Nghiên cứu phương pháp giảng dạy bài điều lệnh đội ngũ đơn vị cho học sinh lớp 10 THPT

Trường đại học sư phạm hà nội 2
Trung tâm giáo dục quốc phòng hà nội 2
----------------***---------------

Nguyễn hải yến

nghiên cứu phương pháp giảng dạy bài “điều
lệnh đội ngũ đơn vị” cho học sinh lớp 1o
THPT
Khoá luận tốt nghiệp đại học
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng

Hướng dẫn khoa học
Thượng tá: Trần Quang Hùng
Trung tá. ThS: hà mạnh Hùng

Hà Nội – 2010

- 1 -


Lời cảm ơn
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo Thượng tá: Trần
Quang Hùng và Trung tá. ThS Hà Mạnh Hùng - Trưởng khoa kỹ thuật – chiến
thuật đã dành nhiều thời gian hướng dẫn, chỉ bảo tận tình cho em trong suốt
thời gian em thực hiện khoá luận.
Em cũng xin chân thành cảm ơn các thầy giáo trong Trung tâm Giáo
dục Quốc phòng - An Ninh Hà Nội 2 cùng các thầy, cô giáo trường THPT
Xuân Hoà, THPT Bến Tre, THPT Dân Lập Châu Phong và các em học sinh
của các trường tạo điều kiện giúp đỡ em hoàn thành tốt đề tài khoá luận này.
Khoá luận được thực hiện sẽ không tránh khỏi thiếu sót. Vì vậy, em rất

mong nhận được ý kiến đóng góp của các thầy, cô giáo trong Trung tâm Giáo
dục Quốc phòng - An Ninh và các bạn đồng nghiệp.
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2010
Sinh viên

Nguyễn Hải Yến

- 2 -


Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan khoá luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân.
Những kết quả nghiên cứu có tính lý luận và thực tiễn. Chưa có tác giả nào
nghiên cứu. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.

Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2010
Sinh viên

Nguyễn Hải Yến

- 3 -


Danh mục chữ viết tắt
GDQP

:

Giáo dục quốc phòng

GDQP – AN :

Giáo dục quốc phòng - An ninh

THPT

:

Trung học phổ thông

SGK

:

Sách giáo khoa

ĐLĐN

:

Điều lệnh đội ngũ

GD&ĐT

:

Giáo dục và Đào tạo

NXB

:

Nhà xuất bản

- 4 -


Danh mục bảng, biểu đồ
Bảng 1: Kết quả học tập nội dung Đội ngũ đơn vị của học sinh lớp 10 ở các
trường THPT.
Bảng 2: Nội dung, thời gian luyện tập đội ngũ đơn vị.
Bảng 3: Kết quả kiểm tra nội dung ĐLĐN đơn vị của học sinh lớp 10 sau khi
tiến hành thực nghiệm.
Biểu đồ 1: So sánh kết quả học tập của học sinh trường THPT Dân Lập Châu
Phong trước và sau thực nghiệm.
Biểu đồ 2: So sánh kết quả học tập của học sinh trường THPT Xuân Hòa
trước và sau thực nghiệm.
Biểu đồ 3: So sánh kết quả học tập của học sinh trường THPT Bến Tre trước
và sau thực nghiệm.

- 5 -


Mục lục
Trang
Phần mở đầu

1

1. Lý do chọn đề tài

1

2. Mục đích nghiên cứu.

2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

2

4. ý nghĩa khoa học và thực tiễn

3
Nội dung

Chương 1: Tổng quan về lý luận và thực tiễn

4

1.1. Lý luận về phương pháp dạy học nói chung.

4

1.2. Lý luận chung về phương pháp giảng dạy môn GDQP - AN

5

1.3. Vị trí môn học GDQP trong trường THPT

8

1.4. Đặc điểm và phương pháp giảng dạy điều lệnh đội ngũ

9

1.5. Đặc điểm tâm lý học sinh THPT đối với môn học GDQP

11

chương 2: đối tượng, phạm vi và phương pháp
nghiên cứu

13

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

13

2.2. Phương pháp nghiên cứu

13

chương 3: kết quả nghiên cứu và thảo luận

15

3.1. Thực trạng công tác dạy - học bài ĐLĐN đơn vị ở các trường THPT

15

3.2. Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học bài ĐLĐN đơn vị

20

3.3. Vận dụng phương pháp giảng dạy bài ĐLĐN đơn vị cho học sinh THPT 24
Kết luận và kiến nghị

42

Tài liệu tham khảo

43

Phần mở đầu

- 6 -


1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng toàn dân, trong đó giáo dục quốc phòng (GDQP)
cho học sinh là một nội dung quan trọng của nhiệm vụ xây dựng nền quốc
phòng toàn dân, là một bộ phận không thể thiếu của nền giáo dục quốc dân.
Nghị định 15/NĐ-CP ngày 01/5/2001 của Chính Phủ về GDQP nêu rõ:
“GDQP thuộc nội dung của giáo dục quốc gia, là nội dung cơ bản trong xây
dựng nền quốc phòng toàn dân, có ý nghĩa rất quan trọng trong chiến lược
đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa (XHCN). GDQP là môn học chính
khoá trong các trường lớp đào tạo bậc Đại học, Cao đẳng, Trung học chuyên
nghiệp, dạy nghề, trung học phổ thông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, các
trường hành chính và đoàn thể”.

