B
TR
GIÁO D CăVẨă ẨOăT O
NGă
I H C KINH T TP. HCM
-------------------
PH M TH THỐYăPH
NG
NỂNGăCAOăN NGăL C C NH TRANH C A CÔNG TY
C
PH NăD
C PH M TW 25
LU NăV NăTH CăS ăKINHăT
TP. H
CHÍ MINH - N Mă2015
B
TR
GIÁO D CăVẨă ẨOăT O
NGă
I H C KINH T TP. HCM
--------------------
PH M TH THỐYăPH
NG
NỂNGăCAOăN NGăL C C NH TRANH C A CÔNG TY
C
PH N D
C PH M TW 25
Chuyên ngành: Qu n tr kinh doanh
Mã s : 60340102
LU NăV NăTH CăS ăKINHăT
NG
IăH
NG D N KHOA H C: TS. HU NH THANH TÚ
TP. H
CHÍ MINH - N Mă2015
L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n “Nơngăcaoăn ngăl c c nh tranh c a Công ty C
ph n D
c ph mTW 25”ălà công trình nghiên c u riêng c a tôi và d
is h
ng
d n khoa h c c a Ti n s Hu nh Thanh Tú.
Các s li u trong lu n v n đ
c s d ng trung th c và ch a t ng công b
trong các công trình nghiên c u khác.
TP H Chí Minh, ngày 9 tháng 10 n mă2015
Tác gi
Ph m Th ThùyăPh
ng
M CL C
Trang ph bìa
L i cam đoan
M cl c
Danh m c các t vi t t t
Danh m c các b ng bi u
Danh m c các hình v , s đ
M
U .................................................................................................................. 1
1. Lý do ch năđ tài ................................................................................................. 1
2. M c tiêu nghiên c u ............................................................................................ 2
3.ă
iăt
ng nghiên c u .......................................................................................... 2
4. Ph m vi nghiên c u ............................................................................................. 2
5. Ph
ngăphápănghiênăc u .................................................................................... 3
6.ăụăngh aăth c ti n c aăđ tài ................................................................................ 3
7. K t c u c a lu năv nă ........................................................................................... 4
Ch
ng 1:ăC ăS
LÝ LU N V C NHăTRANHăVẨăN NGăL C C NH .......
TRANH ...................................................................................................................... 5
1.1ăC ăs lý lu n v c nhătranh,ăn ngăl c c nh tranh ........................................... 5
1.1.1 C s lý lu n v c nh tranh .............................................................................. 5
1.1.1.1 Khái ni m v c nh tranh ................................................................................. 5
1.1.1.2 Phân lo i c nh tranh ....................................................................................... 6
1.1.1.3 Vai trò c a c nh tranh trong n n kinh t ........................................................ 7
1.1.2 C s lý lu n v n ng l c c nh tranh .............................................................. 8
1.1.2.1 L i th c nh tranh ......................................................................................... 88
1.1.2.2ăN ngăl c c nh tranh........................................................................................ 9
1.1.2.3 N ngăl c lõi ..................................................................................................... 9
1.2 M t s môăhìnhăphơnătíchăn ngăl c c nh tranh ............................................. 10
1.2.1 Mô hình c a Michael Porter .......................................................................... 10
1.2.1.1ăMôăhìnhăkimăc
ngăv l i th c nh tranh qu c gia ...................................... 10
1.2.1.2ăMôăhìnhăn măápăl c c nh tranh .................................................................... 11
1.2.2 Mô hình c a Thompson – Ắtrickland (Mô hình đánh giá các Ổ u t n i b )12
1.2.3 Ma tr n SWOT ................................................................................................ 13
1.2.4 Ma tr n đánh giá các Ổ u t n i b ................................................................ 14
1.3 Các tiêu chíăđánhăgiáăn ngăl c c nh tranh c a doanh nghi p ...................... 14
1.3.1 N ng l c tài chính........................................................................................... 15
1.3.2 N ng l c qu n lý và đi u hành ...................................................................... 15
1.3.3 N ng l c uỔ tín, th
ng hi u ......................................................................... 16
1.3.4 Trình đ trang thi t b và công ngh .............................................................. 16
1.3.5 N ng l c marketing ........................................................................................ 16
1.3.6 Ngu n nhân l c .............................................................................................. 17
1.3.7 N ng l c h p tác trong n
c và qu c t ........................................................ 18
1.3.8 N ng l c nghiên c u phát tri n ..................................................................... 18
1.4 Các y u t bên ngoài nhăh
1.4.1 Các y u t thu c môi tr
ng n ngăl c c nh tranh c a doanh nghi p ... 19
ng vi mô ................................................................ 19
1.4.1.1 Áp l c t khách hàng .................................................................................... 19
1.4.1.2 Áp l c t nhà cung c p ................................................................................. 19
1.4.1.3 Áp l c t cácăđ i th c nh tranh ti măn ng .................................................. 20
1.4.1.4 Áp l c t cácăđ i th c nh tranh hi n h u.................................................... 20
1.4.1.5 Áp l c t s n ph m thay th .......................................................................... 20
1.4.2 Các y u t thu c môi tr
ng v mô ................................................................ 21
1.4.2.1 Các y u t thu cămôiătr
ng kinh t . ............................................................ 21
1.4.2.2 Các y u t thu cămôiătr
ng chính tr - pháp lu t ..................................... 21
1.4.2.3ăCácăy uăt ăthu cămôiătr
ngăkhoaăh că- côngăngh ..................................... 21
1.4.2.4ăCácăy uăt ăthu cămôiătr
