“Bảo quản chanh bằng màng Chitosan”

Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
LI CAM OAN
Tụi xin cam oan rng, cỏc s liu v kt qu nghiờn cu trong bỏo cỏo
ny l trung thc v cha h c s dng.
Tụi xin cam oan rng, mi s giỳp trong vic hon thnh Bỏo cỏo
ny ó c cm n v cỏc thụng tin trớch dn trong Bỏo cỏo ny ó c ghi
rừ ngun gc.
H ni, ngy thỏng nm 2007
Sinh viờn
Th Thu Thu
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
i
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
LI CM N
hon thnh lun vn tt nghip ny, bờn cnh s c gng n lc
ca bn thõn, tụi ó nhn c s ng viờn v giỳp rt ln ca nhiu cỏ
nhõn v tp th.
Tụi xin by t lũng bit n sõu sc ti cụ giỏo hng dn TS. Nguyn
Th Bớch Thu, ging viờn B mụn Cụng ngh sau thu hoch Khoa Cụng
ngh thc phm, ngi ó tn tỡnh giỳp , to mi iu kin tt nht cho
tụi thc hin v hon thnh lun vn tt nghip ny.
Tụi xin chõn thnh cm n s giỳp ca cỏc thy cụ trong Khoa
Cụng ngh thc phm ó to mi iu kin cho tụi thc hin v hon thnh
lun vn ny.
Tụi xin chõn thnh cm n s giỳp ca cỏc bn trong nhúm sinh
viờn thc tp tt nghip cựng ton th cỏc bn sinh viờn lp Bo qun ch
bin 48, ó nhit tỡnh giỳp tụi trong sut quỏ trỡnh thc hin ti.
Tụi xin chõn thnh gia ỡnh v tt c bn bố ó ng viờn giỳp v
to iu kin thun li cho tụi trong sut quỏ trỡnh thc hin ti v hon
thnh bn lun vn ny.
H ni, ngy thỏng nm 2007

Sinh viờn
Th Thu Thu
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
ii
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
MC LC
PHN TH NHT..........................................................................................1
M U...........................................................................................................1
1.1. t vn ...........................................................................................................................1
1.2. Mc ớch v yờu cu............................................................................................................3
1.2.1. Mc ớch...........................................................................................................................3
1.2.2. Yờu cu.............................................................................................................................3
PHN TH HAI..............................................................................................4
TNG QUAN TI LIU.................................................................................4
2.1. Ngun gc v mt s c tớnh ca chanh, cam quýt..........................................................4
2.1.1. Ngun gc.........................................................................................................................4
2.1.2. c im thc võt hc......................................................................................................5
2.1.2.1. Phõn loi........................................................................................................................5
2.1.2.2. c im thc vt v hỡnh thỏi.....................................................................................6
2.2. Giỏ tr s dng, tỡnh hỡnh tiờu th chanh trờn th gii v Vit Nam...............................8
2.2.1. Cụng dng v giỏ tr kinh t ca chanh............................................................................8
2.2.1.1. Giỏ tr dinh dng.........................................................................................................8
2.2.1.2. Giỏ tr cụng nghip v dc liu...................................................................................8
2.2.1.3. Giỏ tr sinh thỏi mụi trng........................................................................................10
2.2.1.4. Giỏ tr nhõn vn v xó hi...........................................................................................10
2.2.1.5. Giỏ tr kinh t...............................................................................................................10
2.2.2. Tỡnh hỡnh sn xut v tiờu th chanh, cam, quýt trờn th gii.......................................11
2.2.3. Tỡnh hỡnh sn xut v tiờu th chanh, cam, quýt Vit Nam.......................................13
2.3. Mt s quỏ trỡnh xy ra khi bo qun qu sau thu hoch.................................................17
2.3.1. S bay hi nc..............................................................................................................18

2.3.2. S gim khi lng t nhiờn..........................................................................................18
2.3.3. S hụ hp........................................................................................................................19
2.4. Mng Chitosan (Ch phm sinh hc PDD)......................................................................20
2.4.1. Khỏi quỏt v Chitosan....................................................................................................20
2.4.2. ng dng ca chitosan...................................................................................................20
2.5. Tỡnh hỡnh nghiờn cu v cụng ngh sau thu hoch i vi qu ti trờn th gii v
Vit Nam...................................................................................................................................22
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
iii
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
2.5.1. Tỡnh hỡnh nghiờn cu v cụng ngh sau thu hoch trờn th gii..................................22
2.5.2. Tỡnh hỡnh nghiờn cu v cụng ngh sau thu hoch i vi qu ti Vit Nam........25
PHN TH BA..............................................................................................27
I TNG, NI DUNG V PHNG PHP NGHIấN CU...............27
3.1. Vt liu nghiờn cu............................................................................................................27
3.1.1. Nguyờn liu.....................................................................................................................27
3.1.2. Hoỏ cht v dng c nghiờn cu....................................................................................27
3.2. Ni dung nghiờn cu.........................................................................................................27
3.3. Phng phỏp nghiờn cu...................................................................................................28
3.3.1. Phong phỏp b trớ thớ nghim.......................................................................................28
3.3.2. Phng phỏp ly mu.....................................................................................................28
3.3.3. Phng phỏp xỏc nh cỏc ch tiờu vt lý ca qu.........................................................28
3.3.4. Phng phỏp xỏc nh cỏc ch tiờu hoỏ sinh..................................................................29
3.4. Phng phỏp x lý s liu.................................................................................................32
PHN TH T..............................................................................................33
KT QU V THO LUN........................................................................33
4.1. nh hng ca nng chitosan n s bin i cỏc ch tiờu vt lý ca chanh trong quỏ
trỡnh bo qun...........................................................................................................................33
4.1.1. nh hng ca nng chitosan n hao ht khi lng t nhiờn ca chanh bo qun
...................................................................................................................................................33