Nội dung GDQP giáo dục cho học sinh lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa
xã hội, tinh thần cảnh giác trước mọi âm mưu của kẻ thù, có ý thức quốc
phòng đúng đắn, đồng thời trang bị những kiến thức, kỹ năng quân sự cần
thiết để xây dựng lực lượng dự bị cho đất nước, sẵn sàng tham gia bảo vệ Tổ
quốc. Xuất phát từ vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của GDQP trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, Đảng và Nhà nước ta cùng các cấp, các
ngành, các nhà trường hết sức coi trọng công tác Giáo dục quốc phòng - An
ninh (GDQP - AN).
Trung học phổ thông (THPT) là cấp học đầu tiên mà học sinh được học
về nội dung GDQP - AN nên có nhiều bỡ ngỡ chưa quen với môn học. Đây là
môn học có những yêu cầu cao hơn hẳn so với môn học khác vì vừa học vừa
kết hợp rèn luyện, cường độ học tập cao hơn do có nhiều nội dung phải học
ngoài thao trường, bãi tập rất vất vả đối với lứa tuổi các em. Thực tế khi tham
gia học tập GDQP phần lớn các em đều có tâm lý ngại học, ngại rèn luyện,
đặc biệt là nội dung thực hành như nội dung điều lệnh đội ngũ (ĐLĐN). Nội

- 7 -


dung này đòi hỏi ở người học phải cố gắng cao trong học tập và rèn luyện,
chịu khó tìm tòi đào sâu suy nghĩ để nâng cao nhận thức đồng thời rèn luyện
để hình thành kỹ năng quân sự.
Việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn GDQP nói chung, nội dung
ĐLĐN đơn vị nói riêng là yếu tố thiết thực và cấp bách góp phần phát huy
tính chủ động, tích cực, năng động, sáng tạo nhằm đạt kết quả cao trong học
tập và rèn luyện của học sinh. Góp phần ứng dụng vào hoạt động thực tiễn ở
nhà trường và xã hội.
Như vậy cần có phương pháp hình thức tổ chức và luyện tập khoa học,
thống nhất, chặt chẽ để hình thành kỹ năng thực hành, củng cố kiến thức phát
triển tư duy, logic, khả năng sáng tạo độc lập của học sinh nhất là đối với học

sinh lớp 10 mới làm quen với môn GDQP.
Với những yêu cầu cấp thiết như trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:
“Nghiên cứu phương pháp giảng dạy bài đội ngũ đơn vị cho học sinh lớp
10 THPT”, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn.
2. Mục đích nghiên cứu.
Trên cơ sở nghiên cứu về cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc
giảng dạy bài ĐLĐN ở bậc THPT, từ đó đề xuất biện pháp dạy bài ĐLĐN
đơn vị cho học sinh lớp 10 THPT
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được kết quả, đề tài cần tiến hành giải quyết các nhiệm vụ sau:
Nhiệm vụ 1: Phân tích, đánh giá nhận thức và khả năng thực hành của
học sinh lớp 10 qua quá trình tiếp thu và thực hiện các động tác.
Nhiệm vụ 2: Nghiên cứu phương pháp giảng dạy nội dung ĐLĐN từ đó
tìm ra phương pháp giảng dạy bài ĐLĐN đơn vị phù hợp cho học sinh lớp 10
THPT.

- 8 -


4. ý nghĩa khoa học và thực tiễn
4.1. ý nghĩa khoa học
Nghiên cứu phương pháp giảng dạy ĐLĐN để tìm ra phương pháp
giảng dạy phù hợp và tiến bộ nhất.
4.2. ý nghĩa thực tiễn
Kết quả đạt được có thể là căn cứ để các đồng nghiệp nghiên cứu, phát
triển và vận dụng trong công tác giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng dạy và
học đội ngũ đơn vị ở các trường THPT.

Nội dung
Chương 1: Tổng quan về lý luận và thực tiễn

- 9 -


1.1. Lý luận về phương pháp dạy học nói chung.
Như chúng ta đã biết, phương pháp nói chung là con đường, là cách
thức để đạt mục đích nhất định. Nếu vận dụng khái niệm chung này vào việc
xác định phương pháp dạy học thì chúng ta còn phải tính đến một số vấn đề
sau đây:
Phương pháp dạy học là phương pháp được xây dựng và vận dụng vào
một quá trình cụ thể: Quá trình dạy học. Đây là quá trình được đặc trưng ở
tính chất hai mặt, nghĩa là bao gồm hai hoạt động: Hoạt động của thầy và hoạt
động của trò. Hai hoạt động này tồn tại và được tiến hành trong mối quan hệ
biện chứng: Hoạt động dạy đóng vai trò chủ đạo (tổ chức điều khiển) và hoạt
động học đóng vai trò tích cực, chủ động (tự tổ chức, tự điều khiển). Vì vậy,
phương pháp dạy học phải là tổng hợp những cách thức làm việc của thầy và
trò. Trong quá trình thực hiện những các thức đó thầy phải giữ vai trò chủ đạo
và trò phải giữ vai trò tích cực, chủ động.
Quá trình dạy học là quá trình nhận thức độc đáo của học sinh được
tiến hành dưới tác dụng chủ đạo của thầy. Như vậy phương pháp dạy học với
tư cách là tổng hợp những cách thức hoạt động của thầy và trò, phải đóng góp
phần tích cực của mình - nhiều khi góp phần quyết định vào việc thực hiện
quá trình nhận thức độc đáo của học sinh.
Phương pháp dạy học giúp cho việc thực hiện quá trình nhận thức độc
đáo của học sinh với yêu cầu là phải thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học:
- Trang bị cho học sinh hệ thống những tri thức khoa học phổ thông cơ
bản, hiện đại phù hợp với thực tiễn của đất nước và hệ thống những kỹ năng,
kỹ xảo tương ứng;
- Phát triển ở các em năng lực hoạt động trí tuệ;
- Trên cơ sở đó hình thành ở các em thế giới quan khoa học và những