ngăv năhóaă- xãăh i .............................................. 22
Ch
ngă2:ăPHỂNăTệCHăTH C TR NGăN NGăL C C NH TRANH C A
CÔNG TY C
PH NăD
C PH M TW25 (UPHACE) .................................. 24
2.1 T ng quan v Công ty C ph năD
c ph m TW25....................................... 24
2.1.1 Gi i thi u t ng quan v Công ty C ph n D
c ph m TW25 ...................... 24
2.1.1.1 Thông tin khái quát ....................................................................................... 24
2.1.1.2ăQuáătrìnhăhìnhăthànhăvàăphátătri n ............................................................... 24
2.1.1.3 S ăđ ăt ăch c ................................................................................................. 25
2.1.1.4ăC ăc uăb ămáyăqu nălýăc aăCôngăty ............................................................. 25
2.1.2 Ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a UPHACE ............................................ 27
2.1.3 Th tr
ng tiêu th c a UPHACE ................................................................. 28
2.2 Phân tích th c tr ngăn ngăl c c nh tranh c a Công ty C ph năD
c ph m
TW25 ........................................................................................................................ 28
2.2.1 Thi t k kh o sát n ng l c c nh tranh c a UPHACE .................................. 28
2.2.1.1ăXâyăd ngăthangăđoăn ngăl căc nhătranh ....................................................... 28
2.3.1.2ăL aăch năđ iăth ăc nhătranh ......................................................................... 29
2.3.1.3ăPh
ngăphápăx ălýăd ăli u ............................................................................ 30
2.3.2 Phân tích các y u t bên trong doanh nghi p ............................................... 30
2.3.2.1ăN ngăl cătàiăchính ......................................................................................... 30
2.3.2.2ăN ngăl căqu nălýăvàăđi uăhành ..................................................................... 32
2.3.2.3ăN ngăl căuyătín,ăth
ngăhi u ......................................................................... 35
2.3.2.4ăTrìnhăđ ătrangăthi tăb ăvàăcôngăngh ............................................................. 37
2.3.2.5ăN ngăl cămarketing ....................................................................................... 40
2.3.2.6ăNgu nănhânăl c ............................................................................................. 41
2.3.2.7ăN ngăl căh pătácătrongăn
căvàăqu căt ....................................................... 44
2.3.2.8 N ngăl cănghiênăc uăphátătri n .................................................................... 46
2.3.3 Phân tích nh h
ng c a các y u t bên ngoài doanh nghi p .................... 50
2.3.3.1ăÁpăl căt ăkháchăhàng .................................................................................... 50
2.3.3.2ăÁpăl căt ănhàăcungăc p ................................................................................. 51
2.3.3.3ăÁpăl căt ăcácăđ iăth ăc nhătranhăti măn ng .................................................. 52
2.3.3.4ăÁpăl căt ăcácăđ iăth ăc nhătranhăhi năh u.................................................... 53
2.3.3.5ăÁpăl căt ăs năph măthayăth .......................................................................... 54
2.3.3.6ăMôiătr
ngăkinhăt ......................................................................................... 54
2.3.3.7ăMôiătr
ngăchínhătr ă- lu tăpháp ................................................................... 54
2.3.3.8ăMôiătr
ngăkhoaăh că– côngăngh ................................................................ 55
2.3.3.9ăMôiătr
ngăv năhóaă– xãăh i......................................................................... 56
2.4ă ánhăgiáăchungăv n ngăl c c nh tranh c a Công ty C ph năD
c ph m
TW 25 ....................................................................................................................... 58
u đi m ........................................................................................................... 58
2.4.1
2.4.1.1 Các tiêuăchíănângăcaoăn ngăl căc nhătranh .................................................. 58
2.4.1.2 Các nhânăt ă nhăh
2.4.2 Nh
ngăđ năn ngăl căc nhătranh ........................................ 58
c đi m ..................................................................................................... 58
2.4.2.1 Các tiêuăchíănângăcaoăn ngăl căc nhătranh .................................................. 58
2.4.2.2 Cácănhânăt ă nhăh
Ch
ngăđ năn ngăl căc nhătranh ........................................ 59
ngă3:ăGI I PHÁP NỂNGăCAOăN NGăL C C NH TRANH C A CÔNG
TY C
PH NăD
C PH M TW 25 ................................................................... 62
3.1ăC ăs xây d ng gi i pháp ................................................................................. 62
3.1.1 Xu h
ng phát tri n c a Ngành .................................................................... 62
3.1.2 M c tiêu c a UPHACE giai đo n 2015–2020 ............................................... 62
3.1.3
nh h
ng phát tri n c a UPHACE ............................................................ 63
3.2 Gi iăphápănơngăcaoăn ng l c c nh tranh c a Công ty C ph năD
c ph m
TW 25 ....................................................................................................................... 63
3.2.1 Gi i pháp nâng cao n ng l c tài chính......................................................... 63
3.2.2 Gi i pháp nâng cao n ng l c qu n lý và đi u hành .................................... 65
3.2.3 Gi i pháp nâng cao n ng l c uỔ tín, th
ng hi u ........................................ 67
3.2.4 Gi i pháp nâng cao n ng l c trang thi t b và công ngh ............................ 68
3.2.5 Gi i pháp nâng cao n ng l c marketing ....................................................... 69
3.2.5.1ă
nhăh
ng khách hàng xuyên su t m i ho tăđ ng c a Công ty ................. 69
3.2.5.2 M ăr ngăvàăhoànăthi n h ăth ngăphânăph i .................................................. 69