4.1.2. nh hng ca nng chitosan n cng ca qu chanh trong quỏ trỡnh bo qun
...................................................................................................................................................34
4.1.3. nh hng ca nng chitosan n s bin i mu sc v qu trong quỏ trỡnh bo
qun...........................................................................................................................................36
4.1.3.1. nh hng ca nng chitosan n ch s L ca v qu........................................36
4.1.3.2. nh hng ca nng chtiosan n ch s a ca v qu.......................................37
4.1.3.3. nh ng ca nng chitosan n ch s b ca v qu..........................................38
4.2. nh hng ca nng chitosan n s bin i cỏc ch tiờu sinh hoỏ ca chanh trong
quỏ trỡnh bo qun ...................................................................................................................40
4.2.1. nh hng ca nng chitosan n hm lng chlorophyll ca v qu trong quỏ
trỡnh bo qun ..........................................................................................................................40
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
iv
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
4.2.2. nh hng ca nng chitosan n hm lng cht khụ tng s ca chanh bo qun
...................................................................................................................................................42
4.2.3. nh hng ca nng chitosan bo n hm lng axit hu c tng s ca chanh
trong quỏ trỡnh bo qun...........................................................................................................43
4.2.4. nh hng ca nng chitosan n hm lng vitaminC chanh trong quỏ trỡnh bo
qun...........................................................................................................................................45
PHN TH NM..........................................................................................47
KT LUN V NGH.............................................................................47
5.1. KT LUN.......................................................................................................................47
5.2. NGH..........................................................................................................................47
TI LIU THAM KHO...............................................................................49
DANH MC BNG
PHN TH NHT..........................................................................................1
M U...........................................................................................................1
PHN TH HAI..............................................................................................4
TNG QUAN TI LIU.................................................................................4

Bng 2.1: Tỡnh hỡnh sn xut cam quýt trờn th gii......................................12
Bng 2.2: Din tớch v sn lng qu cú mỳi nm 2001 - 2005.....................15
PHN TH BA..............................................................................................27
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
v
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
I TNG, NI DUNG V PHNG PHP NGHIấN CU...............27
PHN TH T..............................................................................................33
KT QU V THO LUN........................................................................33
th 4.1: Bin i hao ht khi lng ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau .........................................................................................33
th 4.2: Bin i cng ca chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau ........................................................................................................35
th 4.3: Bin i giỏ tr ch s L ca v chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................36
th 4.4: Bin i giỏ tr a ca v chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau.........................................................................................................38
th 4.5: Bin i giỏ tr b ca v chanh bo qun cỏcnng chitosan
khỏc nhau.........................................................................................................39
th 4.6: Bin i hm lng chlorophyll ca v chanh bo qun cỏc
nng chitosan khỏc nhau ...........................................................................41
th 4.7: S bin i cht khụ tng s ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................42
th 4.8: Bin i hm lng axit hu c tng s ca chanh trong quỏ trỡnh
bo qun..........................................................................................................44
th 4.9: Bin i hm lng vitamin C ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................46
PHN TH NM..........................................................................................47
KT LUN V NGH.............................................................................47
TI LIU THAM KHO...............................................................................49

Bng 4.1: S bin i hao ht khi lng t nhiờn ca chanh bo qun cỏc
nng chitosan khỏc nhau............................................................................54
Bng 4.2: S bin i cng ca qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................54
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
vi
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
Bng 4.3: S bin i ch s L ca v qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................54
Bng 4.4: S bin i ch s a ca v qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................55
Bng 4.5: S bin i ch s b ca v chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau.......................................................................................................55
Bng 4.6: Bin i hm lng chlorophyll ca v chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau.....................................................................................56
Bng 4.7: S bin i cht khụ tng s ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................56
Bng 4.8: S bin i hm lng axit hu c tng s ca chanh bo qun
cỏc nng chitosan khỏc nhau......................................................................57
Bng 4.9:S bin i hm lng vitaminC ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................57
DANH MC TH
PHN TH NHT..........................................................................................1
M U...........................................................................................................1
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
vii
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
PHN TH HAI..............................................................................................4
TNG QUAN TI LIU.................................................................................4
Bng 2.1: Tỡnh hỡnh sn xut cam quýt trờn th gii......................................12

Bng 2.2: Din tớch v sn lng qu cú mỳi nm 2001 - 2005.....................15
PHN TH BA..............................................................................................27
I TNG, NI DUNG V PHNG PHP NGHIấN CU...............27
PHN TH T..............................................................................................33
KT QU V THO LUN........................................................................33
th 4.1: Bin i hao ht khi lng ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau .........................................................................................33
th 4.2: Bin i cng ca chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau ........................................................................................................35
th 4.3: Bin i giỏ tr ch s L ca v chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................36
th 4.4: Bin i giỏ tr a ca v chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau.........................................................................................................38
th 4.5: Bin i giỏ tr b ca v chanh bo qun cỏcnng chitosan
khỏc nhau.........................................................................................................39
th 4.6: Bin i hm lng chlorophyll ca v chanh bo qun cỏc
nng chitosan khỏc nhau ...........................................................................41
th 4.7: S bin i cht khụ tng s ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................42
th 4.8: Bin i hm lng axit hu c tng s ca chanh trong quỏ trỡnh
bo qun..........................................................................................................44
th 4.9: Bin i hm lng vitamin C ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................46
PHN TH NM..........................................................................................47
KT LUN V NGH.............................................................................47
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
viii
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
TI LIU THAM KHO...............................................................................49
Bng 4.1: S bin i hao ht khi lng t nhiờn ca chanh bo qun cỏc

nng chitosan khỏc nhau............................................................................54
Bng 4.2: S bin i cng ca qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................54
Bng 4.3: S bin i ch s L ca v qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................54
Bng 4.4: S bin i ch s a ca v qu chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................55
Bng 4.5: S bin i ch s b ca v chanh bo qun cỏc nng chitosan
khỏc nhau.......................................................................................................55
Bng 4.6: Bin i hm lng chlorophyll ca v chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau.....................................................................................56
Bng 4.7: S bin i cht khụ tng s ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................56
Bng 4.8: S bin i hm lng axit hu c tng s ca chanh bo qun
cỏc nng chitosan khỏc nhau......................................................................57
Bng 4.9:S bin i hm lng vitaminC ca chanh bo qun cỏc nng
chitosan khỏc nhau..........................................................................................57
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
ix
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
PHN TH NHT
M U
1.1. t vn
Vit Nam l mt nc cú khớ hu v th nhng a dng, phự hp vi yờu
cu sinh trng ca nhiu loi cõy n qu nhit i v ỏ nhit i nờn nc ta
cú mt h thng cõy n qu vụ cựng phong phỳ v a dng. Trong nhng nm
gn õy, nhu cu tiờu dựng trỏi cõy trờn th gii ngy cng gia tng. Trỏi cõy
ca nc ta khụng ch c ngi Vit Nam a thớch m nhiu nc trờn th
gii cng ó v ang sn sng tr thnh bn hng ln ca chỳng ta.
Trỏi cõy l ngun dinh dng vụ cựng quý giỏ i vi con ngi, Nú

