Tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHẠM THỊ VÂN KHÁNH

TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC
TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH
TRONG MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4, 5.

CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC

Mã số: 60.14.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Thái Văn Thành


Nghệ An- 2012

2


LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến:
- Ban giám hiệu trường Đại học Vinh và trường Đại học Sài Gòn.
- Quý thầy cô khoa sau đại học, khoa Giáo dục Tiểu học trường Đại học
Vinh, quý thầy cô phòng Tổ chức cán bộ trường Đại học Sài Gòn.
- Tất cả quý thầy cô đã tham gia quản lý, hướng dẫn, giảng dạy trong
suốt khóa học.
- Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo sư- Tiến sĩ Thái Văn
Thành, người thầy đã giúp đỡ tận tình, chu đáo và hướng dẫn tôi trong
suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này.

- Ban giám hiệu và giáo viên các trường Tiểu học Minh Đạo, Văn Lang,
Hàm Tử, dân lập Minh Trí đã hỗ trợ tôi khảo sát, thu thập xử lý nhiều
thông tin số liệu để tôi hoàn thành luận văn.
- Cảm ơn sự động viên, khích lệ của người thân cùng với sự quan tâm
giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp trong quá trình tôi học tập và nghiên
cứu.
Mặc dù đã rất cố gắng, song trong quá trình nghiên cứu, luận văn không
tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các nhà
khoa học, các nhà quản lý thực tiễn và bạn đọc để luận văn được hoàn thiện
hơn.
Trân trọng cám ơn
Tác giả
Phạm Thị Vân Khánh

3


DANH MỤC VIẾT TẮT

GD:

Giáo dục

TT:

Tư tưởng

ĐĐ:

Đạo đức

HCM:

Hồ Chí Minh

DHTH:

Dạy học tích hợp

SGK:

Sách giáo khoa

BGH:

Ban giám hiệu

PGS.TS

Phó Giáo sư Tiến sĩ

4


DANH SÁCH CÁC BIỂU BẢNG
Bảng 2.1 : Khảo sát nhận thức về các chuẩn mực đạo đức
Bảng 2.2 Khảo sát thái độ của học sinh với các chuẩn mực đạo đức
Bảng 2.3 Thực trạng thực hiện các hành vi đạo đức của học sinh tiểu học
Bảng 2.4 Khảo sát nhận thức về những chuẩn mực đạo đức của học sinh từ
việc GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh

Bảng 2.5 Khảo sát thái độ về những chuẩn mực đạo đức của học sinh từ việc
GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh
Bảng 2. 6 Khảo sát về hành vi của học sinh
Bảng 2.7 Học sinh được học, không được học hoặc thỉnh thoảng được học
kiến thức về GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh của khối lớp 4
Bảng 2.8 Học sinh không được học, tích hợp kiến thức về GD TT ĐĐ Hồ Chí
Minh hàng ngày
Bảng 2.9 Thái độ của giáo viên về sự cần thiết phải giảng dạy và rèn luyện ĐĐ
theo TT Hồ Chí Minh tại trường Tiểu Học.
Bảng 2.10 Thái độ của giáo viên về hình thức tổ chức hoạt động GD TT ĐĐ Hồ
Chí Minh
Bảng 2.11 : Các ý kiến về phương án lồng ghép nội dung GD TT ĐĐ Hồ Chí
Minh vào các môn học cụ thể

5


Trang

PHẦN MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài................................................................................ 9

2. Mục đích nghiên cứu.......................................................................13
3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................13
4 .Giả thuyết khoa học........................................................................14
5. Nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................14
6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................14
7. Đóng góp mới của luận văn:...........................................................15
8.Cấu trúc luận văn.............................................................................15
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI

1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề..............................................................16
1.2 Một số khái niệm cơ bản của đề tài..............................................18
1.2.1 Tư tưởng ĐĐ Hồ Chí Minh........................................................18
1.2.2 Đạo đức, giáo dục đạo đức.........................................................19
1.2.3 GD TT ĐĐ Hồ Chí Minhcho học sinh tiểu học.........................21
1.2.4 Tích hợp ...................................................................................21
1.2.5 Tích hợp nội dung GD TT ĐĐ HCM cho hs tiểu học...............22
1.2.6 Dạy học tích hợp ......................................................................23
1.2.6.1 Khái niệm DHTH....................................................................23
1.2.6.2 Ưu điểm DHTH......................................................................24
1.2.6.3 Ý nghĩa DHTH........................................................................24
1.2.6.4 Các mức độ DHTH.................................................................25
1.3 Một số vấn đế lý luận về tích hợp nội dung GD TT ĐĐ HCM....25
1.3.1 Mục đích, ý nghĩa tích hợp........................................................25