3.2.5.3 Giá bán s n ph m ......................................................................................... 70
3.2.5.4 C i ti n s n ph m.......................................................................................... 70
3.2.6 Gi i pháp nâng cao ngu n nhân l c ............................................................. 71
3.2.6.1 Nâng cao ch tăl
ng công tác tuy n d ng.................................................... 71
3.2.6.2 Xây d ngăhìnhăt
ng c pălãnhăđ o ............................................................... 72
3.2.6.3 Xây d ng ch đ l
3.2.6.4 Xây d ngăconăđ
ng,ăkhenăth
ng, phúc l i th aăđáng ........................... 72
ng phát tri n ngh nghi p choăng
iălaoăđ ng ............... 72
3.2.6.5 Cung c păcácăc ăh i h c t păchoălãnhăđ o và nhân viên Công ty................ 73
3.2.6.6 T ch c có hi u qu h th ng thông tin qu n tr doanh nghi p ................... 74
3.2.7 Gi i pháp nâng cao n ng l c h p tác trong n
c và qu c t ....................... 75
3.2.8 Gi i pháp nâng cao n ng l c nghiên c u và phát tri n ............................... 76
K T LU N ............................................................................................................ 77
TẨIăLI UăTHAMăKH O
PH ăL C
DANH M C CÁC T
VI T T T
Ch vi t t t
Ch vi tăđ yăđ
BMI
Business Monitor International (T ch c BMI)
BYT
B Yt
CB-CNV
Cán b - Công nhân viên
CN KKD
Ch ng nh n đ ng ký kinh doanh
H C
i h i đ ng c đông
ETC
Ethical Drugs (Thu c bán kê đ n)
F.T.PHAR
Công ty C ph n D
FDI
Foreign Direct Investment (
GLP
Good Laboratory Practice (Th c hành t t phòng ki m nghi m)
GMP
Good Manufacturing Practices (Th c hành s n xu t thu c t t)
GSP
Good Storage Practice (Th c hành t t b o qu n)
H QT
H i đ ng qu n tr
OECD
OTC
PIC/S
c ph m 3/2
u t tr c ti p n
c ngoài)
Organization for Economic Cooperation and Development (T
ch c H p tác và Phát tri n Kinh t )
Over The Counter (Thu c bán không kê đ n)
Pharmaceutical Inspection Co-operation Scheme (H th ng h p tác
thanh tra d
c ph m)
Q
Quy t đ nh
R&D
Research and Development (Nghiên c u và phát tri n)
TW
Trung
UBND
UNIDO
ng
y ban nhân dân
United Nations Industrial Development Organization (T ch c
phát tri n công nghi p Liên H p Qu c)
UPHACE
Công ty C ph n D
c ph m TW 25
VIDIPHA
Công ty C ph n D
c ph m TW Vidipha
WHO
World Trade Organization (T ch c th
ng m i th gi i)
DANH M C CÁC B NG BI U
B NG
B ng 2.1
TÊN B NG
TRANG
K t qu kinh doanh c a Công ty C ph n D
c ph m
Trang 28
TW 25 giai đo n 2010 – 2014
B ng 2.2
B ng đánh giá n ng l c tài chính c a UPHACE v i các Trang 31
công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.3
B ng đánh giá n ng l c qu n lý và đi u hành c a Trang 33
UPHACE so v i các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.4
B ng đánh giá n ng l c uy tín, th
ng hi u c a UPHACE Trang 36
so v i các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.5
B ng đánh giá trình đ trang thi t b và công ngh c a Trang 38
UPHACE so v i các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.6
B ng đánh giá n ng l c marketing c a UPHACE so v i Trang 40
các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.7
Trình đ lao đ ng c a công ty
B ng 2.8
B ng đánh giá ngu n nhân l c c a UPHACE so v i các Trang 43
Trang 42
công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.9
B ng đánh giá n ng l c h p tác trong n
c và qu c t c a Trang 45
UPHACE so v i các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.10
Ngân sách dành cho công tác nghiên c u, phát tri n công Trang 47
ngh giai đo n 2012 – 2014.
B ng 2.11
B ng đánh giá n ng l c nghiên c u phát tri n c a Trang 48
UPHACE so v i các công ty đ i th c nh tranh
B ng 2.12
Ma tr n hình nh c nh tranh c a UPHACE v i đ i th
Trang 49
c nh tranh
B ng 2.13
Ma tr n đánh giá kh n ng thích ng v i các y u t bên Trang 57
ngoài c a UPHACE
DANH M C CÁC HÌNH V ,ăS
HÌNH
TÊN HÌNH
TRANG
Hình 1.1
Mô hình kim c
Hình 1.2
Mô hình 5 áp l c c nh tranh c a Michael Porter
Hình 1.3
Các tiêu chí đánh giá n ng l c c nh tranh c a công ty Trang 19
d c ph m
Hình 2.1
S đ t ch c c a UPHACE
ng v l i th c nh tranh qu c gia
Trang 10
Trang 11
Trang 25
1
M
U
1. Lý do ch năđ tài
D
con ng
tr
c ph m là m t ngành đ c bi t, liên quan tr c ti p đ n s c kh e và tính m ng
i. Ngành d
c ph m châu Á nói chung và Vi t Nam nói riêng có t c đ t ng
ng m nh m . V i các xu h
chi u h
ng v mô chính nh t ng tr
ng thu nh p h gia đình,
ng gia t ng chi tiêu t phía Chính ph cho d ch v ch m sóc s c kh e, nh ng
c i thi n đáng k v tu i th c a dân s và nh n th c v s c kh e, đã và đang thúc đ y
nhu c u d
c ph m.
Theo
c tính c a T ch c Business Monitor International (BMI), t ng tr
ng
GDP th c ch t c a Vi t Nam s ti p t c t ng trong giai đo n 2015-2020. Thêm vào đó,
BMI d báo, dân s Vi t Nam s t ng lên 95 tri u ng
nhi u ti m n ng phát tri n ngành d
đã có 39 d án FDI vào ngành d
c. Vì th , theo C c Qu n lý D
c có v n n
c, đ n cu i 2013,
c, v i t ng v n đ ng ký lên t i 303 tri u USD. Vi t
Nam c ng là n i các nhà phân ph i d
phân ph i d
i vào n m 2017.Vi t Nam h i t
c qu c t tìm đ n.
ã có kho ng 300 công ty
c ngoài ho t đ ng t i Vi t Nam trong đó ch riêng 3 công ty
Zuellig Pharma, Mega Products và Diethelm Vi t Nam chi m t i 50% t ng th ph n
phân ph i thu c
Vi t Nam.
T nh ng y u t trên chúng ta có th nh n đ nh r ng ngành d
c Vi t Nam hi n
nay là l nh v c h p d n nh ng c ng r t c nh tranh. Do đó doanh nghi p mu n t n t i và
phát tri n c n phát huy th m nh c a mình, t o m t v th v ng ch c trên th tr
Công ty C ph n D
c ph m TW 25 (UPHACE) là m t công ty d
ng.
c chuyên s n
xu t và kinh doanh các lo i thu c ch a b nh. S n ph m c a Công ty hi n có t i h u h t
các nhà thu c và b nh vi n trên toàn qu c.Trong b i c nh hi n nay, Công ty c ng đang
ch u áp l c c nh tranh gay g t v i các công ty d
c khác trên th tr
ti p t c t n t i và phát tri n b n v ng, UPHACE c n nh n th c đ
tranh đ ng th i nâng cao h n n a n ng l c c nh tranh c a mình.Tr
ng d
c ph m.
c n ng l c c nh
c tình hình th c t
đó, tác gi đã l a ch n đ tài “ă NỂNGă CAOă N NGă L C C NH TRANH C A
CÔNG TY C
PH N D
C PH M TW 25”ălàm đ tài lu n v n th c s kinh t .
