Khả năng sinh trưởng sinh sản gà mái borkov, VCN g15 và gà lai f1 (borkov x VCN g15) nuôi tại trung tâm thực nghiệm và bảo tồn vật nuôi viện chăn nuôi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO
TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
---------

--------

BÙI TRỌNG DIỄN

KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG, SINH SẢN GÀ MÁI BORKOV, VCNG15 VÀ GÀ LAI F1 (BORKOV x VCN-G15) NUÔI TẠI TRUNG TÂM
THỰC NGHIỆM VÀ BẢO TỒN VẬT NUÔI – VIỆN CHĂN NUÔI

Chuyên ngành

: Chăn nuôi ñộng vật nông nghiệp

Mã số

: 60.62.01.05

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ðinh Văn Chỉnh
TS. Phạm Công Thiếu

HÀ NỘI, 2013


LỜI CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu trong luận văn hoàn toàn trung thực do chúng tôi, cũng như sự hợp tác
tập thể trong và ngoài cơ quan khảo sát nghiên cứu và chưa ñược công bố
trong bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều
ñược ghi rõ nguồn gốc.

Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về những số liệu trong luận văn này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2013
Tác giả luận văn

Bùi Trọng Diễn

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

i


LỜI CẢM ƠN
ðể hoàn thành luận văn thạc sĩ này, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi
luôn nhận ñược sự giúp ñỡ tận tình của các thầy hướng dẫn và sự quan tâm
tạo mọi ñiều kiện thuận lợi của Ban Giám ñốc Trung tâm Thực nghiệm và
Bảo tồn vật nuôi – Viện Chăn nuôi, Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thủy sản,
Ban Quản lý ðào tạo và Viện ðào tạo Sau ñại học - Trường ðại học Nông
nghiệp Hà Nội. Cùng với sự giúp ñỡ nhiệt tình của cán bộ, công nhân viên
Trung tâm Thực nghiệm và Bảo tồn vật nuôi, cũng như sự quan tâm ñộng
viên của các nhà khoa học, các bạn ñồng nghiệp và gia ñình.
Nhân dịp này cho phép tôi tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy hướng
dẫn là TS. Phạm Công Thiếu và PGS.TS.ðinh Văn Chỉnh ñã trực tiếp tận tình
hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện ñề tài và hoàn thành luận văn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn trân trọng tới Ban Giám ñốc Trung tâm
Thực nghiệm và Bảo tồn vật nuôi - Viện Chăn nuôi ñã giúp ñỡ tạo mọi ñiều
kiện về thời gian và vật chất cho tôi học tập, triển khai ñề tài và bảo vệ luận
văn.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn trân trọng tới Khoa Chăn nuôi và Nuôi
trồng thủy sản, Ban Quản lý ðào tạo và Viện ðào tạo Sau ñại học - Trường
ðại học Nông nghiệp Hà Nội ñã giúp ñỡ và tạo ñiều kiện cho tôi nghiên cứu,

học tập và bảo vệ luận văn.
Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn tới tất cả bạn bè, ñồng nghiệp và
gia ñình ñã quan tâm và ñộng viên tôi hoàn thành luận văn khoa học này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2013
Tác giả luận văn

Bùi Trọng Diễn

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

ii


MỤC LỤC

Lời cam ñoan

i

Lời cảm ơn

ii

Mục lục

iii

Danh mục các chữ viết tắt

v

Danh mục các bảng

vi

Danh mục các hình ảnh

vii

1

MỞ ðẦU

1

1.1

Tính cấp thiết của ñề tài

1

1.2

Mục tiêu của ñề tài

2

1.3

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài

2

1.3.1

Ý nghĩa khoa học

2

1.3.2

Ý nghĩa thực tiễn

3

1.4

Những ñóng góp mới của luận văn

3

2

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

4

2.1

Cơ sở khoa học của ñề tài

4

2.1.1

Tính trạng năng suất của gia cầm

4

2.1.2

Cơ sở khoa học của công tác lai tạo

22

2.1.3

Cơ sở khoa học của chọn lựa ñối tượng ñưa vào lai tạo

26

2.1.4

ðặc ñiểm ngoại hình, khả năng sinh trường và sinh sản của gà
Borkov và VCN-G15

28

1.2

Tình hình nghiên cứu trên thế giới và trong nước

30

1.2.1

Một số kết quả chọn lọc và lai tạo gia cầm trên thế giới

30

1.2.2

Một số kết quả lai tạo và chọn lọc gia cầm trong nước

32

3

ðỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

36

3.1

ðỐI TƯỢNG, ðỊA ðIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU

36

3.1.1

ðối tượng nghiên cứu

36

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

iii


3.1.2

ðịa ñiểm nghiên cứu

36

3.1.3

Thời gian nghiên cứu

36

3.2

Nội dung nghiên cứu

36

3.3

Phương pháp nghiên cứu

36

3.3.1

Phương pháp bố trí thí nghiệm và chế ñộ chăm sóc, nuôi dưỡng

36

3.3.2

Phương pháp xác ñịnh các chỉ tiêu nghiên cứu

38

3.4

Phương pháp xử lýý số liệu ý

42

4

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

43

4.1

Một số ñặc ñiểm ngoại hình của các giống, tổ hợp lai gà

43

4.1.1

ðặc ñiểm ngoại hình màu sắc lông

43

4.1.2

Kích thước các chiều ño lúc 25 tuần tuổi

45

4.2

TỶ LỆ NUÔI SỐNG

46

4.2.1

Tỷ lệ nuôi sống của gà mái giai ñoạn gà con 1-9 Tuần tuổi (%)

46

4.2.2

Tỷ lệ nuôi sống của gà mái giai ñoạn hậu bị 10-19 tuần tuổi (%)

48

4.2.3

Tỷ lệ nuôi sống của gà mái giai ñoạn sinh sản 20-71 tuần tuổi (%)

49

4.3

Khối lượng cơ thể

50

4.3.1

Khối lượng cơ thể gà mái giai ñoạn gà con

50

4.3.2

Khối lượng cơ thể gà mái giai ñoạn gà hậu bị

51

4.4

Lượng thức ăn thu nhận

53

4.5

Tuổi thành thục và khối lượng của gà mái tại các thời ñiểm có tỷ
lệ ñẻ 5%, 30%, 50% và ñẻ ñỉnh cao

54

4.6

Tỷ lệ ñẻ, năng suất trứng, tiêu tốn thức ăn/10 trứng

56

4.7

Khảo sát chất lượng trứng

62

4.8

Khả năng ghép phối

64

5

KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ

67

5.1

Kết luận

67

5.2

ðề nghị

68

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

69

iv


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

CS

Cộng sự

CP

Protein thô (Crude protein)

ME

Năng lượng trao ñổi (Metabolizable Energy)

NS

Năng suất

PN

Chỉ số sản xuất (Production Number)

EN

Chỉ số kinh tế ( Economic Number)