6


1.3.2 Đặc điểm, cấu trúc môn Đạo đức lớp 4,5 ở Tiểu học................29
1.3.2.1 Đặc điểm môn Đạo đức lớp 4,5 ở Tiểu học...........................29
1.3.2.2 Cấu trúc môn Đạo đức lớp 4,5 ở Tiểu học.............................30
1.3.2.3 Những xu hướng đổi mới dạy học môn Đạo đức lớp 4,5 ở trường Tiểu
học trong giai đoạn hiện nay...............................................................35
1.3.3 Một số đặc điểm tâm lý của học sinh.........................................38
1.3.4 Khả năng tích hợp nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh vào nội
dung môn đạo đức lớp 4,5...................................................................40
1.3.5 Các phương thức tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh cho HS lớp 4,5 trong môn Đạo đức...........................................42
1.3.5.1 Tích hợp theo từng bài học....................................................42
1.3.5.2 Tích hợp vào hoạt động ngoại khóa gắn liền với môn học.....42

1.3.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục TT ĐĐ Hồ Chí Minh
trong môn Đạo đức lớp 4,5.................................................................43
1.4 Các cơ sở để lựa chọn tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí
Minh cho HS lớp 4,5 trong môn Đạo đức...........................................43
Kết luận chương 1...............................................................................45
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
2.1 Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa và giáo
dục của quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh..........................................46
2.1.1 Điều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội...........................................46
2.1.2 Đặc điểm kinh tế, văn hóa dân tộc ở quận 5..............................46
2.1.3 Tình hình giáo dục.....................................................................47
2.2 Thực trạng GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh ở trường tiểu học...............48
2.2.1 Thực trạng giáo dục đạo đức ở tiểu học.....................................48

7


2.2.2 Thực trạng GD TT ĐĐ HCM ở trường tiểu học.......................51
2.3 Thực trạng tích hợp nội dung GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh trong môn Đạo
đức lớp 4,5………………………………………………………… 53
2.3.1 Thực trạng về việc tích hợp nội dung GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh ..
..............................................................................................................53
2.3.2 Thực trạng GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh đối với các lớp đầu cấp
(Lớp 1,2,3)............................................................................................57
2.3.3 Thực trạng GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh đối với các lớp cuối cấp
(Lớp 4,5 )..............................................................................................57
2.3.4 Thực trạng nhận thức của giáo viên về GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh.
............................................................................................................61
2.4 Đánh giá chung về thực trạng.......................................................65
2.4.1 Nguyên nhân thành công...........................................................65

2.4.2 Nguyên nhân hạn chế................................................................66
Kết luận chương 2...............................................................................69
CHƯƠNG 3: TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG ĐẠO
ĐỨC HỒ CHÍ MINH TRONG MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4, 5.
3.1Mục tiêu tích hợp GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh vào môn đạo đức.....71
3.1.1. Kiến thức ..................................................................................71
3.1.2. Kỹ năng.....................................................................................71
3.1.3. Thái độ - Tình cảm....................................................................71
3.2 Nguyên tắc tích hợp......................................................................72
3.3. Cách thức tích hợp TT ĐĐ Hồ Chí Minh trong môn Đạo đức ...73
3.4. Mức độ tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Đạo
đức lớp 4,5.........................................................................................74
3.5 Chủ đề tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Đạo
đức lớp 4,5..........................................................................................75

8


3.6 Tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Đạo đức lớp 4,5
.............................................................................................................75
3.6.1 Nội dung tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Đạo
đức lớp 4, 5.........................................................................................75
3.6.2 Phương thức tích hợp GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh trong môn Đạo đức lớp 4,5
cho HS.................................................................................................82
3.6.2.1 Địa chỉ tích hợp GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh trong chương trình học Đạo
đức lớp 4, 5.........................................................................................83
3.6.2.2 Phương thức tích hợp GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh trong môn Đạo đức lớp
4,5 cho HS...........................................................................................85
3.7 Thăm dò ý kiến chuyên gia về tính khả thi của vấn đề tích hợp nội dung
GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh .................................................................104

Kết luận chương 3.............................................................................106
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..........................................................107
1.

Kết luận...................................................................................107

2.

Kiến nghị................................................................................109

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................111
PHỤ LỤC..........................................................................................114

9


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
“Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào
Học tập tốt, lao động tốt
Đoàn kết tốt, kĩ luật tốt
Giữ gìn vệ sinh thật tốt
Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm.”
Năm điều Bác Hồ dạy hầu như đều nằm sâu trong trí nhớ của các em
cấp tiểu học.Thông qua các bài học, những câu chuyện kể, những lời dạy
bảo... của thầy cô, cha mẹ...các em đều biết được chủ tịch Hồ Chí Minh là vị
lãnh tụ kính yêu của dân tộc.
Người đã dâng hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng. Người là
kết tinh các phẩm chất cao đẹp của dân tộc ta suốt mấy nghìn năm dựng nước
và giữ nước. Người đã đi xa nhưng Người đã để lại cho dân tộc một di sản