cung cp cỏc loi ng d tiờu hoỏ, cỏc hp cht thm, cỏc axit hu c v
cỏc loi vitamin nh vitamin A, vitamin B
1,
B
6,
C, PP Khụng ch th, trỏi
cõy cũn l mt mt hng cú giỏ tr kinh t ln, l ngun cung cp nguyờn liu
cho cỏc ngnh cụng nghip ch bin nh: ru, siro, bỏnh ko, hp mt,
c bit l nc qu ộp nguyờn cht cú ý ngha ln v mt dinh dng cng
nh mt y hc.
Nhn thy tm quan trng v tim nng to ln ca ngnh rau qu. B
Nụng nghip v Phỏt trin nụng thụn ó cú ỏn phỏt trin ngnh nụng
nghip núi chung v ngnh rau qu núi riờng. Nhng nm gn õy, nc ta cú
nh hng vo vic trng v phỏt trin cỏc loi cõy n qu cú cht lng cao,
trong ú phi k n nhúm qu cú mỳi nh: cam, chanh, quýt, bi õy l
nhúm qu c thng mi hoỏ rng rói nht trờn th gii (FAO, 2001).
Trong nhúm qu cú mỳi thỡ qu chanh cú vai trũ ht sc to ln i vi
i sng con ngi. Qu chanh c gi l qu thn k bi t 3000 nm
trc con ngi ó bit n tỏc dng cha bnh ca qu chanh - v thuc tt
nht trong h cam quýt. Vo thi Trung c, ngi ta tin rng loi qu ny cú
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
1
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
th nga bnh dch hch v cha rn cn. S dng mi ngy vi ming chanh
l cỏch phũng strees hiu qu nht.
Chanh l loi cõy c trng lõu i khp mi min t nc. Nú
c coi l sn vt ca cỏc vựng nhit i v cn nhit i. Mi b phn ca
cõy chanh u c dựng lm thuc cha bnh, thc n bn mựa. Cỏc sn
phm ca chanh rt gn gi v cn thit trong i sng ca nhõn dõn ta nh:
lm nc gii khỏt, lm ru, mt, thuc cha bnh, lm m phm, lm gia v

khụng th thiu trong ba n hng ngy. c bit trong qu chanh cú hm
lng vitaminC v hm lng axit rt cao, Ngoi ra, cũn cú cỏc vitamin nh
B
1,
B
2
, PP, cỏc cht khoỏng v pectin. Khi cp n bnh ung th, giỏo s
Tụn Tht Tựng ó cú li khuyờn: nc ta cú th dựng chanh trong cỏc ba
n [22].
Tuy cú giỏ tr to ln nh vy, nhng qu chanh cú hm lng nc cao,
thun li cho cỏc loi vi sinh vt phỏt trin gõy h hng cho qu nờn t l h
hng sau thu hoch l rt ln. Cõy n qu núi chung, chanh núi riờng thng
mang tớnh thi v, nờn xy ra hin tng lỳc c v thỡ sn lng nhiu
nhng giỏ r, lỳc khụng ỳng v thỡ c giỏ nhng s lng ớt v cht lng
qu khụng m bo. Chanh sau khi thu hỏi c phõn loi theo kớch thc
v vn chuyn ngay n ni tiờu th, trong khi nhu cu s dng chanh ca
ngi dõn l quanh nm. Cho n nay, ó cú nhiu bin phỏp bo qun chanh
c nghiờn cu, nhng ng dng thc t thỡ vn cũn rt hn ch. Vỡ vy, i
vi ngi sn xut thỡ k thut bo qun qu chanh ti sau thu hoch l ht
sc cn thit.
Gn õy Chitosan - sn phm deaxetyl hoỏ chitin dn xut ca
polysaccarit cú nhiu trong v cỏc loi ng vt giỏp xỏc v cỏc dn xut ca
nú ó c nghiờn cu v ng dng rng rói trong nhiu lnh vc khỏc nhau
nh: y t, bo v mụi trng, cụng nghip in, cụng nghip dt [17]. Trong
nhng nm qua. Vin hoỏ hc cỏc hp cht t nhiờn, trung tõm khoa hc t
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
2
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
nhiờn v cụng ngh quc gia ó tin hnh nghiờn cu s dng chitosan trong
nụng nghip v cụng ngh thc phm. Chitosan l mt loi polyme, cú ngun

gc t nhiờn, r tin, d ch bin v s dng lm cht bo qun qu ti v an
ton i vi con ngi v vt nuụi.
Xut phỏt t tỡnh hỡnh thc t trờn, c s ng ý ca B mụn Cụng
ngh sau thu hoch, Khoa Cụng ngh thc phm, Trng i hc Nụng
nghip I, di s hng dn ca TS, Nguyn Th Bớch Thu, chỳng tụi tin
hnh ti:
Bo qun chanh bng mng Chitosan
1.2. Mc ớch v yờu cu
1.2.1. Mc ớch
Nghiờn cu nh hng ca cỏc nng chitosan khỏc nhau n thi
gian bo qun v cht lng ca chanh, t ú tỡm ra nng chitosan thớch
hp cho bo qun chanh nhm phc v thit thc cho tiờu dựng trong nc.
1.2.2. Yờu cu
- Nghiờn cu nh hng ca nng Chitosan n cỏc bin i vt lý
ca chanh trong thi gian bo qun
- Nghiờn cu nh hng ca nng Chitosan n cỏc bin i sinh
hoỏ ca chanh trong thi gian bo qun.
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
3
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
PHN TH HAI
TNG QUAN TI LIU
2.1. Ngun gc v mt s c tớnh ca chanh, cam quýt
2.1.1. Ngun gc
Nhiu kt qu nghiờn cu cho rng cam quýt c trng hin nay u cú
ngun gc t vựng nhit i, cn nhit i nh khu vc ụng nam Chõu , gm
cỏc nc t Rp, Philippin, t phớa ụng n (chõn dóy nỳi Hymalaya) qua
c, Inụnờsia [34]. Ngoi ra, theo Anghe v Tanaka thỡ ngun gc ca chanh,
cam, quýt c bt ngun t n v Myanma. Cũn theo Giucopxki thỡ ni
phỏt sinh ra cỏc loi cam chanh l Trung Quc vỡ Trung Quc hin nay cú

