Một số giải pháp sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn tỉnh cần thơ

BQ CIAO DlJC DAO Tl}.O
TQUdNG Dl}.I HQC KINH TE TD. tt6 CHi MINH

VO

THANH THONG

A'

A

?

I

MOT
SO GIAI PHAP
•
SAP XEP, DOI MDI DOANH NGHleP NHA NU'OC
~
TREN BIA
BAN TINH CAN THO
•
A

'

'

Chuyen nganh: Quan tri Kinh Doanh

Ma s6: 5.02.05

·.·

\,,~.,. ,

.
A

LU~N

~~

...,.

VAN

THU VIEN
TRUONG EH TAI CHiNH·NAAKFnffu

T~C

-

,.r

SI KINH TE

LUU HANH·~ ,;¢1 BO
NGu'OI HUONG DAN KHOA HOC

PGS. TS. LE THANH HA
CAN THO 09/2002


Ml)CLl)C
MVC LVC .............................................................................................................2
CAC CHU VIET TAT TRONG LU!N vAN ...................................................6
rt

,?,

)<

.

Lvl Mu DAU ........................................................................................................7

CHUONG I - DOANH NGHitP NHA NUOC VA Slf CAN THIET
PHAI SAP XEP, DOI MOI NHAM NANG CAO HI.l):U QUA DNNN 0
Nlf'
OCTAH~NNAY ............................................................................................. 9
~

?

,:!

A'

~

I

A

"

?

?

A

1. MOT

so vAN DE VE DOANH NGHltP NiIA NUOC ...............•....•.•.......9

1.1. Khai ni~m v~ boanh Nghi~p Nhii Nuoc (DNNN) ................................... 9
1.2. Phan lo;:ti DNNN ........ :.......................................................................... 10
1.2.1. Can cu viio muc di) d~u tu v6n vii chi pho'i ciia nhii nuoc ............... 10
1.2.2. Can cu viio ca'p quan ly ................................................................. 11
1.2.3. Can cu viio qui mo ciia DNNN ....................................................... 11
1.3. Dinh huong phat trie'n vii mi)t so' chinh sach d6i moi DNNN
trong giai do~n hi~n nay .................................................................. 12
,

..

,

~

,..,

,...?

,

2. CAC HINH THUC SAP XEP, DOI MOI DNNN ••••••...••••..................•••••.... 13
2.1 DNNN nlim giii' 100% vo'n ...................................................................... 13
2.1.1. D6i voi DN ho;:tt di)ng kinh doanh .................................................. 13
2.1.2. D6i voi DN ho;:tt di)ng cong ich ...................................................... 13
2.2. DNNN c~n tie'n hiinh CPH .................................................................... 14
2.2.1. Khai ni~m CPH DNNN .................................................................. 14
2.2.2. Mvc tieu c6 ph~rt hoa DNNN ......................................................... 14
2.3. DNNN c~n tht!c hi~n cac hlnh thuc da d<;mg si'I hii'u khac ...................... 15
2.3.1. DNNN c~n thtlc hi~n giao, ban, khoan, cho thue ........................... 15
2.3.2. Chuye'n d6i DNNN thiinh cong ty TNHH mi)t thiinh vien .............. 16
2.3.3. Cac hinh thuc slip xe'p khac ............................................................ 23
~

,.,

?~

~,

,..,

3. Slf CAN THIET PHAI SAP XEP, DOI MOI DNNN

3.1. Nhii'ng co si'I def thtlc hi~n vi~c slip xe'p, d6i moi DNNN ....................... 18
3.1.1. Nhii'ng co si'l ly lu~n khoa h9c ........................................................ 18
3.1.2. Nhung co sC! phap Iy ....................................................................... 18
3.2. Qua trlnh slip xe'p, d6i moi DNNN Cl nuoc ta trong thbi gian qua ......... 20
3.2.1. Cac giai do;:tn slip xe'p .................................................................... 20
3.2.2. Cac thiinh tt!U d;:tt duqc ...................... :............................................ 21
3.2.3. Cac mij.t h;:tn che' ye'u kem .............................................................. 22
3.3. St! c~n thie't phai slip xe'p, d6i moi nhlim nil.ng cao hi~u qua
ho;:tt di)ng DNNN .......................................................................................... 23

2


cHlfoNG II - TmJc TR4NG cuA vr¢c SAP XEP, DOI MOI DNNN
TRONG THOI GIAN QUA TREN DJ.A BAN TINH CAN THO ..................26
""

;,.?

?

"

;

~

?

1. D4C DIEM H04T DQNG CUA CAC DNNN T41 TINH CAN

THCI ..................................................................................................... ~(i
1.1. Cac di€u ki~n tl! nhien, kinh te' - xa h9i tinh C~n tho ........................... 26
1.2. Dij.c diem qua trlnh hol)t d('>ng cua cac DNNN tinh C~n tho .................. 27
1.3. Tmh hlnh hol)t d('>ng cua cac DNNN tinh C~n tho ................................. 29
;

~

...

,..,,.

..

,.

....

?

"

2. QUA TRINH SAP XEP VA NANG CAO Hll):U QUA H04T DQNG
~

?

?

DNNN <1 TIN"H CAN THO ................................................................................ 30

2.1. Cac chu truong ................·........................................................................ 30
' ht""'
J
"'
d"·
'"DNNN ....................................... . 31
22
. . Qua' trm
1en h'anh sap
xep,
01 mo1
2.2.1. Di~n h<;lp nhilt ................................................................................. 31
2.2.2. Di~n sap nh~p ................ ·................................................................ 31
2.2.3. Di~n giiii th€. ..................................... :............................................ 32
2.2.4. Di~n d6i ten .................................................................................... 32
2.2.5. Cong tac CPH ................................................................................. 32
2.2.6. Cong tac giao DNNN cho t~p the lao d('>ng .................................... 33
2.3. Hi~u qua qua trlnh slip xe'p, d6i moi hol)t d('>ng DNNN ......................... 33

3. DANH GIA CHUNG VIl);C THlf C HI¢N SAP XEP NHAM NANG
CAO Hl.l):U QUA H04 T DQNG CUA DNNN 0 TINH CAN THO .............35
3.1. Nhi1ng mij.t tich cgc da dl)t duqc ......... :................................................. 35
3.2. Nhi1ng kh6 khan t6n tl)i ........................................................................ 37
3.3. Nguyen nhan t6n tl)i ye'u kem trong DNNN ............. :........................... .46
"

?

.....

A

,./'

?

?

?

;

~

~

?

.

AJ

A'

~

I'

CHUONG III - MQT SO GIAI PHAP SAP XEP, DOI MOI NHAM
NANG CAO HI.l):U QUA H04 T DQNG CUA' DNNN TREN DJ.A BAN

,.
TINH CAN THO ............................ ;.................................................................... 44

.
A

?

A

AJ

A

A

A

?

A

~

?

A'

...

A?

;

1. TRIEN KHAI SAU RQNG CHU TRUONG SAP XEP, DOI MOI
DNNN ................................................................................................................... 44
1.1. Lam cho cac cilp, cac nganh, cac DNNN quan tri~t sau s.ic va c6
nh~n thuc dung d.in v€ chu truong, chfnh sach ............................................ .44
' toan
' cong tac ch.1 d l)O sap
J
,..,
d""
,. DNNN ............................ . 44
xep,
01 mo1
I .2 . Ki i;:n
2. xA.v DlJNG DE AN SAP XEP vA PHAT TRIBN DNNN TREN
'
.
PH~M VI TOAN TINH ..................................................................................... 46
2.1. V € dao tl)O b6 tri can b('> quiin ly DN .................................................... .46
2.2. V€ Cd cilu chinh sach ............................................................................ .47
2.3. V€ thi truong tieu th!J ............................................................................. 47
A

,

.

.3


dR
,
I'y n h'a mtoc
, d,(·
,. cac
, DN ................................. . 47
2 .4 . V e~ t"ang Cuvng
quan
01 vo1
2.5. VS cong tac thanh tra, ki€m tra DN ...................................................... .48
3. CUNG CO VA PHA T TRIEN CAC DNNN CAN NAM 100% VON ....... 48
3.1. DNNN ho;;i.t d(mg cong ich ................................................................... .49
3.2. DNNN ho;;i.t d(lng kinh doanh ............................................................... .49
3.3. DNNN di_ic thu .......................................... ,............................................ 49
3.4. DNNN c:in duy tri cung c6, khi du di~u ki~n se tie'n hiinh CPH ............ 50
3.5. DNNN c:in thl,fc hi~n cong ty hoa .......................................................... 50
?

,.,,,

~

,..?

,

~

,,.

;::.

~

,..,

'

4. DAY ~NH TIEN TRINH CPH DNNN •••.•..........................•••...................50
4.1. Cac nguyen tile hp ch9n DNNN tie'n hanh CPH ........................ 50
4.2. Cac nguyen nhiirt anh hudng de'n qua trinh CPH DNNN d dnh
C:in tho ........................................................................................... 52
4.3. Phuong an Cl.J. th€ CPH DNNN dnh C~n tho ............................... 53
5. NANG CAO Hllj:U QUA CAC HINH THUC SAP XEP, DOI MOI
DNNN ................................................................................................................... 54
5.1. Da d;;i.ng h6a sd him DNNN ................................................................... 54
5.2. Phuong an Cl.J. th€ thl,fc hi~n giao, ban, khoan, cho thue DNNN ........... 56
5.2.1.
5.2.2.
5.2.3.
5.2.4.
5.2.5.
5.2.6.
5.2.7.
5.2.8.
5.2.9.