tinh thần hết sức to lớn trên mọi lĩnh vực. Những tư tưởng của Người là “
Kim chỉ nam” cho mọi hoạt động của Đảng và Nhà nước ta.
Trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức là một trong
những vấn đề nổi bật và đặc biệt đang được truyền thông rộng rãi trong tất cả
các cấp học. Hồ Chí Minh nhấn mạnh vai trò của đạo đức và luôn quan tâm
đến việc giáo dục đạo đức trong sự nghiệp trồng người. Ngay từ những ngày
đầu lập nước,Người nhấn mạnh: một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Từ đó,
Người đã sáng lập ra một hệ thống giáo dục xã hội hoàn toàn mới về chất.
Trong hệ thống đó, Người đã lấy toàn dân làm đối tượng, kết hợp giáo dục gia
đình với giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội. Bên cạnh đó, tính khoa học

10


kết hợp với tính nhân đạo là nét nổi bật trong tư tưởng Hồ Chí Minh về một
hệ thống giáo dục mới, trong đó có giáo dục đạo đức.
“ Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”, đó
là tâm niệm trong suốt cuộc đời và sự nghiệp của Người về giáo dục và đây
cũng là câu nói bất hủ được truyền tụng mãi trong ngành giáo dục. Điều này
cũng cho thấy rằng, Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến giáo dục và đào tạo con
người, đặc biệt là giáo dục về đạo đức, về nhân cách làm người. Người luôn
cho rằng: “hiền dữ phải đâu là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên”.
Đối với Người, việc quan tâm đến giáo dục là vì muốn “đào tạo ra những
công dân tốt và cán bộ tốt cho nước nhà.”. Như vậy, những công dân tốt,
những cán bộ tốt phải là những người được rèn luyện về tài năng và được
nuôi dưỡng về đạo đức.
Giáo dục đạo đức, đây là một mảng lớn trong sự nghiệp giáo dục con
người. Đó chính là cách chuyển văn hóa đạo đức của xã hội thành văn hóa
đạo đức của cá nhân. Nói cách khác, đó là phương thức và quá trình chuyển
những nguyên tắc, những chuẩn mực, những quan điểm và lý tưởng đạo đức

của xã hội thành những phẩm chất đạo đức cá nhân, thành nhu cầu và tình
cảm đạo đức, thành niềm tin và tri thức, thành trách nhiệm và nghĩa vụ, thành
ý chí và động cơ cá nhân, thành năng lực sáng tạo và đánh giá đạo đức của
mỗi con người. Do vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn kêu gọi sự rèn luyện đạo
đức trong mỗi bản thân của mỗi người và việc này phải được diễn ra thường
xuyên ở mọi lúc, mọi nơi. Đây có thể là một việc làm khó khăn vì nó đòi hỏi
sự nổ lực, rèn luyện không ngừng nhằm vươn tới cái thiện trong chính bản
thân của mỗi cá nhân trong cộng đồng.
Trong giáo dục, để đạt được kết quả tốt thì nhất thiết phải có phương
pháp giáo dục tốt. Phương pháp giáo dục là một yếu tố rất quan trọng vì nó
đảm bảo cho cả một quá trình giáo dục diễn ra. Tất cả các phương pháp giáo

11


dục như phương pháp đàm thoại, phương pháp chất vấn, phương pháp noi
gương, phương pháp kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội... đều nhằm
mục đích nâng cao trình độ cũng như nhận thức của cá nhân mỗi người, nêu
cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng. Các phương pháp này vừa
mang tính truyền thống, lại vừa hiện đại, khoa học, thiết thực,gắn với đời
sống và thời đại. Khi lực chọn phương pháp, cần xem xét đến điều kiện và đối
tượng giáo dục. Chính vì thế, trong giáo dục, Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi
chúng ta phải căn cứ vào trình độ văn hoá, thói quen sinh hoạt, trình độ giác
ngộ, kinh nghiệm tranh đấu, lòng ham, ý muốn, tình hình thiết thực của quần
chúng. Bên cạnh đó, Người cũng coi trọng việc kết hợp giữa phương pháp và
hình thức, giữa hình thức và hình thức giáo dục với nhau vì có như thế thì
việc giáo dục mới hoàn toàn đạt được kết quả tốt.
Đã từ lâu, Đảng cộng sản Việt Nam lấy Chủ nghĩa Mac-Lênin và Tư
tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động. Đồng
thời đẩy mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh

trong giai đoạn mới. Cũng trong cuộc họp ngày 7/11/2006, Bộ chính trị có
Chỉ thị 06-CT/BCT về tổ chức Cuộc vận động: ”Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh”[3]…Chúng ta thấy rằng, hầu như cả nước, nhất
là thanh thiếu niên, nhi đồng đang hướng đến việc học tập, rèn luyện đạo đức
theo tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ nhận thức sâu sắc này, hiện nay, Bộ
Giáo dục và Đào tạo đã và đang tiến hành việc tích hợp nội dung học tập và
làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh ở các cấp học. Và điều này, theo
tác giả là hết sức cần thiết trong thời đại hiện nay nhằm:
- Bước đầu giúp học sinh hiểu biết những phẩm chất đạo đức tốt đẹp
của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ đó các em biết yêu quý, kính trọng và biết ơn
công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