phẩm chất đạo đức con người mới.

- 10 -


Phương pháp dạy học có tác dụng tích cực trong việc góp phần đào tạo
ra những con người lao động mới cho xã hội, phương pháp dạy học trong nhà
trường XHCN khác về chất với phương phương pháp dạy học cũ trong xã hội
cũ - những phương pháp có tính chất giáo điều, nhồi sọ, đơn điệu… làm hạn
chế và thậm chí làm thui chột nhân cách học sinh, phù hợp với mục đích
chính trị của giai cấp thống trị với bản chất của xã hội cũ.
Từ những điều đã trình bày, chúng ta có thể nêu lên định nghĩa về
phương pháp dạy học như sau: Phương pháp dạy học là tổ hợp các cách
thức hoạt động của thầy và trò trong quá trình dạy học, được tiến hành
dưới vai trò chủ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học.
1.2. Lý luận chung về phương pháp giảng dạy môn GDQP - AN
Phương pháp giảng dạy GDQP - AN là nội dung quan trọng trong
truyền tải kiến thức quốc phòng, an ninh và kỹ năng quân sự. Phương pháp
GDQP - AN ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập, phản ánh quá trình
nghiên cứu, sáng tạo, năng lực, trình độ vận dụng của giáo viên vào quá trình
thực tiễn.
Phương pháp GDQP - AN giúp cho cán bộ giáo viên, học viên, sinh
viên, học sinh nghiên cứu hiểu rõ những vấn đề cốt lõi trong từng nội dung cụ
thể, từ quan điểm, nguyên tắc các mối kết hợp và sự phát triển theo thứ tự của
nội dung. Trên cơ sở phần lý luận sẽ đề cập đến cách tổ chức giảng dạy, huấn
luyện theo mô hình mẫu được sắp xếp. Mỗi phần học, bài học, nội dung vấn
đề giảng dạy hoặc mỗi hành động, cử động, động tác đều được phản ánh, thể
hiện đầy đủ theo đúng cách tổ chức, phương pháp giảng dạy.
Phương pháp giảng dạy kỹ năng thực hành ngoài việc xác định mục
đích yêu cầu, ý nghĩa khoa mục còn phải thể hiện tư thế, tác phong, động tác,

phong thái hoàn chỉnh cấu thành, thể hiện được thứ tự kết cấu lôgic của các
nội dung. Quá trình huấn luyện, giảng dạy, học tập phải làm nổi bật thứ tự các

- 11 -


bước nhanh, chậm (phân tích và tổng hợp). Thông qua phương pháp, cách tổ
chức giảng dạy của giáo viên, người học nắm được nội dung, cách trình bày
để vận dụng vào quá trình học tập, nghiên cứu thực tế phù hợp.
Phương pháp giảng dạy lý luận, lý thuyết người học nắm được các quy
luật, tính tất yếu khách quan mối quan hệ biện chứng giữa các vấn đề với
nhau từ đó thống nhất được tư tưởng và hành động.
Phương pháp giảng dạy GDQP - AN là hình thức tổ chức xác định đơn
vị giảng dạy, cách thức, biện pháp giảng dạy, huấn luyện của cán bộ, giáo
viên. Hình thức, cách thức tổ chức đó đã được khái quát hoá có hệ thống và
trình tự được dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, được đúc rút từ những kinh
nghiệm, trở thành những vấn đề, những nguyên tắc theo những yếu tố, yêu
cầu không thể thiếu được để giới thiệu cho người học. Thông qua hình thức,
cách tổ chức giảng dạy, người học nắm chắc, hiểu sâu từng vấn đề vận dụng
được thành thạo trong thực tiễn.
Như vậy, việc xác định cách thức, hình thức giảng dạy GDQP - AN
phải trên cơ sở thống nhất, xuyên suốt từng nội dung, bài học cụ thể. Phương
pháp giảng dạy GDQP - AN không phải tự nhiên mà có, không thể hình thành
trong không gian hẹp, trừu tượng, thời gian ngắn mà cũng không hình thành
ngay khi xuất hiện một hiện tượng nào đó.
Phương pháp giảng dạy GDQP - AN bắt nguồn từ thực tiễn của quá
trình đấu tranh cách mạng của dân tộc, quá trình đấu tranh dựng nước và giữ
nước của cha ông ta và được phát triển, hoàn chỉnh trong từng giai đoạn lịch
sử. Phương pháp giảng dạy GDQP - AN được trình bày trong sự kết hợp chặt
chẽ giữa lý luận và thực tiễn, giữa lý thuyết và thực hành, đi từ chưa có đến

có, từ đơn giản đến phức tạp, từ nhỏ đến lớn, từ thấp lên cao trong một kết
cấu đầy đủ, hoàn chỉnh.