Giao doanh nghi~p ····························;··················· ......................... 56
Ban doanh nghi~p .......................................................................... 56
Khoan doanh nghi~p ...................................................................... 56
Sap nh~p track khi CPH ................................................................. 56
H<;lp nha't truoc khi CPH ................................................................. 56
Gia nh~p T6ng cong ty ................................................................... 56
Giai th€ doanh nghi~p ................................................................... 57
Pha san doanh nghi~p .................................................................... 57
DNNN chuy€n thiinh don vi sl,f nghi~p c6 thu ............................... 57

6. TANG Cu'ONG NQI LlJC CHO CAC DNNN DA Du'(1C SAP XEP ...... 57
6.1. D6i voi DN ............................................................................................ 57
6.2. D6i voi Nhii nuoc ................................................................................... 58
7. NANG CAO NANG LlJC DQI NGO CAN BQ, CONG NHAN VIEN
,
'
CHO CAC DNNN ................................................................................................ 59
7.1. Nang cao nang ll,fc v~n dQng vii tri€n khai co che' chinh sach cua
Dang vii Nhii nude ....................................................................................... 59
7.2. Cac gi•'

KET

A

LU~N ..........................................................................................................61

4

"

,,{J

?

A,;

A

CAC BIEU BANG THONG KE
BANG 1 - TINH HINH CPH v A CHUYEN DOI

sa HUU

DNNN TU 1990 ._ 2001 ..:.................................................................................... 63
?

A

A"

?A

A"A')

"-

"-

BANG 2 - MOT SO CHI TIEU KINH TE TONG H(1P - TINH HINH
PHAT TRIEN v ADlJ KIEN CHO NHUNG NAM TOI. ..............................64
')

,,..,,.

A~""

BANG 3 - THONG KE NGUON DAO
THO QUA
')

,,.

T~O

')

~

CHINH QUY CUA CAN

cAc NAM ....................................... ~ ..............................................65
"

"-

A

')

""

BANG 4 - TINH HINH HO~ T DONG CUA DNNN NAM 1976-1980.......... 66
BANG 5 - BANG Ti TRONG GIA TRJ SAN XUAT, Gi.A TRJ TANG
A

""

A

?

,,.

THEM VA THU NGAN SACH CUA DNNN •••.........................••••....•••........... 67
')

A"

A

A')

""

""

.

BANG 6 - THONG KE TONG H(1P TINH HINH CPH DNNN ..•..••...•••......68
?

?

...

...

...

?

,,.

BANG 7 - BANG TINH HINH SXKD NAM 2001 CUA CAC CTCP ..•••.....69
BANG 8 - BAO cAo TINH HINH HO~ T DQNG CUA DNNN TU
...
,,..,,.
...

NAM 1998 DEN NAM 2000 ............................................................................... 70

cAc PHl) Ll)C
PHl) Ll)C 1 - NHUNG HINH THUC CPH DNNN •.•••......••.......................... 71
PHV LVC 2- cAc VAN BAN LU4,T vA nlfoI Lu4,T v:E vitc SAP
,,..,,.

,,..?

,,.

XEP, DOI MOI DNNN .......................................................................................73
~

?

,,.

,,.

...

,,.

?

~

PHl) Ll)C 3 - BAN DOVJ TRI DJA LY HANH CHINH TINH CAN
TH0 ...................................................................................................................... 77
'

A

?

TAl LI.:t:: U THAM KHA 0 ..................................................................................79

5


CAC CHU VIET TAT TRONG LU~N.VAN
BCH

Ban cha'p hanh

CD

C6Dong

CP

Cfiphftn

CPH

c6 phlin h6a

CNXH

Chu nghia xa h(li

CNH-HDH

Cong nghi~p h6a -

CTCP

Cong ty C6 phftn

DN

Doanh nghi~p

DNNN

Doanh nghi~p Nha Nu'oc

DBSCL

D6ng bling Song Cii'u Long

HDCD

H(li d6ng Ci) Dong

HDQT

H(li d6ng Quan tr!

HTX

H«;tp tac xa

TNHH

Trach Nhi~m Hii'u Hl}n

SXKD

San xua't kinh doanh

TTCK

Thi tru'Clng Chtlng kboan

UBND

Oy Ban Nhan Dan

6

Hi~n

Dl}i h6a


'

?

~

LOI MO DAU
Trong giai dogn hic$n nay, va'n d€ h()i nh~p kinh te' qu6c te' va khu vlfc mang
tinh khach quan va ca'p bach. Chu trucing d6i mdi va h()i nh~p cua Dang va Nha
nude ta trong thoi gian qua da du'a da't nude dgt nhung thanh tvu dang k~ tren cac
Ianh VlfC Kinh te' - Xa h()i. Tuy nhien vdi Slf bie'n d6i sau sik cua tlnh hlnh the'

gidi, nha't Ia slf phat tri~n mang tinh qu6c te' h6a, slf hlnh thanh cac khu vlfc tlf do
thu'clng mgi, VUa h<;lp tac vua tlf do Cgnh tranh lffn nhau, cling nhu' nhung yeu dfu
mdi d~t ra trong thoi ky Cong Nghi~p h6a, Hic$n d<:ti h6a da't nude da b()c 19 nhung
ye'u kem trong di€u hanh vi mo nha nude, d~c bi~t la trong cac DNNN.
Qua hon mu'oi nam d6i mdi, DNNN da vu'<;lt qua nhi€u thl't thach dung vung
Va khong ngung phat tri~n, g6p phftn quan tr9ng VaO thanh tJ1u to !On CUa Slf
nghic$p d6i mdi va phat tri~n Da't nude; du'a dilt nude ta ra khoi khung hoang Kinh
te' - Xa h()i chuy~n sang thoi ky Cong nghi~p h6a, hi~n dgi h6a theo djnh hu'dng
XHCN. Tuy nhien doanh DNNN con nhi€u hgn ch€, ye'u kem nhu' qui mo nho, co
cifu con nhi~U bift h<;lp ly, chu'a t~p trung vao nhung nganh linh Vlfc then ch6t, trlnh
d() cong nghc$ lgc h~u quan ly con ye'u kem, ... ke't qua san xuilt kinh doanh chu'a
tu'clng xung vdi cac ngu6n life da c6 va slf dftu tu' cua nha nu'dc. Vl v~y, Nghj quye't
h()i nghj lftn 3 Ban Cha'p Hanh Trung Vong Dang khoa IX da kh~ng djnh "Tiep
fl!C

slip xep, dlfi mdi, phat triin va niing cao hi?u qud DNNN ".
I

Th~t v~y kinh te' nha nude c6 vai tro quye't djnh trong vic$b giu vung djnh
hu'ong XHCN, 6n djnh va phat ri~n kinh te', chinh trj, xa h()i cua da't nude. Vl v~y
vic$c tie'p t\lc s~p xe'p, d6i mdi DNNN Ia m()t chu trucing hoan toin dung d~n cua
I

Dang va Nha nude, nhlim bie'n DNNN thanh life lu'<;lng n6ng c6t, g6p phftn chu
ye'u

d~ kinh te' nha nude thlfc hic$n vai tro chu dgo trong n€n Jnh te' thj tru'ong

djnh hu'dng XHCN, d~ chii h,fc hoi nhi).p kinh te' the' gioi. Xua't phat tu quan digm
tren, toi ch9n d€ tai "Mf)t sif gidi phap slip xep, difi mdi DNNN tren dfa ban tinh

CIIn thd" lam lu~n van t6t nghi~p thgc sy kinh te', vdi m\Jc dich tim ra m(>t s6 giai

phap nang cao hi~u qua hogt d(>ng ciia DNNN otlnh Cftn tho hi~n nay.

7


Nhln chung tie'n trlnh, slip xe'p d6i mdi DNNN tren phqm vi ca nude n6i
chung va tlnh Ciln the1 n6i rieng di€n ra tuelng d6i ch~m, Jam anh huc1ng de'n qua
trlnh thlfc thi cac chinh sach Kinh te' - Xii hi.Ji, anh huc1ng de'n tie'n trlnh Cong
. nghi~p h6a, hi~n dqi h6a da't nude. Thlfc trqng nay dii thu hut nhieu t6 chll'c, ca
nhan t~p trung nghien cll'u, va d~c bi~t duqc nha nude quan tam chi dqo trlfc tie'p,
C\l thS thong qua cac nghi djnh 103/1999/NE>-CP ve "Bi?n phap giao, ban, khoan

kinh doanh, cho thue DNNN", va nghi djnh 64/2002/NE>-CP "Vi vi?c chuyin
DNNN thanh Cong ty cif ph5n ".
Tren CCI Sd phap ly cua cac Nghi djnh chinh phu, ph6i hc;ip vdi eel Sd ly lu~n
khoa h9c thlfc tiSn, Iu~n van da di sau nghien cll'u de'n cac hlnh thll'c da dqng sa
hiYu DNNN va toan bi.\ qua trlnh slip xe'p d6i mdi DNNN d Vi~t Nam, nghien cll'u
tlnh hlnh slip xe'p, d6i mdi DNNN C1 tlnh Ciln Thel, nghien cll'u cac nguyen nhan
Jam giam t6c d(\ si\p xe'p Va tu d6 de xu:ft cac giai phap khi\c ph\IC.
Lu~n van duc_1c ke't ca'u g6m 3 chuelng chinh:

hi~u

- Chu'dng I - DNNN va slf ciln thie't phai si\p xe'p, d6i mdi nh~m nang cao
qua DNNN C1 nude ta hi~n nay

- Chu'dng II - Thvc trqng cua vi~c siip xe'p, d6i mdi DNNN trong thoi gian
qua tren dja ban tinh Ciln Thel

- Chu'dng III - M(\t s6 giai phap siip xe'p, d6i mdi nh~m nang cao hi~u qua
hoqt d(\ng cua DNNN tren dja ban tlnh Ciln thel.
Vdi phqm vi neu tren, s6 li~u trong lu~n van duqc thu th~p tu nien giam
th6ng ke, Ban d6i mdi doanh nghi~p, SC1 Ke' h9ach - E>ilu tu, SC1 Tai chinh Ciln
thel va sach bao, tqp chi, nghj quye't Elqi hi.Ji E>ang kh6a VII, VIII, IX. E>6ng thoi
dS Jam n6i b~t tilm quan trQng cua vi~c tie'p t\lc thlfc hi~n siip xe'p, d6i mdi
DNNN, de tai dii sit d\lng phuelng phap nghien cll'u ly lu~n cua phep duy v~t bi~n
chll'ng ph6i hc;ip vdi phuelng phap phan tich, so sanh.