nhng ging cam chanh ngon. Cú ý kin li cho rng mt s ging khỏc trong
nhúm qu cú mỳi cú th cú ngun gc khỏc vi ngun gc chung ca nhúm.
Nhiu ging c tin rng ó du nhp vo Rp t phớa tõy nh vựng Oman,
Media (Iran), thm chớ l Palestin t trc cụng nguyờn (Tolkowsky, 1983) [34].
Cỏc ging chớnh cú th n c trong nhúm qu cú mỳi gm: Thanh Yờn, cam
chua, qut, chanh, cam ngt, bi, quýt v kim qut.
V cõy chanh, cú ti liu cho rng nú cú ngun gc t n [10],
nhng theo Chapot (1975), Barrett v Rhodes (1976) thỡ chanh l kt qu ca
s lai to gia Thanh Yờn v qut. Ngi ta cho rng chanh ó c em n
Nam Phi v Tõy Ban Nha vo 1150 trc cụng nguyờn, v s du nhp ny cú
liờn quan n s bnh trng ca ch rp [34].
Nhng núi chung, v vựng phỏt sinh ra cam quýt c trng hin nay
hu khp th gii, cỏc nh khoa hc u thng nht v i th l vựng ụng
Nam , k c lc a v qun o. Nhng ngi dõn vựng ny ó ly t trong
rng v trng, qua thi gian di chỳng ó xut hin cỏc bin d, c chn
lc, duy trỡ v chm súc cho n ngy nay. T vựng phỏt sinh ny, cam quýt
ó trn sang cỏc vựng khỏc trờn th gii.
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
4
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
Cng cú nhiu tỏc gi cho rng, ngun gc ca quýt King (Citrus
Nobilis L,) v qut l min nam Vit Nam, v thc t cho thy nc ta cú
nhiu ging chanh v cam quýt cú hỡnh dng ging chanh yờn. Nh vy,
chanh cú th l ging nguyờn sn Vit Nam, Theo ụng Boris Kachenko -
ngi nghiờn cu v chanh yờn cng cho rng chanh yờn phỏt sinh t Vit
Nam. nc ta, t bc chớ nam, ni no cng thy trng cõy n qu cú mỳi
v em li hiu qu kinh t cao cho ngi nụng dõn.
2.1.2. c im thc võt hc
2.1.2.1. Phõn loi
Cam quýt l tờn gi chung ca nhúm qu cú mỳi gm chanh, cam, quýt,

bi u thuc h cam (Rutaceae), h ph cam quýt (Aurantoideae). Theo
Varonxop, Steiman (1982), cam quýt cú gn 250 loi v c chia ra thnh
nhiu chi v h ph [7]. H thng phõn loi cam quýt rt phc tp do vũng di
thc v chỳng cú kh nng thớch ng rng; ngy cng cú nhiu cỏc dng lai v
t bin t nhiờn cng nh quỏ trỡnh chn ging nhõn to nờn ó to ra nhiu
ging mi, loi mi, lm cho cụng tỏc phõn loi ngy cng cn c b sung.
H ph cam quýt (Aurantoideae), theo h thng phõn loi u tiờn ca
Linne (1753), cho n nay ó c nhiu tỏc gi b sung, iu chnh u cn
bn thng nht vi h thng phõn loi ca W.T. Swingle (1915, 1948, 1957)
ó chia ra lm hai tc chớnh l Clauseneae v Citreae. Tc Citreae ó c
chia thnh ba tc ph l Triphasineae; Citrineae v Balsamocitrineae, trong
ú tc ph Citrineae bao gm phn ln cỏc loi cam quýt nh trng hin nay,
Citrineae c chia lm 3 nhúm A, B,C, trong ú nhúm C li c chia thnh
6 chi ph l: Fortunella; Eremocitrus; Poncitrus; Clymenia; Microcitrus v
Citrus. Chi Citrus c chia thnh 2 chi ph l Eucitrus v Papera. Cỏc loi
quan trng cam, chanh, quýt, bi thuc chi ph Eucitrus.
Ging chanh nhỡn chung c phõn loi nh sau:
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
5
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
-Chanh tõy hay chanh nỳm (Citrus limon Burm): trỏi vng thng
khụng thớch hp cỏc vựng x nhit i.
- Nhúm chanh ta (chanh giy) hay chanh v xanh (Citrus aurantifolia
Swingle): l nhúm chanh ca min nhit i. Cỏc ging chanh ta c trng
nhiu v ph bin rng rói tt c cỏc vựng sinh thỏi trong c nc.
2.1.2.2. c im thc vt v hỡnh thỏi
Chanh c trng nhiu cỏc nc nhit i m, trong vn nh hay
ven b ao h Chanh l cõy a m nhng cng chu c khụ hn. Chanh
nhy cm vi thi tit lnh nhng cng chu c lnh v nú cú th sinh
trng cao 1000m so vi mc nc bin. Chanh cú th sinh trng trờn