- 12 -


GDQP - AN là một môn khoa học xã hội, cơ cở hình thành GDQP AN đã tồn tại lâu dài và ngày càng phát triển. Phương pháp GDQP - AN cơ
bản giống với phương pháp dạy học các môn khoa học được xác định:
- Đều đứng trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật
lịch sử để giải quyết các mối quan hệ trong lịch sử tồn tại và phát triển của
các sự vật hiện tượng.
- Đều đứng trên quan điểm giai cấp để xem xét, đánh giá và giải quyết
các mối quan hệ trong các nguyên tắc:
Tính tư tưởng và khoa học.
Tính thực sự, thực tế.
Tính hệ thống và trình tự.
Đều có các hình thức tổ chức và phương pháp cơ bản trong giảng dạy
lý thuyết và thực hành.
GDQP - AN là khoa học tổng hợp, bởi vậy yêu cầu về phương pháp giảng
dạy, huấn luyện phải cụ thể, chặt chẽ cả về thời gian, không gian và thời điểm
đối với cả người dạy và người học.
- Phải có nhận thức nhanh
- Tư duy sâu sắc, đúng, linh hoạt
- Vận dụng vào thực tế nhanh, thành thạo.
Trong chiến tranh, chiến đấu không phải lúc nào các điều kiện thuận lợi
cũng cho phép và đủ. Tình hình địa lý, khí hậu, thời tiết luôn diễn biến phức
tạp. Đối tượng tác chiến luôn có những thay đổi về quy mô, âm mưu, thủ
đoạn và hình thức tác chiến. Do đó, phương pháp giảng dạy phải đáp ứng đầy
đủ mong muốn của người học, đồng thời giải quyết đưác mâu thuẫn nảy sinh
sao cho phù hợp với diễn biến cụ thể.

- 13 -


1.3. Vị trí môn học GDQP trong trường THPT
GDQP cho học sinh là môn học chính khóa theo luật định, là nhiệm vụ
chiến lược của Đảng, Nhà nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam XHCN.
GDQP là nội dung quan trọng trong mục tiêu đào tạo toàn diện con
người mới, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
GDQP không chỉ là công việc chuẩn bị nhân lực cho chiến tranh mà còn trang
bị tư duy, kiến thức cơ bản nhất về quốc phòng cho học sinh, giúp học sinh có
nhận thức và hiểu biết trong công việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc
phòng với kinh tế, an ninh và đối ngoại.
GDQP cho học sinh là nhiệm vụ không thể thiếu trong quá trình đào
tạo, xây dựng con người mới của Đảng. Thông qua nhận thức về nội dung
môn học và thực tế thông qua quá trình học tập giáo dục quốc phòng đã giúp
cho học sinh nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với Tổ
quốc, hiểu về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta hàng ngàn năm
qua. Đồng thời giúp học sinh xây dựng nối sống lành mạnh, ý thức tổ chức kỷ
luật, tác phong nhanh nhẹn. Thống nhất nội dung, tổ chức, phương pháp giảng
dạy GDQP kết hợp kiện toàn xây dựng đội ngũ giáo viên có đầy đủ phẩm chất
và năng lực bảo đảm cho quá trình giảng dạy.
GDQP là nội dung quan trọng của việc xây dựng nền quốc phòng toàn
dân, phải tăng cường công tác GDQP toàn dân đó là nhiệm vụ của Đảng, Nhà
nước và của toàn xã hội. Rõ ràng là vai trò của công tác GDQP toàn dân ngày
càng tăng lên, nhất là GDQP cho thế hệ trẻ. Bởi lẽ không ai khác mà chính
thế hệ trẻ là chủ nhân xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày mai. Do vậy, tăng
cường GDQP toàn dân nói chung và GDQP cho thế hệ trẻ nói riêng là nội
dung đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới

- 14 -


XHCN và củng cố nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Điều này liên quan
trực tiếp đến sự an nguy, tồn vong, sống còn của quốc gia, dân tộc.
1.4. Đặc điểm và phương pháp giảng dạy điều lệnh đội ngũ
1.4.1 Đặc điểm giảng dạy điều lệnh đội ngũ
Giảng dạy ĐLĐN là nội dung được thực hiện ngoài sân bãi bằng sự kết
hợp chặt chẽ giữa lời nói và các thao tác nghiệp vụ, giữa lý thuyết và thực
hành của cán bộ, giáo viên. Đối tượng giảng dạy, huấn luyện ĐLĐN là các
nam, nữ học sinh, được biên chế thành các đơn vị tiểu đội, trung đội, đại đội.
Thông thường một đại đội học sinh được biên chế từ 130 đến 150 em; Trung
đội từ 40 đến 50 em, tiểu đội từ 10 đến 17 em. Tuy nhiên, do điều kiện về
thao trường, bãi tập, về cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học ở mỗi trường
khác nhau nên chất lượng, hiệu quả của các bài giảng ĐLĐN chưa đồng đều.
Đội ngũ giáo viên còn mỏng và không đồng đều ở các cấp học, bậc
học. Giáo viên trong các trường THPT còn thiếu nhiều về số lượng, chủ yếu
là cán bộ quân đội đã nghỉ chế độ, giáo viên thể dục thể thao kiêm nhiệm, các
sĩ quan, hạ sĩ quan ở các cơ quan quân sự địa phương, ở các đơn vị đóng quân
xung quanh. Hầu hết giáo viên giảng dạy ĐLĐN không được đào tạo cơ bản,
chưa được thống nhất nội dung, chương trình, không có phương pháp sư
phạm quân sự nên ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giảng dạy. Mặc dù
được biên chế thành các tiểu đội, trung đội, đại đội nhưng cán bộ quản lý các
tiểu đội, trung đội, đại đội ấy vẫn chỉ là học sinh kiêm chức không có đủ khả
năng giúp đỡ cán bộ, giáo viên về chuyên môn. Do đó việc theo dõi, hướng
dẫn cho học sinh luyện tập ĐLĐN nhất là thực hiện các cử động, động tác
theo các bước hoàn toàn phụ thuộc vào giáo viên lên lớp.
Thời gian học ĐLĐN của học sinh rất ít. Cụ thể trong chương trình
GDQP - AN cho lớp 10 có 15 tiết ĐLĐN, lớp 11 và lớp 12 có 02 tiết ôn tập.

- 15 -


Từ thực tế ấy đặt ra cho cán bộ quản lý, cán bộ giảng dạy phải cân
nhắc, tính toán sao cho công tác tổ chức giảng dạy phù hợp, sát thực tế để có
chất lượng, hiệu quả bài học.
Giảng dạy ĐLĐN bao gồm các nội dung về lý thuyết và thực hành
động tác đội ngũ. Giảng dạy ĐLĐN thường trong một không gian hẹp, quân
số đông, chịu tác động bởi nhiều yếu tố khí hậu, thời tiết ảnh hưởng trực tiếp
đến việc giảng dạy của giáo viên và tổ chức luyện tập của học sinh. Giảng dạy
ĐLĐN thường rất cụ thể, tỉ mỉ đòi hỏi sự kết hợp tư duy trí tuệ và thể lực.
Trong tập luyện từng cử động, động tác phải luyện tập cơ bản, tập đi, tập lại
nhiều lần để đạt tới trình độ thuần thục, chuẩn xác, thống nhất, do đó dễ nảy
sinh tư tưởng gò bó, ngại tập, ngại rèn.
1.4.2 Phương pháp giảng dạy ĐLĐN
Phương pháp giảng dạy ĐLĐN là cách thức, biện pháp tiến hành của
giáo viên, nhằm truyền đạt cho học sinh, sinh viên lĩnh hội, tiếp thu những nội
dung của ĐLĐN quân đội.
Trong giảng dạy ĐLĐN chủ yếu dùng phương pháp trực quan, kết hợp
giữa giảng lý thuyết với làm mẫu động tác, lấy làm mẫu động tác là chính.
Mục đích của phương pháp giảng dạy ĐLĐN nhằm giúp cho học sinh nhận
thức sâu về nội dung, thực hành thành thạo, hành động thống nhất.
Muốn có giảng dạy tốt giáo viên phải nắm chắc đối tượng giảng dạy,
nắm vững lý thuyết, thành thạo về thực hành động tác, biết vận dụng sáng tạo
phương pháp giảng dạy cho từng đối tượng. Thông qua kinh nghiệm thực tế
giảng dạy, giáo viên có thể lồng ghép nhiều động tác, đứng trên nhiều cương
vị để truyền đạt tri thức một cách tự giác cho người học dễ nhớ, dễ hiểu, dễ
thực hành để có kỹ năng thực sự khi học tập.
Khi tiến hành giảng dạy bài ĐLĐN, giáo viên phải chú ý tới điều chủ

