xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự

Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
Niên khóa 2009 – 2013

XỬ LÍ CÁC HÀNH VI CẢN TRỞ
HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG DÂN SỰ

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

TRƯƠNG THANH HÙNG

NGUYỄN HOÀI PHONG
Lớp: Luật Tư pháp 1-K35
MSSV: 5095546

GVHD: Trương Thanh Hùng

Cần Thơ, tháng 3/2013

Trang 1

SVTH: Nguyễn Hoài Phong

Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 2

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
NHẬN XÉT GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN 1
....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 3

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
.......................................................................................................................................
NHẬN XÉT GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN 2
....................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 4

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
.......................................................................................................................................
MỤC LỤC
******    ******
Trang

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1
2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................2
3. Mục đích nghiên cứu ..............................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................2
5. Bố cục của đề tài .....................................................................................................2
CHƯƠNG 1
LÍ LUẬN CHUNG VỀ XỬ LÍ CÁC HÀNH VI CẢN TRỞ
HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG DÂN SỰ
1.1. Một số khái niệm có liên quan.............................................................................4

1.1.1 Khái niệm tố tụng dân sự................................................................................4
1.1.2 Khái niệm hoạt động tố tung dân sự...............................................................6
1.1.3 Khái niệm hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự .....................................6
1.2 Khái niệm, đặc điểm về biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự ..........................................................................................................................8
1.2.1 Khái niệm về biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự..8
1.2.2 Đặc điểm về biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự .11
1.3. Các nguyên tắc liên quan đến việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự .......................................................................................................................12
1.3.1 Nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng dân sự.........13
1.3.2 Nguyên tắc trách nhiệm cung cấp chứng cứng của cá nhân, cơ quan, tổ
chức có thẩm quyền ...............................................................................................13
1.4 Ý nghĩa của việc nghiên cứu...............................................................................15

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 5

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ XỬ LÍ CÁC HÀNH VI CẢN TRỞ
HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG DÂN SỰ
2.1 Xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng của người tham gia tố tụng ..............16
2.1.1 Đối với hành vi không có mặt của đương sự theo giấy triệu tập của Tòa án ..16
2.1.1.1 Nguyên đơn ..............................................................................................17
2.1.1.2 Bị đơn.......................................................................................................18

2.1.1.3 Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan.................................................19
2.1.1.4 Quyền và nghĩa vụ của đương sự..............................................................20
2.1.1.5 Xử lí dân sự đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của đương sự .......22
2.1.2 Đương sự không giao nộp chứng cứ và cản trở hoạt động xác minh, thu
thập chứng cứ của người tiến hành tố tụng ..........................................................27
2.1.2.1 Chứng cứ trong tố tụng dân sự .................................................................27
2.1.2.2 Các đặc điểm của chứng cứ......................................................................28
2.1.2.3 Xử lí dân sự đối với hành vi không giao nộp chứng cứ của đương sự .......29
2.1.2.4 Xử lí hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động xác minh, thu thập
chứng cứ củ người tiến hành tố tụng ....................................................................31
2.1.2.5 Xử lí hình sự đối với hành vi cản trở hoạt động xác minh, thu thập chứng
cứ của người tiến hành tố tụng.............................................................................32
2.1.3 Đối với hành vi của người làm chứng cố ý không có mặt theo giấy triệu tập
của Tòa án .............................................................................................................33
2.1.3.1 Người làm chứng......................................................................................33
2.1.3.2 Xử lí dân sự đối với hành vi của người làm chứng cố ý không có mặt theo
giấy triệu tập của Tòa án .....................................................................................34
2.1.4 Xử lí đối với hành vi vi phạm nội quy phiên tòa ...........................................37
2.1.4.1 Nội quy phiên tòa .....................................................................................37
2.1.4.2 Biện pháp xử lí hành vi vi phạm nội quy phiên tòa ...................................38

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 6

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
2.2 Cá nhân, tổ chức không thi hành quyết định của Tòa án về việc cung cấp

chứng cứ ....................................................................................................................41
2.2.1 Trách nhiệm cung cấp tài liệu, chứng cứ của cá nhân, cơ quan, tố chức, có
thẩm quyền ............................................................................................................41
2.2.2 Yêu cầu cơ quan, tổ chức cung cấp chứng cứ ..............................................42
2.2.3 Biện pháp xử lý cá nhân, cơ quan, tổ chức không thi hành quyết định của
Tòa án về việc cung cấp chứng cứ.........................................................................44
2.3 Hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự của người tiến hành tố tụng...........45
2.3.1 Người tiến hành tố tụng................................................................................45
2.3.2 Biện pháp xử lí đối với người tiến hành tố tụng...........................................49

CHƯƠNG 3
NHỮNG HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP
LUẬT VỀ XỬ LÍ HÀNH VI CẢN TRỞ HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG DÂN SỰ
3.1 Thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân
sự ..............................................................................................................................51
3.1.1 Thuận lợi khi áp biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự.52
3.1.2 Khó khăn khi áp biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự ....53
3.1.2.1 Quy định của pháp luật chưa hướng dẫn cụ thể về xử lí hành vi cản trở
hoạt động tố tụng dân sự .....................................................................................53
3.1.2.2 Pháp luật hiện hành vẫn còn có nhiều điểm chưa đồng bộ .......................54
3.1.3 Nguyên nhân dẫn đến việc khó áp dụng các biện pháp xử lí hành vi cản trở
hoạt động tố tụng dân sự .......................................................................................55
3.2 Hạn chế trong các quy định liên quan đến việc xử lí hành vi cản trở hoạt động
tố tụng dân sự ...........................................................................................................57
3.2.1 Hoãn phiên tòa trong trường hợp đương sự đã được triệu tập hợp lệ lần thứ
nhất nhưng vắng mặt ............................................................................................57
3.2.2 Nhiều quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong một số lĩnh vực tố
tụng dân sự còn mang tính chất nửa vời, không rõ ràng về hành vi vi phạm,

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 7

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
hình thức xử phạt, mức độ chế tài xử phạt hành chính và quy định tản mạn
trong nhiều văn bản ..............................................................................................58

3.2.3 Sự không thống nhất giữa thực tế thi hành và các quy định của pháp luật về
việc yêu cầu Tòa án thu thập chứng cứ ....................................................................59
3.2.4 Hiện tượng Toà án chậm thụ lý vụ án mặc dù đương sự đã đáp ứng đủ các
điều kiện khởi kiện ....................................................................................................60
3.2.5 Toà án thụ lý không đúng, xác định sai quan hệ pháp luật tranh chấp, bỏ sót
người tham gia tố tụng dẫn tới yêu cầu khởi kiện chậm được xem xét, kéo dài thời
gian xét xử ......................................................................................................................... 61
3.3 Kiến nghị hoàn thiện.................................................................................................. 61
3.3.1 Thời hạn giao nộp, bảo quản chứng cứ trong hoạt động tố tụng dân sự .....61
3.3.2 Hoãn phiên tòa do đương sự vắng mặt.........................................................63
3.3.3 Hoàn thiện văn bản pháp luật xử lí vi phạm hành chính đối với hành vi cản
trở hoạt động tố tụng dân sự..................................................................................63
3.3.4 Hoàn thiện quy định của pháp luật về xử lí hành vi vi phạm nội quy phiên
toà .........................................................................................................................64
3.3.5 Quy định bổ sung trách nhiệm của cơ quan, tổ chức khi đương sự hoặc Tòa
có yêu cầu cung cấp chứng cứ...............................................................................66
3.3.6 Kiến nghị về thực hiện biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự từ phía các cơ quan, tổ chức của Nhà nước ..............................................67
KẾT LUẬN ...............................................................................................................70