12


- Giáo dục ý thức quan tâm tới việc học tập, làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh; làm cho việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh dần dần trở thành thói quen và nếp sống cho học sinh.
- Bước đầu phát triển kĩ năng thực hành trong học tập làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh.
- Góp phần giáo dục học sinh trở thành người công dân tốt, biết sống và
làm việc theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Hơn thế nữa, tư tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng về đạo đức
con người luôn soi sáng soi sáng sự nghiệp trồng người ở Việt Nam. Tư
tưởng đó không chỉ là cơ sở lý luận cho việc xác định chiến lược đào tạo con
người, chủ trương, đường lối chỉ đạo phát triển nền giáo dục Việt Nam của
Đảng ta qua các thời kỳ cách mạng, mà còn là những bài học, những kinh
nghiệm thực tiễn giáo dục hết sức sinh động, thiết thực và hiệu quả đối với
người làm công tác giáo dục nói riêng, ngành giáo dục nói chung hiện nay.
Hiện nay, vấn đề đạo đức của một bộ phận thanh thiếu niên đã và đang

làm nhức nhối toàn xã hội. Các em hầu như mất dần nếp sống truyền thống
tốt đẹp vốn có của người Việt Nam. Do đó, việc giáo dục đạo đức là hết sức
cần thiết, đặc biệt là giáo dục đạo đức theo tưởng Hồ Chí Minh. Chính vì thế,
môn đạo đức đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho học
sinh. Giáo dục học sinh lòng yêu nước; truyền thống tốt đẹp của dân tộc; lòng
nhân ái, vị tha; nếp sống giản dị; cần, kiệm, liêm, chính… Ngoài những
phương pháp dạy học truyền thống, khi dạy môn đạo đức giáo viên cần phải
lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong từng tiết dạy để học
sinh thấm nhuần tư tưởng đạo đức của Bác. Học tập và làm theo tấm giương
đạo đức của Bác để sau này trở thành những công dân có đủ phẩm chất cách
mạng, có tinh thân yêu nước yêu xã hội chủ nghĩa góp phần xây dựng đất
nước giàu mạnh.

13


Bên cạnh đó, tại các trường tiểu học, phần lớn giáo viên, phụ huynh và
học sinh đều chú trọng đến các môn học chính, lơ là các môn học phụ, mà
chính các môn học phụ, đặc biệt là môn đạo đức là điều kiện thuận lợi cho
việc giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách của nhữmg mầm non, vốn dĩ là
những trang giấy trắng nhằm chuẩn bị cho các em hành trang tốt đẹp để bước
vào đời. Từ thực tế trên, tác giả luận văn nhận thấy rằng, cần phải tích hợp
giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho các em gần cuối cấp tiểu học và
Đạo đức là môn học có khả năng tích hợp thuận lợi nhất về tư tưởng đạo đức
Hồ Chí Minh bởi nội dung môn học có sự gắn kết, liên hệ với những mảng
kiến thức về giáo dục đạo đức. Cũng từ môn học, có thể phát triển để cung
cấp những bài học từ tư tưởng đạo đức Hô Chí Minh cho học sinh Tiểu học.
Từ những điều trên tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu là: “ Tích hợp
nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp
4, 5.”

2. Mục đích nghiên cứu
Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho học sinh lớp 4, 5 góp phần
nâng cao chất lượng giáo dục.
3. Khách thể, đối tượng
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
trong môn đạo đức lớp 4, 5
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Phương thức tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
trong môn đạo đức lớp 4, 5
4 .Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng được phương thức tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo
đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5 có tính khoa học, khả thi và ứng

14


dụng được trong thực tiễn sẽ góp phần nâng cao phẩm chất đạo đức cho học
sinh Tiểu học.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn có nhiệm vụ góp phần làm rõ
những vấn đề sau:
5.1 Xây dựng cơ sở lí luận về vấn đề tích hợp nội dung giáo dục tư
tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
5.2 Nghiên cứu thực trạng về vấn đề tích hợp nội dung giáo dục tư
tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
5.3 Xây dựng phương thức tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức
Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
5.4 Thăm dò ý kiến chuyên gia về tính cần thiết và tính khả thi của
phương thức.

6. Phạm vi nghiên cứu
6.1 Không gian và địa điểm nghiên cứu: Đề tài được thực hiện có phạm
vi nghiên cứu ở các trường Tiểu học quận 5, thành phố Hồ Chí Minh trên
đối tượng học sinh lớp 4, 5
6.2 Về nội dung nghiên cứu: Tập trung xây dựng phương thức tích hợp
nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn Đạo đức cho học
sinh lớp 4, 5
7.Phương pháp nghiên cứu
7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
Sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, cụ thể hóa các tài
liệu lý luận có liên quan đến đề tài từ nghiên cứu.