TĂ

Thức ăn

TL

Tỷ lệ

KL

Khối lượng

TTTĂ

Tiêu tốn thức ăn

TB

Trung bình

SS

Sơ sinh

XP

Xuất phát

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

v


DANH MỤC CÁC BẢNG

STT

Tên bảng

Trang

3.1

Sơ ñồ bố trí thí nghiệm nuôi gà qua các giai ñoạn

37

3.2

Chế ñộ chăm sóc, nuôi dưỡng gà qua các giai ñoạn

38

3.3

Chế ñộ dinh dưỡng nuôi gà qua các giai ñoạn

38

4.1

Kích thước các chiều ño lúc 25 tuần tuổi của mái Borkov, VCNG15, F1

45

4.2

Tỷ lệ nuôi sống của gà mái sinh sản giai ñoạn 1-9 tuần tuổi

47

4.3

Tỷ lệ nuôi sốngcủa gà mái giai ñoạn hậu bị 10-19 tuần tuổi

48

4.4

Tỷ lệ nuôi sống giai ñoạn sinh sản 20-71 tuần tuổi

49

4.5

Khối lượng cơ thể gà mái giai ñoạn gà con 1- 9 tuần tuổi (g/con)

50

4.6

Khối lượng cơ thể gà mái giai ñoạn hậu bị 10 – 19 tuần tuổi
(g/con)

51

4.7

Lượng thức ăn thu nhận

53

4.8

Tuổi ñẻ và khối lượng gà mái tại các thời ñiểm ñẻ 5%, 30%,
50%, và ñẻ ñỉnh cao của gà thí nghiệm

55

4.9

Tỷ lệ ñẻ, năng suất trứng và tiêu tốn thức ăn/10 trứng

58

4.10

Khảo sát trứng (quả) (n=30)

63

4.11

Kết quả ấp nở trứng gà bố mẹ và công thức lai.

65

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

vi


DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH

STT

Tên các hình

Trang

4.1

Khối lượng cơ thể mái Borkov, VCN-G15, F1 qua các tuần tuổi

52

4.2

Tỷ lệ ñẻ của gà mái Bor, VCN-G15, F1 qua các tuần tuổi

59

4.3

Năng suất trứng của gà mái Bor, VCN-G15, F1 qua các tuần tuổi

59

4.4

Tiêu tốn thức ăn/10 trứng của gà mái Borkov, VCN-G15, F1 qua
các tuần tuổi

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

60

vii


1. MỞ ðẦU
1.1. Tính cấp thiết của ñề tài
Hiện nay, sau chăn nuôi lợn thì chăn nuôi gia cầm ñóng vai trò quan
trọng. Chăn nuôi có sự chuyển dịch từ quy mô nhỏ, phân tán sang chăn nuôi quy
mô lớn tập trung. Năng suất và chất lượng sản phẩm ngày càng ñược nâng cao
do việc áp dụng thành quả của khoa học kỹ thuật về giống, thức ăn, quản lý…
Theo số liệu thống kê của Cục chăn nuôi 2013, tổng ñàn gia cầm năm
2012 của cả nước là 308,5 triệu con, trong ñó số lượng gà là 225,5 triệu con. Sản
lượng thịt gia cầm sản xuất ra trong năm 2012 là 729,4 nghìn tấn, so với năm
2011 tăng 4,8%, bình quân trong ba năm (2010-2012) tăng 8,9%/năm. Sản
lượng trứng gia cầm sản xuất ra trong năm 2012 là 7,3 tỷ quả (ñạt mức tiêu thụ
80 quả/người), tăng bình quân 11,6%. Bên cạnh việc phấn ñấu ñể ñạt chỉ tiêu về
số lượng trứng gà, người tiêu dùng nước ta còn rất quan tâm ñến chất lượng như
màu sắc lòng ñỏ, màu vỏ trứng... Từ ñó, Nhà nước có chủ trương cho nhập một
số giống gà mới về Viện Chăn nuôi. Năm 2007 Trung tâm Thực nghiệm và Bảo
tồn vật nuôi-Viện Chăn nuôi tiếp nhận giống gà Bor (Borkov skaya svetaya) và
HW (hisex korichnevyi) từ Trung Quốc. Sau khi nuôi thích nghi,nhân thuần và
chọn lọc rất vất vả từ hơn 700 quả trứng hai giống gà trên ñã nhân lên thành ñàn
giống gốc hàng nghìn con, gà HW ñổi tên lại thành gà VCN-G15. Giống gà Bor,

VNC-G15 ñưa vào danh mục giống vật nuôi ñược phép sản xuất kinh doanh tại
thông tư 33/2010/TT-BNNPTNT ngày 22 tháng 06 năm 2010 của Bộ Nông
Nghiệp và PTNT.
Gà Bor là giống gà kiêm dụng trứng-thịt, có năng suất trứng tính ñến 72 tuần
tuổi 180-210 quả/mái, tiêu tốn thức ăn/10 trứng 2,23kg. Trứng gà Bor có màu phớt
hồng giống trứng gà ta, ñộ ñậm màu lòng ñỏ là 10,5, tỷ lệ lòng ñỏ 29,13-29,22%,
khối lượng trứng 52,32g. ðây là giống gà có chất lượng trứng-thị thơm ngon phù
hợp thị hiếu người tiêu dùng nước ta cần ñược bảo tồn nguồn gen.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

1


Gà VCN-G15 là giống gốc của Viện Chăn nuôi có năng suất trứng tính ñến
72 tuần tuổi 240-250 quả/mái, tiêu tốn thức ăn/10 trứng 1,7 kg. Trứng gà VCNG15 có màu trắng, khối lượng lớn 59,5g, nhiều lòng trắng, tỷ lệ lòng ñỏ 26,53%.
ðây là giống gà có tiềm năng di truyền rất lớn cần ñược bảo tồn nguồn gen.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế sản xuất cần trứng gà có khối lượng vừa
phải, chất lượng ngon, màu lòng ñỏ sẫm, màu vỏ trứng trắng hoặc phớt hồng
giống trứng gà ta,chúng tôi chọn hai ñối tượng trên làm nguyên liệu lai tạo ra
sản phẩm mới có năng suất, chất lượng cao.
1.2. Mục tiêu của ñề tài
-Mục tiêu chung: Lựa chọn ra giống gà và con lai có năng suất, chất lượng
cao phù hợp thị hiếu người tiêu dùng
-Mục tiêu cụ thể
+ Xác ñịnh ñược một ñặc ñiểm ngoại hình của gà Borkov, VCN-G15 và
mái lai F1 (♂ Borkov x ♀ VCN-G15
- Xác ñịnh ñược khả năng sinh trưởng của gà Borkov, VCN-G15 và mái lai
F1 (♂ Borkov x ♀ VCN-G15)
- Xác ñịnh ñược khả năng sinh sản của gà Borkov, VCN-G15 và mái lai F1
(♂ Borkov x ♀ VCN-G15)