8


CHUONG I

DOANH NGHleP NHA NU'OG
VA SIJ GAN THIET PHAI SAP XEP, DOI MOI
~
NHAM NANG GAO Hlt;U QUA DNNN
0 NLJ'OG TA HleN NAY
'-

~

A:'

-

1. MOT

~·-',,:/I'.

?

-

?

so VAN DE VE DOANH NGHIEP NHA NUOC:

1.1. Khai niem v~ Doanh Nghiep Nha Nn'oc CDNNN):

Hit$n nay tren the' gioi, DNNN du\:lc str di,mg b~ng nhi~u ten khac nhau nhu
xi nghit$p qu6c doanh, xi nghit$p qu6c hihl, Doanh Nghit$p cong c(ing... trong d6
thu~t ngu doanh nghit$p (DN) cong dlt<_jc Slr di,mg ph6 bie'n tren sach bao kinh te'

cua nhi~u nltoc. M~t khac djnh nghia v~ DNNN ciing con c6 nhung diim khac
nhau giii'a m(it si) nltoc, chu ye'°u Ja do Slf qui djnh khac nhau V~ muc dQ Sd hifu CUa
nha nltoc trong DNNN.
Tuy nhien, co ban thl quan nit$m v~ DNNN d~u c6 net tltong d6ng trong da
s6 cac nltoc, biiu hit$n qua djnh nghia cua Lien hit$p qu6c: "DNNN la nhilng DN

do nha nlldc niim loan bl) hoij,c ml)I phiin siJ hilu va nha nlldc kiim soal ldi ml)I
muc di) nhfft djnh qua lrinh ra quyet djnh cua DN ".

d

Vit$t Nam, theo lu~t DNNN ban hanh ngay 20/4/1995, di~u 1 cua lu~t

quan nit$m: "DNNN la 16 chuc kinh 1t do nha nude dliu Ill vffn, lhanh lijp, 16

chuc Va quan ly, ho{ll dl)ng kinh doanh hoij,c ho(f,I dl)ng c{Jng {ch, nhif.m lhl/C
hi?n cac miJC lieu kinh ll xii hl)i (KTXH) do nha nude giao. DNNN co Ill each
phap nhan, CO CQC quyin va nghia VIJ dall ST/, 11/ chju lrach nhifm vi loan bl)
ho{ll dl)ng kinh doanh lrong ph(lm vi sif vifn DN qudn ly ".
Trong di~u 3 cua lu~t qui djnh: V6n cua nha nuoc trong DN la "vifn ngiin

sach clip va voli cua DNNN fl/ tich liiy ". DNNN c6 ten g9i, c6 con dau rieng, c6

trv. si'1 chinh tren liinh th6 Vit$t Nam. Nhu v~y, DNNN la lol!-i hlnh chju trach
nhit$m hii'u h:j.n (TNHH) v~ toan b9 ho:j.t d(ing siln xua't kinh doanh (SXKD) cua
mlnh. Ne'u ciin cu vao tinh cha't ho:j.t d(ing va ml,lC tieu nhit$m Vl,l ma Nha nltoc
giao cho DN, thl DNNN c6 hai d:j.ng sau: ·

9


- DNNN ho~t d(mg cong ich: G6m cac DN ho~t dong trong cac !Inh vlfc san
xuilt hoi).c cung ling djch V\J cong cong theo chinh sach ciia Nha nu'oc, do Nha
nu'oc giao ke' ho~ch hoi).c di).t hang theo gia, khung gia hay phi ma Nha nll'oc qui
djnh. DNNN d~ng nay

ho~t

dong khong m\JC tieu l<,li

nhu~n

ma chi\ ye'u thlfc hit;\n

cac m\lc tieu KTXH, nhiii\m V\J an ninh qu6c phong, !qi ich cong cong ... Chinh vi

v~y ma Nha nu'oc khong doi hoi phai d~t hiii\u qua kinh te' c~n thie't hoi).c phai thlfc

hit;\n cac khoan nop ngiin sach khac nhu' cac DNNN ho~t dong kinh doanh.
- DNNN ho~t dong kinh doanh: La DNNN tie'n hanh cac ho~t dong san
xuii't, thu'clng m~i hoi).c cung ung djch V\J cho thi tru'ong nhlim m\JC dich thu !<,Ii
nhu~n. D6i voi cac DNNN d~ng nay, Nha nu'oc doi hoi phai t6 chuc quan ly va sii'

d\lng cac ngu6n life mot each c6 hit;\u qua va phai nop cac khoan thu ngan sach
mi)t each nghiem ngi).t.

C6 th& thii'y rling, mi).c du con c6 mot vai di~u chll'a ro rang (v~ tinh chii't
trach nhiii\m ciia cac khoan n<,1, ngu6n v6n) nhll'ng nhin chung khai nit;\m DNNN
trong lu~t DNNN la mot djnh ngh!a phu h<,lp voi quan nit;\m ciia the' gioi, dap ling
yeu c~u eel ban trong giai do~n d6i moi kinh te' 6 nu'oc ta hiii\n nay.
Slf ra doi va phat tri&n ciia DNNN khong phai la y mu6n chi\ quan tuy tit;\n
ciia mot ca nhiin hay t5 chuc nao, ma d6 la mot tii't ye'u khach quan do di~u kiii\n
KTXH chi ph6i.

1.2. Phan loai DNNN:
1.2.1. Can cu vao mile do diiu tu" v6n va chi pho'i ciia nha nu"6'c: C6 2 lo~i
- Lo~i DNNN nifm 100% v6n nha nu'oc, g6m cac nh6m:

+ Cac T6ng cong ty 91 do Chinh phi\ quye't djnh thanh l~p. g6m 7 don
vi thanh vien tr6 Jen va c6 v6n tir 1000 ty d6ng tr6 Jen theo quye't djnh 91/TTg
ngay 07/3/1994.

+ Cac t6ng cong ty 90 do. Chinh phii iiy quy&n cho cac b9,

co quan

ngang bi) quye't djnh thanh I~p. g6m tir 5 don vi thanh vien tr6 Jen va c6 v6n tir
500 ty d6ng tr6 Jen theo quye't djnh 90/TTg ngay 07/3/1994.

+ Cac DNNN Ia

thanh vien

h~ch

thuoc trong cac t6ng cong ty 91 va 90.

10

toan dl)c

l~p

hoi).c

h~ch

toan ph\I


+ Cac DNNN d(>c l~p do UBND tinh, thanh pho' tnfc thu(>c trung u'ong
quye't djnh thanh l~p.
- Lo<1-i DNNN nhieu chii si'I hii'u, trong d6 Nha nude niim c6 phiin (CP)
chi ph6i ho~c CP d~c biet, lo<1-i nay c6 cac d<1-ng nhu':

+ Cong ty c6 phiin (CTCP) ma trong d6 CP ciia Nha nude chie'm tren

sq% t6ng so' CP ciia cong ty.
+ CTCP ma trong d6 CP ciia nha nude ft nhilt gilp 2 liin CP ciia c6
dong (CD) ldn nhilt khac trong cong ty.

+ CTCP ma trong d6 nha nude khong c6 CP chi ph6i nhu'ng c6 quyen
quye't djnh m<;it s6 viln de quan tr9ng ciia cong ty theo thoa thu~n trong dieu le
cong ty.

+ Cac cong ty lien doanh d119c thanh l~p do lien doanh giUa DNNN
vdi cac DN, cac thanh phiin kinh te' khac, trong cong ty nay c6 phiin si'I hii'u nha
nude chie'm ty le chi ph6i (tren 50% t6ng s6 v6n dieu le ciia cong ty).
1.2.2. Can cu vao ca'p quan IV : C6 2 10<1-i
-

DNNN trung u'ong: trt!c thui;ic cac bQ nganh trung u'ong va do nha nude

trung u'ong thanh l~p va quiln ly. DNNN trung u'ong c6 nhiem V\j tht!c hien cac
mvc tieu KTXH mang tftm qu6c gia va dong g6p tft!c tie'p ngan sach Nha nude
trung u'ong.
- DNNN dja phu'ong: do Uy Ban Nhan Dan (UBND) cac tinh, thanh ph6
trt!c thu(>c Trung u'ong diiu tu' v6n, thanh l~p va t6 chii'c quiln ly nhlim phvc V\I cac
mvc tieu KTXH cfing nhu' t<1-o ngu6n thu cho ngan sach dja phu'ong.
1.2.3. Can cu vao qui mo ciia DNNN:
Qui mo DN Ia khai niem t6ng quat philn anh mii'c d(> va trlnh dQ si't dvng ciia
cac ngu6n lt!C (lao d(>ng, v6n) Va kha nilng t<1-0 ra cac san ph§'m va djch V\I dap
ii'ng nhu ciiu ciia xii h(>i.