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 8

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
******    ******

Từ viết tắt

Diễn giải

BLTTDS

Bộ luật tố tụng dân sự

TTDS

Tố tụng dân sự

TA

Tòa án

TAND

Tòa án nhân dân

HĐXX

Hội đồng xét xử

THA

Thi hành án

THADS

Thi hành án dân sự

XLVPHC

Xử lí vi phạm hành chính

BPKCTT

Biện pháp khẩn cấp tạm thời

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 9

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự thường kéo dài từ khi Tòa án thụ lý
vụ án cho đến khi có phán quyết của Tòa án. Trong quá trình đó thì các bên đương sự
có quyền tự bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách tự đưa ra các lí lẽ, chứng cứ thuyết
phục nhằm chứng minh rằng lẽ phải thuộc về mình. Từ đó, không tránh khỏi những
trường hợp né tránh việc thực hiện nghĩa vụ của mình đương sự đã thực hiện một số
hành vi cản trở làm ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ việc dân sự gây bất lợi cho
bên còn lại. Không chỉ các bên liên quan đến vụ việc dân sự đang giải quyết mới thực
hiện các hành vi cản trở mà các cá nhân, cơ quan, tổ chức không liên quan đến vụ viêc
dân sự đang giải quyết cũng gây ra những hành vi làm cản trở hoạt động tố tụng dân
sự. Có thể nói “ xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự” mà Bộ luật tố tụng
dân sự đang đề cập đến có ý nghĩa quan trọng trong việc xử lí các hành vi cản trở hoạt
động tố tụng dân sự làm cho quá trình giải quyết các vụ việc dân sự được thực hiện
theo đúng quy định của pháp luật nói riêng và bảo vệ được quyền lợi cơ bản của công
dân nói chung. Từ khi Bộ luật tố tụng dân sự 2004 có hiệu lực đã hướng tới việc hoàn
thiện và chú trọng hơn đến việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự.
Khác với các quy định trước đây, các văn bản pháp luật chuyên ngành dùng để điều
chỉnh các quan hệ pháp luật tố tụng dân sự chưa đề ra một chương riêng biệt để thấy
rõ tầm quan trọng của việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tung dân sự. Nhưng
đến khi Bộ luật tố tụng dân sự 2004 có hiệu lực thì các cơ quan lập pháp thấy được
tầm quan trọng của việc xừ lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự và đã đề ra
một số quy phạm pháp luật dùng để xử lí nghiêm minh các hành vi cản trở này. Tuy
nhiên đã qua một thời gian áp dụng các quy định pháp luật về xử lí các hành vi cản trở
hoạt động tố tụng đã phần nào giải quyết được những yêu cầu của quan hệ pháp luật tố
tụng dân sự đặt ra nhưng đã bôc lộ nhiều điểm chưa hợp lí, các quy định còn chung
chung chưa có hướng giải quyết triệt để. Ví dụ tại điều 40 pháp lệnh xử lí vi phạm
hành chính có quy đỉnh về thẩm quyền xử lí vi phạm của Tòa nhưng cũng chỉ là quy
định chung về thẩm quyền xử phạt. Một loạt vấn đề chi tiết khác như trình tự, thủ tục,
mức phạt cụ thể đối với từng hành vi, ai thi hành, giải quyêt khiếu nại ra sao đều chưa
có. Ngoài ra, Bộ luật tố tụng dân sự đề ra một chương (chương XXXII) để quy định

xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Tuy nhiên các hành vi vi phạm
được liệt kê trong chương này cũng chỉ là số ít trong số rất nhiều loại hành vi cản trở
hoạt động tố tụng dân sự. Nhằm làm rõ tầm quan trọng cũng như góp phần hoàn thiện
hơn các quy định của pháp luật về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự,
người viết qua những tìm hiểu, nghiên cứu và đánh giá các quy định của pháp luật
Việt Nam về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự và thực tiễn áp dụng
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 10

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
nên người viết đã chọn đề tài nghiên cứu về “ Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố
tụng dân sự” cho bài nghiên cứu trong trương trình đào tạo cử nhân luật.
2. Phạm vi nghiên cứu
Xác định cụ thể những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự hiện hành về xử lí các
hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự và thông qua thực tiễn áp dụng các quy định
của pháp luật trong việc xử lí các hành vi cản trở đó để gốp phần đảm bảo quá trình
giải quyết vụ việc dân sư theo đúng quy định của pháp luật. Qua đó, người viết mong
muốn nâng cao tầm quan trọng của việc xử lí các hành cản trở cũng như góp phần
hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật liên quan đến vấn đề xử lí các hành vi cản
trở hoạt động tố tụng dân sự
3. Mục đích nghiên cứu
Đề tài phân tích những khái niệm cơ bản có liên quan và từ đó chỉ rõ tầm quan
trọng của việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Trên cơ sở phân tích
những quy định của pháp luật và thông qua thực tiễn người viết muốn đưa ra những đề
xuất nhầm góp phần làm hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật có liên quan đến
xứ lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Từ đó, đảm bảo vụ việc dân sự

được giải quyết nhanh gọn và bảo vệ được quyền lợi của đương sự.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài vận dụng phương pháp chủ nghĩa duy vật biện chứng Mac - Lê Nin và các
phương pháp nghiên cứu chủ yếu như: phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, các phương pháp nghiên cứu lịch sử, phương pháp phân tích, so sánh, quy
nạp….
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần lý do chọn đề tài, phạm vi nghiên cứu, mục đích nghiên cứu, phương
pháp nghiên cứu, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục. Đề tài gồm 3 chương:
Chương 1: Lí luận chung về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Trong
phần này người viết đưa ra những khái niệm có liên quan, quá trình hình thành của
việc xử lí các hành vi cản trợ hoạt động tố tụng dân sự, đưa ra những vấn đề về cơ sở
lý luận và ý nghĩa của việc nghiên cứu nhằm trả lời câu hỏi tại sao phải nghiên cứu về
xử lí các hành cản trở hoạt động tố tụng dân sự.
Chương 2: Quy định của pháp luật về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân
sự. Trong chương này người viết phân tích những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự
năm 2004 và các văn bản có liên quan quy định về xử lí các hành vi cản trở hoạt động
tố tụng dân sự. Thông qua công tác thực tiễn áp dụng người viết tìm hiểu những bất
cập trong công tác áp dụng các quy định của pháp luật.
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 11