t cn v cú tớnh chng chu kho hn so vi cam quýt. Cú th núi, chanh
thớch nghi vi mi loi t trng, t t i, t phự sa, t vựng ng bng
hay t cỏt ven bin. Vn ch yu l lng nc trong t trc khi trng.
Chanh khụng a quỏ m hay quỏ hn trong thi gian liờn tc. Thi gian trng
tt nht l vo thỏng 2, 3, cng cú th trng vo thỏng 8, 9, 10, nu trng vo
mựa hố thỡ phi cú bin phỏp chm súc thớch hp.
Nhỡn chung, nhng vựng cú khớ hu ụn ho, v c chm súc tt thỡ
chanh cng nh cỏc loi cam quýt thng cú tui th cao. õy l cõy n qu
lõu nm nờn chu k sng ca nú phi tri qua nhiu giai on: cõy non, trng
thnh v gi. Chanh cú th trng bng cnh chit, cnh ghộp trờn gc hay
bng cỏch gieo ht. Tu vo phng phỏp gieo trng m thi gian cho qu
ca cõy cng khỏc nhau. Thụng thng, chanh ra qu vo nm th 4, cng cú
cõy cho qu vo nm th 3 nhng ch nhiu qu vo nm th 10.
Cõy chanh gm cỏc b phn sau:
- R: v t chc v hỡnh thỏi r chanh v cỏc loi cõy thuc h ph cam
quýt Aurantoieae, tng t nh cỏc thc vt hai lỏ mm thõn g khỏc, r ca
chanh l r cc, thuc loi r nm (Micorhiza). Nm Micorhiza kớ sinh trờn
lp biu bỡ ca r hỳt cung cp nc, mui khoỏng v mt lng nh cỏc cht
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
6
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
hu c cho cõy. Cng do c im ny nờn r chanh khụng a trng sõu m
phõn b rt nụng, phỏt trin mnh ch yu l r bt nh, loi r ny phõn b
tng i rng v dy c tng mt t.
Tuy nhiờn s phõn b cỏc tng r chanh cũn ph thuc vo tng loi
t, bin phỏp k thut, hỡnh thc nhõn ging v ging cõy trng. R cõy chit
v cõy giõm cnh cú n nụng nhng nhiu r hỳt, phõn b rng, trong khi cõy
c nhõn ging bng ht li cú b r n sõu nhng phõn b hp v ớt r hỳt,
- Thõn: Chanh thuc dng thõn g, loi hỡnh bỏn bi. S cnh chớnh ca
cõy chanh ph thuc vo k thut to tỏn ngay t khi cõy mi phỏt trin. Chiu

cao v hỡnh dng ca cõy rt a dng tu vo iu kin sng v hỡnh thc
nhõn ging. Tỏn cõy cú th hỡnh trũn, hỡnh cu hay hỡnh thỏp, cnh chanh
cú th cú gai hoc khụng cú gai, cng cú th cú gai khi cũn non v rng gai
khi cõy ó ln, gi. Cng tu vo v trớ cnh trờn cõy, cnh trờn cao thỡ ớt gai
v gai ngn,
- Lỏ: lỏ chanh cú hỡnh dng rt phong phỳ, ph thuc vo thi kỡ phỏt
trin ca cõy. Lỏ chanh thng cú hỡnh ovan, hỡnh trng hoc hỡnh trng di
v mộp lỏ cú rng ca. Trong mt vi trng hp cung lỏ bin i v gn
nh khụng tn ti, trong lỏ chanh cú nhiu tỳi tinh du. õy l c quan quang
hp, hụ hp, d tr cho cõy.
- Hoa: hoa chanh thuc loi hoa y nh hu ht cỏc loi hoa ca
qu cú mỳi. Cỏnh hoa cú mu trng hoc trng nhum tớm nht hoc tớm.
Hoa chanh nh hn hoa bi nhng cú kớch thc tng t nh hoa qut,
chỳng cú th mc n hoc thnh chựm. Hoa chanh cú hng thm hp dn.
- Qu: hỡnh dng, mu sc v kớch thc ca qu chanh rt a dng,
ph thuc vo tng ging chanh v cỏc iu kin sinh thỏi. Cú loi v cú mu
xanh, cú vt hi vng nh chanh ta, hay v cú mu vng nh ging chanh tõy.
V qu cú lp t bo sng v cú nhiu tỳi tinh du bo v nờn chanh cú
kh nng ct gi v vn chuyn tt. Trong qu chanh cha hm lng
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
7
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
vitaminC v hm lng axit cao, ngoi ra cũn cha mt s vitamin khỏc, cỏc
khoỏng cht v pectin cú li cho sc kho con ngi. Qu chia thnh 10 12
mỳi.
2.2. Giỏ tr s dng, tỡnh hỡnh tiờu th chanh trờn th gii v Vit Nam
2.2.1. Cụng dng v giỏ tr kinh t ca chanh
Cõy chanh núi riờng v cỏc loi cõy n qu thuc chi Citrus núi chung
l loi cõy c trng t lõu i khp mi min ca nc ta cng nh trờn
ton th gii. Qu chanh v cỏc b phn khỏc ca cõy em li nhiu li ớch

cho i sng con ngi,
2.2.1.1. Giỏ tr dinh dng
Qu chanh l mt loi qu quý, nú cha nhiu cht dinh dng cn
thit cho sc kho con ngi nh: axit hu c, cht m, cht khoỏng, tinh
du, ng, pectin v mt s vitamin nh B
1,
B
2
, PP v c bit l vitaminC
cú hm lng rt cao [28, 16].
Nhiu bng chng khoa hc ó chng t chanh cú kh nng cng c h
min dch v mch mỏu, lm cho quỏ trỡnh trao i cht din ra mnh hn v
tng cng chuyn Ca vo xng, rng. Nú cũn kớch thớch hot ng tit dch
d dy, tng cng tiờu hoỏ thc n, ci thin trng thỏi ca mụ liờn kt, túc
v múng, hóm chy mỏu li, c bit lm cho c th sng khoỏi v khc phc
tỡnh trng tha cõn. Mi ngy dựng vi ming chanh s giỳp ngn nga stress,
hi phc sc sau khi c th chu ti trng nng, ung nc mi sỏng giỳp tr
mói.
c bit nc chanh ng c dựng lm ung gii nhit vo mựa
hố va ngon va b dng. Ngoi ra chanh c dựng tng tớnh hp dn
ca mt s mún n v ch bin mt s sn phm nh: mt, ru, omai
2.2.1.2. Giỏ tr cụng nghip v dc liu
Trong v v lỏ chanh cú cha tinh du, tinh du c ct t v, qu, lỏ,
hoa c dựng trong cụng nghip thc phm v cụng nghip m phm. c
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
8
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
bit l tinh du c ct t chanh yờn cú giỏ tr kinh t cao (1 tn qu cú th
ct c 67 lớt tinh du, 1 kg tinh du giỏ 300 USD). Chanh cũn cú tỏc dng
lm p v bo v da, cht axit trong chanh cú th trung ho kim ca biu bỡ