CJ Viet Nam hien nay he th6ng DNNN du'<;Jc phan chia lam 2 10<1-i:
- DNNN c6 qui mo vua va nho: La nhun,g DN c6 v6n dieu le dudi 5 ty
d6ng va c6 s6lao di;ing trung blnh hang nam du'di 200 ngu'oi.

- DNNN c6 qui mo ldn: La rihung DNNN khong thui;ic dien tren.

11


1.3. Dinh hu'dng phat triin vi\ mdt s6 chinh sach dcfi mdi DNNN
trong giai doan hien nay
Nh~m phat huy vai tro chii d~o ciia DNNN trong nen k:inh te' nhieu thanh
ph~n, v~n hanh theo co che' thj tru'ong c6 slf quan ly va dieu tie't vi mo ciia Nha

nu'dc; d6ng thoi t~o dieu kic$n cho DNNN ciing c6 vj the' c~nh tranh tren thi tru'ong
vdi cac thanh ph~n kinh te' khac trong nude, ciing nhu c6 dii sue m~nh d€ d6i m~t
vdi SJ! xam nh~p ciia d6i thii nu'dc ngoai, E>ang va Nha nude ta luon quan tam de'n
vic$c d6i mdi DNNN cho phu hc_lp vdi XU the' phat tri€n mdi.
Vic$c dBi mdi DNNN luon gifn lien vdi qua trinh t6 chuc va sifp xe'p l~i
DNNN, trong d6 m<)t m~t phai cung c6 va nang cao chilt lu'c_lng ho~t d<)ng ciia
DNNN, m~t khac phai giam thi€u s6 luQng DNNN hic$n c6 thong qua vic$c giai
th€, sap nh~p ho~c CB ph~n h6a (CPH) toan b(\ ho~c m9t ph~n DNNN n~m trong
dic$n sifp xe'p l~i.
Theo tinh th~n Nghj quye't E>~i h(\i toan qu6c l~n thu VIII E>ang C(\ng san
Vic$t Nam, sau khi da t6ng ke't danh gia thanh qua 10 nam d6i mdi, rut ra bai hQc
k:inh nghic$m ve nhung gi da lam du'c_lc va chu'a lam du'c_lc ciia thanh ph~n kinh te'
Nha nu'dc, E>~i h(\i da th6ng nhilt de ra cac chii tru'ong phat tri€n cho thanh ph~n
kinh te' nha nu'dc nhu' sau:
- Tie'p (\Jc d6i mdi va phat tri€n c6 hic$u qua thanh ph~n k:inh te' nha nu'oc d€
lam t6t vai tro chii d~o trong nen kinh te' qu6c dan, lam don b§'y d§'y nhanh qua
trlnh tang tru'dng kinh te' va giai quye't cac viln de ve KTXH md duong, hu'ong
diin, h6 trc.I cho cac thanh ph~n k:inh te' khac phat tri€n, lam llfc lu'Qng v~t chilt chii
ye'u d€ Nha nu'dc thJ!c hic$n chuc nang quan ly va dieu tie't nen k:inh te', t~o nen
tang cho che' d(\ xii hoi mdi phat tri€n.

- £>6i mdi va tang cu'ong hic$u qua ho~t d9ng ciia thanh ph~n kinh te' nha
nu'dc trong linh vlfc phan ph6i lu'U thong, phat huy vai tro trQng tam k:inh te', khoa
h9c cong nghc$, van h6a - xa hi)i ciia DNNN trong nong, Iam, ngu' nghic$p, chu
tr9ng de'n DNNN ho~t d(\ng c'J mien nui, hai dao, vung sau, vung xa, dan t9c it
ngu'oi.
- Tri€n khai tich clfc va vung chifc vic$c CPH cac DNNN d€ huy d(\ng them
v6n, t~o them d<)ng IJ!c d€ DN lam an c6 hic$u qua va dii sue c~nh tranh, lam cho

12


tai siin cua Nha nu'dc ngay cang tang !en, Ben qmh cac DN c6 100% v6n Nha
nude, cftn c6 nhi€u DN ma Nha nude chi nifm da s6 ho~c c6 phftn (CP) chi ph6i.
GQi them CP ho~c ban CP cho nhii'ng nguoi Iao d(>ng trong DN, cac t6 chuc, ca
nhiin ngoai DN theo cac muc dQ khac nhau tuy vao titng tru'ong h<;lp c1,1 thl Ti€n
buy d/?ng du<;Jc tit ngu5n CPH DNNN phai du'<;lc dung vao vi~c dftu tu' m6 rmo san xuilt.
- Ta.p trung ngu6n Ilfc d€ phat tri€n kinh te' Nha nude trong nhii'ng nganh,
!Inh vlfc trc.mg ye'u nhu' ke't cilu h"1 tftng, h~ th6ng tai chinh ngiin hang, bao hi€m,
nhii'ng co s6 san xuilt, thu'ong m"1i, djch v1,1 quan tr9ng, mtieu cong ich, qu6c phong, an ninh, DN c6 qui mo Ion, cong ngh~ tie'n bi?, kinh
doanh CO hi~u qua, l"10 ngu6n thu chu ye'u Va CO ban cho ngan sach.
,,.

...

,

~

,..,

A>

"

2. CAC HINH THUC SAP XEP, DOI MOI DNNN
2.1. DNNN nilm giii' 100% vo'n
2.1.1. Do1 v6'i DN boat dong kinb doanb
- Nha nude giii' 100% v6n d6i vdi DN ho'"1t d/?ng kinh doanh trong linh
vlfc dQc quy€n Nha nude, bao g6m: va.t !i~u n6, boa chilt d/?c, chilt ph6ng X"1, h~

•

th6ng truy€n tai di~n qu6c gia, m"1ng tr1,1c thong tin qu6c gia va qu6c te', san xuilt
thu6c Ia die'u.
- Nha nude giii' CP chi ph6i ho~c giii' 100% v6n d6i vdi DNNN ho"1t d/?ng
kinh doanh trong cac nganh Va Jinh V\fC: ban buon Iu'dng thlfc, ban buon Xiing dftu,
san xuilt di~n, khai thac cac khoang san quan tr9ng, san xuilt mQt s6 San phifm Cd
khi ... ; chu ye'u Ia cac DN c6 quy mo ldn, c6 dong g6p Ion cho ngiin sach, di dftu
trong vi~c ling d1,1ng cong ngh~ miii nhQn, cong ngh~ cao va g6p phftn quan tr9ng
6n djnh kinh te' vI mo. Nhii'ng DN ho"1t d/?ng kinh doanh bao dam nhu c~u thie't
ye'u cho phat tri€n san xuilt va nang cao doi sO'ng va.t chilt, tinh th~n cua d6ng bao
nong th on, d6ng bao cac dan tQC mi€n nui, vung sau, vung xa.
2.1.2. Do1 v6'i DN boat dong cong fcb
- Nha nude giii' 100% v6n d6i vdi cac DN cong ich ho"1t d/?ng trong cac
Jinh V\fC: in b"1C Va Chung chi CO gia; di€u hanh bay; bao dam hang hai; ki€m soat
va phiin ph6i t~ng s6 vo tuye'n di~n; san xuilt, si'ta chii'a vii khi, khi tai, trang bi
chuyen dung cho qu6c phong, an ninh; DN du'<;Jc giao thlfc hi~n nhi~m V\I qu6c

13


phong d~c bi~t va cac DN tvoi quo'c phong theo quye't djnh ciia Chinh phii. Cac DN ciia quan dqi va cong an
dU'QC sifp xe'p Va phat tri€n theo djnh bl.tong nay.
- Nha nU'oc giii' 100% v6n ho~c CP chi ph6i d6i voi nhung DN cong ich
dang hogioi !On; XUfft ban Sach giao khoa, ... , san XUfft san ph§'.m Va Cung ung djch Vl,l khac
theo quy djnh ciia Chinh phii.
2.2. DNNN cfin tie'n hanh CPH
2.2.1. Khai niem CPH DNNN
CPH DNNN Ia qua trlnh chuy€n mQt so' DNNN thanh CTCP. E>ay la qua
trlnh chuy€n mC6 dong (CE>) nhilm nang cao hi~u qua SXKD ciia DN, tlao dqng thl!c s1f lam chii DN. CPH DNNN khong phai Ia tU' nhan h6a DNNN.
CTCP Nha nU'oc la cong ty ma Nha nU'oc niim CP chi ph6i hay CP d~c bi~t,
c6 quy€n phat hanh chung khoan ra cong chung theo quy djnh ciia phap lu~t v€
chung khoan. DNNN khi tie'n hanh CPH c6 th€ ch9n I trong 4 phU'ong thuc.
(Phi] il]C 1 - Nhii'ng hinh thuc CPH DNNN)
'