- Lựa chọn giống gà,tổ hợp lai phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng và tập
quán chăn nuôi
1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài
1.3.1. Ý nghĩa khoa học
- Khai thác có hiệu quả nguồn gen của giống gà Borkov, VCN-G15 tạo ra
tổ hợp lai mới có năng suất, chất lượng trứng tốt ñược thị trường tiêu dùng ưa
chuộng. Góp phần bảo vệ sự ña dạng sinh học và sự phát triển một nền nông
nghiệp sinh thái bền vững.
- Kết quả ñề tài luận văn là tài liệu tham khảo có giá trị phục vụ công tác
nghiên cứu khoa học, giảng dạy và phát triển chăn nuôi .
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

2


1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Tổ hợp lai mới sẽ góp phần phát huy tiềm năng và lợi thế về chất lượng
và năng suất trứng, tạo nên sản phẩm mới cho thị trường, ñáp ứng nhu cầu tiêu
dùng gà hướng trứng chất lượng ñược người dân ưa chuộng, cũng như nhu cầu
phát triển chăn nuôi, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người chăn nuôi.
- Làm phong phú thêm các tổ hợp lai gà hướng trứng có năng suất chất
lượng cao, góp phần ñẩy mạnh chăn nuôi gà trong trang trại và nông hộ ở các
vùng sinh thái trong cả nước.
1.4. Những ñóng góp mới của luận văn
- Sử dụng nguồn gen gà Bor vào công tác lai với gà VCN-G15 tạo ra tổ hợp
gà lai hướng trứng mới, một công trình nghiên cứu khoa học về tổ hợp lai giữa gà
Borkov và VCN-G15 tạo giống gà có năng suất, chất lượng cao ñể chuyển giao
vào phát triển chăn nuôi, mang lại hiệu quả kinh tế cho người nông dân cũng như
ñịnh hướng, sử dụng và phát triển hiệu quả nguồn gen giống gà Bor tại Việt Nam.
- Tạo thêm sản phẩm mới cho thị trường, ñáp ứng nhu cầu các loại thực

phẩm an toàn cho tiêu dùng của xã hội.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

3


2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở khoa học của ñề tài
Các tính trạng sản xuất của gia cầm nói chung và của gà nói riêng ñều là
các tính trạng số lượng. Vì vậy, nghiên cứu chọn lọc và lai tạo các giống mới ñạt
kết quả theo mong muốn phải xuất phát từ nghiên cứu các tính trạng số lượng và
bản chất di truyền các tính trạng số lượng. Các giống gia cầm của Việt Nam
ñược khai thác, tìm kiếm và phát hiện là giống bản ñịa và nhập nội (Võ Văn Sự,
2004) thì ña số giống gia cầm nhập nội là các giống ñã ñược chọn lọc, lai tạo
mới ñưa ra sản xuất. Do ñó, việc nghiên cứu chọn lọc, lai tạo , chọn tạo các con
giống mới ñạt kết quả như mong muốn cần phải xuất phát từ việc nghiên cứu
các tính trạng sản xuất của vật nuôi.
2.1.1. Tính trạng năng suất của gia cầm
2.1.1.1. Bản chất di truyền của tính trạng sản xuất
Khi nghiên cứu các tính trạng về tính năng sản xuất của gia cầm ñược
nuôi dưỡng trong ñiều kiện cụ thể , thực chất là nghiên cứu các ñặc ñiểm di
truyền số lượng và ảnh hưởng của những tác ñộng môi trường lên các tính trạng
ñó. Hầu hết các tính trạng về năng suất của vật nuôi như sinh trưởng, sinh sản,
tốc ñộ mọc lông ñều là các tính trạng số lượng. Cơ sở di truyền của tính trạng số
lượng ñều do các gen nằm trên nhiễm sắc thể quy ñịnh. Nguyễn Ân và cs (1983)
cho rằng các tính trạng sản xuất là các tính trạng số lượng, thường là các tính
trạng ño lường ñược (metvic character) vì khi nghiên cứu chúng phụ thuộc vào
giá trị ño lường ví dụ như mức ñộ tăng trọng khối lượng cơ thể, kích thước các
chiều ño cơ thể, khối lượng trứng v.v…Tuy nhiên, có những tính trạng mà giá trị

có ñược bằng cách ñếm như số lượng trứng ñẻ ra, số trứng có phôi, số gà con nở
ra v.v…Vẫn ñược coi là tính trạng số lượng, ñó là những tính trạng số lượng ñặc
biệt. Phương pháp nghiên cứu trong di truyền học số lượng khác với những
phương pháp nghiên cứu trong di truyền học Mendel về hai phương diện: Thứ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

4


nhất là các ñối tượng nghiên cứu không chỉ dừng ở mức ñộ cá thể mà phải
nghiên cứu ở mức ñộ quần thể bao gồm các nhóm cá thể khác nhau, giữa các cá
thể không chỉ là sự phân loại mà ñòi hỏi phải có sự ño lường các cá thể.
Nghiên cứu ñặc ñiểm di truyền các tính trạng số lượng, bên cạnh vận
dụng các quy luật di truyền của Mendel còn sử dụng các khái niệm toán thống
kê xác suất ñể phân tích các giá trị di truyền. Giá trị ño lường của các tính trạng
số lượng trên một cá thể ñược gọi là giá trị kiểu hình (phenotype value) của các
cá thể ñó. Các giá trị có liên hệ với kiểu gen là giá trị kiểu gen (genotype value)
và giá trị có liên hệ ñến môi trường là sai lệch môi trường (environmental
deviation). Như vậy, có nghĩa là kiểu gen quy ñịnh một giá trị nào ñó của cá thể
và môi trường gây ra một sự sai lệch với giá trị kiểu gen theo hướng này hoặc
hướng khác. Quan hệ trên có biểu thị như sau:
P=G+E
Trong ñó P: Giá trị kiểu hình (phenolypic value )
G: Giá trị kiểu gen (genotypic value )
E: Sai lệch môi trường (environmental deviation )
Giá trị kiểu gen của các tính trạng số lượng do nhiều gen có hiệu ứng nhỏ
(minorgene) cấu tạo thành. ðó là các gen mà hiệu ứng riêng biệt của từng gen
thì rất nhỏ nhưng tập trung lại thì có ảnh hưởng rất lớn ñến tính trạng ñược
nghiên cứu. Hiện tượng này gọi là hiện tượng ña gen hoặc polygene. Giá trị kiểu
gen ñược phân theo ba thành phần như sau:

G=A+D+I
Trong ñó: G: Giá trị kiểu gen (Genotype value)
A: Giá trị cộng gộp (Additive value)
D: Sai lệch do tác ñộng trội, lặn (Dominance deviation)
I: Sai lệch do tương tác giữa các gen (Interaction deviation)
Giá trị cộng gộp hay giá trị giống là tổng các hiệu ứng của các gen có
trong các lô cút, là các giá trị thông thường có thể tính toán ñược, có ý nghĩa
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