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Chương 3: Thực trạng và hướng hoàn thiện về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố
tụng dân sự. Trong chương này người viết phân tích những hạn chế trong thực tiễn áp
dụng, từ đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về xử

lí các hành vi cản trở và thông qua những bất cập trong quy định và thực tiễn áp dụng
người viết đã qua tìm hiểu mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện vai trò
chứng minh của đương sự trong tố tụng dân sự.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 12

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
CHƯƠNG 1
LÍ LUẬN CHUNG VỀ XỬ LÍ CÁC HÀNH VI CẢN TRỞ
HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG DÂN SỰ
Kể từ khi Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 có hiệu lực thi hành đã quy định riêng
chương XXXII về việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Việc xử lí
nghiêm các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự có vai trò rất quan trọng trong
quá trình giải quyết vụ án. Tuy nhiên, việc các quy định của pháp luật vẫn còn một số
hạn chế và thực tiễn áp dụng cũng vấp phải những khó khăn nhất định. Việc nghiên
cứu và hoàn thiện các quy định về xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự là
rất quan trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Do vậy, trước khi nghiên cứu
những vấn đề liên quan đến việc xử lí các hành các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự, cần thiết phải có cái nhìn tổng thể về các hành vi cản trở trong hoạt động tố
tụng dân sự. Và đây là nội dung mà người viết muốn trình bài trong chương này.
1.1. Một số khái niệm có liên quan
1.1.1 Khái niệm tố tụng dân sự
Trình tự hoạt động do pháp luật quy định cho việc xem xét giải quyết vụ án và thi
hành án được giải thích là “tố tụng dân sự”1. Tuy nhiên, cần xem xét một cách chính
xác hơn về cụm từ được sử dụng lâu đời và có nhiều tranh luận này mới có thể đặt nền

tảng nghiên cứu các vấn đề liên quan trong đó. Được ghép từ danh từ “tố tụng” là
kiện thưa tại tòa án nói chung2 có gốc từ tiếng la tinh procedere có nghĩa là tiến bước,
gợi nên một cách thức cần thiết phải thực hiện để đạt được mục đích, “tố tụng”
thường được sử dụng một cách lẫn lộn với danh từ “thủ tục” bởi tính chất định trước
buộc phải tuân theo trong một việc nhất định. Mặc dù cũng dùng để chỉ định một cách
thức tiến hành bắt buộc nhưng danh từ “thủ tục” bao hàm trong đó nghĩa rộng hơn
trên nhiều mặt vượt ra ngoài nghĩa của trình tự giải quyết vụ việc tại Tòa án như: Thủ
tục nhập học, thủ tục đi xuất khẩu lao động, thủ tục hải quan….
Tố tụng khác biệt với thủ tục ở chỗ nó được dùng một cách triệt để và chỉ xuất
hiện ở trong các trình tự tại cơ quan tư pháp đồng thời gợi ra một cách nhìn nhận trong
đó có sự tranh tụng – mâu thuẫn yêu cầu tài phán. Trong một thời gian dài của quá
trình phát triển, danh từ thủ tục đã được sử dụng thay cho danh từ tố tụng như: Thủ tục
giải quyết vụ án dân sự, Thủ tục giải quyết vụ án kinh tế hay Thủ tục giải quyết các
tranh chấp lao động… đã không thể hiện rõ được bản chất của hoạt động tư pháp. Khi
1
2

Từ điển luật học – Nhà xuất bản Tư Pháp, tr. 785.
Đại từ điển tiếng Việt – NXB Văn Hoá Thông Tin, trang 1606.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 13

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Bộ luật tố tụng dân sự 2004 được ban hành đã sử dụng triệt để danh từ tố tụng và
thống nhất các thủ tục giải quyết thành một trình tự tố tụng chung.

Thứ hai là danh từ “dân sự” - civil - đôi khi được dùng tương đồng với danh từ
prive – lĩnh vực luật tư, bởi bản chất thỏa thuận, bình đẳng của các bên trong việc xác
lập, thay đổi và chấm dứt các quyền và nghĩa vụ. Theo quy định của Bộ luật tố tụng
dân sự năm 2004 về phạm vi giải quyết các tranh chấp tại Điều 1 thì các ngành luật
nội dung có tranh chấp được giải quyết theo trình tự này bao gồm Luật dân sự, Luật
hôn nhân và gia đình, Luật thương mại, Luật lao động thì danh từ “dân sự” trong “tố
tụng dân sự” đang được dùng như một bộ phận của lĩnh vực tư luật (bởi luật tư bao
gồm nhiều ngành luật khác như luật bảo hiểm xã hội…).
Việc sử dụng cụm từ tố tụng dân sự khi xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự còn
mang đến một thắc mắc từ phía các Đại biểu quốc hội bởi sự hoài nghi luật “ba trong
một” liệu có đáp ứng được yêu cầu hay không khi đối tượng điều chỉnh rộng trong
hoàn cảnh các tòa án vẫn được chia thành tòa dân sự, tòa kinh tế, tòa lao động sẽ dễ
gây nhầm lẫn khi các tòa kinh tế, lao động lại áp dụng theo thủ tục tố tụng dân sự3.
Tuy nhiên, có thể thấy việc sử dụng cụm từ tố tụng dân sự là sát nghĩa và có tính chất
triệt để hơn cả trong giai đoạn hiện nay. Bởi 3 nguyên nhân:
Thứ nhất, hệ thống pháp luật Việt Nam không phân chia thành công pháp – tư
pháp như một số nước trên thế giới mà đây chỉ là vấn đề lý luận của những nhà nghiên
cứu pháp luật. Định nghĩa dựa trên sự thừa nhận không chính thức sẽ gây khó khăn
cho việc tiếp cận một ngành luật thực định của đông đảo quần chúng. Vì vậy, cần thiết
phải định nghĩa rõ ràng dựa trên sự thừa nhận chính thức về vị trí và vai trò của ngành
luật trong hệ thống pháp luật.
Thứ hai, việc định nghĩa với cụm từ “tố tụng dân sự” một mặt phản ánh được
tính chất “nệ thức” – phụ thuộc yếu tố hình thức, thủ tục trong hoạt động giải quyết
vụ việc dân sự bảo đảm hạn chế tính độc đoán của các thẩm phán cũng như giúp các
chủ thể tham gia có thể bảo vệ được mình thông qua những quy định mang tính chất
thủ tục. Mặt khác phản ánh được đối tượng điều chỉnh về mặt nội dung của ngành luật
hình thức tổng hợp này là các ngành luật mang yếu tố “riêng tư” giữa các bên không
có sự tham gia của nhà nước ở một bên chủ thể tranh chấp và gợi được tính tranh tụng,
đối lập một cách bình đẳng giữa các bên đương sự.
Thứ ba, hiệu quả mang lại từ tố tụng không phải là ở việc tạo ra nhiều thủ tục

khác nhau mà nằm ở việc giải quyết nhanh chóng, chính xác, khách quan vụ việc,
3

Đại biểu Lê Văn Tâm, Lê Xuân Thân, Lê Thị Nga, Nguyễn Đình Lộc… trong buổi làm việc tại hội trường của
Quốc Hội khóa XI ngày 19/ 11/ 2003, truy cập ngày 15/10/2012.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 14