Voi nhung d~c tinh tren, thl!c hi~n CPH DNNN dung diin se la mt6t, khiic ph\lc nhii'ng va'n d€ ye'u kem trong khu v1fc DNNN hi~n nay.
2.2.2. Muc tieu c6 phfin hoa DNNN
Nhilm tlao dqng; d€ su d1,1ng c6 hi~:u qua v6n, tai siin ciia nha nude va huy dqng them v6n
xii hqi vao phat tri€n SXKD; tc6 hi~u qua cho DNNN; phat huy vai tro lam chu thl!c sl! ciia nguoi lao dqng, ciia
CE> va tang cl.tong Sl! giam sat ciia xii hqi d6i voi DN; biio dam hai boa l<;1i ich ciia

Nha nU'oc, DN va ngU'oi lao dqng.
E>6i tu9ng CPH la nhii'ng DNNN hi~n c6, ma :Nha nU'oc khong cv6n, khong ph\l thuquy€n can cu vao djnh hU'ong siip xe'p, phat tri€n DNNN va di€u ki~n thl!c te' ciia

14


tirng DN ma quye't djnh chuy€n DNNN hi~n c6 th~nh CTCP, trong d6 Nha nu'oc
c6 CP chi ph6i, CP dij.c bi~t. CP a muc tha'p, hoij.c Nha nu'oc khong giu CP.
2.3. DNNN din thuc hien cac hinh thuc da dang si'J hi1u khac
2.3.1 DNNN can thuc hien giao, ban, khoan, cho thue
D6i voi DN quy mo nho c6 v6n nha nuoc duoi 5 ti d6ng. Nha nu'oc. khong
c~n nlim giu vii khong CPH du'c;Jc, tuy th\(c te' cua tirng DN, eel quan nha nu'oc c6

thii'm quy€n quye't djnh m9t trong cac hinh thuc: giao, ban, khoan kinh doanh, cho
thue. Khuye'n khich DNNN da giao, ban du'c;Jc chuy€n thanh CTCP cua nguoi Iao
d9ng.
M1,1c tieu cua vi~c giao, ban, khoan kinh doanh, cho thue toan b9 hay m9t
DNNNnh~m:

- T~o di€u ki~n eel ca'u l~i DNNN, nang cao hi~u qua kinh te' va sue c~nh
tranh cua khu v\fc kinh te' Nha nu'oc. Giam bot chi phi va trach nhi~m di€u hanh
kinh doanh cua Nha nu'oc; dam bao lc;Ji ich chung cua ca Nha nuoc vii nguoi lao
d9ng.
- Bao dam vi~c lam cho nguoi Iao d9ng; thay d6i phuong thuc quan Iy
DN, t~o d9ng Jgc d€ phat huy quy€n lam chu cua ngu'oi lao d9ng; sii' dqng c6 hi~u
qua hon so' tai san da d~u tu', khai thac m9i ti€m nang trong cac thanh ph~n kinh
te' d€ d~u tu' phat tri€n SXKD.
2.3.1.1. Giao DNNN cho Hip th~ ngiiili lao dong

'

La vi~c chuy~n DNNN vii tai san nha nude t~i DN thanh sd hliu cua t~p th€
ngu'oi Iao d9ng c6 di€u ki~n rang bu9c. Cac di€u ki~n cq th€ sau:
- T~p th€ nguoi Iao d9ng trong DN do Ban cha'p hanh Cong Doan d~i
di~n hoij.c ngu'oi du'c;Jc D~i h9i toan th€ cong nhan vien chuc trong DN b~u lam d~i
di~n tl,l' nguy~n

dang ky

nh~n

giao DN.

- Cam ke't dfiu tu them d€ phat tri€n SXKD, bao dam vi~c Jam t6i thi€u

tit 3 nam trd Jen, d6ng d~y du bao hi€m cho nguoi Iao d9ng trong DN.
- Ke' thua ph~n Cong nc;J Juan chuy€n (trir nc;J kh6 doi) cua DN theo thoa
thu~n

giua ben giao va ben nh~n DN.
- Cam ke't khong cho thue, chuy€n nhu'c;Jng, tlf giai th€ DN trong thoi h~n

t6i thi€u Ia 3 nam sau khi giao.

15


- Khi du di€u ki~n chuy€n nhu'<;1ng phai thanh toan I11i cho Nha nu'oc 30%
gia ttj CP t11i thoi di€m du'qc giao DN.

2.3.1.2. Ban DNNN
La vi~c chuy€n d5i si'I hii'u c6 thu ti€n toan ]?9 tai san cua DNNN sang si'I
hii'u t~p th€, ca nhan ho~c phap nhan khac. Can ell' vao quye't djnh phe duyi;\t ban
DN cua c!p c6 thilm quy€n, Giam d6c DN thong bao cho toan th€ ngu'oi lao d9ng
trong DN va tren phu'ong tii;\n thong tin d11i chung; t5 chdc dang ky danh sach
ngu'oi mua DN trong thoi h11n 30 ngay, theo 2 hlnh thdc:
- T5 chuc ban DN theo phu'Clng thti'c da'u thilu.
- T5 chti'c ban DN theo phu'Clng thuc trt!c tie'p
2.3.1.3. Khoan kinh doanh do'i vai DNNN
La phu'ong thti'c quan ly DNNN ma ben nh~n khoan du'qc giao quy€n quan ly
DN, c6 nghia vv tht!c hi~n m9t s6 chi tieu, bao dam cac di€u ki~n vii du'qc hu'i'lng
cac quy€n !qi theo hqp d6ng khoan.
- Can

cu vao d~c di€m cua tung nganh, ke't qua kinh doanh cua DN, cilp

c6 thilm quy€n ra quye't djnh khoan kinh doanh quy djnh n9i dung, chi tieu va
di€u kii;\n khoan kinh doanh nhu'ng phai xem xet cac yeu cilu: Bao toan v6n Nha
nu'oc, giai quye't vii;\c lam vii dong du bao hi€m cho ngu'oi lao d9ng, tang !qi
nhu~n ho~c giam !6 DN va tht!c hi~n cac chinh sach cua Nha nu'oc va cac hqp .

d6ng dii ky.
-

N9i dung khoan kinh doanh, cac di€u ki~n khoan, quy€n vii trach

nhii;\m cv th€ cua cac ben trong giao nh~n khoan; nQi dung hqp d6ng phai du'qc
trao d5i va thoa thu~n giii'a ngu'oi nh~n khoan va ngu'oi giao khoan kinh doanh.
2.3.1.4. Cho thue DNNN
La hinh thuc chuy€n giao cho ngu'oi nh~n thtie quy€n sii' d1,1ng tai san va lao

d(>ng trong DN theo cac di~u kien ghi trong hqp d6ng thue. Ngu'oi thue c6 th€ lt!a
ch9n thue DN theo cac hinh thli'c sau:
- Thue tai san cua DN
- Thue DN ho11t d9ng.
2.3.2. Chuy~n d6'i DNNN thanh cfing ty TNHH mfit thanh vien

16


D6 la vi~c chuy€n d6i cac DNNN con 100% v6n so hil'u Nha mtoc thu9c l!nh
vgc kinh doanh thanh Cong ty TNHH m9t thanh vien, nhllm d€ DNNN duc;lc ho<_1.t
d<:Jng trong moi truong phap ly blnh d~ng voi nhfi'ng DN khac DNNN. Sau khi
chuy€n sang hlnh thuc Cong ty TNHH m9t thanh vien, DN v<1n duy trl so hil'u Nha
nuoc va ho<_1.t d<:Jng cua Cong ty vlt'a chju tac d<:Jng ciia lu~t DNNN va chju tac
d9ng ciia lu~t DN.
Cac DNNN, DN ciia t6 chuc chinh tri, t6 chuc chinh tri - xii h6i c6 du cac
•

I

•

•

di~u ki~n sau day duc;1c chuy€nd6i thanh cong ty TNHH m<:Jt thanh vien:

- La DN ho<_1.t d9ng kinh doanh, do Nha nuoc hoij.c t6 chuc chinh ttj, t6
chuc chinh tri- xii h<:Ji quyet djnh n- Khong thu<:Jc di~n giao, ban, khoan kinh doanh, cho thue, giai th€, pha
san DN hoij.c khong nllm trong keho<_1.ch CPH.

Vil$c Cong ty h6a DNNN nhlim xac l~p trach nhil$m d<_1.i dil$n so hU'u nhfi'ng
ngu6n v6n t<_1.i DN, t<_1.o di~u kil$n cho vil$c thgc hil$n quy che dan chii trong DNNN,
bao dam cong bllng tu'ong d6i gifi'a nguoi lao d9ng trong DNNN voi nguoi lao
d<:Jng trong cac DN khac.
2.3.3. Cac hinh thuc slip xe'p khac
Cac DNNN khong thgc hil$n duc;1c cac hlnh thuc n6i tren, c6 th~ thgc hi~n
cac hlnh thuc sifp xe'p nhu' sap nh~p, giai th€, pha san
2.3.3.1. Sap nhap:
- D6i voi cac DNNN kinh doanh c6 nhfi'ng nganh ngh~ gi6ng nhau thl
thgc hil$n giai phap sap nh~p, nhllm tranh tlnh tr<_1.ng kinh doanh ch6ng cheo, mij.t
khac lam tang v6n d~u tu, giilm bot chi phi quan ly di~u hanh.
- D6i voi cac DNNN vlt'a va nho kinh doanh kem hil$u qua, thgc hi~n
giai phap gia nh~p cac T6ng cong ty nhlim tang n<:Ji IJ!c va phat huy the m<_1.nh kinh
doanh ciia nganh.
2.3.3.2. Giai th~:
DNNN thu9c d6i tttc;lng xem xet giai th€ trong ~ac trttong hc;lp sau:
- Het thoi h<_1.n kinh doanh ghi trong quyet djnh thanh l~p va gilly chung
nh~n

dang ky kinh doanh ma DN khong xin gia h<_1.n.