D a trên nh ng lý thuy t v n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p, tác gi đi vào
phân tích đ giúp Công ty nh n ra nh ng c h i, đe d a trong ngành c ng nh đánh giá
2
đ
c nh ng u và nh
c đi m trong ho t đ ng s n xu t kinh doanh hi n t i c a Công ty
đ t đó đ a ra m t s gi i pháp góp ph n nâng cao n ng l c c nh tranh cho Công ty
trong t
ng lai.
2. M c tiêu nghiên c u
- Phân tích và đánh giá n ng l c c nh tranh c a Công ty C ph n D
c ph m TW
25.
xu t các gi i pháp nh m nâng cao n ng l c c nh tranh c a Công ty.
3.ă
iăt
ng nghiên c u:
it
-
ng nghiên c u c a lu n v n: Các y u t
giá n ng l c c nh tranh c a Công ty C ph n D
it
-
nh h
ng và các tiêu chí đánh
c ph m TW 25.
ng kh o sát:
+ Nhóm chuyên gia: Các cán b , công nhân viên ch c đang làm vi c cho Công ty
C ph n D
c ph m TW 25, các công ty ho t đ ng trong l nh v c d
+ Nhóm khách hàng: Các đ i lý, nhà thu c, trình d
c ph m.
c viên… trên đ a bàn thành
ph H Chí Minh.
4. Ph m vi nghiên c u
V m t th i gian:
-
Th i gian nghiên c u: Giai đo n 2010 – 2014
-
Th i gian ti n hành kh o sát: T 2/2015 đ n 4/2015
V m t không gian nghiên c u c a lu n v n: nghiên c u ho t đ ng kinh doanh
c a Công ty C ph n D
5.ăPh
c ph m TW 25
th tr
ng thành ph H Chí Minh.
ngăphápănghiênăc u
hoàn thành lu n v n này, tác gi ch y u s d ng ph
ng pháp chuyên gia đ
xây d ng ma tr n hình nh c nh tranh c a UPHACE và đ i th làm ph
đ o.
ng th i lu n v n còn s d ng m t s ph
ng pháp ch
ng pháp nh th ng kê, so sánh, phân
tích, t ng h p s li u trong quá trình th c hi n nghiên c u. Các ph
ng pháp này đ
c
tri n khai nh sau:
Ch
ng 1:
- Tác gi ch y u h th ng hóa nh ng lý lu n v c nh tranh, n ng l c c nh tranh,
các y u t tác đ ng đ n n ng l c c nh tranh, các tiêu chí đánh giá n ng l c c nh tranh t
3
các giáo trình liên quan đ n n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p và
m t s trang
thông tin.
- K t h p các lý thuy t v c nh tranh, đ c đi m c a Ngành c ng nh các công ty
d
c đ xác đ nh 8 tiêu chí đ
c dùng đ đánh giá n ng l c c nh tranh c a công ty d
c
bao g m: n ng l c tài chính, n ng l c qu n lý và đi u hành, n ng l c marketing, n ng
l c uy tín th
tác trong n
Ch
ng hi u, trình đ trang thi t b công ngh , ngu n nhân l c, n ng l c h p
c và qu c t , n ng l c nghiên c u phát tri n.
ng 2: S d ng k t h p ph
ng pháp chuyên gia và ph
ng pháp th ng kê,
phân tích, t ng h p đ phân tích th c tr ng n ng l c c nh tranh c a Công ty C ph n
D
c ph m TW 25 nh sau:
- Li t kê chi ti t các ch tiêu c u thành n ng l c c nh tranh c a Công ty .
- Xác đ nh đi m t o ra n ng l c c nh tranh c a Công ty b ng cách cho đi m các
ch tiêu c u thành n ng l c c nh tranh. M i ch tiêu phân tích đ
theo thang đo Likert và đ
- Xác đ nh tr ng s
r t l n (5), có nh h
nh h
c cho đi m t 1 đ n 5
c đánh giá b i khách hàng, nhân viên ch ch t c a công ty.
nh h
ng c a các tiêu chí. Có 5 n c tr ng s là: nh h
ng (4), nh h
ng (1). Tr ng s này nh h
ng m c trung bình (3), ít nh h
ng
ng (2) và không
ng vào đ c đi m công ty, đ c đi m ngành, m c tiêu
công ty.
- T ng k t đi m c a các tiêu chí đánh giá n ng l c c nh tranh c a Công ty trên
ph n m m excel, so sánh v i đ i th c nh tranh và đ a ra k t lu n
Ch
ng 3: D a vào k t qu thu th p t ch
và đánh giá các thông tin có đ
ng 2, ph
ng pháp t ng h p, so sánh
c, tác gi đ a ra m t s gi i pháp nh m nâng cao n ng
l c c nh tranh c a Công ty C ph n D
c ph m TW 25.
6.ăụăngh aăth c ti n c aăđ tài
K t qu nghiên c u c a đ tài lu n v n s giúp Công ty C ph n D
c ph m TW
25 có cái nhìn rõ nét và sâu s c h n v nh ng đi m m nh, đi m y u c ng nh v th hi n
t i c a Công ty. H n th n a, k t qu nghiên c u c ng h tr Công ty khám phá ra
nh ng y u t chính t o ra n ng l c c nh tranh cho doanh nghi p c a mình.
Tác gi hi v ng nh ng gi i pháp và ý ki n đ xu t s đ
xem xét, tham kh o và t đó đ a ra đ
trong t
ng lai.
c nh ng h
c ban qu n tr Công ty
ng phát tri n phù h p cho Công ty
4
7. K t c u c a lu năv n
B c c c a lu n v n g m có 3 ch
D
Ch
ng 1: C s lý lu n v c nh tranh và n ng l c c nh tranh
Ch
ng 2: Phân tích th c tr ng n ng l c c nh tranh c a Công ty C ph n
c ph m TW 25.
Ch
D
ng nh sau:
ng 3: Các gi i pháp nâng cao n ng l c c nh tranh c a Công ty C ph n
c ph m TW 25.
