ng ngon:
Bp ci xanh

Xanh mỏt mt
Lỏ ci sp
Sp vũng trũn
Bỳp ci non
Nm ng gia
(Bp ci xanh)

Trần Thị Thanh Nga K34 GDMN

19


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Hay khi giới thiệu cho các em về cây cà rốt, Phạm Hổ cũng miêu tả
chúng bằng những điệu nhảy chân sáo trong trang phục áo xanh, quần đỏ:
Lá xanh
Củ đỏ
…
Tên em
Cà rốt
Củ đỏ
Lá xanh
(Củ cà rốt)
Những loài cây ở trên cạn thì lung linh rực rỡ khoe đủ sắc màu, hình
dạng là thế, còn có những cây mọc ở dưới nước cũng không chịu thua về sự
hấp dẫn của mình:
Có cô rong xanh

Đẹp như tơ nhuộm
Giữa hồ nứớc trong
Nhẹ nhàng uốn lượn
Một đàn cá nhỏ
Đuôi đỏ lụa hồng
Quanh cô rong đẹp
Múa làm văn công
(Rong và cá)
Cây rong được tác giả ví như những vũ công xinh đẹp trong bộ váy áo
màu xanh bắt mắt, như được nhuộm bởi sợi tơ óng mựơt, cùng những động
tác múa lượn, nhẹ nhàng, mềm mại bên cạnh đàn cá nhỏ luôn luôn phụ họa.
Như vậy, thiên nhiên có vô số loài cây, loài hoa, loài quả. Có bao nhiêu
cái cây là có bấy nhiêu cái hình dạng khác nhau, màu sắc khác nhau…tạo ra
những nét đặc trưng riêng. Đó chính điều kì diệu của thiên nhiên.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

20


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

2.2.3. Hương vị hấp dẫn
Bước vào thế giới cỏ cây hoa lá trong thơ Phạm Hổ ta như lạc vào một
thế giới ngào ngạt hương thơm:
Hoa trắng đầy vườn
Hương thơm khắp xóm…
Phạm Hổ kể về các loài cây quả với một đam mê sâu sắc. Cây nào quả

nào cũng được ông khai thác ở một khía cạnh rất độc đáo không chỉ về màu
sắc, hình dáng mà còn ở cả hương vị đặc trưng. Đó là nàng hồng có mùi
hương quý phái:
Ai đã xức nước hoa
Mà hoa hồng thơm thế?
(Hoa hồng)
Chỉ một bông hoa nở
Mà ai cũng thấy thơm
Vì hương hoa theo gió
Bay đi thăm khắp vườn
(Hoa thơm)
Nhờ có hương thơm quyến rũ, mà hoa đã thân mật với các anh chị
buớm:
Hoa ngẩng cao đầu
Suốt ngày không mỏi
Bướm bay, bướm bay
Như nhờ gió thổi!
(Hoa và bướm)
Đấy là sự hấp dẫn của hoa. Còn những loài quả, chúng cũng đem đến
cho khu vườn những mùi vj khó có thể chối từ.

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

21


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Đó là hương thơm tỏa ra từ quả thị, quả mít, quả dứa, quả na, sầu
riêng…vô cùng hấp dẫn:
Đồi nắng dứa về…
Thơm lừng trong gió
(Dứa)
Người qua nhìn lên
Thị thơm nhìn xuống
Thị muốn theo về
Chơi cùng trẻ xóm
(Thị)
Nhà ai vừa chín quả đầu
Đã nghe gió thổi vườn sau thơm lừng
(Sầu riêng)
Phạm Hổ đã tổng kết về sự khác nhau của những cây những quả trong
vườn một cách rất chính xác và có tính khái quát cao:
Này là bưởi, là thị
Này là mít , là dứa
Có quả to, quả nhỏ
Có quả ngọt , quả chua
Bài thơ là sự liệt kê mãi không thôi về các loài quả trong khu vườn Việt
Nam : Này là… ; này là… kết hợp với những từ chỉ kich thước như to, nhỏ,
các từ chỉ tính chất chua, ngọt… Phạm Hổ vừa khái quát, vừa nói được đặc
trung của thế giới trái cây xung quang chúng ta.
Không chỉ có vị ngọt, chua, trong các trái quả còn rất nhiều vị khác : đó
chính là vị chát của sung, vị đắng của khổ qua, vị cay nồng của ớt…
Ớt muốn thành chuồn chuồn
Ớt sẽ hết thơm cay
Quý ớt vị thơm cay !
(Ớt)

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

22


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

Từ đây, khô ng chỉ các em nhỏ được hòa mình vào các vườn hoa, quả
ngát hương bên những trải nghiệm khác nhau của vị giác từ những trái quả này,
mà các em còn thấy được cuộc sống muôn màu xung quang chúng ta. Các em
có được cái nhìn toàn diện hơn về cuộc sống, biết trân trọng những gì vốn có
của mình. Thật đúng khi nói rằng: “Thơ Phạm Hổ hướng về cảnh vật thiên
nhiên và cuộc sống bình thường để làm nên vẻ đẹp của con người”. [21, T40].
2.3. Thế giới động vật, ngộ nghĩnh, đáng yêu
Thơ Phạm Hổ, không chỉ nói tới thế giới hoa lá cỏ cây với bao điều
quyến rũ, mà trong thơ ông còn có một thế giới những con vật ngộ nghĩnh
đáng yêu. Trong thế giới này, Phạm Hổ đã tập hợp đầy đủ các con vật với
nhiều đặc điểm khác nhau. Chúng cũng là những người bạn nhỏ của con
người, của các em. Bước vào thế giới đó, các em như lạc vào thế giới của
những câu chuyện vừa gần gũi vừa hấp dẫn, bổ ích, mở ra cho tâm hồn các
em nhiều điều mới lạ kì thú.
Bằng sự quan sát tinh tế, Phạm Hổ đã phát hiện ra đặc điểm riêng của
mỗi con vật. Ông đã chọn ra những chi tiết độc đáo để miêu tả một cách ấn
tượng những người bạn loài vật đáng yêu, đáng quý. Nắm bắt được tâm lí trẻ
em, thơ Phạm Hổ không đi tìm hiểu đời sống và những hoạt đọng của loài vật
mà ông chủ yếu khai thác những nét tính cách, vẻ đẹp của chúng. Qua đôi mắt
trẻ thơ, các con vật được ông nhắc đến vừa phong phú, đa dạng lại mang
những nét tính cách ngây thơ, hồn nhiên.