17


- Vii$c tie'p tl)c duy tri DN la khong can thiet theo quy ho<.1ch, sap xep, t6
chuc l<.1i DN cua cac b(J, nganh, dia phttong, T6ng cong ty.
- Kinh doanh thua 16 03 nam lien tie'p vii c6 s6 I6 luy ke b~ng % v6n Nha
nttoc t<.1i DN tri'i Jen nhttng chtta roi vao tinh tr<.1ng milt kha nang thanh toan cac
khoan nQ phai tra den h<.1n, tuy da ap d!Jng cac bii$n phap tai chinh.
- DN cong ich kh6ng th\fc hii$n dttQc cac nhii$m VIJ do Nha nttoc giao 02

nam lien ticefp tuy da dttQC ap d1Jng cac bii$n phap dn thiceft.
2.3.3.3. Pha san:
D6i voi nhung DNNN kinh doanh thua 16 keo dai vii tlnh hlnh c6ng nQ !On
kh6ng c6 kha nang thanh t6an thi kien quye't th\fc hii$n hlnh thuc pha san DN.
3. SU' CAN THIET PHAI SAP XEP, DOI MOI DNNN
3.1. Nhii'ng co si'I d~ thu'c hien viec s~p xe'p, d3.1.1. Nhii'ng co si'l ly Juan khoa hoc
Sau khi dilt nttoc th6ng nhilt, nttoc ta dll'ng trttoc nhung kh6 khan d€ xay
d\l'ng vii phat tri€n. Vi xuilt phat di€m thilp cua nSn kinh te', l<.1i chiu h~u qua
nijng nS cua chie'n tranh. Trinh d('>, trang thiet bi ky thu~t va cong nghi$ san xuilt
cling nhtt ke't cilu h<.1 tang ph6 bie'n l<.1c h~u. Co cilu kinh te' viin mang dijc trttng
cua m(Jt s6 nttoc nong nghii$p kem phat tri€n, duy trl qua Iau co che' t~p trung,
quan lieu, bao cilp va s\f bilt 6n trong quan hi$ voi, m(Jt s6 nttoc. Tuy nhien c6ng
CUQC d6i moi nSn kinh te' dii dttQc D<.1i .h(Ji Dang Jan thu VII (6/1991) CIJ th€ h6a va
tri€n khai th\l'c hii$n, mang l<.1i nhung thanh t\l'U to !On va rilt quan trqng ma chung
ta dii d<.1t dttQc trong thoi gian vua qua la:
Ml)t la, dilt nttoc dii thoat khoi khung hoang KTXH, vttqt qua kh6 khan nhilt

Ia trong thoi ky khung hoang tai chinh tiSn ti$ i'1 Chau

A, nSn kinh te tang trtti'ing

t6c d9 cao, nam 2000 tang hon gilp doi so voi nam 1990. NSn kinh te tu ch6 san
xua't khong dap U"ng dtt9c nhu ciiu, k€ ca nhu ciiu thie't ye'u, thl nay lttong th\fc,
th\l'c ph£m, nhiSu mijt hang tieu dung khong nhcrng biio dam du nhu cau va chiem
!Inh dttQc thi trttong trong nttoc ma con tang dttQc xuilt kh£u.

Hai la, co che quiin ly kinh te da c6 nhung thay d6i co ban. Tu co che quiin
ly t~p trung quan lieu bao ca'p da chuy€n sang co che thi trttong theo dinh hu'ong

18


'I'

' chi c6 hai thanh ph~n kinh te' nha mroc va kinh te' t~p th€
XHCN; tu ch8 ch ii ye'u
da chuy€n sang nSn kinh te' nhiSu thanh ph~n, trong d6 kinh te' nha mtoc dong vai
tro chii d~o.
Ba Iii, tu ch8 bao vay, cii'm v~n, chung ta da tung buoc h(li nh~p c6 hi~u qua

voi kinh te' quo'c te', md r(\ng quan h~ voi cac t6 chuc tai chinh quo'c te', phat tri€n
quan h~ kinh te' voi h~u khifp cac nude, gia nh~p va c6 vai tro ngay cang tich c11c
trong nhiSu t6 chuc quo'c te' va khu v11c. C9 th€ la cho de'n nay nude ta da c6 quan
h~ ngo~i

giao voi 167 ngu'oc; quan h~ buon ban song phu'ong voi 154 nu'oc; c6 70

nu'oc va khu VtlC li'inh th6 d~u tu' vao Vi~t Nam. Hi~n nay nu'dc ta la thanh vien
ciia kho'i ASEAN, gia nh~p cac cac t6 chuc AFTA, APEC, OPEC va chua'.n bi gia
nh~pWTO.

-

3.1.2. Nhii'ng .cd si'J phap If
Chii tru'ong s:ip xe'p, deli moi va nang cao hit$u qua DNNN ciia
Dang va Nha nu'oc ta l~n d~u tien du'<;lc th€ hit$n r6 rang t~i Nghj quye't
H(\i nghi l~n thu 2 ciia BCH Trung uong Dang kh6a VII (thang 11/1991)

"Chuyin mf)t so' DN QuO'c doanh co difu kiQn thanh CTCP va thanh lt]p

m{jt so' cong ty Quoc doanh CP mdi, phdi tam thf diim, chi dqo chijt che,
rut kinh nghiQm chu ddo trltdc khi ma r{jng trong phqm vi thfch hchii tru'ong d6 du'<;lc tie'p t9C kh~ng djnh va thtlc hi~n kien quye't hon

(J

Nghi quye't D~i h(li d~i bi€u toan qu6c J:fn thu VIII, IX.
Tren co sc'J d6, Chinh phii da tri€ri khai, thtlc hi~n tung bu'dc cac Nghj
quye't n6i tren thong qua
Tinh de'n nay da c6

nhi~u

vi~c

ban hanh cac van ban

van ban

Lu~t

va du'oi

lu~t

lu~t

va du'oi

lu~t.

ciia cac nganh, cac b(\

c6 lien quan d€ tri€n khai cong tac s:ip xe'p, d6i moi DNNN c'J nu'oc ta.

(Phq. lq.c 2 • Cac van ban lu~t va du'oi lu~t v~ cong tac sl'ip xe'p,
dd'i m~i DNNN)
D~c bi~t vdi quye't djnh so' 111/1998/QD· TTg ngay 29/06/1998 ciia

Thii Tuong chinh phii "Vi vifc thdnh lt]p ban dlfi mdi qudn lj DN Trung

ltdng", nghi djnh 103/1993~NtD-C!iftfd'b~~1fteQti1 giao, ban, khotin kinh
doanh, cho thue DNNN ~ lhU\m;.iUfilHlt.lfli1,11"l>lni.i._.. Mt >-CP ciia chinh phii . ban

(~.:;f;Ji1~h! 1 14i:n.la.tfy1i~O.!i!~i¥
19


hanh"Vf vifc chuyin DNNN thanh CTCT" va da to ro quye't tam dify
m~nh tie'n trinh siip xe'p, d6i mdi DNNN ciia chinh phii.

3.2. Qua trinh siip xe'p. dfii mai DNNN d nude ta trong thoi gian qua
3.2.1. Cac giai doan siip xe'p
ThJ!c hic$n dttong !6i d6i mdi ciia Dang, hon mttoi nam qua, tu nam 1991 de'n
nay, Chinh phii da dify m~nh cong CUQC d6i mdi va tie'n hanh ba d<;1t siip xe'p ldn
d~ cac DN ho<;lt d(lng c6 hic$u qua hon Ia:

Dqt t/111 nhiit (1990 - 1993): Day la giai do<;ln th\fc hic$n cac giai phap c6
tinh chai tlnh the' nh~m t~p trung giai quye't v€ t6 chuc xay d\fng co che', chinh
sach va tai chinh d€ s~p xe'p cac don vi Cd so. Can cu phap ly cho d

djnh so' 315 - HDBT (ngay 01/9/1990) v€ cha'n chinh va t6 chuc l<;li SXKD trong
khu v\fc kinh te' qu6c doanh va nghj djnh so' 388 - HDBT ciia H(li d6ng B(l trttong
ngay (20/11/1991) ban hanh quiche' v€ thanh l~p va giai th~ DNNN. Day la lffn
d~u tien tie'n hanh "ki~m ke" toan b(l DNNN, phan'tich va danh gia tlnh hmh ho~t

di)ng, tren co sa d6 dtta ra nhung quy djnh t6i thi~u v€ v6n phap djnh, ngarih ngh€
kinh doanh, qui mo san xua't, lu~n chung v€ thi trU'ong, tieu th\! san pha'.m trorig
vic$c thanh

l~p

DNNN.