5


trong chọn lọc nhân thuần.
Sai lệch trội lặn: là sai lệch ñược sản sinh ra do tác ñộng qua lại giữa các
gen cùng alen ở trong cùng một lô cút, ñặc biệt là các gen dị hợp tử.
Sai lệch tương tác giữa các gen (sai lệch át gen): Khi kiểu gen do từ hai lô
cút trở lên cấu tạo thành lúc ñó giá trị kiểu gen có thêm một sai lệch do tương
tác của các gen không cùng một lô cút, sai lệch này thường thấy trong di truyền
học số lượng hơn là trong di truyền học Mendel.
Sai lệch do tác ñộng trội lặn và sai lệch do tương tác giữa các gen là
những hiệu ứng không cộng tính và là giá trị giống ñặc biệt (special breeding
value) có ý nghĩa ñặc biệt trong các tổ hợp lai. Ở các tính trạng số lượng, giá trị
kiểu hình cũng do giá trị kiểu gen (kiểu di truyền) và tác ñộng của môi trường
quy ñịnh, nhưng giá trị kiểu gen của tính trạng số lượng do nhiều gen có hiệu
ứng nhỏ (minor gen) cấu tạo thành. ðó là các gen mà hiệu ứng riêng biệt của
từng gen thì rất nhỏ nhưng tập hợp lại sẽ ảnh hưởng rất rõ rệt tới tính trạng
nghiên cứu, tính trạng sinh sản là một ví dụ Nguyễn Văn Thiện (1995) .
Khác với các tính trạng chất lượng, tính trạng số lượng ngoài kiểu gen,
còn chịu ảnh hưởng rất lớn bởi các yếu tố của môi trường ngoại cảnh và ñược
chia làm hai loại sai lệch do môi trường là Eg và Es. Tuy các ñiều kiện bên

ngoài không thể làm thay ñổi cấu trúc di truyền, nhưng nó có tác ñộng làm phát
huy hoặc kìm hãm việc biểu hiện các hoạt ñộng của các gen.
- Eg: Sai lệch môi trường chung (general anvironmental deviation) là sai
lệch do các yếu tố môi trường có tính chất thường xuyên và không cục bộ tác
ñộng lên toàn bộ các cá thể nhóm vật nuôi, loại yếu tố này có tính chất thường
xuyên như : thức ăn, khí hậu...
- Es: Sai lệch môi trường ñặc biệt (special anvironmental deviation) là sai
lệch do các yếu tố môi trường có tính chất không thường xuyên, không cục bộ
và tác ñộng riêng rẽ lên từng cá thể trong nhóm vật nuôi, hoặc ở giai ñoạn nhất
ñịnh trong cuộc ñời con vật. Nếu bỏ qua mối tương tác giữa di truyền và ngoại
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

6


cảnh thì quan hệ của kiểu hình (P), kiểu gen (G) và môi trường (E) của một cá
thể ñược xác ñịnh bởi kiểu gen có từ hai locut trở lên có giá trị là :
P=G+E
Trong ñó : G = A + D + I ; E = Eg + Es ;
P = A + D + I + Eg + Es.
Qua phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới tính trạng số lượng ở cá thể, ta
thấy rằng muốn nâng cao năng suất vật nuôi cần phải:
+ Tác ñộng về mặt di truyền (G).
- Tác ñộng vào hiệu ứng cộng gộp (A) bằng cách chọn lọc.
- Tác ñộng vào hiệu ứng trội (D) và át gen (I) bằng phối giống tạp giao.
+ Tác ñộng về môi trường (E) bằng cải tiến ñiều kiện chăn nuôi như
phương thức chăn nuôi, thức ăn, thú y, chuồng trại.
Trên cơ sở ñó cho thấy các giống gia cầm cũng như các sinh vật khác, con
cái ñều nhận ñược từ bố mẹ một số gen quy ñịnh tính trạng số lượng nào ñó và
xem như nhận từ bố mẹ một khả năng di truyền, tuy nhiên khả năng ñó có phát

huy tốt ñược hay không còn phụ thuộc vào môi trường sống, ñiều kiện chăn nuôi
như chế ñộ chăm sóc, nuôi dưỡng, quản lý... Theo Dicker Son (1952) nhấn
mạnh rằng tương tác giữa kiểu di truyền và môi trường là rất quan trọng ñối với
ngành chăn nuôi gia cầm. Do ñó, chọn lọc nâng cao năng suất một tính trạng nào
ñó hoặc lai tạo ra một giống mới, nghiên cứu di truyền các tính trạng số lượng là
vấn ñề hết sức cần thiết.
2.1.1.2. Sức sống và khả năng kháng bệnh của gia cầm
Sức sống bao gồm sự chống ñỡ một số nguyên nhân gây chết. Sức sống
cao hay thấp của gia cầm ngoài phụ thuộc vào bản chất di truyền của giống còn
phụ thuộc rất lớn vào sự cảm nhiễm bệnh, sức chống ñỡ với môi trường. Sức
sống của gia cầm ñược tính bằng tỷ lệ nuôi sống của gia cầm tính bằng phần
trăm của số con ñầu kỳ so với cuối kỳ trong một khoảng thời gian nhất ñịnh, sự
suy giảm sức sống ñược thể hiện ở tỷ lệ chết cao qua các giai ñoạn sinh trưởng.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

7


Brandsch Buelchel (1978). Khavecman (1972) cho biết cận huyết làm giảm tỷ
lệ nuôi sống, ưu thế lai làm tăng tỷ lệ nuôi sống. Có thể nâng cao tỷ lệ nuôi sống
bằng các biện pháp chăm sóc, nuôi dưỡng tốt, vệ sinh phòng bệnh kịp thời. Các
giống vật nuôi nhiệt ñới có khả năng chống các bệnh truyền nhiễm và kí sinh
trùng cao hơn các vật nuôi ôn ñới.
Ngoài ra, tỷ lệ nuôi sống của gà còn phụ thuộc vào sức sống của ñàn bố
mẹ, tỷ lệ nuôi sống của gà con sẽ cao hơn so với gà mái ñẻ. ðối với cơ thể sinh
vật, những biểu hiện sinh lý trong phản ứng stress là tác ñộng tương quan giữa
gen và môi trường, trong ñó chịu ảnh hưởng của các quy luật di truyền ña gen,
trội, lặn, giới tính...
Stress miễn kháng là phản ứng của cơ thể sinh vật ñối với bất cứ các tác
ñộng nào của môi trường ñể tự bảo vệ và bảo tồn tại, cho nên mọi biện pháp ñể