15


7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng phương pháp điều tra, tổng kết kinh nghiệm, nghiên cứu sản
phẩm hoạt động nhằm tìm hiểu thực trạng về vấn đề tích hợp giáo dục tư
tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
Sử dụng phương pháp lấy ý kiến chuyên gia để khảo nghiệm tính khả thi
của quy trình.
7.3Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng toán thống kê để xử lí số liệu thu được về phương diện định
lượng và mặt định tính.
8. Đóng góp mới của luận văn:
8.1 Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận về vấn đề tích hợp nội dung giáo
dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
8.2 Đưa ra được bức tranh thực trạng tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh trong trong nhà trường tiểu học
8.3 Xây dựng được phương thức tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo

đức Hồ Chí Minh cho học sinh lớp 4, 5
9.Cấu trúc luận văn:
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận của vấn đề tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng
đạo đức Hồ Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
Chương 2. Thực trạng tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ
Chí Minh trong môn đạo đức lớp 4, 5
Chương 3. Tích hợp nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
trong môn đạo đức lớp 4, 5

16


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1 Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Con người sinh ra và lớn lên thì sự giáo dưỡng đầu tiên chính là gia
đình. Gia đình là cái nôi của xã hội, là môi trường đầu tiên ảnh hưởng quan
trọng đến sự hình thành nhân cách con người. Thi hào Gớt đã từng nói rằng
“Ai tìm được sự bình an trong tổ ấm gia đình, thì đó là người hạnh phúc
nhất”. Cũng chính vì điều này mà sinh thời Hồ Chí Minh đã từng khẳng định
“Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt,
gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là gia đình”. Cũng từ điều
này mà Đảng và Nhà nước ta luôn coi việc xây dựng gia đình văn hóa, hình
thành nên những cá nhân có tố chất tốt đẹp.
Do đó, việc GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh ở Việt Nam hiện nay đã và đang
là đề tài nóng bỏng, đặc biệt là ở các trường học. Trong công cuộc đổi mới,
Đảng và Nhà nước nhận thấy rằng, nước ta cần một thế hệ công dân tốt, một
đội ngũ lãnh đạo hội đủ cả đức lẫn tài..Do đó, việc đưa giáo dục tư tưởng đạo

đức Hồ Chí Minh là một trong những yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tếxã hội, là một sự cần thiết cho sự nghiệp phát triển con người trong thời đại
mới.
Nhận thức rõ vai trò của việc GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh, Đảng và nhà
nước ta đã tổ chức nhiều cuộc họp, hội nghị, hội thảo....và đã đưa ra nhiều văn
bản pháp luật, chỉ thị... về việc GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh như trong việc xây
dựng văn kiện trình Đại hội Đảng lần thứ XI. Theo ông Nguyễn Phú Trọng,
chủ tịch Quốc hội, phó trưởng Ban chỉ đạo trung ương cuộc vận động thì việc
học tập, làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh sẽ góp phần nâng cao đạo
đức cách mạng, đẩy lùi suy thoái chính trị, suy thoái đạo đức và lối sống.

17


Nghị quyết của Bộ chính trị về cải cách giáo dục đã chỉ rõ: Giáo dục thế hệ trẻ
yêu quê hương, Tổ quốc XHCN và tinh thần quốc tế vô sản, ý thức làm chủ tập
thể, tinh thần đoàn kết, thân ái, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, có ý
thức kỷ luật, tôn trọng và bảo vệ của công, đức tính thật thà, khiêm tốn, dũng
cảm…Và đây cũng là tư tưởng đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà ta cần
hướng tới.[3]
Do đó, lần đầu tiên, khái niệm “Tư tưởng Hồ Chí Minh” được trình bày
khá đầy đủ, khoa học, khẳng định những nội dung cơ bản trong hệ thống
TTHCM tại Đại hội VII(1991) đến Đại hội IX.
Vào ngày 27-3-2003, sau cuộc họp, BBT đã có Chỉ thị số 23 CT/TW về
đẩy mạnh nghiên cứu, tuyên truyền, giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong
giai đoạn mới.

Cũng trong ngày 7/11/2006, BCT có Chỉ thị 06-C T/BCT về tổ chức
Cuộc vận động: ”Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”
Trong cuộc họp ngày 14/5/2011 của Bộ Chính trị đã đưa ra Chỉ thị số
3- CT/TW về việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.