5
Ch
ngă 1:ă C ă S
C NHă TRANHă VẨă N NGă L C C NH
LÝ LU N V
TRANH
1.1ăC ăs lý lu n v c nhătranh,ăn ngăl c c nh tranh
1.1.1 C s lý lu n v c nh tranh
1.1.1.1 Khái ni m v c nh tranh
C nh tranh nói chung, c nh tranh trong kinh t nói riêng là m t khái ni m có
nhi u cách hi u khác nhau. Khái ni m này đ
c s d ng cho c ph m vi doanh nghi p,
ph m vi ngành, ph m vi qu c gia ho c ph m vi khu v c liên qu c gia.
C nh tranh là s ganh đua, đ u tranh gay g t gi a các nhà t b n nh m dành gi t
nh ng đi u ki n thu n l i trong s n xu t và tiêu dùng hàng hóa đ thu đ
c l i nhu n
siêu ng ch (Các Mác, 2004).
C nh tranh trong c ch th tr
ng đ
c đ nh ngh a là s ganh đua, s kình đ ch
gi a các nhà kinh doanh nh m giành tài nguyên s n xu t cùng m t lo i hàng hoá v phía
mình (T đi n kinh doanh Anh, 1992).
C nh tranh (kinh t ) là giành l y th ph n.B n ch t c a c nh tranh là tìm ki m l i
nhu n, là kho n l i nhu n cao h n m c l i nhu n trung bình mà doanh nghi p đang có
(Michael Porter, 1980).
Vi t Nam, đ c p đ n “c nh tranh ” m t s nhà khoa h c cho r ng c nh tranh là
v n đ dành l i th v giá c hàng hoá - d ch v và đó là ph
ng th c đ dành l i nhu n
cao nh t cho các ch th kinh t . Nói khác đi là dành l i th đ h th p các y u t “đ u
vào” c a chu trình s n xu t kinh doanh và nâng cao giá c a “đ u ra” sao cho m c chi phí
th p nh t. Nh v y, trên quy mô toàn xã h i, c nh tranh là ph
ng th c phân b các
ngu n l c m t cách t i u và do đó tr thành đ ng l c bên trong thúc đ y n n kinh t
phát tri n. M t khác, đ ng th i v i t i đa hoá l i nhu n c a các ch th kinh doanh, c nh
tranh c ng là quá trình tích lu và t p trung t
b n không đ ng đ u
các doanh
nghi p.Và t đó c nh tranh còn là môi tr
ng phát tri n m nh m cho các ch th kinh
doanh thích nghi đ
ng.
c v i đi u ki n th tr
T nh ng đ nh ngh a và các cách hi u không gi ng nhau trên có th rút ra khái
ni m t ng quát cho c nh tranh nh sau: “C nh tranh kinh t là s ganhă đuaă gi a các
ch th kinh t nh m giành l y nh ng v th t o nên l i th t
ngăđ i trong s n xu t,
6
tiêu th hay tiêu dùng hàng hóa, d ch v hay các l i ích v kinh t ,ăth
thuăđ
ngăm iăkhácăđ
c nhi u l i ích nh tăchoămình”.
1.1.1.2 Phân lo i c nh tranh
C năc ăvàoăch ăth ăthamăgiaăth ătr
- C nhă tranhă gi aă ng
iă muaă vàă ng
mình v i giá cao nh t, còn ng
đ
iă bán: Ng
ng l
- C nhă tranhă gi aă nh ngă ng
i bán mu n bán hàng hoá c a
ng gi a hai bên.
iă muaă v iă nhau: M c đ c nh tranh ph thu c vào
ng. Khi cung nh h n c u thì cu c c nh tranh tr nên gay
g t, giá c hàng hoá và d ch v s t ng lên, ng
đ
căchiaăthànhăbaălo i:
i mua mu n mua v i giá th p nh t. Giá c cu i cùng
c hình thành sau quá trình th
quan h cung c u trên th tr
ng,ăc nhătranhăđ
i mua ph i ch p nh n giá cao đ mua
c hàng hóa mà h c n.
- C nhă tranhă gi aă nh ngă ngu iă bánă v iă nhau: Là cu c c nh tranh nh m giành gi t
khách hàng và th tr
ng, k t qu là giá c gi m xu ng và có l i cho ng
cu c c nh tranh này, doanh nghi p nào t ra đu i s c, không ch u đ
rút lui kh i th tr
ng, nh
i mua. Trong
c s c ép s ph i
ng th ph n c a mình cho các đ i th m nh h n.
C năc ătheoăph măviăngànhăkinhăt ,ăc nhătranhăđ
căphânăthànhăhaiălo i:
- C nhă tranhă trongă n iă b ă ngành: Là cu c c nh tranh gi a các doanh nghi p trong
cùng m t ngành, cùng s n xu t ra m t lo i hàng hoá ho c d ch v . K t qu c a cu c
c nh tranh này là làm cho k thu t phát tri n.
- C nhă tranhă gi aă cácă ngành: Là cu c c nh tranh gi a các doanh nghi p trong các
ngành kinh t v i nhau nh m thu đ
c l i nhu n cao nh t.
C năc ăvàoătínhăch t,ăc nhătranhăđ
căchiaăthànhăbaălo i:
- C nhătranhăhoànăh o: Là hình th c c nh tranh gi a nhi u ng
trong đó không ng
i nào có đ
u th kh ng ch giá c trên th tr
i bán trên th tr
ng
ng.
- C nhătranhăkhôngăhoànăh o: Là hình th c c nh tranh gi a nh ng ng
i bán có các
s n ph m không đ ng nh t v i nhau.
- C nhătranhăđ căquy n: Trên th tr
ng ch có n t ho c m t s ít ng
ph m ho c d ch v vào đó, giá c c a s n ph m ho c d ch v đó trên th tr
i bán m t s n
ng s do h
quy t đ nh không ph thu c vào quan h cung c u.
C năc ăvàoăth ăđo năs ăd ngătrongăc nhătranh,ăc nhătranhăđ
lo i:
căchiaăthànhăhaiă
7
- C nhătranhălànhăm nh: Là c nh tranh đúng lu t pháp, phù h p v i chu n m c xã
h i và đ
c xã h i th a nh n, nó th
ng di n ra sòng ph ng, công b ng và công khai.
- C nh tranh không lành m nh: Là c nh tranh d a vào l h ng, khe h c a lu t pháp
đ làm trái v i nh ng chu n m c đ
c xã h i công nh n.