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
giảm thiểu được gánh nặng về cơ cấu, tổ chức cũng như trong cách thức áp dụng pháp
luật. Khi các đối tượng điều chỉnh là thống nhất về mặt bản chất thì có thể quy nạp
chúng về một thủ tục chung để giải quyết không cần thiết phải có nhiều thủ tục khác
nhau. Hiệu quả của tố tụng dân sự trong những năm qua đã minh chứng cụ thể cho
điều đó.
Như vậy, tố tụng dân sự là trình tự, thủ tục được pháp luật quy định để Tòa án
giải quyết vụ việc dân sự cho các các nhân, cơ quan, tổ chức theo quy định của pháp
luật yêu cầu. Trình tự, thủ tục đó bao gồm: khởi kiện, yêu cầu và thụ lý giải quyết vụ
việc dân sự, lập hồ sơ vụ việc dân sự, hòa giải vụ việc dân sự, xét xử vụ việc dân sự
theo thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, xét lại bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực
pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm và thủ tục thi hành án.
1.1.2 Khái niệm hoạt động tố tung dân sự
Như đã phân tích ở phần khái niệm tố tụng dân sự, hoat động tố tụng dân sư là
trình tự, thủ tục giải quyết các vụ việc dân sự, các vụ án dân sự tại Tòa án; trình tự, thủ
tục thi hành án dân sự. Hoạt động tố tụng dân sự được thực hiện bởi hai loại chủ thể
khác nhau, đó là người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng. Nếu thiếu một

trong hai loại chủ thể nêu trên thì sẽ không hình thành quan hệ tố tụng. Pháp luật tố
tụng dân sự chia người tham gia tố tụng thành 2 nhóm:
Nhóm thứ nhất là, đương sự, là nhóm không thể thiếu trong hoạt động tố tụng, có
quyền lợi, nghĩa vụ gắn liền với việc giải quyết vụ án;
Nhóm thứ hai là, những người tham gia tố tụng khác, bao gồm những người có
liên quan đến hoạt động tố tụng và họ không phải là những người có quyền lợi, nghĩa
vụ gắn với việc giải quyết vụ án.
1.1.3 Khái niệm hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Các hoạt động tố tụng dân sự được thực hiện đúng các quy định của pháp luật tố
tụng dân sự là bảo đảm quan trọng để Tòa án giải quyết đúng vụ việc dân sự. Để các
hoạt động tố tụng dân sự được tiến hành một cách đúng đắn, ngoài việc pháp luật tố
tụng dân sự phải quy định đầy đủ, chi tiết trình tự, thủ tục tố tụng dân sự thì còn phải
xử lí kịp thời và nghiêm khắc đối với các hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình tố
tụng dân sự. Trong quá trình tố tụng, đôi khi vẫn gặp những trường hợp các nhân, cơ
quan, tổ chức cản trở việc thu thập chứng cứ, xác minh các tình tiết vụ viêc dân sự…
Các hành vi này đươc gọi là hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Hành vi cản trở hoạt
động tố tụng dân sự là hành vi của cá nhân, cơ quan, tổ chức gây trở ngại cho các hoạt
động xác minh, thu thập chứng cứ, hòa giải và xét xử của Tòa án.
Hành vi cản trở hoạt động tố tụng phải là những hành vi trái pháp luật. Tuy nhiên,
không phải mọi hành vi trái pháp luật của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong quá trình
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 15

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Tòa án giải quyết vụ việc dân sự đều là hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Hành vi cản
trở hoạt động tố tụng dân sự phải có những đặc trưng sau:

Phải là hành vi trái pháp luật của cá nhân, cơ quan, tổ chức trong quá trình Tòa
án giải quyết vụ viêc dân sự
Gây trở ngại cho các hoạt động xác minh, thu thập chứng cứ, hòa giải và xét xử vụ
việc dân sự của Tòa án
Theo Điều 385 đến Điều 389 BLTTDS 2004, các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự bao gồm:
- Bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan không có yêu cầu độc lập đã được
Tòa án triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn không có mặt tại Tòa án hoặc không có
mặt tại phiên tòa không có lí do chính đáng;
- Làm giả, hủy hoại những chứng cứ quan trọng gây trở ngại cho việc giải quyết vụ
án của Tòa án;
- Khai báo gian dối hoặt cung cấp tài liệu sai sự thật;
- Từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định hoặc từ chối cung cấp tài liệu;
- Lừa dối, đe doa, mua chuộc, sự dụng vũ lực nhằm ngăn cản người làm chứng ra
làm chứng hoặc buộc người khác làm chứng gian dối;
- Lừa dối, đe dọa, mua chuộc, sử dụng vũ lực nhằm ngăn cản người giám định thực
hiện nhiệm vụ hoặc buộc người giám định kết luận sai sự thật khách quan;
- Lừa dối, đe dọa, mua chuộc, sử dụng vũ lực nhằm ngăn cản người phiên dịch
thực hiện nhiệm vụ hoặc buộc người phiên dịch dịch không trung thực, không khách
quan, không đúng nghĩa khi dịch;
- Xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người tiến hành tố tụng; đe dọa, sử
dụng vũ lực hoặc có hành vi khác cản trở người tiến hành tố tụng thực hiện các biện
pháp xác minh, thu thập chứng cứ do Bộ luật tố tụng dân sự quy định;
- Người làm chứng đã được Tòa án triệu tập hợp lệ nhưng cố ý không đến Tòa án
hoặc không có mặt tại phiên tòa mà không có lí do chính đáng và sự vắng mặt của họ
gây trở ngại cho việc thu thập, xác minh chứng cứ hoặc xét xử vụ án dân sự;
- Vi phạm nội quy phiên tòa;
- Cá nhân, cơ quan, tổ chức không thi hành quyết định của Tòa án về việc không
cung cấp chứng cứ cho Tòa án;
Khi các cá nhân, cơ quan, tổ chức có các hành vi cản trở hoạt động tố tụng thì sẽ bị áp

dụng các biện pháp xử lí nhất định theo quy định của pháp luật.
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 16