Tiếp tục ngày 11/1/2012 Hướng dẫn số 32-HD/BTGTW Ban Tuyên
giáo Trung ương nhằm tháo gỡ những lúng túng trong việc thực hiện Chỉ thị
số 03-CT/TW của Bộ Chính trị đã được đưa ra.
Như vậy, việc GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh hiện nay đã và đang được thực
hiện rộng rãi trong cả nước từ cấp học nhỏ nhất đến cấp học lớn và đi sâu vào
bộ phận công chức theo sự nhận thức từ thấp đến cao nhằm phục vụ cho sự
nghiệp phát triển toàn diện con người.
Việc giáo dục đạo đức trong nhà trường là sự tiếp nối của giáo dục đạo
đức gia đình. Trên thực tế hiện nay, nhiều gia đình đã không còn giữ được
nền nếp gia phong, điều nảy ảnh hưởng rất lớn đến sự giáo dục của nhà
trường. Do đó, nhà trường không chỉ là nơi đào tạo về trình độ, chuyên

18


môn...mà còn là nơi dạy dỗ, rèn luyện con người có phẩm chất đạo đức, có tư
tưởng chính trị vững vàng nhằm phục vụ cho lợi ích của xã hội.
Trong các trường Tiểu học hầu như rất coi trọng việc giáo dục một
cách toàn diện cho học sinh . Trong đó, giáo dục đạo đức được ưu tiên hàng
đầu nhằm hướng tới đào tạo những con người hội tụ đủ về trí- đức- thể- mỹ
và hiện nay nhằm thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh”, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ thị các trường thực
hiện việc tích hợp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trong các bài dạy có liên
quan nhằm hướng đến việc giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách cho học
sinh trong tất cả các môn học, các bài học, các tiết học... Đây là nội dung đã
được Ban chỉ đạo trung ương cuộc vận động đưa ra tại buổi họp khi thông báo
kết quả của việc triển khai cuộc vận động và kế hoạch thực hiện cuộc vận
động từ 2007 đến năm 2011, diễn ra sáng 16-5-2007.
Từ cuộc vận động, triển khai mạnh mẽ trong cả nước và trong tất cả các
cấp học, các trường Tiểu học sẽ xây dựng những chương trình cụ thể cho từng

năm học nhằm giáo dục TT ĐĐ Hồ Chí Minh đến với học sinh như lồng
ghép, tích hợp vào các môn học chính quy trong nhà trường, tổ chức cho học
sinh thi kể chuyện về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, dựng tiểu phẩm về
Bác Hồ, thực hiện các phong trào về nguồn…Theo đó, trong năm 2012 Thành
phố Hồ Chí Minh vừa tổ chức cuộc thi “ Sử ca học đường” dành cho 3 cấp:
Tiểu học, Trung học cơ sở, Phổ thông trung học. Điều này, phần nào cũng
nhằm khơi gợi những truyền thống tốt đẹp của con người Việt Nam, những
gương anh hùng bất diệt trong lịch sử nước nhà… mà người lãnh đạo sáng
suốt, tiêu biểu nhất là Chủ tịch Hồ Chí Minh

19


1.2 Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh
Trong đấu tranh cũng như trong hòa bình, ở nước ta, từ trước đến nay,
tư tưởng Hồ Chí Minh là tư tưởng to lớn của Đảng và của cả dân tộc Việt
Nam ta. Trong Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương tại Đại hội
lần thứ IX của Đảng đã nêu: "Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan
điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam,
là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào
điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt
đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Đó là tư tưởng về giải
phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc
gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời
đại; về sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm
chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân; về
quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về phát triển
kinh tế và văn hoá, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của
nhân dân; về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; về

chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong
sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy
tớ thật trung thành của nhân dân…”[3]
1.2.2 Đạo đức, giáo dục đạo đức
a. Đạo đức
Có nhiều quan niệm về đạo đức, nhưng chung quy đều bàn về những
vấn đề thuộc về phép tắc, những quy định, cách cư xử giữa người với người
trong một xã hội.
Quan niệm đạo đức theo lý luận duy vật lịch sử: “Đạo đức là những
hình thái ý thức xã hội, xuất hiện sớm nhất trong lịch sử loài người. Đạo đức

20


là tổng hợp những quan niệm về thiện, ác, trung thực, giả dối, đáng khen,
đang chê, ... cùng với những quy tắc phù hợp với những quan niệm đó, nhằm
điều chỉnh hành vi của con người đối với xã hội, đối với giai cấp, đối với
Đảng và đối với người khác”.
Quan niệm của Duberstin và Linchevski: “Đạo đức là hình thái của sự
nhận thức xã hội, là tất cả những nguyên tắc, những quy định, tiêu chuẩn mà
mọi người tuân theo trong hành vi của mình”
Vậy Đạo đức có thể định nghĩa theo các khía cạnh sau:
Đạo đức là những chuẩn mực, những quy tắc để đánh giá những ứng xử
của con người với nhau trong xã hội. Từ đó, con người sẽ có thể tự điều chỉnh bản
thân mình cho phù hợp với lợi ích của cá nhân và xã hội.
Đạo đức có thể được hiểu là tổng hợp các quy tắc, nguyên tắc , những
chuẩn mực mà xã hội đặt ra để đánh giá cách ứng xử của con người trong xã hội.
Đạo đức là hệ thống các qui tắc, chuẩn mực biểu hiện sự tự giác trong−
quan hệ con người với con người, con người với cộng đồng xã hội, với tự
nhiên và với cả bản thân mình.