1.1.1.3 Vai trò c a c nh tranh trong n n kinh t
iăv iăn năkinhăt ăqu cădân
i v i n n kinh t , c nh tranh không ch là môi tr
ng và đ ng l c thúc đ y s
phát tri n nói chung, thúc đ y s n xu t kinh doanh, t ng n ng su t lao đ ng mà còn là
y u t quan tr ng làm lành m nh hoá quan h xã h i, c nh tranh còn là đi u ki n giáo
d c tính n ng đ ng c a các doanh nghi p. Bên c nh đó c nh tranh góp ph n g i m
nh ng nhu c u m i c a xã h i thông qua s xu t hi n c a nh nh s n ph m m i. i u đó
ch ng t đ i s ng c a con ng
i ngày càng đ
c nâng cao v chính tr , v kinh t và
v n hoá. C nh tranh b o đ m thúc đ y s phát tri n c a khoa h c k thu t, s phân công
lao đ ng xã h i ngày càng phát tri n sâu và r ng.
iăv iădoanhănghi p
C nh tranh đòi h i doanh nghi p ph i phát tri n công tác marketing b t đ u t
vi c nghiên c u th tr
ng đ quy t đ nh s n ph m hay d ch v c n s n xu t, cách th c
cung ng và s n xu t chúng c ng nh đ i t
ng khách hàng c n h
bu c các doanh nghi p ph i đ a ra các s n ph m có ch t l
ng
ng đ n. C nh tranh
ng cao h n, ti n d ng v i
i tiêu dùng h n. C nh tranh th ng l i s t o cho doanh nghi p m t v trí x ng đáng
trên th tr
ng và t ng thêm uy tín cho doanh nghi p. Trên c s đó, h s có đi u ki n
m r ng s n xu t kinh doanh, tái s n xu t xã h i, t o đà phát tri n m nh cho n n kinh t .
iăv iăNgành
C nh tranh bình đ ng và lành m nh s t o b
ngh phát tri n.Nh t là đ i v i ngành d
c đà v ng ch c cho m i ngành
c ph m, là m t ngành vai trò quan tr ng trong
s phát tri n c a n n kinh t qu c dân. C nh tranh s t o b
c đà và đ ng l c cho ngành
phát tri n trên c s khai thác hi u qu các l i th và đi m m nh c a ngành đó là nhu
c u ch m sóc s c kh e ngày càng t ng cao, c s v t ch t h t ng đang t ng b
hoàn thi n.
iăv iăs năph m
cđ
c
8
Nh có c nh tranh mà s n ph m do các công ty d
đ
c nâng cao v ch t l
doanh nghi p thu đ
ng.
c ph m cung c p ngày càng
i u này giúp cho l i ích c a ng
i tiêu dùng và c a
c ngày càng nhi u h n.
Qua nh ng ý ngh a trên ta th y r ng c nh tranh không th thi u sót
b tc m t
l nh v c nào c a n n kinh t . C nh tranh lành m nh s th c s t o ra nh ng doanh
nghi p l n và đ ng th i là đ ng l c thúc đ y n n kinh t phát tri n đ m b o công b ng
xã h i. B i v y, c nh tranh là m t y u t r t c n có s h tr và qu n lý c a Nhà n
c
đ phát huy nh ng m t tích c c và h n ch nh ng m t tiêu c c nh c nh tranh không
lành m nh d n t i đ c quy n và gây l ng đo n th tr
ng.
1.1.2 C s lý lu n v n ng l c c nh tranh
1.1.2.1 L i th c nh tranh
Có khá nhi u đ nh ngh a khác nhau v l i th c nh tranh, d
i đây là m t s cách
ti p c n đi n hình:
- L i th c nh tranh công ty dành đ
c thông qua vi c cung c p cho kháchhàng
giá tr l n h n h k v ng, d n đ n thành qu v
th
ng nh th tr
t tr i th hi n qua các ch tiêu thông
ng và tài chính (Hunt and Morgan, 1995).
- L i th c nh tranh là có chi phí th p, l i th khác bi t ho c có chi n l
trung thành công. L i th c nh tranh t ng tr
ra giá tr cho ng
i mua v
ct p
ng d a trên c s công ty có n ng l c t o
t chi phí công ty t o ra nó (Michael Porter, 1985).
M c dù có nhi u quan đi m khác nhau v l i th c nh tranh nh ng các nhà kinh
t đ u cho r ng m c đích cao nh t c a vi c xây d ng chi n l
cho doanh nghi p giành đ
c kinh doanh là đ m b o
c th b n v ng đ i v i các đ i th c nh tranh và làm t ng
s c m nh c a doanh nghi p so v i các đ i th c a h m t cách có hi u qu nh t. L i th
c nh tranh đóng vai trò quan tr ng trong vi c kh ng đ nh s thành công, s c m nh
th
ng hi u và c kh n ng t n t i c a doanh nghi p trên th tr
ng.
1.1.2.2ăN ngăl c c nh tranh
N ng l c c nh tranh đ
c xem xét
các góc đ khác nhau nh n ng l c c nh
tranh qu c gia, n ng l c c nh tranh doanh nghi p, n ng l c c nh tranh c a s n ph m và
d ch v ... Trong ph m vi lu n v n này, ch y u đ c p đ n n ng l c c nh tranh c a
doanh nghi p. D
nghi p đáng chú ý:
i đây là m t s cách ti p c n c th v n ng l c c nh tranh c a doanh
9
- N ng l c c nh tranh c a doanh nghi p là n ng l c duy trì và m r ng th ph n,
thu l i nhu n c a doanh nghi p (V Tr ng Lâm, 2006).
ây là cách quan ni m khá ph
bi n hi n nay, theo đó n ng l c c nh tranh là kh n ng tiêu th hàng hóa, d ch v so v i
đ i th và kh n ng thu l i c a các doanh nghi p. Cách quan ni m nh v y t
v i cách ti p c n th
ng đ ng
ng m i truy n th ng đã nêu trên. H n ch trong cách quan ni m
này là ch a bao hàm các ph
ng th c, ch a ph n ánh m t cách bao quát n ng l c kinh
doanh c a doanh nghi p.
- H i đ ng Chính sách n ng l c c a M thì cho r ng n ng l c c nh tranh là n ng
l c kinh t v hàng hóa và d ch v trên th tr
ng th gi i.