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Tóm lại, hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự là những hành vi của các cá
nhân, cơ quan, tổ chức mà những hành vi đó làm ảnh hưởng đến quá trình giải quyết
vụ việc dân sự theo đúng quy định của pháp luật.
1.2 Khái niệm, đặc điểm về biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự
1.2.1 Khái niệm về biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự là biện pháp cưỡng
chế của Nhà nước được quy định trong BLTTDS 2004 và các văn bản có liên quan
khác, do Tòa án áp dụng đối với các cá nhân, cơ quan, tổ chức có hành vi cản trở hoạt
động tố tụng. Các biện pháp xử lí được áp dụng đối với cá nhân, cơ quan, tổ chức có
hành vi cản trở hoạt động tố tụng bao gồm: phạt cảnh cáo, buộc rời khỏi phòng xử án,
ra quyết định dẫn giải, phạt tiền, tạm giữa hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự.
Việc áp dụng các biện pháp này, trước hết trừng phạt người có hành vi cản trở hoạt
động tố tụng, thông qua đó giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật, phòng ngừa các vi
phạm pháp luật có thể xảy ra, cuối cùng là bảo đảm cho việc giải quyết vụ việc dân sự
được diễn ra theo đúng quy định của pháp luật.
Việc áp dụng các biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng phải tương
xứng với mức độ, tính chất của hành vi cản trở các hoạt động tố tụng và phải tương
ứng với từng loại đối tượng bị xử lí. Ngoài ra, việc áp dụng các biện pháp xử lí các
hành vi cản trở hoạt động tố tụng còn phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
Một là, việc áp dụng các biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng

phải do Tòa án áp dụng theo đúng quy định của pháp luật. Nguyên tắc này có rất quan
trọng trong hoạt động tố tụng dân sự. Thứ nhất, giúp ngày càng nâng cao vai trò của
ngành Tòa án trong hệ thống cơ quan Nhà nước. Từ đó, công dân có thái độ tôn trọng
hơn cũng như chấp hành nghiêm chỉnh những quyết định của Tòa án nói riêng và quy
định của pháp luật nói chung. Thứ hai, việc chính Tòa án áp dụng các biện pháp để xử
lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng đều góp phần làm cho việc thực thi biện pháp
được chính xác hơn. Bởi vì chính tòa án và cá nhân, cơ quan, tổ chức là các bên chủ
thể có liên quan trực tiếp đến việc xử lí những hành vi cản trở hoạt động tố tụng, một
bên thực hiện hành vi cản trở (cá nhân, cơ quan, tổ chức) những hoạt động tố tụng mà
bên kia thực hiện (người tiến hành tố tụng). Điều này giúp cho Tòa án đánh giá cụ thể
hơn, chính xác hơn về mức độ vi phạm so với một cơ quan khác và cũng ít tốn thời
gian hơn. Nhưng đối với những hành vi có mức độ nghiêm trọng cần khởi tố vụ án
hình sự thì Tòa án phải tuân thủ đúng theo quy định của Bộ luật hình sự, Bộ luật tố
tụng hình sự và phối hợp với các cơ quan có chức năng khác.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 17

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Hai là, chỉ áp dụng biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
do pháp luật quy định. Điều này sẽ đồng nghĩa với “nếu pháp luật chưa quy định biện
pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng thì không được xử lí các hành vi cản
trở đó”. Nguyên tắc này đã phát huy triệt để tinh thần của Hiến pháp 1992 quy định
tại Điều 12 Nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa. Nội dung của pháp chế là hoạt động của Nhà nước xã hội dựa
trên cơ sở pháp luật và nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật. Vì lẽ đó, quan hệ tố tụng

dân sự cũng được điều chỉnh bởi nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa nếu khi chúng
ta thực tốt nguyên tắc này thì một phần nào đó đã phát huy tốt những quy định của
Hiến pháp và làm tốt nghĩa vụ của công dân.
Ba là, mọi hành vi cản trở hoạt động tố tụng phải được phát hiện và được xử lí kịp
thời; mọi hậu quả do hành vi cản trở gây ra phải được khắc phục kịp thời. Khi phát
hiện có hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự phải có biện pháp xử lí kịp thời. Điều
này có ý nghĩa rất quan trọng, vì khi phát hiện có hành vi cản trở mà không có biện
pháp xử lí kịp thời thì sẽ dẫn đến hậu quả thiệt hại về tinh thần và vật chất cho các bên
đương sự. Bên cạnh đó, nếu khắc phục kịp thời thì sẽ đảm bảo cho quá trình giải quyết
vụ việc dân sự được diễn ra theo đúng quy định của pháp luật.
Bốn là, việc áp dụng các biện pháp xử lí hành vi cản trở tố tụng phải được thực
hiện theo đúng quy định của pháp luật. Ví dụ, khi một người có giấy triệu tập của Tòa
án về yêu cầu làm chứng nhưng người này đã không đến Tòa án theo yêu cầu triệu tập
do cố ý hoặc không có mặt tại phiên tòa mà không có lí do chính đáng và nếu sự vắng
mặt của họ gây cản trở cho việc thu thập, xác minh chứng cứ hoặc xét xử vụ án thì thì
Tòa án có quyền ra quyết định dẫn giải. Quyết định dẫn giải phải tuân thủ đúng những
quy định của pháp luật nếu không sẽ vi phạm những quyền cơ bản của công dân được
quy định trong Hiến pháp và được quy định cụ thể tại khoản 2, Điều 386 BLTTDS
2004 “ quyết định dẫn giải người làm chứng phải ghi rõ thời gian, địa điểm ra quyết
định; họ, tên, chức vụ người ra quyết định; họ, tên, ngày, tháng, năm sinh, nơi cư trú
của người làm chứng; thời gian, địa điểm người làm chứng phải có mặt” và khoản 3
Điều 386 BLTTDS 2004 “ cơ quan công an có nhiệm vụ thi hành quyết định của Tòa
án dẫn giải người làm chứng. Người thi hành quyết định dẫn giải người làm chứng
phải đọc, giải thích quyết định dẫn giải cho người bi dẫn giải biết và lập biên bản về
việc dẫn giải”
Một số biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự:
- Phạt cảnh cáo là biện pháp xử lí bằng việc công khai lên án, phê phán của Tòa án
áp dụng đối với cá nhân, cơ quan, tổ chức có hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự.
Biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng này chỉ được áp dụng khi có đủ các
điều kiện sau:

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 18

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
+ Hành vi cản trở hoạt động tố tụng của cá nhân, cơ quan, tổ chức được pháp luật
tố tụng dân sự quy định là có thể áp dụng biện pháp phạt cảnh cáo
+ Chỉ áp dụng biện pháp xử lí phạt cảnh cáo đối với hành vi cản trở hoạt động tố
tụng dân sự lần đầu
Khi muốn áp dụng biện pháp xử lí phạt cảnh cáo thì hai điều kiện này phải đi đôi
với nhau. Bởi vì, khi trường hợp hành vi cản trở hoat động tố tụng đó chỉ xảy ra lần
đầu và mức độ nghiêm trọng cũng như hậu quả của hành vi đó lớn hơn hành vi cản trở
mà bị xử lí phạt cảnh cáo tức là hành vi cản trở hoạt động tố tụng đó không thể áp
dụng biện pháp phạt cảnh cáo thì trong trường hợp này không thể áp dụng biện pháp
phạt cảnh cáo. Ngược lại nếu trường hợp hành vi cản trở hoạt động tố phù hợp với
mức áp dụng biện pháp phạt cảnh cáo nhưng nó xảy không là lần thứ nhất mà đã xảy
ra nhiều lần thì cũng không thể áp dụng biện pháp phạt cảnh cáo. Trong trường hợp
này nhìn chung chủ thể gây ra hành vi cản trở đã tái phạm nhiều lần và không có ý
muốn khắc phục từ đó làm cho mức độ nghiêm trọng của hành vi ngày càng lớn hơn,
vì vậy áp dụng biện pháp phạt cảnh cáo trong trường hợp này là không hợp lí.
- Buộc rời khỏi phòng xử án được áp dụng khi người tham gia phiên tòa có hành vi
vi phạm nội quy phiên tòa làm ảnh hưởng đến việc tiến hành giải quyết của vụ án.
Thẩm phán chủ tọa phiên tòa có thẩm quyền ra quyết định buộc rời khỏi phòng xử án
và cán bộ chiến sĩ công an có nhiệm vụ bảo vệ phiên tòa thi hành quyết định này.
- Quyết định dẫn giải người làm chứng được Tòa án áp dụng trong trường hợp
người làm chứng đã được Tòa án triệu tập hợp lệ nhưng vẫn cố tình vắng mặt không
đến Tòa án hoặc không có mặt tại phiên tòa mà không có lí do chính đáng và sự vắng