hạn chế ảnh hưởng của stress và ngăn chặn hậu quả ñều nhằm mục tiêu bảo vệ
sự sống của con vật và chất lượng sản phẩm tạo ra.
Khả năng thích nghi, khi ñiều kiện sống bị thay ñổi như thức ăn, thời tiết,
khí hậu, quy trình chăn nuôi, môi trường sinh vật xung quanh của, gia cầm nói
chung, thì chúng có khả năng thích ứng rộng rãi hơn ñối với môi trường sống
Phan Cự Nhân và Trần ðình Miên (1998).
Hill và cộng sự (1954) ñã tính ñược hệ số di truyền sức sống là r = 0,06.
Sức sống ñược tính theo các giai ñoạn nuôi dưỡng khác nhau. Theo tài liệu công
bố của Gavora (1990) hệ số di truyền của sức kháng bệnh là r = 0,25. Robertson
và Lerner (1949) thì cho rằng hệ số di truyền về tỷ lệ nuôi sống và sức kháng
bệnh thường phụ thuộc vào dòng, giống, giới tính. Tỷ lệ nuôi sống phụ thuộc rất
lớn vào sự chăm sóc, nuôi dưỡng, khí hậu, thời tiết, mùa vụ... Người ta ñã xác
nhận mối tương quan giữa sức sản xuất trứng và sức sống là r = 0,4 theo Nguyễn
Văn Thiện (1992) chọn giống theo sức sống làm giảm tỷ lệ gây chết. Hệ số di
truyền về sức sống gia cầm nói chung thấp, từ 0,05-0,1. Vì vậy, ñể cải tiến tính
trạng này dùng phương pháp chọn lọc theo gia ñình mới mang lại hiệu quả cao
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

8


qua các thế hệ. Sức sống gia cầm xác ñịnh theo các giai ñoạn khác nhau: giai
doạn con, giai ñoạn dò, giai ñoạn hậu bị ñến tuổi trưởng thành và giai ñoạn sinh
sản ñến hết kỳ sử dụng. Tùy theo các giống khác nhau mà phân chia các giai
ñoạn. Ví dụ ở gà thường chia ra: giai ñoạn gà con (0 – 9 tuần tuổi), giai ñoạn gà
dò (10 – 19 tuần tuổi), giai ñoạn sinh sản từ 20 tuần tuổi trở lên.
Ngày nay, ngoài việc áp dụng các biện pháp chọn lọc các cá thể, các dòng
có sức miễn kháng cao, người ta còn chú trọng ñến nghiên cứu, theo dõi các tập
tính bẩm sinh của con vật về sinh sản, sinh trưởng, kiếm ăn... ñể cải tiến cách
chăm sóc, nuôi dưỡng, khai thác con vật, ñảm bảo chất lượng sản phẩm ngày

càng tốt hơn của nó. ðiều ñó cũng thể hiện qua các phương thức nuôi nhốt hay
chăn thả, theo cách làm sạch môi trường chuồng trại và xung quanh, tuân thủ
các nội quy ñảm bảo an toàn dịch bệnh khi nhập, khi nuôi cũng như khi xuất
bán. ðiều ñó là các biện pháp cần thiết hỗ trợ thêm tính miễn kháng cho con vật,
ngăn ngừa và hạn chế những stress mang hậu quả có hại cho con vật và cho chất
lượng sản phẩm, tạo thêm ñược ñiều kiện ñể tăng cường ñộ miễn kháng (
Khavecman, 1972 ).
2.1.1.3. Khả năng sinh sản của gà
a. Cơ sở khoa học của năng suất trứng
Các nhà phôi thai học cho rằng trứng gia cầm nói chung và trứng gà nói
riêng là một tế bào sinh sản khổng lồ ñược bao bọc bởi lòng ñỏ, lòng trắng,
màng vỏ và vỏ. Buồng trứng có chức năng tạo thành lòng ñỏ, còn các thành
phần khác như lòng trắng, màng vỏ và vỏ do ống dẫn trứng tạo thành. Nhiều tài
liệu nghiên cứu ( Vương ðống, 1968 ); M.V. OrLov (1974); Perdric (1969).
Card L.E và Nesheim (1970) ñã khẳng ñịnh ở gà mái, trong quá trình phát triển
phôi 2 bên phải, trái của gà mái ñều có buồng trứng, nhưng sau khi nở thì buồng
trứng bên phải tiêu biến, chỉ còn lại buồng trứng bên trái. Một số tác giả còn cho
rằng: trường hợp cá biệt thấy ở gà mái ñẻ cao sản có buồng trứng ở cả hai bên
ñều phát triển.
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

9


Số lượng tế bào trứng theo một số tác giả có khác nhau. Pearl và
Schoppe (1921) ñếm ñược 1906 trứng bằng mắt thường và 12000 trứng bằng
kính hiển vi. Theo Jull (1939 – 1948) thì cho rằng ở gà mái thời kỳ ñẻ trứng
có thể ñếm ñược 3600 trứng, trong khi ñó Hutt (1978) ñã ñếm và cho biết số
lượng tế bào trứng của gà mái có thể lên tới hàng triệu tế bào ( dẫn theo Lê
Thị Nga, 2005). Còn Frege (1978) cho rằng tế bào trứng lúc bắt ñầu ñẻ là 900

– 3500 ở gà mái, 1500 ở vịt mái, nhưng chỉ có một số lượng rất hạn chế ñược
chín và rụng.
Trong thời gian phát triển, lúc ñầu các tế bào trứng ñược bao bọc bởi một
tầng tế bào, không có liên kết gì với biểu bì phát sinh. Tầng tế bào này phát triển
trở thành nhiều tầng, sự tạo thêm sẽ tiến tới bề mặt buồng trứng, cấu tạo này gọi
là follicun, bên trong follicun có một khoang hở chứa ñầy một chất dịch. Bề
ngoài follicun trông giống như một cái túi.
Trong thời kì ñẻ trứng nhiều, follicun trở nên chín dần làm thay ñổi hình
dạng buồng trứng trông giống như “chùm nho”. Sau thời kì ñẻ trứng, buồng
trứng trở lại hình dạng ban ñầu, các follicun chín vỡ ra, tế bào trứng chín ra
ngoài cùng với dịch của follicun và rơi vào phễu ống dẫn trứng, sự rụng trứng
ñầu tiên báo hiệu sự thành thục sinh dục.
Theo Melekhin và Niagridin (1989) (dẫn theo Ngô Giản Luyện, 1994) cho
rằng, hầu hết lòng ñỏ trứng gà ñược tạo thành trước khi ñẻ trứng 9 -10 ngày. Tốc
ñộ sinh trưởng của lòng ñỏ từ 1 – 3 ngày rất chậm, khi ñường kính của lòng ñỏ
ñạt tới 6mm, bắt ñầu thời kì sinh trưởng cực nhanh, ñường kính có thể tăng 4
mm trong 24 giờ, cho tới khi ñạt ñường kính tối ña là 40 mm. Tốc ñộ sinh
trưởng của lòng ñỏ không tương quan với cường ñộ ñẻ trứng. Quá trình hình
thành trứng và rụng trứng là một quá trình sinh lý phức tạp, do sự ñiều khiển của
hormone. Thời gian từ lúc ñẻ quả trứng cho ñến khi rụng tế bào trứng tiếp theo
kéo dài 15 – 75 phút, sự rụng trứng ở gà xảy ra 1 lần trong ngày, thường là 30
phút sau khi ñẻ trứng. Trường hợp nếu trứng ñẻ sau 16 giờ thì sự rụng trứng sẽ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