t ú phũng tr vic xut hin cỏc sc t l trờn da. Ngoi ra, cỏc loi vitamin
trong chanh cũn hp th thụng qua da lm cho da gi c s mn mng, sỏng
p.
Xoa hoc bụi vi git du chanh vo nhng nt mn chng cỏ s lm cho
da sỏng, sch v cú th tan ht mn m khụng li so nu s dng kiờn trỡ.
Ngay t xa xa, cỏc loi qu thuc chi Citrus ó cú mt trong y hc ca
nhiu nc trờn th gii, th k XVI cỏc thy thuc Trung Quc, n ó tỡm
thy tỏc dng phũng nga bnh dch hch, tr bnh phi v bnh chy mỏu di
da ca cỏc loi qu thuc chi Citrus. M nm 1938 ngi ta ó dựng qu cam
quýt kt hp vi insulin tr bnh ỏi ng.
Trong chanh cú cha cỏc cht khoỏng nh Ca, Fe v cỏc vitamin nh B
1,
B
2
, PP, C nờn chanh cú th c ch v gim huyt ỏp, hoón gi s cng thng thn
kinh, h tr tiờu hoỏ ng thi cú th phõn gii c c t ca c th,
Nhng ngi b cao huyt ỏp, tc nghn c tim, ung nc chanh cú tỏc
dng h tr cho tr bnh, Nc trong qu chanh cú cha nhiu mui, axit citric cú
th phũng tr bnh thn kit si, ng thi gim s kt si thn món, Thng
xuyờn n chanh cũn tt cho ngi b viờm khp, bnh tiu ng, tiờu hoỏ kộm.
Mi b phn ca cõy chanh u c dựng lm thuc cha bnh trong c
bn mựa:
- Lỏ chanh: cú v cay ngt, tớnh ụn, cha cam cõm, nhc u, lm lỏ xụng
gii cm, lỏ non gió p rn tr em cha bớ ỏi, trng bng.
- R chanh: cú v ng, tớnh ụn c dựng cha ho.
- Ht: cú v ng, chỏt, tớnh bỡnh: cha tỏo bún, tõy giun, cha rn cn v
cha ho tr em.
- V thõn: lm thuc b giỳp tiờu hoỏ tt.
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
9

Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
- Qu: cú v chua ngt, tớnh bỡnh: dch qu pha vi mui, ng l ung
cú tỏc dng li tiu, gii khỏt, chng nụn, phũng viờm nhim, lm ra m hụi, cha
cm st, thiu vitaminC,
- V qu phi khụ sc ung cha au bng, n khụng tiờu.
- Mỳi qu: ngm vi mui, cha viờm hng.
2.2.1.3. Giỏ tr sinh thỏi mụi trng
Trong quỏ trỡnh sinh sng, cng nh cỏc loi cam quýt, cõy chanh tit ra
khụng khớ cỏc loi cht bay hi cú mựi thm, cỏc cht ny to hng lm cho
khụng khớ tr nờn trong lnh, mỏt du. Trong mt chng mc nht nh, cỏc cht
bay hi t cõy chanh cú tỏc dng dit mt s loi vi khun lm khụng khớ tr nờn
trong sch hn, mụi trng sng ca con ngi tt hn. vựng i nỳi, bờn cnh
vic cho qu, cõy chanh cũn cú tỏc dng gi t, gi m cho t, gi nc, chng
xúi mũn, ra trụi t.
Dựng chanh qu, nht l loi cú mựi thm trong phũng vi qu s cú tỏc
dng iu tit khụng khớ. v chanh trong t lnh cng kh c mựi hụi (cho
vo tỳi nilon).
2.2.1.4. Giỏ tr nhõn vn v xó hi
Cỏc vn cam chanh, cõy n qu cú ý ngha giỏo dc thm m rt ln
cho thanh thiu niờn. õy cng l ngun cm hng vụ tn cỏc nh vn, nh
th sỏng tỏc nờn nhng tỏc phm vn chng bt h. Tớnh a dng ca hỡnh
dỏng v v p phong phỳ ca chanh cng nh cỏc loi cõy n qu cú mỳi l
nhng gi m cho tỡnh yờu thiờn nhiờn, quờ hng, t nc.
2.2.1.5. Giỏ tr kinh t
Cõy n qu cú mỳi núi chung v cõy chanh núi riờng l cõy chúng cho
thu hoch v lói sut cao hn nhiu loi cõy n qu khỏc. Hin nay cú nhiu
loi ging tt, thi gian cung cp qu ti cho th trng cng nh cụng
nghip tng i di (thng t thỏng 9 n thỏng 1, 2 nm sau).
Vit Nam l mt trong nhng nc nhit i cú kh nng phỏt trin
nhiu loi cõy n qu, riờng loi qu cú mỳi thỡ chanh cú giỏ tr kinh t vo

loi cao. Tim nng t trng cõy cú mỳi thớch hp nc ta khong 10 vn
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
10
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
ha, trong ú 50% din tớch trng chanh tt. Trong iu kin thõm canh t
nng sut trờn 10 tn/ha thỡ doanh thu trờn 1ha cú th cao gp 2,1 ln so vi
ch bỳp ti; 1,5 ln so vi cafộ v 2,5 ln so vi da. Giỏ tr xut khu cng
cao hn chố, c fờ, da bỡnh quõn 20 30% [27]. Tuy nhiờn cn phi xem xột
n diu kin c th ca tng vựng, tng i phng phỏt trin sn xut.
mt s a phng cú din tớch trng cõy n qu cú mỳi ln nh H
Giang, Lng Sn cho thu nhp hng trm triu ng/ nm.
2.2.2. Tỡnh hỡnh sn xut v tiờu th chanh, cam, quýt trờn th gii
Cõy n qu cú mỳi (chanh, cam, quýt, bi) l loi cõy c xp
hng u trờn th gii, trong ú ỏng chỳ ý l cam, chanh, quýt. Cỏc vựng
trng cam quýt ni tiờng th gii hin nay ch yu nm trong nhng vựng khớ
hu ụn ho thuc vựng ỏ nhit i hoc vựng khớ hu ụn i ven bin chu nh
hng nhiu ca khớ hu i dng.
Theo s liu FAO (2004) (Bng 2.1), din tớch v sn lng cam chanh
ng u th gii l Brazil vi din tớch cam 820.267ha, sn lng t
18.256.500 tn. Din tớch trng chanh l 52.000ha, sn lng l 1.000.000
tn. Th n l Mờhicụ v M. C Mờhicụ v M u cú din tớch trng cam
l 330.000ha. Tuy nhiờn sn lng cam ca M rt cao t 11.729.900 tn,
cao hn nhiu so vi Mờhicụ 3.969.810 tn. ng sau Brazil din tớch trng
chanh ca n l 55.000ha vi sn lng 1.420.000 tn, tip n l M
26.000ha, sn lng 732.000 tn [33]. Ngoi ra, cũn phi k n mt s nc
khỏc cng cú cú din tớch trng cam ln nh Trung Quc 298.739ha, Tõy Ban
Nha 14.000, Pakista 130.000ha tng ng vi sn lng l 1.977.575 tn,
2.883.400 tn v 1.169.000 tn [33].
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
11

Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
Bng 2.1: Tỡnh hỡnh sn xut cam quýt trờn th gii
STT a danh Cam Chanh
Din tớch
(ha)
Sn lng
(tn)
Din tớch
(ha)
Sn lng
(tn)
1 Alxờri 36.000 360.000 3.800 38.000
2 Achentina 58.000 770.000 280.000 1.300.000
3 c 21.700 407.000 1.200 31.000
4 Belize 12.844 213.427 - -
5 Brazil 820.267 18.256.500 52.000 1.000.000
6 Trung Quc 298.739 1.977.575 455.000 661.300
7 Costa - Rica 27.000 367.000 - -
8 Cuba 44.000 490.000 1.200 26.000
9 Ai Cp 91.000 1.750.000 1.100 300.000
10 Ghana 42.000 300.000 30.000 30.000
11 Hy Lp 39.000 930.000 - -
12 Honduras 15.018 167.226 - -
13 n 134.000 3.100.000 55.000 1.142.000
14 Indonexia 70.000 871.610 - -
15 Italia 104.009 2.064.099 - -
16 Jamaica 14.300 140.000 1.700 24.000
17 Madagascar 13.000 83.000 800.000 5.700
18 Mờhicụ 330.000 3.969.810 - -
19 Marc 48.700 719.300 8.000 8.900

20 Nicaragua 17.000 75.000 - -
21 Pakistan 130.000 1.169.000 12.000 67.000
22 Portugal 21.800 239.100 - -
23 Nam M 54.000 1.150.045 40.000 215.029
24 Tõy Ban Nha 140.000 2.883.400 6.790 908.700
25 Thỏi Lan 19.000 340.000 600.000 80.000
26 M 330.000 11.729.900 26.000 732.000
Tng cng 2.931.377 54.522.992 205.755 6.847.638
Ngun FAO nm 2004 [33]
Ngoi 26 nc cú din tớch trng cam chanh tng i ln c trỡnh
by bng 2.1 thỡ cũn 51 nc khỏc cng c FAO thng kờ, tuy nhiờn din
tớch v sn lng cũn thp [33].Cỏc nc xut khu cam chanh ch yu l
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
12
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
Tõy Ban Nha, Thỏi Lan, n , Italia Cỏc ging cam chanh c a
chung trờn th trng l Washington navel, Valencia Late ca Marc,
Samouti ca Israel, Maltaises ca Tunisia, cỏc ging quýt a Trung Hi nh
Clementin, quýt anxy v Unsiu [24].
Theo t chc FAO nm 2000 tng sn lng cam, chanh, quýt l 85
triu tn, trong ú tiờu th khong 79.3 triu tn, mt s th trng tiờu th
cam, chanh, quýt ln nh: M, Nht Bn,Phỏp v cỏc nc EU.
Trong tiờu th, cam,chanh, quýt dựng n ti mt phn cũn a s (2/3
sn lng) qua ch bin. Cỏc nc ụn i t l cam quýt ch bin n 80
90% trong khi ú cỏc nc nhit i ch yu n ti, nờn t l qu ch bin
rt thp. Mt s qu ch bin d dng, m bo cht lng tt nờn c nhiu
ngi a thớch.
Ngoi cam quýt, cũn rt nhiu loi qu nhit i cha c tip th
trờn phm vi th gii. Cỏc nc xut khu v sn xut cũn thiu thụng tin v
th trng v cụng ngh bo qun ch bin, trong ú ỏng chỳ ý hn c l cam

chanh c sn cỏc a phng.
2.2.3. Tỡnh hỡnh sn xut v tiờu th chanh, cam, quýt Vit Nam
Cho n nay, ngi ta vn cha xỏc nh c cam quýt c trng
Vit Nam t lỳc no, nhng chc chn cam, chanh, quýt bi l nhng cõy
n trỏi trng lõu i nht v ph bin nht.
Hin nay, nc ta cú nhiu ging cam, chanh, quýt khỏc nhau phõn b
khp c nc tu vo c im thớch nghi ca chỳng vi khớ hu tng vựng.
Theo ti liu thng kờ t cỏc tnh trong nhng nm 1995 1998, din
tớch v sn lng qu cú mỳi gim so vi nhng nm 1970 1980 ch yu l
do s tn phỏ ca bnh hi, trc ht l bnh greening. Trong cõy n qu thỡ
cam, chanh, quýt, bi cú v trớ quan trng, ó gúp phn ỏng k vo sn xut
cõy n qu ca c nc.
Theo niờn giỏm thng kờ nm 1990, din tớch trng cam, chanh, quýt
nc ta c tớnh gn 14.000 ha, sn lng 119.000 tn qu. Theo niờn giỏm
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
13
Luận văn tốt nghiệp Đỗ Thị Thu Thuỷ - BQ 48
thng kờ nm 1994, din tớch cam, chanh, quýt c nc khong 60.000 ha, sn
lng 200.000 tn qu. Trong ú vựng sn xut cam, quýt ln nht nc ta l
vựng ng bng sụng Cu Long cú khong 35.000 ha, chim 57,86% din
tớch trng cõy cú mỳi ca c nc, sn lng l 124.548 tn qu, chim
76,04%. Nng sut cam, chanh, quýt ca ng bng sụng Cu Long tuy thp
nhng vn c xỏc nh l loi cõy n qu nhanh cho thu hoch v hiu qu
kinh t cao [32].
Theo thng kờ ca ngnh nụng nghip v phỏt trin nụng thụn Vit
Nam(2006). Tng din tớch cõy cam quýt nc ta c tớnh 87.200 ha, sn
lng 606.400 tn.
Gia cỏc vựng sinh thỏi, s phõn b cỏc loi cõy n qu cú mỳi rt
khụng ng u tp trung ch yu vo 3 vựng trng im:
- Vựng ng bng sụng Cu Long, ụng Nam b l vựng cú iu