mặt của người làm chứng gây trở ngại cho việc thu thập, xác minh chứng cứ hoặc xét
xử vụ án. Cơ quan công an có nhiêm vụ thi hành quyết định dẫn giải người làm chứng.
Khi thi hành, người thi hành phải có trách nhiệm đọc quyết định dẫn giải cho người bị
dẫn giải biết và lập biên bản về việc dẫn giải.
- Phạt tiền là biện pháp xử lí buộc cá nhân, cơ quan, tổ chức có hành vi cản trở
hoạt động tố tụng phải nộp một khoảng tiền vào ngân sách nhà nước. Biện pháp này
có thể được áp dụng để xử lí đối với tất cả các hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Thủ
tục, thẩm quyền xử phạt, mức phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng do Ủy
ban thường vụ Quốc hội quyết định.
- Tạm giữ hành chính là biện pháp được áp dụng khi cần ngăn chặn, đình chỉ ngay
người có hành vi cản trở hoạt động xác minh, thu thập chứng cứ của người tiến hành
tố tụng hoặc người có hành vi vi phạm nội quy phiên tòa. Việc tạm giữ hành chính
người có hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự phải do Tòa án quyết định theo

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 19

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
đúng yêu cầu, thủ tục do pháp luật quy định. Cán bộ, chiến sĩ công an có nhiệm vụ thi
hành quyết định của tòa án tạm giữ hành chính người có hành vi vi phạm.
- Truy cứu trách nhiêm hình sự được áp dụng trong trường hợp người có hành vi
cản trở hoạt động xác minh, thu thập chứng minh của người tiến hành tố tụng hoặc
người có hành vi vi phạm nội quy phiên tòa ở mức nghiêm trọng. Người có hành vi
cản trở hoạt động tố tụng có thể bị khởi tố về hình sự về các tội xâm phạm hoạt động
tư pháp theo quy định tại Chương XII Bộ luật hình sự năm 1999 như tội ép buộc nhân
viên tư pháp làm trái pháp luật (Điều 297), tội khai báo gian dối hoặc cung cấp tài liệu

sai sự thật (Điều 307), tội từ chối khai báo, từ chối kết luận giám định hoặc từ chối
cung cấp tài liệu (Điều 308), tội mua chuộc hoặc cưỡng ép người khác khai gian dối,
cung cấp tài liệu sai sự thật (Điều 309)v.v..
Trong trường hợp Tòa án khởi tố vụ án hình sự để truy cứu trách nhiệm hình sự
người có hành vi cản trở hoạt động xác minh, thu thập chứng cứ của người tiến hành
tố tụng hoặc người có hành vi vi phạm nội quy phiên tòa thì phải tuân theo quy định
của pháp luật tố tụng hình sự đồng thời tuân theo quy định tại điều 388 BLTTDS.
Trong thời hạn mười ngày, kể từ ngày ra quyết định khởi tố, Tòa án có trách nhiệm
chuyển giao cho Viện kiểm sát có thẩm quyền quyết định khởi tố vụ án và tài liệu,
chứng cứ để chứng minh hành vi phạm tội.
1.2.2 Đặc điểm của biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Biện pháp áp dụng để xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự mang
tính chất chuyên ngành.
Trong ngành luật tố tụng dân sự khác với ngành luật tố tụng hình sự, các bên
đương sự có quyền quyết định và tự định đoạt4; cung cấp chứng cứ và chứng minh5 để
yêu cầu quyền lợi cũng như chứng minh những lí lẽ của mình đưa ra là đúng đắn. Từ
những quyền đó, ở một khía cạnh khác sẽ có những đương sự lợi dụng quyền của
mình thực hiện những hành vi cản trở hoạt động tố tụng để trốn tránh việc thực hiện
nghĩa vụ nếu khi thua kiện, làm ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ việc dân sự. Từ
đó, Bộ luật tố tụng dân sự đã quy định những quy phạm pháp luật có tính chất chế tài
đối với các hành vi cản trở hoạt động tố tụng. Trong Bộ luật tố tụng hình sự không có
quy định đều này bởi vì các bên bị cáo cũng như người bị hại không được trao cho
quyền quyết định và tự định đoạt; cung cấp chứng cứ và chứng minh mà ở đây quyền
này được trao cho Nhà nước mà điển hình là thông qua cơ quan điều tra, quan xét xử,
kiểm sát.
4

Điều 5 Bộ luật tố tụng dân sự 2004 sửa đổi bổ sung 2011

5

Điều 7 Bộ luật tố tụng dân sự 2004 sửa đổi bổ sung 2011

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 20

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
Biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng chủ yếu mang tính chất xử lí
hành chính.
Hầu hết các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự đều chưa đến mức có dấu
hiệu cấu thành tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự. Chủ yếu là hành vi vi phạm
nội quy phiên tòa, không có mặt theo giấy triệu tập là đương sự hoặc người làm chứng
mà sự vắng mặt của người này sẽ ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ việc, không cung
cấp chứng cứ của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Ở mức độ đó tại Tòa án thẩm phám chủ
tọa phiên tòa sẽ ra quyết định hành chính để xử phạt cảnh cáo, phạt tiền hay là tạm
giữa hành chính. Nếu các hành vi này có mức độ nguy hiểm cao hơn thì sẽ khởi tố
hình sự, quy định cụ thể tại khoản 1 điều 385, khoản 3 điều 387 và điều 388 BLTTDS.
Biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng được đưa ra trước khi vụ
việc dân sự kết thúc.
Biện pháp xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng được thực hiện ở giai đoạn chưa
kết thúc vụ việc dân sự chứng tỏ các biện pháp xử lí này không mang tính chất khắc
phục hậu quả mà nó chỉ giúp cho quá trình giải quyết vụ việc dân sự vượt qua những
trở ngại khách quan để đáp ứng đúng tiến trình giải quyết vu việc dân sự theo quy
định của pháp luật. Bên cạnh đó, xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng để mọi
người có ý thức chấp hành pháp luật tốt hơn.
Chủ thể bị xử lí không nhất thiết phải là các bên đương sự có liên quan trực tiếp