Từ những vần thơ Phạm Hổ, các em không chỉ khám phá về nững con
vật rất đáng yêu mà còn thích thú khi gặp được chính mình ở đó.
2.3.1. Phong phú, đa dạng
Với những điều tâm huyết muốn dành thật nhiều niềm vui cho các em,
vườn thơ Phạm Hổ như một vườn bách thú. Ông sưu tập nhiều loài vật nuôi
trong gias đình gần gũi với con người. Đó là những chú chó, chú mèo, con gà,

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

23


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

con vịt, con trâu, con bò… bên cạnh những con vật đáng yêu này Phạm Hổ còn
đưa ra bộ sưu tập của mình nhiều động vật ở chốn rừng xanh như : hươu, nai,
thỏ, voi… hay những con vật gắn liền với sông nước như: vịt, ếch, nhái, dế,
chuột, cá… có thể thấy, thơ Phạm Hổ là một xã hội loài vật rất đông vui và luôn
rộn rã tiếng hót, tiếng cười. Một xã hội luôn nhộn nhịp, ríu rít nhưng lại rất đoàn
kết, luôn sống bên cạnh con người, bên cạnh các em nhỏ. Chúng không chỉ có
ích cho con người mà còn là những người bạn thân thiết của các em.
Trước hết, đó là những con vật gần gũi với con người.
Có thể nói, những con vật này đã là bạn của con người bạn và rất gần gũi
với thế giới trẻ thơ. Chúng đều là những con vật hiền lành, dễ gần, dễ mến. Ví dụ
một Chú bò tìm bạn thật thà, hiền lành mà lạ ngốc nghếch, đáng yêu:
Mặt trời rúc bụi tre,
Buổi chiều về nghe mát;
Bò ra sông uống nước

Thấy bóng mình ngỡ ai,
…Bóng bò chợt tan biến
Bò tưởng bạn đi đâu
Cứ ngó trước nhìn sau
“ Ậm ò” tìm gọi mãi.
Từ những cảm xúc đáng yêu và sự ngây thơ của Chú bò tìm bạn mà
bài thơ cũng chính là tên của tập thơ đã đi vào kí ức của bao em nhỏ. Chú bò
đã đem đến cho các em một tình bạn vô tư, trong sáng, giúp các em biết trân
trọng tình bạn, biết quý những giây phút xúc động và biết sống chân thành với
mọi người.
Nếu trong Chú bò tìm bạn Phạm Hổ đã gửi đến cho các em những bài
học đáng quý và xúc động về tình bạn thì ở trong Thỏ dùng máy nói, nhà thơ
lại để cho trẻ bắt gặp một chú thỏ đa nghi, làm tổn thương tình bạn. Thỏ nhất

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

24


Tr­êng §HSP Hµ Néi 2

Khãa luËn tèt nghiÖp

định muốn bạn ở đầu dây bên kia phải xuất đầu lộ diện và nói thật nhiều thì
chúng mới tin:
Thỏ đây! Ai nói đấy?
Mèo à? Mèo thế nào?
Mình không trông thấy cậu
Nhỡ đứa khác thì sao?
Phạm Hổ nói về những con vật với con người với những đức tính

đáng trân trọng. Đó là một chú ngỗng rất chịu khó học bài, một chú vịt luôn
âm thầm đẻ trứng:
Thấy trứng trong ổ
Ngỗng đọc: “O!O!”
Thấy gáo trên vò
Ngỗng quờ (q) quờ học.
Thấy lưỡi câu sắt
Ngỗng nhẩm chữ i, i
Nhìn sừng trâu đi
Ngỗng cờ (C), cờ mãi
Với cách miêu tả dí dỏm, cụ thể, sinh động, cách quan sát tỉ mỉ, khả
năng liên tưởng chính xác, Phạm Hổ đã khiến cho các em thấy được sự ham
học, ham khám phá của ngỗng. Từ đây, những bài học chữ cái tiếng Việt đã
tự nhiên đi vào trí nhớ, trí tưởng tượng của các em, Được biết thêm về việc
học của ngỗng, được học chữ, được thỏa sức quan sát những vật dụng hàng
ngày các em vô cung thích thú, các em đã có được tình yêu với tiếng Việt và
có thêm nhu cầu khám phá, những bí hiểm của ngôn ngữ.
Phạm Hổ có nhiều bài thơ viết về gà: Gà đẻ, Gà ấp, Gà nuôi con, Gà
con và quả trứng... có lẽ, gà là con vật gắn bó nhất với con người. Trong thời
kì bao cấp, không chỉ ở nông thôn nuôi gà mà trong các gia đình ở thành phố
cũng nuôi gà công nghiệp để tăng gia sản xuất. Đây là cảnh đầm ấm của một
gia đình nhà gà được Phạm Hổ thể hiện hết sức sinh động:

TrÇn ThÞ Thanh Nga K34 – GDMN

25