Dqt thu hai (1994 - 1997): ThJ!c hic$n cac quye't djnh so' 90/TTg, so' 91/TTg
ngay 07/3/1994, chi thj so' 500/TTg ngay 28/5/1995 ciia Thu tttong Chinh phu, tie'p
t\lc s~p xe'p t6ng th€ d€ hlnh thanh he$ th6ng DNNN, giai th~ nhung lien hic$p xi
nghic$p, t6ng cong ty c6 tinh cha't hanh chinh trung gian, d6ng thoi qua lffn s~p xe'p
nay t~o di€u kic$n th\fc hic$n mi)t bu'dc t~p trung h6a b~ng vic$c t6 chuc nhung t6ng
cong ty c6 qui mo Ion (TCT91) va qui mo vua (TCT 90) phu hkhach quan, nang cao kha riang tich t\l ciia cac t6ng cong ty trong thoi ky CNHHDH da't nu'dc. Trang t6 chuc quan ly, bo dffn che' d(l chii quan va cac cilp hanh
chinh chii quan, phan biet quan

ly nha nude vii quiln ly SXKD, vita nang cao hon

nua tfnh chu d(lng, t\f chu, vua tang CU'ong vai tro quan ly nha nU'OC CUa cac Cd
quan quan ly cua chinh quy€n cac cilp. Cung trong giai do<;ln nay, Chinh phu da
ban hanh Nghi djnh 28/CP ngay 07/5/1996 v€ chuy~n m(lt s6DNNN thanh CTCP.

Dttong Dang kh6a VIII tu giUa nam 1998 de'n nay Chinh phu dii ban hanh nghi djnh

20


s6 44/1998/ND-CP ve vi¢c chuy€n DNNN thanh CTCP, nghi djnh s6
103/1999/ND-CP ve giao, ban, khoan kinh doanh, cho thue DNNN. Tieh hanh
phan lo<).i va slip xep DNNN, xac djnh danh mtJ.c DNNN chu'a tie'n hanh CPH, DN
CPH ma nha nude nlim CP chi ph6i; thitc hi¢n giao, ban, khoan kinh doanh, cho
thue nhung DNNN qui mo nho, thua 16 keo dai hoii.c khong cffn duy trl si'J hliu nha .
nude; ci'tng c6 va hoan thi¢n t6ng cong ty nha nude; thitc hi¢n cac bi¢n phap lanh
m<).nh h6a tai chinh; l~p ke' ho<).ch d6i mdi DN, hoan thi¢n quan ly, nang cao sue
'

C<).nh tranh va kha niing h(>i nh~p kinh te' qu6c te' ci'ta DNNN.
3.2.2. Cac thanh tu'u dat dude
Qua hdn 10 niim slip xe'p, chuy€n d6i, h¢ th6ng DNNN tung budc du'<;Jc ci'tng
c6 va d6ng g6p tich cite vao thanh titu ci'ta qua trlnh d6i mdi nen kinh te'. Nhu v~y,
qua ba d<;Jt slip xe'p va nang cao hi¢u qua ho<).t d(>ng ci'ta h¢ th6ng DNNN, da d<).t
m9t s6 thanh titu nhu' sau:

Thu nhat, qua trinh thitc hi¢n Cd che chinh sach thoi gian qua da bu'dc dffu
hlnh thanh du'<;Jc khung phap ly tu'dng d6i cd ban d€ chuy€n DNNN sang kinh
doanh theo cd che' thi tru'ong c6 sit quan ly ci'ta nha nude, xac l~p dffn quyen tit
chii, tit chiu trach nhi¢m trong SXKD, x6a dffn bao cilp va bao dam cac chinh
sach xa h(>i. Trong qua trlnh slip xe'p l<).i DNNN, nhieu DNNN da tung budc du'<;Jc
ci'tng c6, phat tri€n va thich ung trong kinh te' thi tru'ong, da chi't d(mg huy d(>ng
v6n dffu tu' mi'J r(>ng niing lite san xuilt, d6i mdi cong ngh¢, sii' dtJ.ng c6 hi¢u qua
tien v6n Va tai San, nang Cao chilt lu'<;Jng san ph£m, SUC C<).nh tranh 6n djnh, tang
vi¢c lam va cai thi¢n doi s6'ng ci'ta nguoi lao d(mg.

Thu hai, m(>t trong nhung ke't qua kha quan quan tr9ng d<).t du'<;Jc trong qua
trlnh slip xe'p l<).i DNNN trong nhung niim qua Ia

s6 DNNN da giam dang k€, tit

12.084 DN h<).ch toan d(>c l~p t<).i thoi di€m 31/12/1989 xu6ng con 5.605 DN vao

s6 lu<;Jng DNNN la
5.280, trong d6 c6 732 DN cong ich va 4.548 DN )Qnh doanh. Nhu v~y s6 lu'<;Jng
thoi di€m 31/12/1999. Tinh chung tu niim 1990 de'n 12/2000

DNNN da giam xu6ng tren m(>t nua, trong d6 48% la sap nh~p vao cac DN ldn
hdn, hi¢u qua hdn, 52% giai th€ (chi't ye'u la cac DN do tinh va huy¢n quan ly).

Thu ba, de'n nay ca nude c6 17 t6ng cong ty 91 va 77 t6ng cong ty 90 dang
ho<).t d(>ng. Cac t6ng cong ty du'<;Jc thanh l~p chi't ye'u
21

a cac nganh va cac linh vitc


nhu' Cong nghit$p, xay dlfI!g, thuy san, thll'dng ID<).i dich V\J, ngan hang, bao hi~m...
cac t6ng cong ty nay c6 1.605 DN thanh vien, chie'm 28,4% tclng s6 DN ca nll'oc
va chie'm 66% v€ van nha nu'oc, 61 % v€ lao d9ng.
Thu tll, hit$n c6 732 DNNN ho<).t d9ng cong ich chie'm 13% t6ng s6 DNNN,
trong d6 184 DN cong ich ciia cac b(l, nganh, t6ng cong ty nha nll'oc va 548 DN
ciia cac dia phll'ong. DNNN cong ich san xuilt san phffm va cung ling dich vv cong
c(lng theo chinh sach ciia nha nu'oc, do nha nll'oc giao ke' ho<).ch dij.t hang va qui
dinh gia, khung gia hoij.c phi, ho<).t d9ng chii ye'u khong vi mvc tieu !Qi nhu~n.
Thu 11iim, v€ tie'n trinh CPH DNNN, tinh de'n thang 12/2001 c6 727 DNNN

da CPH chie'm 13% t6ng s6DNNN. Trong t6ng s6,cac DNNN da CPH thi 50,6%
thUQC Jinh VVC cong nghit$p, Xay d!lng; 34,7% Ja thtiong ID<).i, dich V\J, khach S<).n,
nha hang; 9,9% Ia giao thong va 4,7% thu9c nong, liim, ngll' nghi~p va thuy san.
Hit$n nay sau khi CPH h~u he't cac DN d€u ho<).t d9ng c6 hit$u qua hon. Theo
ke't qua so b9 ciia hon 200 CTCP ho<).t d9ng tren m9t nam cho thily doanh thu tang
43%, !Qi
nh~p

nhu~n

tang hon 100%, n9p ngan sach tang 18%, lao d9ng tang 5%, thu

tang 22%. Ngoai ra ding voi vit$c CPH DNNN, thi vit$c thvc hit$n theo nghi

dinh 103/1999/ND-CP v€ bi~n phap giao, ban, khoan kinh doanh, cho thue, de'n
nay ke't qua da thvc hit$n dvoc 81 DN.
(Bang 1 -Tlnh hinh CPH va chuy~n dNhln chung qua trlnh slip xe'p va nang cao hi~u qua ho<).t d9ng DNNN trong
thoi gian qua da d<).t du'Qc nhii'ng ke't qua kha quan d6 la do dtiong !6i dung dlln
ciia Dang, sv di€u hanh kien quye't, sau sat ciia Chinh phii, cho nen nhi€u DN c6
tinh th~n chu d(\ng, sang t<).O, hQC hoi VU'On !en, ID<).nh d<).n d~U tu' chi€u sau, dcli
moi Cong nght$ trang thie°t bi, nang cao SUC C<).nh tranh trong qua trlnh h(\i nh~p.
3.2.3. Cac mat han che' ye'u kem
Tuy nhien, thvc te' trong thoi gian qua, DNNN ding da d~ i<).i m9t s6 h<).n che'
va ye'u kem doi hoi phili tie'p tvc xii' ly cac viln d€ sau day:
M~t la, sau khi slip xe'p va t6 chuc i<).i, hi~u qua SXKD va sue C<).nh tranh ciia

DNNN con thilp, chll'a tuong xung voi di€u ki~n v;a !Qi the' c6 du'Qc; tefc d9 tang
trll'dng ciia DNNN c6 bi~u hit$n giam d~n; nQ kh6 doi ngay cang !On; khong it