- Theo T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t (OECD) thì n ng l c c nh tranh c a
doanh nghi p là s c s n xu t ra thu nh p t
ng đ i cao trên c s s d ng các y u t s n
xu t có hi u qu làm cho các doanh nghi p phát tri n b n v ng trong đi u ki n c nh
tranh qu c t .
- N ng su t lao đ ng là th
c đo duy nh t v n ng l c c nh tranh (Michael
Porter, 1980)
Nh v y có th th y r ng n ng l c c nh tranh có nhi u cách hi u, nhi u quan
đi m khác nhau do đ ng tr
c các cách ti p c n khác nhau, tuy nhiên có th hi u r ng
n ng l c c nh tranh là kh n ng c a ch th trong vi c ki m soát, làm ch , s d ng các
l i th , các ngu n l c c a ch th hi u qu h n, đ t k t qu cao h n so v i n i t i và so
v i các đ i th c nh tranh.
1.1.2.3 N ngăl c lõi
N ng l c c t lõi là t p h p nh ng k n ng và chuyên môn mà nh đó công ty
v
t h n đ i th c nh tranh.
M t đi m đ
c xem là n ng l c c t lõi khi và ch khi nó đáp ng 3 đi u ki n:
+ Phù h p v i th tr
+T ođ
ng (đ
c th tr
ng công nh n)
c l i ích cho khách hàng
+ Duy nh t và khó b t ch
N ng l c c t lõi th
c.
ng bao g m: công ngh , qu n tr , h th ng…
i u khác bi t l n nh t gi a l i th c nh tranh và n ng l c c t lõi là n ng l c c t
lõi d n đ n l i th c nh tranh. Nh ng l i th c nh tranh mu n tr thành n ng l c c t lõi
ph i th a c 3 đi u ki n nêu trên.
10
1.2 M t s mô hìnhăphơnătíchăn ngăl c c nh tranh
1.2.1 Mô hình c a Michael Porter
Michael E. Porter là chuyên gia đ u ngành v chi n l
c c nh tranh và kh n ng
c nh tranh, c ng nh v phát tri n kinh t c a các qu c gia và khu v c. Nh ng t t
c a ông đã thành môn h c b t bu c
g n nh m i tr
ng
ng qu n tr kinh doanh kh p th
gi i.
1.2.1.1ăMôăhìnhăkimăc
ngăv l i th c nh tranh qu c gia
Chi n l c công ty,
c u trúc ngành c nh
Các đi u ki n nhu
c u
Các đi u ki n y u
t s n xu t
Các ngành h tr và
có liên quan
Hìnhă1.1:ăMôăhìnhăkimăc
ngăv l i th c nh tranh qu c gia
(Ngu n: Porter, 1990)
Trong mô hình kim c
ng, Michael Porter đã phân tích các đ ng l c t o nên l i
th c nh tranh hay s c m nh c a qu c gia hay khu v c nh sau:
Các đi u ki n v y u t s n xu t: bao g m truy n đ t d li u, nghiên c u
đ i h c, và ngu n cung c p các nhà khoa h c, k s , hay chuyên gia trong m t l nh v c
nào đó.
Các đi u ki n v c u: n u trong n
c có nhu c u l n v m t s n ph m hay
d ch v nào đó, thì ngành đó s có l i th trong c nh tranh toàn c u.
Nh ng ngành có liên quan và h tr : nh ng ngành v ng m nh th
đ
ng
c bao quanh b i nh ng ngành liên quan thành công.
Chi n l
đ ng l c t ng tr
c công ty, c c u và s đua tranh: c nh tranh trong n
ng và t o nên s c m nh c nh tranh.
c t o
11
1.2.1.2ăMôăhìnhăn măápăl c c nh tranh
Nh ngăđ i th
m i ti măn ng
Nguy c t nh ng đ i
th m i
N ng l c đàm phán
c a nhà cung c p
Nh ngăđ i th
c nh tranh trong
ngành
Nhà cung c p
N ng l c đàm phán c a
ng i mua
Ng
i mua
C nh tranh gi a
cácăđ i th hi n
h u
Nguy c c a s n
ph m/d ch v thay th
S n ph m thay th
Hìnhă1.2:ăMôăhìnhă5ăápăl căc nhătranhăc aăMichael Porter
(Ngu n: Michael Porter, 1985)
12
Theo mô hình này, trong b t c ngành nào, dù là n i đ a hay qu c t , dù s n xu t
hay làm d ch v , các quy t c c nh tranh đ
c th hi n b ng n m l c c nh tranh:
S gia nh p ngành c a nh ng đ i th c nh tranh m i đòi h i ph i có ph n ng
c nh tranh mà ph n ng này s tiêu t n m t s ngu n l c c a doanh nghi p, do v y làm
gi m l i nhu n.
S đe d a c a nh ng s n ph m thay th : n u trên th tr
ng có nh ng món có th
thay th t t cho m t hàng/d ch v c a doanh nghi p thì giá bán c a doanh nghi p s b
h n ch .
S c m nh m c c c a ng
i mua: khách hàng s dùng s c m nh m c c n u
có. i u này s làm gi m l i nhu n, do v y nh h
S c m nh m c c c a ng
cung c p s t ng giá và nh h
ng đ n kh n ng sinh l i.
i cung c p: v i u th h n doanh nghi p, nh ng nhà
ng x u đ n kh n ng sinh l i.
S đua tranh gi a nh ng đ i th c nh tranh hi n t i: do có c nh tranh nên c n đ u
t vào marketing, R&D hay gi m giá mà đi u đó s làm gi m l i nhu n c a doanh
nghi p.
1.2.2 Mô hình c a Thompson – Ắtrickland (Mô hình đánh giá các Ổ u t n i b )
Thompson và Strickland đã đ xu t ph
ng pháp đánh giá n ng l c c nh tranh
c a doanh nghi p thông qua Ma tr n đánh giá các y u t
Strickland, 1999).