10


chuyển ñến ñầu ngày hôm sau. Trứng bị giữ lại trong ống dẫn trứng làm ngừng
sự rụng trứng tiếp theo. Nếu lấy trứng ra khỏi tử cung thì cũng không làm tăng
nhanh sự rụng trứng ñược. Tế bào trứng ñược giải phóng ra sau khi vỡ Follicun

và rơi vào ống dẫn trứng.
Khi tế bào trứng chín, rụng, trứng rơi vào phễu và ñược ñẩy xuống ống
dẫn trứng, ñây là một ống dài có nhiều khúc cuộn, bên trong có tầng cơ, trên
thành ống có lớp màng nhầy lót bên trong, trên bề mặt lớp màng nhầy có tiêm
mao rung ñộng. Ống dẫn trứng có nhiều phần khác nhau: phễu, phần tạo lòng
trắng, phần eo, tử cung và âm ñạo. Chúng có chức năng tiết ra lòng trắng ñặc,
loãng, màng vỏ, vỏ trứng và lớp keo mỡ bao bọc bên ngoài quả trứng. Thời gian
trứng lưu lại trong ống dẫn trứng từ 20 – 24 giờ. Khi trứng rụng và qua các phần
của ống dẫn trứng tới tử cung, ñầu nhọn quả trứng bao giờ cũng ñi trước nhưng
khi nằm trong tử cung quả trứng ñược xoay một góc 1800, do vậy trong ñiều
kiện bình thường gà ñẻ ñầu tù của quả trứng ra trước.
Theo các tác giả Per dixJ (1969), Vương ðống (1968), Card và
Nersheim (1977) tỷ lệ các phần so với khối lượng quả trứng thì vỏ chiếm 10 –
11,6%, lòng trắng 57 – 60%, lòng ñỏ 30 – 32%. Thành phần hóa học của
trứng không vỏ: nước chiếm 73,5 – 74,4%, protein 12,5 – 13%, lipid 11 –
12%, khoáng 0,8 – 1,0%.
b. Cơ sở di truyền của năng suất trứng
Sinh sản là một quá trình ñể tạo ra thế hệ sau,sự phát triển hay hủy diệt
của một loài, trước tiên phụ thuộc vào khă năng sinh sản của loài ñó.
Khả năng sinh sản của gia cầm ñược thể hiện qua các chỉ tiêu là: tuổi ñẻ
trứng ñầu, tuổi thành thục sinh dục, tỷ lệ ñẻ, sản lượng trứng tỷ lệ trứng có phôi ,
khối lượng, hình dạng, chất lượng trứng, khả năng thụ tinh và ấp nở ... ðối với
các giống gia cầm khác nhau thì khả năng sinh sản cũng rất khác nhau. Bởi vậy,
các nhà nhà khoa học trên thế giới ñã tập trung nghiên cứu cơ sở di truyền sức
ñẻ trứng của gia cầm và cho rằng việc sản xuất trứng của gia cầm có thể do 5
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

11

yếu tố ảnh hưởng mang tính di truyền Lerner và Taylor (1943), Hayn(1944),
Albuda (1955). Năm yếu tố ñó là:
- Tuổi thành thục về sinh dục: người ta cho rằng ít nhất cũng có hai cặp
gen chính tham gia vào yếu tố này: một là gen E (gen liên kết với giới tính) và
gen e; còn cặp thứ hai là E’ và e’ chịu trách nhiệm tính thành thục về sinh dục.
- Cường ñộ ñẻ trứng: yếu tố này do hai cặp gen R và r; R’ và r’ phối hợp
cộng lại ñể ñiều hành.
- Bản năng ấp do hai gen A và C ñiều khiển, phối hợp với nhau.
- Thời gian nghỉ ñẻ (ñặc biệt là nghỉ ñẻ vào mùa ñông) do các gen M và m
ñiều khiển. Gia cầm có gen mm thì mùa ñông vẫn tiếp tục ñẻ ñều.
- Thời gian kéo dài của chu kỳ ñẻ: do cặp gen P và p diều khiển.
Trong 5 yếu tố trên thì yếu tố thứ 5 và yếu tố thứ nhất kết hợp với nhau,
cũng có nghĩa là các cặp gen Pp và Ee có phối hợp với nhau. Tất nhiên ngoài
các cặp gen chính tham gia vào việc ñiều khiển các yếu tố trên thì có thể còn có
nhiều gen khác phụ lực vào.
c. Tuổi ñẻ quả trứng ñầu
Nhiều tác giả khi nghiên cứu về tuổi ñẻ quả trứng ñầu cho rằng, ñây là chỉ
tiêu ñánh giá sự thành thục sinh dục, cũng ñược coi là một yếu tố cấu thành năng
suất trứng. ðối với từng cá thể, tuổi ñẻ quả trứng ñầu tiên là số ngày tuổi kể từ
khi nở ra ñến khi ñẻ quả trứng ñầu. Trong thực tế sản xuất tuổi ñẻ quả trứng ñầu
của một ñàn (quần thể) ñược xác ñịnh khi có 5% số cá thể trong ñàn ñã ñẻ (
Pingel và Jeroch, 1980). Guideil, Lerner và một số tác giả khác cho rằng có các
gen trên nhiễm sắc thể giới tính cùng tham gia hình thành tính trạng này ( dẫn
theo Khavecman,1972). Theo Trần ðình Miên và Nguyễn Kim ðường (1992)
thì có ít nhất hai cặp gen cùng quy ñịnh tuổi ñẻ quả trứng ñầu, cặp thứ nhất gen
E và e liên kết với giới tính, cặp thứ hai là E’ và e’. Tuổi ñẻ và năng suất trứng
có mối tương quan nghịch, giữa tuổi ñẻ và khối lượng trứng lại có tương quan
thuận. Tuổi ñẻ quả trứng ñầu phụ thuộc vào bản chất di truyền, chế ñộ nuôi
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