22


DNNN v§n con

y l~i vao sg bao h9, bao cii'p ciia nha nuoc. Theo s6 !i~u danh gia

ciia Ban d6i moi DN Trung Vong, de'n thang 02/2000 s6 DNNN c6 !iii thgc sg
chie'm 40%, s6 DN bi 16 chie'm 20%, s6 DNNN con)~i niim trong tinh tr~ng khong
6n dinh, khi 16, khi !iii va !iii ciing khong Ion. DNNN n(lp ngan sach chie'm 39,2%,
nhu'ng ph~n thue' thu nh~p DN chi c6 14,2%.
Hai la, d~u tu' d6i moi cong ngh~ ch~m, trinh d9 cong ngh~ l~c h~u dang la

ciln tri'I Ion d6i voi qua trlnh nang cao niing suii't, chii't lu'<;Jng va sue c~nh tranh cac
siln phifm tren thuong tru'ong. Hi~n nay may m6c thie't bi day chuySn siln xuii't ciia
ta l~c h~u so voi the' gioi tu 10 de'n 20 niim, th~m chi 30 niim; muc d9 hao mon
hU'u hlnh tu 30% de'n 50%. H~u qua la, chua t~o du'<;Jc nhiSu siln phifm qu6c gia,
san phifm mfii nhQn c6 ham lu'<;Jng chii't xam va cong ngh~ cao tren co si'I phat huy
!<;Ji the' so sanh n9i IJ!c ciia dii't nuoc, voi sii' dvng c6 hi~u quil h<;Jp tac kinh te' qu6c
te'; khil niing c~nh tranh tren thi tru'ong qu6c te' va trong nu'oc ciia san phifm cac
DNNN lam ra thii'p.
Ba la, lao d(\ng doi du, thie'u vi~c lam va trlnh d(\ chuyen mon thii'p kem ciia

lao d9ng, can b9 quiln ly dang la m9t kh6 khan IOn, ilnh hui'lng de'n qua trlnh d6i
moi va phat tri~n DNNN. Theo s61i~u B(l lao d(lng- Thuong binh va xii h(li, hi~n
nay s6 lao d(lng khong c6 vi~c lam thuong xuyen va milt vi~c lam i'I cac DN
khoilng 20%, c6 DN Jen toi 40%.
Bffn la, vi~c CPH, da d~ng h6a cac hlnh thuc si'I hihl trong DN, voi mo hlnh

CTCP c6 v6n ciia nha nuoc chi ph6i ho~c tham gia con nhiSu vuon mifc vs cil

nh~n thuc va co che' tie'n hanh.

Nhln chung vi~c CPH DNNN tie'n hanh rii't ch~m va khong dSu, i'I m9t s6B(l,
T6ng cong ty va dja phuong, s6 DNNN CPH con rii't it. Tinh chung ca nu'oc hi~n
c6 212 DN dii CPH chie'm 13,7% t6ng s6 DNNN hi~n c6 va thgc hi~n bi~n phap
giao, ban, khoan, cho thue (theo nghi djnh 103/1999/ND-CP) chi du<;Jc 81 DN.

3.3. Su ciln thie't phai silp xe'p, d6i mdi nhlim nang cao hrnu qua hoat dong
DNNN
Qua trlnh d6i moi toan di~n nSn kinh te' nuoc ta dii trili qua hon 1o nam.
Nhii'ng thanh tl!U d~t du<;Jc cua qua trlnh d6 he't sue to IOn rii't dang tg hao. Song,
ben c~nh nhii'ng thanh tl!U d~t du'<;Jc, nSn kinh te' nu'oc ta dang dung tru'oc nhii'ng
23


thach thuc. Nh~m thgc hi~n mJ.lc tieu dffy m;:i.nh hon nua sJ! nghi~p d6i mdi theo
tinh th~n h(>i nghi l~n thu 3 Ban cha'p hanh trung u'cfng Dang kh6a IX da nha'n
m;:i.nh "tiep t[JC sif.p xep, di/i mui, phat triin va niing cao hi?u qua DNNN". Day
la m(>t chu tru'cfng ldn cua Dang c~n du'<;JC cac clip, cac ngaiih

tu trung u'cfng de'n

dia phu'cfng, ccf si'I quan tri~t va t6 chuc thgc hi~n. MJ.lc tieu nay vita thS hi~n tinh
ccf ban, vita thS hi~n tinh chie'n lu'<;Jc !au dai.
Tinh ccf ban cua m\IC tieu thS hi~n i'1 vi~c xac dinh r6 vi tri, chuc nang cua
DNNN d6i vdi toan b(> n€n kinh te' qu6c dan. Di€u nay gitip chting ta c6 nh~n thuc
dung difn hon v€ DNNN khong chi c~n thie't cho doi s6ng dan sinh, cho sg nghi~p
cling c6 qu6c phong, an ninh, ma con Ia nhan t6 n6ng c6t dii'y nhanh t6c d(> tang
tru'i'lng cua n€n kinh te'.
Tinh chie'n lu'<;Jc cua mJ.lc tieu thS hi~n i'1 vi~c xac djnh DNNN Ia n€n tang

cho qua trl.nh CNH-HDH theo dinh hudng XHCN cua n€n kinh te' nude ta, nh~m
xay dgng nude ta trd thanh m(>t nude "Diin giau, nude mr.mh, xii hQi ciJng bling,

diin chu, viin minh ".
Cho nen va'n d€ d~t ra la trong giai do;:i.n hi~n nay, vi sao phai sifp xe'p va
nang cao hi~u qua ho;:i.t d(>ng cua DNNN i'1 nude ta.

Trude tien, phai xua't phat tu vi tri, vai tro cua DNNN trong n€n kinh te' qu6c
dan. N€n kinh te' nude ta la n€n kinh te' thi tru'ong dinh hudng XHCN. D6 la n€n
kinh te' dga tren che' d(> cong hliu v€ nhung tu' li~u san xua't chu ye'u. VJ. the', kinh
te' nha nude, ma nong c6t la DNNN phai giu vai tro chu d;:i.o trong n€n kinh te' nay.
Danh gia v€ vai tro cua DNNN trong nhung nam qua, D;:i.i h(>i IX chi ro:

"DNNN dii chi phlfi dllCUa nin kinh te'; gop phiin chu y{u di kinh t{ nha nllUC thljc hifn dllchu dr.w, iJn djnh va phat triin KTXH, tiing the' va life cua diit nlluc ".
C1.1 th€ nam 2000, DNNN san xua't chie'm 39,9% GDP, d6ng g6p 39,2% thu
ngan sach nha nude, 50% xua't khii'u nhu' v~y xet ca v€ ly lu~n va thgc ti~n.
DNNN da giu vai tro chu d;:i.o trong n€n kinh te' nude ta.
Ben c;:i.nh nhung thanh tJ!U, DNNN ding con nhung m~t h;:i.n che', ye'u kem,
c6 m~t ra't nghiem trc;mg nhu: Quy mo san xufit nho, ccf ca'u con nhi~u ba't h<;Jp ly,

24


chu'a th~t t~p trung vao nhung nganh, linh vlfc then cho't; nhin chung trinh di? cong
nghl$ con i<:tC

h~u,

quan Jy con kem chu'a

th~t

Slf hf chi\, tJ! chju trach nhil$m trong

SXKD; ke't qua SXKD chu'a tu'ong xung vdi cac ngu6n life dii c6 va slf hi'\ tr\) d~u
tu' Cua nha nu'oc; hil$u qua Va SUC C<:tnh tranh con thilp, n\) khong CO kha nang,
thanh toan tang Jen, lao d(?ng thie'u vil$c lam va doi du' con ldn.

Hai Iii, Xuilt phat tir yeu c~u chi\ d(?ng h(?i nh~p kinh te' quo'c te' ci\a nSn kinh
te' nu'dc ta. D<:ti h(?i IX ci\a Dang xac djnh "chu di)ng hi)i nhQp kinh te' quifc te' va

khu vlfc theo tinh than phat huy to'i da ni)i life, niing cao hi?u qua hte; dam bao di)c lijp tlf chu va dtnh hllung XHCN, bao Vf lqi ich diin ti)c, giil
vilng an nillh quoc gia, giil gin ban sdc van hoa diin ti)c, bao v? moi trllilng ".
Chi\ d(?ng h(?i nh~p kinh te' Ia m(?t chi\ tru'dng Ion ci\a Dang, chi\ tru'ong nay
doi hoi tilt ca cac cilp, cac nganh, cac linh VlfC ho<:tt d(?ng KTXH tham gia,
nhu'ng DNNN phai gill vai tro nong co't trong qua trinh nay.
DS h(?i nh~p du'\)c, doi hoi mQi DN phai dam bao cac ye'u to' Cd ban d6 la
vo'n, cong nghl$ va trlnh d(? t6 chuc quan ly. Dung tru'dc doi hoi nay, r5 rang
DNNN ci\a chung ta con chu'a dap ung du'qc.

Thu ha, toan c~u h6a la xu hu'ong khach quan ci\a nSn kinh te' the' gidi. Danh
gia vS bo'i canh quo'c te' hil$n nay, D<:ti h(?i IX ci\a Dang kh~ng djnh: "Toan ciiu
'

hoa la XU the'khach quan, /Oi CUOU cac nl/uc, bao trum het CaC tinh VlfC, vita thuc
dily hqp tac, vita tang sue ep qmh tranh va tinh tuy thui)c lfin nhau giila cac nen
kinh te'".

NSn kinh te' nude ta khong thS dung ngoai qua trinh nay. Chi\ tru'ong h9i
nh~p

kinh te' quo'c te' ciing chinh Ia qua trinh chung ta tung bu'oc tham gia qua

trinh toan c~u hoa. Hi1$n nay, chung ta dii tham gia AFTA, APEC s~p tdi se gia
nh~p WTO. LQ trinh ci\a cac qua trinh doi hoi nSn kinh te' nude ta phai niing cao

trlnh do cong nghe, trinh do t6 chuc quan ly san xuilt vii huy dong moi ngu6n life
dS dam bao sue C<:tnh tranh ci\a nSn kinh te' do'i vdi cac nu'oc trong khu VlfC va tren
the' gidi.
Tilt ca cac ly do tren, doi hoi DNNN c~n phai du'qc d6i mdi, s~p xe'p l<:ti
nhlim niing cao hil$u qua ho<:tt d(?ng, d~ phu hc;Jp vdi qua tdnh phat triSn ci\a dilt
nu'dc.

25