yếu, cốt lõi của vấn đề giảng dạy, vấn đề cần trình bày, chú ý tới điều cốt lõi,

- 16 -


chủ yếu nhất của phương pháp trực quan giữa giảng giải và làm động tác. Khi
giảng dạy động tác đội ngũ giáo viên phải đứng trên các cương vị khác nhau
(nếu không có người làm mẫu, đội mẫu) để thể hiện phương pháp trình bày.
Từng cương vị trong phương pháp giảng dạy phải được phân biệt rõ, không
lẫn lộn.
Trong phương pháp luyện tập động tác đội ngũ từng người phải lấy
luyện tập cơ bản từng người làm trọng tâm, luyện tập kết hợp với bình tập,
thực hiện sai đâu, sửa đấy.
1.5. Đặc điểm tâm lý học sinh THPT đối với môn học GDQP
Đối tượng học môn GDQP trong nhà trường THPT là học sinh lớp 10,
11, 12. Học sinh học các nội dung quân sự không phải để trở thành quân nhân
hay cán bộ sĩ quan quân đội. Môn GDQP có đặc điểm riêng mà các môn học
khác không có. Trước hết GDQP là môn học mới được đưa vào chương trình
đào tạo chính khóa tại các trường THPT. Điều đó cũng có ý nghĩa rằng, so với
các môn học khác đây là môn học còn non trẻ cả về thời gian và trình độ phát
triển khoa học, cả về nội dung môn học. Tính phổ biến của môn học mới đạt
được về phương diện tổ chức, chưa trở thành nhu cầu trong tư duy, trong tâm
lý xã hội rộng rãi của nhiều đối tượng. Trong thực tế, người ta thường cho
con học thêm các môn học khác chưa thấy ai cho con đi học thêm môn
GDQP. Số người nghiên cứa về môn học này chưa nhiều, hệ thống giáo trình,
giáo khoa, tài liệu tham khảo mới được xây dựng trong những năm gần đây.
Vì vậy, các em học sinh THPT muốn tìm hiểu, mở mang kiến thức về bộ môn
GDQP rất khó khăn. Từ đó dẫn tới thái độ giản đơn đối với môn học này.
Thậm chí học sinh còn coi đây là môn học phụ không cần đầu tư nhiều thời
gian, công sức và kinh phí cho môn học này. Các em vẫn chưa nhận thức đầy

đủ về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của môn học dẫn đến trong những giờ

- 17 -


GDQP các em học với thái độ chống chế, đến lớp học với hình thức chỉ để có
mặt. Nội dung, kiến thức học sinh đa phần chưa nắm được.
GDQP trong các nhà trường THPT là nội dung của chiến lược đào tạo
con người mới XHCN trong hệ thống giáo dục quốc dân. Vì vậy, xây dựng ý
thức quốc phòng là nội dung chủ yếu trong GDQP cho học sinh THPT. Cùng
với các nội dung giáo dục khác, GDQP trong trường THPT bồi dưỡng cho các
em tình yêu quê hương, đất nước, nhận thức được bảo vệ tổ quốc Việt Nam
XHCN là một nghĩa vụ cao cả, là bổn phận, là lương tâm, danh dự, trách
nhiệm của mỗi công dân Việt Nam. Tình cảm yêu thương và sự trung thành
với quê hương, đất nước quyết định phương châm, lý tưởng sống của mỗi em
học sinh và được phát triển thành ý thức bảo vệ Tổ quốc trong suốt cuộc đời.

- 18 -


chương 2
đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
Kết quả học tập của học sinh các trường THPT thị xã Phúc Yên - tỉnh
Vĩnh Phúc
Nội dung bài ĐLĐN đơn vị trong chương trình GDQP - AN lớp 10,
THPT.
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu
Trường THPT Xuân Hoà

Trường THPT Dân Lập Châu Phong
Trường THPT Bến Tre
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Sử dụng hình thức tổng hợp và phân tích tài liệu: Đọc các tài liệu có
liên quan đến hình thức tổ chức và phương pháp luyện tập, các nội dung thực
hành đối với GDQP - AN và các môn học khác có liên quan, các văn kiện của
Đảng, Nhà nước về GDQP - AN. Từ phân tích tiếp thu và sử dụng các thông
tin khoa học có liên quan cần thiết, tổng hợp lại thành những vấn đề cơ bản có
tính định hướng như phân tích đánh giá khả năng tự luyện tập của học sinh
THPT về trình độ nhận thức, những tác động kích thích khi thực hiện. Từ đó
làm cơ sở cho việc xây dựng hình thức tổ chức và phương pháp giảng dạy
nhằm nâng cao chất lượng GDQP - AN.
2.2.2. Phương pháp điều tra
- 19 -


Chúng tôi tiến hành điều tra thực trạng công tác giảng dạy nội dung
ĐNĐV ở các trường THPT hiện nay, nhằm thu thập các thông tin nghiên cứu
về các đối tượng được nghiên cứu, tuỳ theo lĩnh vực trong thời gian thực tập
sư phạm của bản thân. Trong quá trình điều tra thực trạng, ngoài việc quan sát
thực tế giảng dạy và học tập GDQP - AN, chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn,
phát phiếu điều tra cho học sinh để xác định chất lượng cũng như sự hứng thú,
tinh thần tự giác luyện tập của học sinh khi học các nội dung ĐLĐN đơn vị.
2.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thực nghiệm sư phạm là phương pháp được sử dụng trong quá trình
nghiên cứu nhằm mục đích: Khẳng định tính khả thi của hình thức tổ chức và
phương pháp luyện tập tích cực, khẳng định tính khả thi của việc sử dụng
phương pháp luyện tập xoay vòng, đổi tập theo hướng tích cực trong quá trình
tổ chức luyện tập, cụ thể là tổ chức luyện tập nội dung ĐNĐV cho học sinh

lớp 10, THPT.
Để đạt được mục đích của thực nghiệm, đòi hỏi quá trình thực nghiệm
phải đảm bảo về tính khoa học và phù hợp với thực tế trường THPT.
Quán triệt yêu cầu trên, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm với
nội dung sau:
- Tiến hành tổ chức luyện tập một số nội dung trong bài ĐLĐN đơn vị
theo hướng tích cực.
- Tổ chức thực nghiệm: Được sự giúp đỡ của các thầy giáo trong Trung
tâm GDQP - AN Hà Nội 2, sự đồng ý và giúp đỡ của các thầy cô giáo và các
em học sinh, chúng tôi tiến hành thực nghiệm tại 3 trường: THPT Xuân Hoà,
THPT Bến Tre, THPT Dân Lập Châu Phong.
2.2.4. Phương pháp chuyên gia
Để hoàn thiện đề tài nghiên cứu chúng tôi xin ý kiến đánh giá nhận xét
của các giảng viên trong Trung tâm GDQP - AN Hà Nội 2 và giáo viên chủ