12


dưỡng, các yếu tố môi trường. ðặc biệt là thời gian chiếu sáng sẽ thúc ñẩy gia
cầm thành thục sinh dục, thời gian chiếu sáng dài sẽ thúc ñẩy gia cầm ñẻ sớm
(Khavecman, 1972).
Dickerson (1952) ñã tính toán hệ số tương quan di truyền giữa khối lượng
cơ thể gà chưa trưởng thành với sản lượng trứng thường có giá trị âm (-0,21 ñến
-0,16). Còn Nicola và cộng sự tính hệ số tương quan di truyền giữa tuổi thành
thục với sản lượng trứng là 0.11 (dẫn theo Trần Long, 1994).
d. Năng suất trứng và tỷ lệ ñẻ
Năng suất trứng là số lượng trứng ñẻ ra của một gia cầm mái trong một
ñơn vị thời gian. ðối với gia cầm ñẻ trứng thì ñây là chỉ tiêu năng suất quan
trọng nhất, nó phản ánh trạng thái sinh lý và khả năng hoạt ñộng của hệ sinh
dục. Năng suất trứng là một tính trạng số lượng nên nó phụ thuộc nhiều vào ñiều
kiện ngoại cảnh và cũng phụ thuộc nhiều vào loài, giống, hướng sản xuất, mùa
vụ, ñiều kiện dinh dưỡng, chăm sóc và ñặc ñiểm của cá thể.
Hutt (1978) ñã ñề nghị tính sản lượng trứng từ khi gia cầm ñẻ quả trứng
ñầu tiên, còn theo Brandsch và Buelchel (1978) cho rằng sản lượng trứng ñược
tính ñến 500 ngày tuổi, cũng theo tác giả trên thì sản lượng trứng còn ñược tính
theo năm sinh học 365 ngày, kể từ khi ñẻ quả trứng ñầu tiên. Trong thời gian
gần ñây, sản lượng trứng ñược tính theo tuần tuổi. Các hãng gia cẩm nổi tiếng
trên thế giới như Shaver (Canada), Lohmann (ðức)..., sản lượng trứng ñược tính
phổ biến nhất ñến 70 và 80 tuần tuổi.
Năng suất trứng là một tính trạng số lượng có mối tương quan nghịch chặt
chẽ với tốc ñộ sinh trưởng sớm, do ñó trong chăn nuôi gà sinh sản người ta
thường quan tâm ñến việc cho gà ăn hạn chế trong các giai ñoạn gà dò – hậu bị
ñể ñảm bảo cho năng suất trứng cao trong giai ñoạn ñẻ trứng. Theo Bùi Thị
Oanh (1996) thì năng suất trứng còn phụ thuộc nhiều vào số lượng và chất lượng
thức ăn, ñặc biệt là mức năng lượng trao ñổi, hàm lượng protein và các acid

amin thiết yếu trong khẩu phần ăn của gia cầm sinh sản. Năng suất trứng có hệ
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

13


số di truyền không cao, nhưng lại dao ñộng lớn. Theo Nguyễn Văn Thiện (1995)
cho biết hệ số di truyền năng suất trứng của gà là 0,12 – 0,3. ðối với tính trạng
năng suất trứng, ñể cải thiện năng suất cần áp dụng phương pháp lai, kết hợp với
chọn lọc cá thể, nếu chỉ áp dụng chọn lọc thì việc nâng cao năng suất trứng ít có
hiệu quả.
Tỷ lệ ñẻ và năng suất trứng có liên quan chặt chẽ với nhau, tỷ lệ ñẻ trứng
ñược tính theo tuần, tháng, năm, ñó cũng thể hiện cường ñộ ñẻ trứng là sức ñẻ
trứng trong một thời gian. Cường ñộ ñẻ trứng phụ thuộc và ñộ dài của chu kỳ ñẻ
trứng, chu kỳ ñẻ trứng chính là thời gian gia cầm ñẻ liên tục không bỏ ngắt
quãng còn ñược gọi là trật ñẻ, Pingel và Jeroch (1980).
Cường ñộ ñẻ trứng có tương quan dương và chặt chẽ với sản lượng trứng
Merner Alfreg (1962). ðây chính là tính trạng có hệ số di truyền cao, thường
ñượng sử dụng ñể chọn lọc nâng cao năng suất trứng. Wegner (1980) cho biết hệ
số di truyền về cường ñộ ñẻ trứng của gà vào loại cao h2 = 0,66.
Cường ñộ ñẻ trứng có tương quan rất chặt chẽ với năng suất trứng của
cả năm, thường người ta dựa theo các số liệu của trật ñẻ trứng những tháng
ñầu tiên và thường theo dõi sản lượng trứng từ lúc bắt ñầu ñẻ ñến 36 hoặc 38
tuần tuổi ñẻ ñánh giá sức ñẻ trứng của cả năm (Hutt,1978) ñã áp dụng ổ ñẻ có
cửa sập tự ñộng ñể kiểm tra sản lượng trứng cả năm có tương quan di truyền
chặt chẽ (0,7 – 0,9).
e. Khối lượng trứng
Khối lượng trứng cũng là một tính trạng số lượng, là một tính trạng do
nhiều gen có tác ñộng cộng gộp quy ñịnh, nhưng ñến nay người ta cũng chưa
xác ñịnh ñược số lượng gen quy ñịnh tính trạng này. Sau sản lượng trứng, khối

lượng trứng là chỉ tiêu quan trọng cấu thành năng suất của ñàn bố mẹ. Khi cho
lai hai dòng gia cầm có khối lượng trứng lớn và khối lượng trứng nhỏ, trứng của
con lai thường có khối lượng trung gian, nghiêng về một phía (Khavecman,
1972).
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

14


Khối lượng trứng là một tính trạng có hệ số di truyền cao, nên có thể ñạt
ñược mục ñích nhanh chóng thông qua con ñường chọn lọc (Kushner, 1974).
Ngoài các yếu tố di truyền, khối lượng trứng còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố
ngoại cảnh như: chăm sóc, nuôi dưỡng, mùa vụ, tuổi gia cầm. Khối lượng trứng
mang tính ñặc trưng của từng loài và tính di truyền cao. Hệ số di truyền của tính
trạng này là 0,48 – 0,8 (Brandsch và Buelchel, 1978). Theo Nguyễn Văn Thiện
(1995) hệ số di truyền về khối lượng trứng của gà là 0,6 – 0,74.
Kết quả nghiên cứu của Pingel (1986), Lê Hồng Mận và cộng sự (1996),
Bùi Quang Tiến và Nguyễn Hoài Tao (1985) cho biết khối lượng trứng có tương
quan âm với sản lượng trứng và hệ số tương quan (r) nằm trong khoảng từ

-

0,33 ñến -0,36, nhưng giữa khối lượng trứng và khối lượng cơ thể có tương
quan dương (r = 0,31).
g. Chất lượng trứng
Trứng gia cầm gồm 3 phần cơ bản ñó là: vỏ trứng, lòng ñỏ và lòng trắng.
Theo Vương ðống (1968) tỷ lệ các phần so với khối lượng trứng thì vỏ chiếm
10 – 11,6%; lòng trắng 57 – 60%; lòng ñỏ 30 – 32%. Thành phần hóa học của
trứng không vỏ: nước chiếm 73,5 – 74,4%; proteni 12,5 – 13%; mỡ 11 – 12%;
khoáng 0,8 – 1,0 %.