vụ việc dân sự đang giải quyết.
Có những cá nhân, cơ quan, tổ chức không liên quan đến vụ việc dân sự đang giải
quyết nhưng họ lại có những hành vi cố ý không hợp tác với các bên đương sự cũng
như người tiến hành tố tụng trong quá trình những người này xác minh, thu thập
chứng cứ và chứng cứ trong tay họ sẽ ảnh hưởng đến giải quyết vụ việc dân sự. Vì
vậy, mặt dù ban đầu nội dung tranh chấp không liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến
các cá nhân, cơ quan, tổ chức nhưng do những hành vi cố ý không chấp hành những
quy định của Tòa án về việc giao nộp chứng cứ nên chính họ lại trở thành chủ thể bị
xử lí khi thực hiện hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự.
1.3. Các nguyên tắc liên quan đến việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng
dân sự
Việc quy định các nguyên tắc này trong BLTTDS bảo đảm giải quyết vụ việc dân
sự nhanh chóng, đúng đắn, ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động
tố tụng dân sự, tạo thuận lợi cho các đương sự thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ
tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước Tòa án. Nguyên tắc cơ
bản của tố tụng dân sự là những quy định nền tảng, cốt lỗi của pháp luật tố tụng dân sự
nên việc vi phạm các nguyên tắc cơ bản của luật tố tụng dân sự được coi là vi phạm
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 21

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
nghiêm trọng pháp luật tố tụng dân sự (hay còn gọi là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố
tụng dân sự).
1.3.1 Nguyên tắc bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng dân sự
Để bảo đảm trật tự xã hội, mọi hoạt động đều phải được thực hiện trên cơ sở của
pháp luật. Theo Điều 12 Hiến pháp 1992 Nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật,

không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Các cơ quan nhà nước, tổ chức
kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi công dân phải nghiêm chỉnh
chấp hành Hiến pháp, pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống các tội phạm, các vi
phạm Hiến pháp và pháp luật. Mọi hành động vi phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và
lợi ích hợp pháp của tập thể và công dân đều bị xử lí theo pháp luật. Hoạt động TTDS
nhằm bảo vệ công lý, lẽ phải và bảo vệ pháp luật. Vì vậy, pháp luật ghi nhận nguyên
tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa trong pháp luật TTDS là cần thiết, là một điều kiện
không thể thiếu để bảo đảm giải quyết vụ việc dân sự được nhanh chống và đúng đắn.
Nguyên tắc này lần đầu tiên được quy định trong pháp luật TTDS khi BLTTDS
năm 2004 được ban hành. Đây là bước phát triển mới của luật TTDS Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay. Tại Điều 3 BLTTDS năm 2004 quy định: “Mọi hoạt động TTDS
của người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng, của cá nhân, cơ quan, tố chức có
liên quan phải tuân theo các quy định của Bộ luật này.” Như vậy, về nguyên tắc mọi
hoạt động TTDS của cơ quan tiến hành TTDS, người tiến hành TTDS, người tham gia
TTDS và cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan đều phải thực hiên trên cơ sở các quy
định của BLTTDS năm 2004; bản án, quyết định giải quyết vụ việc dân sự của Tòa án
ngoài việc phải căn cứ vào các quy định của pháp luật nội dung (pháp luật dân sự, hôn
nhân gia đình, kinh doanh thương mại v.v..) còn phải căn cứ vào các quy định của
BLTTDS năm 2004; các hành vi không tuân thủ, trái với các quy định của BLTTDS
năm 2004 là hành vi vi phạm pháp luật trong TTDS và phải được vủ lí và việc xử lí đó
phải tuân theo các quy định của pháp luật.
1.3.2 Nguyên tắc trách nhiệm cung cấp chứng cứng của cá nhân, cơ quan, tổ
chức có thẩm quyền
Trên thực tế, nhiều chứng cứ của vụ việc dân sự đương sự không nắm giữ mà lại
do các cá nhân, cơ quan, tổ chức khác giữ. Để bảo đảm cho đương sự thực hiện được
nghĩa vụ cung cấp chứng cứ chứng minh bảo vệ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
họ và Tòa án cũng có đầy đủ chứng cứ để giải quyết nhanh chóng và đúng đắn vụ việc
dân sự thì phải quy định nghĩa vụ của các cá nhân, cơ quan, tổ chức cung cấp chứng
cứ cho đương sự và Tòa án. Vì vậy, tại Điều 7 BLTTDS năm 2004 đã quy định
nguyên tắc trắc nhiệm cung cấp chứng cứ của cá nhân, cơ quan, tổ chức có thẩm

quyền. Theo điều luật này, cá nhân, cơ quan, tổ chức trong phạm vi nhiệm vụ, quyền
hạn của mình có trách nhiệm cung cấp đầy đủ cho đương sự, Tòa án chứng cứ mà cá
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 22

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
nhân, cơ quan, tổ chức đang lưu giữ, quản lí khi có yêu cầu của đương sự, Tòa án;
trong trường hợp không cung cấp được thì phải thông báo bằng văn bản cho đương sự,
Tòa án biết và nêu rõ lí do không cung cấp chứng cứ. Tuy vây, BLTTDS năm 2004
chưa quy định về trách nhiệm vi phạm nghĩa vụ cung cấp chứng cứ của cá nhân, cơ
quan, tổ chức. Việc này đã dẫn đến tình trạng thực tế “nhiều cơ quan, tổ chức chưa
phối hợp chặt chẽ với Tòa án, thậm chí chưa làm hết trách nhiệm của mình theo quy
định của pháp luật trong việc cung cấp tài liệu, chứng cứ… làm cho công tác giải
quyết, xét xử nhiều vụ án bị kéo dài hoặc phải ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ
án…”6 hoặc “…cùng một vấn đề nhưng nhiều trường hợp cơ quan có thẩm quyền có
nhiều văn bản xác nhận trái ngược nhau, ảnh hưởng giải quyết của Tòa án”.7 Ví dụ:
khi đương sự biết chắc chắn một tài liệu, chứng cứ để chứng minh yêu cầu, phản yêu
cầu, phản đối yêu cầu đang được một cá nhân, cơ quan, tổ chức lưu giữ và họ đã yêu
cầu nhưng cá nhân, cơ quan, tổ chức đó không cung cấp và cũng không có văn bản trả
lời lí do vì sao không cung cấp chứng cứ cho đương sự. Việc không cung cấp này
không được coi là hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự và không bị xử lí. Như vậy
đương sự không thể bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình vì nếu không có
những chứng cứ đó thì họ phải chịu hậu quả không thể chứng minh được hoặc chứng
minh không đầy đủ như không được chấp nhân yêu cầu hoặc có thể bị xử thua kiện.
Tuy nhiên, khi đương sự mà các cá nhân, cơ quan, tổ chức đang quản lí, chứng cứ
không cung cấp thì họ có thể bị yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp hổ trợ nhưng nhiều

khi đương sự không yêu cầu hoặc yêu cầu nhưng Tòa án không áp dụng do đương sự
không có cách nào để chứng minh với Tòa án mình không có khả năng tự thu thập
chứng cứ và như vậy đương sự vẫn không có được những chứng cứ quan trọng của vụ
án để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình
Hiện nay, khoản 1 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung năm 2011 có sửa đổi, bổ sung
Điều 7 BLTTDS năm 2004 như sau: “Cá nhân, cơ quan, tổ chức trong phạm vi nhiệm
vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm cung cấp đầy đủ và đúng thời hạn cho đương
sự, Tòa án, Viện kiểm sát tài liệu, chứng cứ mà mình đang lưu giữ, quản lí khi có yêu
cầu của đương sự, Tòa án, Viên kiểm sát và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về
việc cung cấp tài liệu, chứng cứ đó; trong trường hợp không cung cấp được thì phải
thông báo bằng văn bản cho đương sự, Tòa án, Viêm kiểm sát biết và nêu rõ lí do của
việc không cung cấp được tài liệu, chứng cứ”. Điều luật sửa đổi này đã quy định
nguyên tắc về trách nhiệm của các cá nhân, cơ quan, tổ chức đang lưu giữ chứng cứ
hoặc quản lí chứng cứ trong việc từ chối cung cấp chứng cứ mà không có lí do chính
đáng; cung cấp không đầy đủ và kịp thời; cung cấp tài liệu, chứng cứ không chính xác
6