b. Giáo dục đạo đức
Giáo dục đạo đức cho HS là làm cho nhân cách của HS được phát triển
đúng đắn về mặt đạo đức, giúp HS có ứng xử đúng trong các mối quan hệ của
cá nhân với mọi người xung quanh và xã hội.Đồng thời, giúp HS có ý thức
đạo đức, có thói quen, hành vi đúng trong mối quan hệ đạo đức xã hội chủ
nghĩa.
Quá trình giáo dục đạo đức cho HS Tiểu học cần dựa vào đặc điểm tâm
sinh lý lứa tuổi vì trẻ nhỏ rất giàu tình cảm, dễ xúc động, thích tìm hiểu, phiêu
lưu khám phá. Đó cũng chính là cơ sở để thúc đẩy trẻ hành động theo chuẩn
mực.

21


Việc giáo dục đạo đức thường diễn ra trong quá trình học tập cũng như
trong quá trình giao tiếp tức là quan hệ giữa cá nhân với cá hân,giữa cá nhân
với tập thể. Mỗi cá nhân sẽ có một cách thể hiện hành vi khác nhau tùy vào sự
giáo dục và tự giáo dục của bản thân.
1.2.3 GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh cho học sinh Tiểu học
Giáo dục đạo đức trong nhà trường là điều rất cần thiết. Sinh thời, Chủ
tịch Hồ Chí Minh thường có những buổi nói chuyện tại các trường học, các cơ
sở giáo dục, các hội nghị giáo dục và đã nhấn mạnh về việc giáo dục đạo đức
cho học sinh trong nhà trường rất đa dạng và phải được kết hợp trên tất cả các
phương diện giao tiếp. Người còn nêu cao yêu cầu đối với người giáo viên là
phải luôn chú trọng việc giáo dục các phẩm chất đạo đức cho học sinh, đó là
yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu quý của công,
giữ kỷ luật, giữ vệ sinh, học văn hoá. Với học sinh, Người chỉ ra rằng các em
phải rèn luyện đạo đức ngay từ lúc còn ngồi trên ghế nhà trường, đó là yêu Tổ
quốc, yêu đồng bào; học tập tốt, lao động tốt; đoàn kết tốt, kỷ luật tốt; giữ gìn
vệ sinh thật tốt; khiêm tốn, thật thà, dũng cảm. Bên cạnh đó, các em phải luôn

phấn đấu thi đua lẫn nhau nhằm làm cho nền giáo dục nước nhà ngày càng
phát triển tốt đẹp.
Việc giáo dục TT ĐĐ Hồ Chí Minh cho các em học sinh tiểu học là rất
quan trọng vì các em phần nào đã biết ý thức được những việc làm đúng hoặc
sai của mình. Ở lứa tuổi này, bắt đầu xuất hiện những diễn biến tâm lí phức
tạp. Do đó, các em cần có sự định hướng, sự dẫn dắt đúng mực để các em có
những hướng đi tốt đẹp. Việc này liên quan đến những mối quan hệ trong
cộng đồng, như trong quan hệ với thầy, cô giáo, các em phải luôn luôn ngoan
ngoãn, kính trọng, vâng lời cô giáo, thầy giáo. Bởi vì, cô giáo, thầy giáo là
những người không chỉ dạy chữ mà còn dạy người, uốn nắn các em trở thành

22


người tốt. Trong quan hệ bạn bè, các em phải thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau.
Đối với cha mẹ, các em phải yêu kính và biết giúp đỡ cha mẹ. Đối với xã hội,
tùy sức mình mà các em tham gia những việc có ích lợi chung.
Như vậy, việc dạy học trong nhà trường luôn luôn song hành cùng việc
giáo dục đạo đức vì như theo Hồ Chủ Tịch đã nói: “.“Có tài mà không có đức
là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó khăn ” và
một mặt cũng vì sự phát triển phồn vinh của đất nước như Người đã khẳng
định: “Trong công cuộc kiến thiết đó non sông chờ đợi các em rất nhiều. Non
sông Việt Nam trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam trở nên vẻ vang
sánh vai các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ phần lớn
trong công học tập của các em ...”
1.2.4 Tích hợp
- Tích hợp: Đây là một khái niệm rộng và có nguồn gốc từ tiếng La tinh
: Integration với nghĩa: xác lập cái chung, cái toàn thể, cái thống nhất trên cơ
sở những bộ phận riêng lẻ. Theo Tiếng Anh integration, có nghĩa là sự kết
hợp, sự hợp lại thành một thể thống nhất. (7)