- 20 -


nhiệm lớp về các hình thức tổ chức và phương pháp luyện tập đã áp dụng đối
với học sinh lớp 10, THPT.

chương 3: kết quả nghiên cứu và thảo luận
3.1. Thực trạng công tác dạy – học bài ĐLĐN đơn vị ở các trường THPT
Hiện nay, đội ngũ giáo viên giảng dạy GDQP ở các trường THPT còn
thiếu nhiều nên các trường phải sử dụng các giáo viên kiêm nhiệm, giáo viên
mời giảng. Đội ngũ giáo viên phần lớn là không chuyên trách nên phương
pháp sư phạm còn hạn chế, ảnh hưởng tới chất lượng giảng dạy. Do điều kiện
về thao trường, bãi tập, về cơ sở vật chất, trang thiết bị ở mỗi nhà trường có
sự khác nhau nên chất lượng và hiệu quả các bài giảng ĐLĐN đơn vị chưa
đồng đều.

Tổ chức lớp học với quân số đông, trong giảng dạy còn xem nhẹ việc
ôn tập. Đặc điệt trong quá trình giảng dạy ĐLĐN, phần lớn giáo viên chỉ tập
trung nhiều vào giới thiệu động tác, còn xem nhẹ việc tổ chức duy trì luyện
tập các nội dung thực hành, thường sử dụng hình thức tổ chức và phương
pháp luyện tập cũ, thường áp dụng máy móc từ huấn luyện bộ đội.
Qua quá trình điều tra, nghiên cứu về công tác giảng dạy ĐLĐN ở một
số trường THPT khu vực thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc bằng phương pháp
thăm quan và đối thoại trực tiếp, chúng tôi nhận thấy: Các trường THPT hiện
nay thường tổ chức học GDQP cho học sinh học tập trung vào đầu năm học
mới hoặc cuối học kì I, không tổ chức học rải trong năm như những môn học
khác. Do điều kiện thiếu giáo viên nên khi giảng dạy thường phải ghép nhiều
lớp. Ví dụ: Trường THPT Bến Tre có tổng số 31 lớp, nhưng chỉ có 2 giáo
viên GDQP, khi tổ chức học tập GDQP cho học sinh khối 10, giáo viên chia
- 21 -


học sinh thành hai khối, mỗi khối gồm 5 lớp, mỗi giáo viên đảm nhiệm giảng
dạy một khối tại sân vận động của nhà trường.
Khi bố trí đội hình lên lớp, vì điều kiện học sinh đông nên giáo viên
thường tổ chức đội hình nhiều hàng ngang theo hình chữ “L” hoặc chữ “U”.
Những học sinh ngồi ở các hàng sau rất khó quan sát các động tác giáo viên
làm mẫu, thậm chí còn nói chuyện riêng gây mất trật tự nên không nghe được
giáo viên giảng bài, không nắm được nội dung cơ bản.
Khi tổ chức luyện tập, giáo viên phổ biến thứ tự các bước luyện tập
theo nội dung bài học, hướng dẫn một cách chung chung rồi phân chia vị trí
tập luyện cho từng lớp. Trong thời gian này chủ yếu do học sinh tự luyện tập,
cán sự lớp không quản lý được, vì lượng học sinh đông nên giáo viên cũng
không thể kiểm tra uốn nắn và sửa sai được kịp thời.
Từ những nguyên nhân chủ quan và khách quan, có thể đánh giá việc tổ
chức luyện tập ĐLĐN của giáo viên bộc lộ những tồn tại sau:

- Tổ chức duy trì luyện tập chưa thực sự sâu sắc, chưa chặt chẽ, chưa
theo dõi sát sao việc luyện tập của học sinh. Do vậy không phát hiện và sửa
sai kịp thời, học sinh tập sai nhiều sẽ hình thành thói quen, cố tật. Chủ yếu là
học sinh tự duy trì luyện tập, nhớ đến đâu tập đến đó, chưa biết tập dứt điểm
từng động tác.
- Chưa bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ phụ trách từng lớp, từng nhóm,
chưa phát huy được vai trò đội ngũ cán bộ là học sinh kiêm chức và phối hợp
giữa giáo viên với học sinh trong quá trình tổ chức duy trì tập luyện. Thời
gian để học sinh tự luyện tập dài, thời gian luyện tập theo đội hình tổ, nhóm
quá ít, không tổ chức bình tập sửa sai, tạo cảm giác chán nản, thiếu tập trung
dẫn tới nhiều học sinh chơi đùa, làm việc riêng. Học sinh chưa biết cách sửa
sai, thậm chí nhiều học sinh chưa nắm vững được kỹ thuật cơ bản của động
tác.