- Tr
s d ng ph
c tiên c n xác đ nh đ
n i b
ng pháp này, c n th c hi n các b
(Thompson and
c sau:
c danh m c các nhân t , n ng l c b ph n c u thành
n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p, danh m c này thay đ i theo ngành, s n ph m c
th . Theo ph
ng pháp này thì n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p ch bao g m các
nhân t ch quan, ph n ánh n i l c c a doanh nghi p. Các y u t quan tr ng nh t có th
li t kê nh sau:
+ N ng l c tài chính
+ N ng l c qu n tr , đi u hành
+ N ng l c ngu n nhân l c
+ N ng l c huy đ ng v n
+ N ng l c phát tri n s n ph m
+ N ng l c marketing
13
+ N ng l c ch t l
ng d ch v
+ N ng l c cho vay
+ N ng l c c nh tranh lãi su t
+ N ng l c uy tín, th
ng hi u
+ N ng l c ph c v
+ N ng l c công ngh
+ N ng l c đáp ng
+ N ng l c phát tri n m ng l
i
- Sau đó, c n xác đ nh t m quan tr ng c a các y u t đ i v i ngành
- Cu i cùng, tính t ng đi m cho toàn b các y u t đ
c đ a vào ma tr n b ng
cách c ng đi m s các y u t thành ph n n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p. T ng s
đi m này ph n ánh n ng l c c nh tranh tuy t đ i c a doanh nghi p.
1.2.3 Ma tr n SWOT
Ma tr n SWOT là ma tr n đánh giá đi m m nh, đi m y u c a công ty và
l
ng nh ng c h i, thách th c c a môi tr
ng kinh doanh bên ngoài, đ t đó có s
ph i h p gi a n ng l c c a công ty v i tình hình môi tr
ng. SWOT đ
c vi t t t t 4
ch : Strengths (đi m m nh), Weaknesses (đi m y u), Opportunities (c
Threatens (thách th c). N u phân tích k l
đ
c chi n l
c
h i) và
ng và chính xác, công ty có th xác đ nh
c c nh tranh qua vi c phát huy hi u qu n ng l c bên trong c a mình và
n m b t các c h i c ng nh l
ng tr
cđ
c nh ng thách th c mà công ty có th đ i
m t. Ma tr n SWOT giúp công ty xây d ng 4 lo i chi n l
c c nh tranh:
+ Các chi n l
c phát huy đi m m nh bên trong đ t n d ng c h i
+ Các chi n l
c tranh th c h i bên ngoài đ kh c ph c nh ng đi m y u
+ Các chi n l
c s d ng các đi m m nh đ gi m thi u nguy c
+ Các chi n l
c c i thi n đi m y u đ tránh các m i đe d a bên ngoài
1.2.4 Ma tr n hình nh c nh tranh
Ma tr n hình nh c nh tranh đ
c đ c p đ u tiên b i tác gi Fred R. David.
Ph
ng pháp thi t l p Ma tr n hình nh c nh tranh (Company Profile Matrix – CPM)
đ
c s d ng nh m đ a ra nh ng đánh giá so sánh công ty v i các đ i th c nh tranh
ch y u trong cùng ngành (Fred R. David, 2011), s so sánh d a trên các y u t
h
nh
ng đ n n ng l c c nh tranh c a công ty trong ngành. Qua đó nó cho nhà qu n tr
14
nhìn nh n đ
c nh ng đi m m nh và đi m y u c a công ty v i đ i th c nh tranh, xác
đ nh l i th c nh tranh cho công ty và nh ng đi m y u c n đ
Các b
-B
c kh c ph c.
c đ xây d ng ma tr n hình nh c nh tranh c a doanh nghi p g m:
c 1: L p danh m c các y u t c u thành n ng l c c nh tranh c a doanh
nghi p trong m t ngành kinh doanh. Trong b
c này, ngoài ki n th c c a mình, nhà
qu n tr có th th o lu n v i các chuyên gia trong ngành.
-B
c 2:
n đ nh t m quan tr ng b ng cách phân lo i t 0,0 (không quan tr ng)
đ n 1,0 (quan tr ng nh t) cho m i y u t đã xác đ nh
tr ng đ
b
c 1. C n l u ý, t m quan
c n đ nh cho các y u t cho th y t m quan tr ng t
ng đ i c a y u t đó v i
thành công c a các doanh nghi p trong ngành kinh doanh.T ng đi m t m quan tr ng
ph i b ng 1. Trong b
nh ng ng
-B
c này nhà qu n tr có th kh o sát ý ki n c a chuyên gia hay
i liên quan đ xác đ nh t m quan tr ng.
c 3: Phân lo i t 1 đ n 4 cho m i y u t đ i di n (Fred R. David, 2006).
Th c t có th đ nh kho ng đi m r ng h n: t 1 đ n 5 cho m i y u t đ i di n (đi m t
1- y u nh t cho đ n 5- m nh nh t). Nh v y, đây là đi m s ph n ánh n ng l c c nh
tranh t ng y u t c a doanh nghi p so v i các đ i th trong ngành kinh doanh.
-B
c 4: Tính đi m cho t ng y u t b ng cách nhân m c đ quan tr ng c a y u
t đó v i đi m s phân lo i t
-B
ng ng.
c 5: Tính t ng đi m cho toàn b các y u t đ
cách c ng đi m s các y u t thành ph n t
c đ a ra trong ma tr n b ng
ng ng c a m i doanh nghi p. T ng s
đi m này cho th y, đây là n ng l c c nh tranh c a doanh nghi p
N u t ng s đi m c a toàn b danh m c các y u t đ
c đ a vào ma tr n t 3 tr
lên thì doanh nghi p có n ng l c c nh tranh trên m c trung bình, và ng
c l i.Vi c so
sánh đi m s c a các công ty còn giúp đ nh v công ty v n ng l c c nh tranh.Thông qua
khung đánh giá này s xác đ nh nh ng n ng l c c nh tranh nào c n đ
nh c n đ
c duy trì, c ng
c c ng c thêm và nh ng n ng l c nào c n ph i xây d ng.T đó đ ra các
bi n pháp nh m duy trì, c ng c và xây d ng các n ng l c c nh tranh cho doanh nghi p.
1.3 Các tiêuăchíăđánhăgiáăn ngăl c c nh tranh c a doanh nghi p
Áp d ng mô hình Mô hình c a Thompson - Strickland (Ph
tr n đánh giá các y u t n i b ) trong tr
trong ngành d
ng pháp s d ng ma
ng h p công ty ho t đ ng s n xu t kinh doanh
c ph m thì các y u t n i b c u thành nên n ng l c c a công ty bao