- Màu sắc vỏ trứng không có ý nghĩa lớn trong ñánh giá chất lượng trứng
nhưng có y nghĩa trong kĩ thuật và thương mại rất lớn. Màu sắc vỏ trứng là tính
trạng ña gen, ở gà khi lai dòng gà trứng vỏ trắng với dòng gà trứng vỏ nâu thì gà
lai sẽ có trứng màu trung gian. Brandsch và Buechel (1978) cho biết hệ số di
truyền tính trạng này là 0,55 – 0,75.
- Bề mặt vỏ trứng: thường trứng gia cầm ñẻ có bề mặt trơn, ñều, song bên
cạnh ñó cũng có một số cá thể thường ñẻ ra trứng có bề mặt xấu, xù xì, có vệt
canxi hay ñường gờ lượn sóng, loại trứng này gia tăng khi tuổi ñẻ của gia cầm
mái cao, ảnh hưởng xấu ñến kết quả ấp nở cũng như thị hiếu người tiêu dùng và
cũng làm cho tỷ lệ trứng dập vỡ cao hơn, gây thiệt hại kinh tế cho người chăng
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

15


nuôi (Schuberth và Ruhland, 1978).
- Chỉ số hình thái: trứng gia cầm thường có hình ovan hoặc elip, một ñầu
lớn và một ñầu nhỏ. Người ta ñã tính toán ñược chỉ số hình thái trứng thông qua
phương pháp toán học. Chỉ số hình thái có thể tính bằng hai cách: tỷ số giữa
chiều dài và chiều rộng trứng hoặc tỷ lệ phần trăm giữa chiều rộng so với chiều
dài của trứng.
Trong chăn nuôi gia cầm sinh sản, chỉ số hình thái của trứng là một chỉ
tiêu ñể xem xét chất lượng của trứng, ñặc biệt là trứng ấp, những quả trứng dài
hoặc quá tròn ñều cho tỷ lệ ấp nở thấp. Trứng của mỗi giống gia cầm ñều có chỉ
số hình thái riêng. Nguyễn Hoài Tao và cộng sự (1985) cho biết chỉ số hình thái
của trứng gà biến thiên từ 1,34 – 1,36 và của trứng vịt từ 1,57 – 1,64, chỉ số này
ở gà leghorn là 1,38 Lê Hồng Mận và cộng sự (1996). Nguyễn Qúy Khiêm
(2003) cho biết: trứng gà Tam Hoàng có chỉ số hình thái trung bình 1,24 – 1,39
cho kết quả ấp nở cao hơn so với nhóm trứng có chỉ số hình thái nằm ngoài biên
ñộ này.

- ðộ dày và ñộ bền vỏ trứng: ñộ dày, ñộ bền hay ñộ chịu lực của vỏ trứng
là một trong những chỉ tiêu quan trọng ñối với gia cầm, có ảnh hưởng tới kết quả
ấp nở và bao gói vận chuyển, nó phụ thuộc vào giống, tuổi, ñiều kiện chăm sóc,
nuôi dưỡng và nhiệt ñộ chuồng nuôi, tuổi gà hay stress ñều làm giảm ñộ dày và
sức bền vỏ trứng.
ðộ dày vỏ trứng ñược xác ñịnh bằng thước ño ñộ dày khi ñã bóc lớp
màng vỏ day trắng, ở gà ñộ dày này bằng 0,32mm, Auaas và Wilke (1978) thì
cho rằng ñộ dày vỏ trứng chịu ảnh hưởng của yếu tố di truyền và dao ñộng trong
khoảng giới hạn ñó (dẫn theo Nguyễn Qúy Khiêm, 2003). Hệ số di truyền ñộ
dày vỏ trứng theo Marco (1982) là 0,3 – 0,6; theo Nguyễn Văn Thiện (1995) là
0,3. ðộ dày vỏ trứng có tương quan dương với ñộ bền và ảnh hưởng ñến kết quả
ấp nở, thường trứng có vỏ quá dày hoặc quá mỏng ñều cho tỷ lệ nở kém,
Nguyễn Thị Bạch Yến (1996). Vỏ trứng quá dày làm hạn chế sự bốc hơi nước
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

16


của trứng, cản trở quá trình phát triển của phôi, gia cầm con khó ñạp vỡ vỏ khi
nở. Nếu vỏ trứng quá mỏng làm quá trình bay hơi nước diễn ra nhanh, khối
lượng trứng giảm nhanh, dễ chết phôi, sát vỏ, gia cầm con nở ra yếu và tỷ lệ chết
cao, ñộ dày lý tưởng của vỏ trứng từ 0,26 – 0,34mm, Auaas và Wilke (1978).
Ngoài ra, ñộ dày vỏ trứng còn chịu ảnh hưởng của môi trường như thức ăn, tuổi
gà, nhiệt ñộ xung quanh, stress và nhiều yếu tố khác.
- Chỉ số lòng ñỏ, lòng trắng và ñơn vị Haugh:
Khi ñánh giá chất lượng trứng giống cũng như trứng thương phẩm người ta
ñặc biệt quan tâm ñến chỉ tiêu này, các chỉ tiêu này càng cao thì chất lượng
trứng càng tốt và tỷ lệ nở cao (Tạ An Bình, 1973).
Chỉ số lòng ñỏ: chất lượng lòng ñỏ ñược xác ñịnh bởi chỉ số lòng ñỏ, mà
chỉ số này là tỷ số giữa chiều cao lòng ñỏ với ñường kính của nó. Chỉ số lòng ñỏ

của trứng gà tươi nằm giữa 0,4 – 0,42. Trứng có chỉ số lòng ñỏ càng lớn thì chất
lượng trứng càng tốt.
Chỉ số lòng trắng là chỉ tiêu ñánh giá chất lượng lòng trắng, chỉ số này
ñược tính bằng tỷ lệ giữa chiều cao lòng trắng ñặc so với trung bình cộng ñường
kính lớn và ñường kính nhỏ của nó, chỉ số này lớn thì chất lượng lòng trắng
càng cao. Chỉ số lòng trắng bị ảnh hưởng bởi giống, tuổi và chế ñộ nuôi dưỡng.
Theo Marco (1982) , hệ số di truyền của khối lượng lòng trắng h2 = 0,22 –
0,78, chỉ số lòng trắng trứng gà về mùa ñông cao hơn về mùa xuân và mùa hè,
giống gà nhẹ cân chỉ số này không dưới 0,09 và giống gà kiêm dụng vào khoảng
0,08. Nguyễn Huy ðạt và cộng sự (2001) cho biết, trứng gà Lương Phượng hoa
có chỉ số lòng trắng và lòng ñỏ ở 38 tuần tuổi, tương ứng là 0,14 và 0,53; ở 60
tuần tuổi tương ứng là 0,091 và 0,49.
ðơn vị Haugh ñược Haugh (1930) xây dựng, sử dụng ñể ñánh giá chất
lượng trứng, phụ thuộc vào khối lượng và chiều cao của lòng trắng ñặc (dẫn theo
Nguyễn Qúy Khiêm, 2003). ðơn vị Haugh càng cao thì chất lượng trứng càng
tốt, ñơn vị Haugh chịu ảnh hưởng bởi thời gian bảo quản trứng, tuổi gia cầm mái
Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………

17