Trong giáo dục, tích hợp dùng để chỉ nội dung giáo dục có liên quan
với nhau được hòa quyện với nhau thành một môn học, hay một chương trình
hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nội dung vốn có của môn
học. (Integration curiculum- chương trình tích hợp) (15)
Chúng ta cần phân biệt rằng, tích hợp là phải làm sao để tạo nên một tổng thể
hài hòa chứ không phải là một phép cộng rời rạc.
-

Lồng ghép: Theo Tiếng Anh Combination là sự kết hợp, sự phân

phối, ghép các bộ phận tạo thành chỉnh thể. ( 27)

23


1.2.5 Tích hợp nội dung GD TT ĐĐ HCM cho học sinh Tiểu học
Tích hợp nội dung GD TT ĐĐ HCM cho học sinh Tiểu học tức là lồng
ghép những nội dung giáo dục về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh vào bài
học có nội dung phù hợp, có liên quan nhằm giúp học sinh hiểu được những
phẩm chất đạo đức tốt đẹp của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ đó, các em biết yêu
thương, quý trọng và biết ơn công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Đồng thời, các em sẽ có ý thức trong việc rèn luyện đạo đức của bản thân để
trở thành người công dân tốt, biết sống và làm việc có trách nhiệm.
1.2.6 Dạy học tích hợp
1.2.6.1.Khái niệm
Trong dạy học hiện nay, giáo dục tích hợp đã được đưa vào nhà trường
và trở thành xu thế chung của toàn ngành giáo dục ở Việt Nam.
Cũng tại Hội nghị khoa học Giáo dục của UNESCO tại Paris năm 1972 đã
nêu: “Dạy học theo quan điểm tích hợp là một cách trình bày các khái niệm
và nguyên lí khoa học cho phép diễn đạt sự thống nhất cơ bản của tư tưởng

khoa học tránh nhấn mạnh quá muộn hoặc quá sớm sự sai khác giữa các lĩnh
vực khoa học khác nhau” ( Hội nghị khoa học Giáo dục của UNESCO tại
Pari năm 1972) (15)
Dạy học tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực
về quá trình học tập và quá trình dạy học. Trong đó, quá trình học tập góp
phần hình thành cho học sinh những năng lực học tập được định trước từ
những điều cần thiết cho học sinh, mục đích là để phục vụ cho quá trình học
tập và làm cho quá trình học tập có ý nghĩa.
Việc học tập của học sinh từ trước đến nay hầu như diễn ra theo từng
môn học riêng lẽ. Do đó, học sinh sẽ được hình thành những kiến thức và kĩ
năng cụ thể trong từng môn học, từng bài học cụ thể nhưng vẫn còn mang
tính rời rạc.Chính vì thế, việc dạy học tích hợp sẽ giúp các em biết cách phối

24


hợp các kiến thức, tạo nên những điều cần thết cho bài học nhằm hình thành
những năng lực, những kĩ năng sống từ thực tiễn.
Trong bài viết này, tích hợp sẽ được hiểu là sự lồng ghép, kết hợp, tổ
hợp các nội dung với nhau trong từng bài học có nội dung liên quan. Cụ thể là
lồng ghép GD TT ĐĐ Hồ Chí Minh vào môn học Đạo đức.
1.2.6.2. Những ưu điểm của DHTH
Giáo dục Việt Nam trước đây chỉ bó gọn kiến thức, kĩ năng trong một
phạm vi nhất định. Điều này phần nào làm cho quá trình dạy và học diễn ra
trong một khuôn khổ, làm mất đi những kiến thức liên quan gắn liền với thực
tiễn vô cùng sống động. Ngày nay, nhiều quốc gia thực hiện quan điểm tích
hợp trong GD và DH đã chứng tỏ rằng, tích hợp sẽ giúp phát triển những
năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp và làm cho việc học tập trở nên ý
nghĩa hơn đối với HS so với việc các môn học, các mặt GD được thực hiện
độc lập.

Dạy học tích hợp giúp nâng cao năng lực học tập. Đồng thời, làm cho
quá trình học tập mang một ý nghĩa nhất định vì nó gắn liền với thực tiễn
hàng ngày.Từ đó, rút ngắn khoảng cách của lí thuyết với thực hành. Hay nói
cách khác, dạy học tích hợp giúp học sinh nâng cao kĩ năng vận dụng bài học
vào cuộc sống.
Dạy học tích hợp sẽ làm cho việc học tập trở nên có tính rõ ràng hơn.
Dó đó, khi lồng ghép kiến thức, cần xác định, lựa chọn những mảng kiến thức
cần thiết, phù hợp để việc tích hợp đạt hiệu quả như mong muốn.
Mặt khác, dạy học tích hợp còn giúp cho quá trình dạy học diễn ra trên
sự tổng hòa kiến thức từ nhiều môn học và còn hơn thế nữa.
1.2.6.3. Ý nghĩa của DHTH
Dạy học tích hợp luôn thể hiện sự thống nhất giữa các khoa học. Do đó,
khi thực hiện tích hợp, chúng ta cần lựa chọn nội dung, phương pháp, hình

25