kin li th v sinh thỏi ca cỏc loi cõy n qu, cú v trớ thun li v giao
thụng vn ti, cú th trng tiờu th, ó hỡnh thnh vựng trng cõy n qu ln
(trờn 80% din tớch trng cõy n qu ca c nc). Theo Trn Th Chõu,
nng sut trung bỡnh ca cỏc tnh i vi cam t 105 t/ha; chanh 88 t/ha;
quýt 87 t/ha; bi 74 t/ha, huyn trng im, cam t 237 t/ha; chanh
128 t/ha; quýt 242 t/ha; bi 177 t/ha.
- Vựng trung du v min nỳi phớa Bc din tớch cõy n qu cú khong
17% din tớch ca c nc.
- Vựng Bc Trung b khong 12% [29].Tỡnh hỡnh sn xut cam quýt
Vit Nam trong thp k qua cú s bin ng, lỳc lờn lỳc xung.
Tuy nhiờn, cú xu hng tng lờn c v din tớch v s lng. iu ny
c chng minh bng s liu sau.
Khoa CNTP Trờng ĐHNNI Hà Nội
14
Bảng 2.2: Diện tích và sản lượng quả có múi năm 2001 - 2005
STT
Tỉnh/Thành
phố
Năm
2001 2002 2003 2004 2005
Diện tích
(ha)
Sản lượng
(tấn)
Diện tích
(ha)
Sản lượng
(tấn)
Diện tích
(ha)

Sản lượng
(tấn)
Diện tích
(ha)
Sản lượng
(tấn)
Diện tích
(ha)
Sản lượng
(tấn)

CẢ NƯỚC 73,800 451,500 72,800 435,400 78,649 497,326 81,690 538,087 87,200 606,400

Miền Bắc 29,200 120,200 28,500 124,600 28,290 126,616 27,749 133,626 29,800 147,300
1
Đồng bằng
Sông Hồng
6,000 39,700 5,800 41,200 5,325 37,831 5,621 41,831 5,900 48,100
2
Đông Bắc 12,800 35,900 12,700 41,700 12,568 45,124 12,522 47,566 13,300 51,900
3
Tây Bắc 900 3,100 900 3,300 1,029 3,606 1,045 3,836 1,300 4,500
4
Bắc Trung Bộ 9,500 41,500 9,100 38,400 9,368 40,055 8,561 40,393 9,400 42,800

Miền Nam 44,600 331,300 44,300 310,800 50,359 370,710 53,941 404,461 57,300 459,100
5
Duyên Hải
Nam Trung Bộ
1,200 8,600 1,400 8,500 795 2,139 815 2,194 1,000 2,600

6
Tây Nguyên 400 1,100 400 1,200 445 1,549 556 1,837 600 1,700
7
Đông Nam Bộ 4,300 17,700 4,700 16,000 6,102 18,194 6,600 18,610 7,300 24,400
8
Đồng bằng
sông Cửu
Long
38,700 303,900 37,800 285,100 43,017 348,828 45,970 381,820 48,400 430,500
Nguồn: Số liệu thống kê ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn (2006)
Ngay trong một vùng cũng có sự phân bố không đồng đều, vùng có quả
đặc sản phát triển hơn các vùng khác. Theo Vũ Mạnh Hải (2002), quả có múi
thường được trồng tập chung ở khu vực Trung Du và miền núi phía bắc và
Bắc Trung Bộ, hướng chủ yếu là các giống can chanh. Miền Nam chủ yếu
phát triển các giống bưởi truyền thống, còn các tỉnh phụ cận phía bắc như
Thanh Hoá phát triển chủ yếu là các loại chanh.
Năng suất cam quýt của Việt Nam tương đương với các nước trong khu
vực: 7 – 10 tấn/ha đối với cam, quýt; 8 – 10 tấn/ha đối với bưởi; 10 – 12
tấn/ha đối với chanh nhưng thấp hơn nhiều so với các nước tiên tiến trên thế
giới như Ôxtrâylia, Mỹ, Italia, Tây Ban Nha…là 30 – 40 tấn/ha bình quân.
Hiện nay chanh, cam, quýt được phát triển dưới hai hình thức:
+ Trồng phân tán trong các vườn của hộ gia đình với mục đích tự túc, bổ
sung dinh dưỡng bữa ăn.
+ Trồng tập trung thành các vùng do các nông trại gia đình, nông lâm
trường trồng với mục đích sản xuất hàng hóa có quy mô diện tích khác nhau
tuỳ thuộc vào đặc điểm đất đai và tập quán canh tác của từng vùng.
Phát triển cam,chanh, quýt ở nước ta là phục vụ cho nhu cầu trong nước
là chủ yếu và một phần dùng cho xuất khẩu. Trong những năm trước mắt xuất
khẩu quả có múi chủ yếu là bưởi, kế hoạch 2000 – 2010 là 30 ngàn tấn bưởi;
15 ngàn tấn cam tươi và 35 ngàn tấn nước quả đồ hộp [26].

Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng, trong những năm 1990 – 1994 mức
tiêu thụ quả bình quân ở vùng nông thôn khoảng 20 – 25kg/ người/ năm, ở
các vùng thành phố lớn là 40 – 45 kg/ người/ năm. Trong đó cam, quýt chiếm
trên dưới 50%. Phấn đấu đến năm 2010 lượng tiêu thụ về quả tính theo đầu
người trên năm sẽ từ 80 – 100 kg, như vậy đòi hỏi của thị trường trong nước
về rau quả là rất lớn. Ngoài ra, nhu cầu của thị trường trái cây trong nước tăng
lên còn do lượng khách nước ngoài du lịch vào Việt Nam trong những năm
tới ngày càng tăng (dự báo năm 2010 đạt 80 triệu lượt người trên năm).