thành phần nguyên tử

Hóa học lớp 10 - Ban Nâng cao
Chươngư1. Nguyên tử

Bài giảng
Bài 1

Thành phần Nguyên
tử
Giáo viên: Hoàng Thị Bắc

Đại học S phạm Hà Nội
1


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử
1. Sự tìm ra electron

Năm 1897 Thomson đã phát hiện ra tia âm cực
mà bản chất là các chùm hạt nhỏ bé mang điện tích
âm, gọi là electron (e).
me = 9,1095 .1031 kg
qe = 1,602 .1019 C
(qui ớc qe = 1)
Mô phỏng thí nghiệm
tia âm cực
2


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử
2. Sự tìm ra hạt nhân nguyên tử

Năm 1911, Rơ-dơ-pho đã khám phá ra hạtư nhânư
nguyênưtử.
Thí nghiệm của Rơ-dơ-pho

Nguyên tử có cấu tạo rỗng, gồm:
- Hạt nhân mang điện tích dơng nằm ở tâm của
nguyên tử và có kích thớc rất nhỏ so với kích thớc
của nguyên tử.
- Vỏ electron của nguyên tử gồm các electron chuyển
động xung quanh hạt nhân.
3


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử
3. Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử

a) Sự tìm ra proton
Năm 1918, Rơ-dơ-pho đã phát hiện ra một loại hạt
mang điện tích dơng gọi là protonưđó chính là ionưH+ư(kí
hiệu là p).
H H+ + e
mp = 1,6726.1027kg
qp = +1,602.1019C
(qui ớc qp = 1+)
4


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử
3. Cấu tạo của hạt nhân nguyên tử

b) Sự tìm ra nơtron
Năm 1932, Chat-uých đã phát hiện ra hạt nơtron
có khối lợng xấp xỉ khối lợng của proton nhng không
mang điện tích (kí hiệu là n).
mn = 1,678. 1027 kg mp
qn = 0.

5


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử

Kết luận:
Thành phần cấu tạo của nguyên tử gồm:
- Hạt nhân nằm ở tâm của nguyên tử gồm các hạt
proton và nơtron.
- Vỏ nguyên tử gồm các electron chuyển động xung
quanh hạt nhân.

6


I. Thµnh phÇn cÊu t¹o cña nguyªn tö
§Æc tÝnh cña c¸c h¹t cÊu t¹o nªn nguyªn tö

§Æc tÝnh
h¹t

§iÖn
tÝch

(q)

Vá electron
cña nguyªn
tö

H¹t nh©n

Electron (e)

Proton (p)

N¬tron (n)

Cul«ng

qe = -1,602.10-19C

qp = +1,602.10-19C

qn = 0

Quy
íc

1–

1+

0

Khèi lîng
(m)

me = 9,1095.10-31 kg mp= 1,6726.10-27 kg mn = 1,6748.10-27 kg
≈ 0,549.10-3 u
≈1u
≈1u
7


I. Thành phần cấu tạo của nguyên tử

Chú ý:
-

Khối lợng của nguyên tử tập trung hầu hết ở hạt
nhân.

-

Khối lợng của các electron không đáng kể so với
khối lợng của nguyênt tử.

-

Trong nguyên tử số electron bằng số proton cho nên
nguyên tử trung hòa về điện.

8

II. Kích thớc và khối lợng của nguyên tử
1. Kích thớc của nguyên tử
Mô hình nguyên tử HIĐRO

- Để biểu thị kích thớc của nguyên tử ngời ta thờng
dùng đơn vị nanomet (nm) hay angstrom ():
1nm = 109m ; 1 = 1010m ; 1nm = 10.
- Đờng kính nguyên tử 1010 m.
- Đờng kính hạt nhân nguyên tử 1014 m.
- Đờng kính của electron và của proton còn nhỏ hơn
nhiều (khoảng 108 nm). Electron chuyển động xung
quanh hạt nhân trong không gian rỗng của nguyên tử.
9


II. KÝch thíc vµ khèi lîng cña nguyªn tö
2. Khèi lîng nguyªn tö
VD: TÝnh khèi lîng nguyªn tö oxi, biÕt h¹t nh©n nguyªn tö
oxi cã 8p vµ 8n.

Cã 8p ⇒ cã 8e

mp = 8×1,6726.10−27 = 13,3808.10−27 kg
mn = 8×1,6748.10−27 = 13,3984.10−27 kg
me = 8×9,1095.10−31 = 72,876.10−31 kg
mhn = mp + mn = 26,7792.10−27 kg
mnt = mhn + me = 26,7865.10−27 kg

Nguyªn tö ®îc t¹o nªn tõ 3 lo¹i h¹t: p, n, e mµ m e  mp
⇒
mnt­≈­mhn­=­mp­+­mn
Khèi lîng cña nguyªn tö tËp trung hÇu hÕt ë h¹t nh©n.
10


II. Kích thớc và khối lợng của nguyên tử
Đơn vị khối lợng nguyên tử

Đối với nguyên tử ngời ta ít dùng đơn vị gam (khối l
ợng tuyệt đối: KLTĐ) mà dùng khối lợng u (khối lợng t
ơng đối: KLtđ). Đơn vị này đợc định nghĩa nh sau:
1
1 12.10 3
27
u = mC = .
= 1,66055.10 kg
12
12 N A

KLTĐ (kg)
KLtđ (u) =
u (kg)
11


II. KÝch thíc vµ khèi lîng cña nguyªn tö

VD: TÝnh khèi lîng nguyªn tö hi®ro theo u, biÕt khèi lîng

nguyªn tö tuyÖt ®èi cña nã lµ 1,6725.10–27 kg.
1,6725.10 −27 kg
MH =
= 1,08u
−27
1,66055.10 kg

KLNT ®îc tÝnh b»ng u gäi lµ nguyªn tö khèi.

12


Bµi tËp cñng cè

1 nguyªn tö R cã tæng sè h¹t c¸c lo¹i b»ng 115. Sè
h¹t mang ®iÖn tÝch nhiÒu h¬n sè h¹t kh«ng mang ®iÖn
tÝch lµ 25 h¹t. TÝnh nguyªn tö khèi cña nguyªn tö R?
Bài giải:

 p + n + e = 115

(p + e) − n = 25
p = e


⇒

 p = e = 35

 n = 45

13


Bµi tËp cñng cè

C¸ch 1:

m nt = 35 × 9,1095.10

−31

+ 35 × 1,6726.10

+ 45 × 1,6726.10
−25
= 1,3406.10 kg
⇒

−27

+

−27

1,306.10 −25 kg
MH =
= 80,7 u
−27
1,66055.10 kg

C¸ch 2:
−3

M = 35 × 0,549.10 + 35 × 1 + 45.1 = 80,02 u
14


Bµi tËp vÒ nhµ

1, 2, 3, 4, 5
(S¸ch gi¸o khoa trang 8)

15