TANDTC (2006), “Báo cáo tổng kết công tác năm 2006 và phương hướng nhiệm vụ công tác 2007 của ngành
Tòa án nhân dân”, tr. 21.
7
TANDTC (2009), “Báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Bộ luật tố tụng dân sự”, tr.10.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 23

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự

theo yêu cầu của đương sự, Tòa án, Viện kiểm sát và quy định về biện pháp xử lí tại
Điều 385, Điều 389 BLTTDS năm 2004 và khoản 21 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung
năm 2011 sửa đổi Điều 94 BLTTDS năm 2004 nhưng mới chỉ quy định chung chung.
Theo Điều 390 BLTTDS năm 2004 thì “ thủ tục, thẩm quyền xử phạt, mức tiền phạt
đối với các hành vi cản trở hoạt động TTDS do Ủy ban thường vụ Quốc hội quy
định”. Do vậy, trong thời gian tới Ủy ban thường vụ Quốc hội cần sớm ban hành pháp
lệnh xử phạt hành chính đối với các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự. Theo
đó, trong trường hợp các cá nhân, cơ quan, tổ chức, đang lưu giữ chứng cứ hoặc quản
lí chứng cứ từ chối cung cấp chứng cứ mà không có lí do chính đáng; cung cấp không
đầy đủ, kip thời; cung cấp tài liệu, chứng cứ không chính xác theo yêu cầu của đương
sự thì tùy theo mức độ vi phạm có thể bị xử lí theo pháp luật như phạt cảnh cáo, phạt
tiền, cưỡng chế thi hành, xử lí kĩ luật hoặc có thể bị truy cứu trách nhiêm hình sự.
1.4 Ý nghĩa của việc nghiên cứu
Việc thực hiện xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự có vai trò rất quan
trọng trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự và tăng cường sự chấp hành pháp luật
cũng như ngăn ngừa các hành vi vi phạm pháp luật.
Trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự Tòa án sẽ giải quyết thông qua các
đương sự tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, chỉ trong
những trường hợp cần thiết Tòa án mới can thiệp và để giúp đương sự hoàn thành
công việc xác minh để tìm ra sự thật của vụ việc. Từ những lí lẽ đó không tránh khỏi
một bên đương sự muốn né tránh việc thực hiện nghĩa vụ đối với bên còn lại đã thực
hiện hành vi cản trở hoạt động tố tụng nhằm ngăn chặn quá trình giải quyết vụ việc
dân sự để giành quyền lợi về mình. Vì vậy, việc thực hiện xử lí các hành vi cản trở
hoạt động tố tụng dân sự có ý nghĩa rất quan trọng nó giúp phát hiện và xử lí kịp thời
các hành vi cản trở hoạt động tố tụng từ đó đảm bảo quá trình giải quyết vụ việc dân
sự diễn ra theo đúng quy định của pháp luật.
Việc thực hiện xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự góp phần không
nhỏ vào việc nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân. Trên thực tế không
ích bộ phân người dân chưa hiểu rõ quy định của pháp luật tố tụng dân sự và có thái
độ thiếu tôn trọng đối với những người tiên hành tố tụng khi đến dự phiên tòa. Vì vậy

việc thực hiện biện pháp xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng góp phần răng để
họ có thái độ tôn trọng đối với những người tiến hành tố tụng những người đại diện
nhà nước thực hiên quyền xét xử và tôn trọng pháp luật hơn.

GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 24

SVTH: Nguyễn Hoài Phong


Đề tài: Xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự
CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ XỬ LÍ CÁC HÀNH VI
CẢN TRỞ HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG
Theo Hiến pháp năm 1992 của Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, quy
định tại Điều 12 thì “nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng
cường pháp chế xã hội chủ nghĩa”, “mọi công dân phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiến
pháp, pháp luật”, “mọi hành xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích
hợp pháp của tập thể và của công dân đều bị xử lí theo pháp luật”. Để các quy định
của Hiến pháp được áp dụng vào đời sống xã hội các ngành luật bắt đầu ra đời, trong
đó có ngành luật tố tụng dân sự. Các quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự nhằm mục
đích bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong các mối quan hệ xã hội khi
các mối quan hệ này phát sinh tranh chấp. Bên cạnh đó Bộ luật tố tụng dân sự còn có
vai trò rất quan trọng trong việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự,
những quy định này giúp cho quá trình giải quyết các vụ án được thực hiện nhanh hơn
và góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người dân. Tuy nhiên, thực tiễn
vẫn còn một số hạn chế nhất định dẫn đến việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố
tụng dân sự thật sự chưa nghiêm minh. Để xem xét các quy định của pháp luật về việc
xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố tụng và thực tiễn áp dụng nó như thế nào, đây

cũng là nội dung mà người viết muốn phân tích trong phạm vi chương này.
2.1 Xử lí hành vi cản trở hoạt động tố tụng của người tham gia tố tụng
Nhận thức được vai trò quan trọng về việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động tố
tụng dân sự trong việc giải quyết vụ án dân sự nên Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 đã
có những quy định về những biện pháp xử lí đối với những hành vi đó. Trong phần
này, người viết phân tích những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự và các văn bản có
liên quan nhằm làm rõ vai trò quan trọng của việc xử lí các hành vi cản trở hoạt động
tố tụng dân sự.
2.1.1 Đối với hành vi không có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án
Một cách chung nhất, hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự là hành vi không
tuân thủ những quy định của Bộ luật tố tụng dân sự. Hành vi này có thể xuất hiện ở
người tham gia tố tụng, mà trước hết là các đương sự và có thể là các người tham gia
tố tụng khác như người làm chứng, người phiên dịch, người giám định. Đây là những
hành vi thường gặp trong hoạt động giải quyết các vụ án dân sự. Như vậy, đương sự là
một trong những chủ thể thực hiện hành vi cản trở hoạt động tố tụng dân sự và đương
sự gồm những ai? Đó là những vấn đề mà người viết muốn làm sáng tỏ sau đây.
GVHD: Trương Thanh Hùng

Trang 25

SVTH: Nguyễn Hoài Phong