- 22 -


- Để đánh giá về nhận thức và tinh thần tự giác luyện tập nội dung
ĐLĐN đơn vị của các em học sinh, tôi tiến hành khảo sát dưới hình thức phát
phiếu phỏng vấn ( phụ lục) đối với 310 học sinh lớp 10 tại 3 trường: THPT
Xuân Hòa, THPT Dân Lập Châu Phong, THPT Bến Tre. Qua thu thập, kiểm
tra số liệu có 300 phiếu tin cậy, 10 phiếu không tin cậy.
Về mặt nhận thức, tôi đưa ra câu hỏi sau để đánh giá:
Câu 1: Theo em trong môn học GDQP - AN lớp10, việc học tập nội
dung ĐLĐN đơn vị có cần thiết không?
A. Cần thiết
B. Rất cần thiết
C. Không cần thiết
Kết quả thu được như sau:

TT
1
2
3

Kết quả

Tổng số
Tên trường

phiếu

A(%)

B(%)

C(%)

THPT Xuân Hòa

300

148=49,33%

134=44,67%

18=6%

300

140=46,67%

138=46%

22=7,33%

300

129=43%

146=48,67%

25=8,33%

THPT Dân Lập
Châu Phong
THPT Bến Tre

Từ kết quả trên nhận thấy tỷ lệ đa số các em học sinh đều cho rằng việc
học tập nội dung ĐLĐN đơn vị là cần thiết và rất cần thiết.
Điều này chứng tỏ học sinh đã nhận thức đúng đắn về vai trò của việc
học thực hành ĐLĐN đơn vị.
Nhưng thực chất học sinh có tự giác hình thành ý thức tự tập luyện
thường xuyên hay không?
Để trả lời câu hỏi này, tôi điều tra bằng câu hỏi:
- 23 -


Câu 2: Trong quá trình học tập nội dung đội ngũ đơn vị, em có
thường xuyên tự luyện tập không?

A.Thường xuyên luyện tập
B. Không thường xuyên luyện tập
C. Chỉ tập luyện khi sắp kiểm tra, khi thầy cô nhắc nhở
Kết quả thu được như sau:
TT

Tên trường

1

THPT Xuân Hòa

2
3

THPT Dân lập
Châu Phong
THPT Bến Tre

Kết quả

Tổng số
phiếu

A(%)

B(%)

C(%)

300

197=65,67%

53=17,67%

50=16,66%

300

52=17,33%

79=26,33%

169=56,34%

300

30=10%

71=23,67%

199=66,33%

Từ kết quả trên chúng ta thấy, đa số các em nhận thức được học ĐLĐN
đơn vị là cần thiết nhưng các em lại chưa thường xuyên tự giác tập luyện.
Để đánh giá, nắm bắt phương pháp tự học thực hành nội dung ĐLĐN
đơn vị trong chương trình GDQP – AN lớp 10, tôi đưa ra câu hỏi:
Câu 3: Em thường học nội dung ĐLĐN đơn vị theo phương pháp
nào?

A. Nhìn thầy cô làm mẫu và làm theo
B. Làm chậm từng động tác, sau đó làm toàn bộ động tác
C. Luyện tập theo sự hướng dẫn của thầy cô.
Kết quả thu được như sau:
Tổng
TT

Tên trường

Kết quả

số
phiếu

A(%)

- 24 -

B(%)

C(%)


1
2
3

THPT Xuân Hòa
THPT Dân lập
Châu Phong

THPT Bến Tre

300

59=19,67%

173=57,67%

68=22,66%

300

200=66,67%

67=22,33%

33=11%

300

199=66,33%

64=21,33%

37=12,34%

Từ kết quả trên nhận thấy đa số học sinh khi học thực hành không tập
phân đoạn theo từng cử động mà tập máy móc theo động tác mẫu của giáo
viên, không quan tâm đến bản chất của từng cử động, động tác. Vì vậy không
hình thành được kỹ năng, kỹ xảo động tác.

Để đánh giá được những ảnh hưởng từ nhận thức, tinh thần tự giác học
tập và ảnh hưởng của hình thức tổ chức, phương pháp luyện tập cũ mà giáo
viên đã sử dụng trong việc tổ chức luyện tập ĐNĐV của học sinh tôi đã tìm
hiểu kết quả học tập nội dung ĐLĐN đơn vị của 3 lớp 10 ở 3 trường trên. Kết
quả thu được như sau:
Bảng 1: Kết quả học tập nội dung ĐNĐV của học sinh lớp 10
ở các trường THPT:

Tên trường
THPT Dân Lập

Lớp

Sĩ
số

10A8

47

THPT Xuân Hòa 10A2

45

THPT Bến Tre

46

Châu Phong

10D

Kết quả
Giỏi

Khá

Trung

Yếu

(%)

(%)

bình (%)

(%)

3

15

25

4

(6.38%)

(31.91%)

(53.19%)

(18.52%)

5

19

18

3

(11.11%)

(42.22%)

(40%)

(6.67%)

2

10

31

3

(4.35%)

(21.74%)

(67.39%)

(6.52%)

- 25 -