Tiết 72 Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng

Soạn ngày: 16/11/2015
Tiết 72:

CHIẾC LƯỢC NGÀ
Nguyễn Quang Sáng

A. Mục tiêu:
1. Kiến thức:
- Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong đoạn truyện Chiếc lược ngà.
- Cảm nhận được tình cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.
- Sự sáng tạo trong nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, miêu tả tâm lí nhân vật.
2. Kĩ năng:
- Đọc-hiểu văn bản truyện hiện đại sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự
sự để cảm nhận một văn bản truyện hiện đại.
* KNS: kĩ năng tự nhận thức tình cảm cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của chiến
tranh.
3. Thái độ: Yêu quí nhà văn, trân trọng tình cảm gia đình.
B. Chuẩn bị:
- GV: Giáo án, tư liệu nhà văn, máy móc giảng dạy. Phương pháp nêu vấn đề, tích hợp,
bình giảng.
- HS: Đọc văn bản, soạn trả lời hệ thống câu hỏi sgk.
C. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp
2. Bài cũ: Nêu cảm nhận của em về nhân vật anh thanh niên trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sa
Pa” và nêu ý nghĩa của truyện?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
Ghi
chú

Hướng dẫn tìm hiểu chung về tác giả, và đoạn trích.
I. Tìm hiểu chung
? Nêu những hiểu biết của em về nhà văn Nguyễn Quang 1.Tác giả:
Chiếu
Sáng? - HS dựa vào Sgk để nêu.
Nguyễn Quang Sáng chân
- Tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, viết văn; (1932-2014),
quê dung
Ông viết nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản huyện Chợ Mới, tỉnh tác
phim; đề tài chính: cuộc chiến đấu của nhân dân Nam Bộ; An Giang.
giả
Là tác giả của những truyện ngắn và tiểu thuyết nổi tiếng:
Đất lửa; Cánh đồng hoang; Mùa gió chướng…
? Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” được viết trong thời gian 2. Văn bản
Chiếu
nào? Nêu xuất xứ của đoạn trích?
a. Xuất xứ:
ảnh
- HS trả lời.
- Tác phẩm “Chiếc bìa
-GV: Truyện được viết trong thời kì kháng chiến chống lược ngà” viết năm một
Mĩ đang diễn ra quyết liệt. Điều đáng chú ý là truyện 1966 khi tác giả hoạt số tác
ngắn này viết trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, nhưng động ở chiến trường phẩm
lại tập trung nói về tình người-cụ thể ở đây là tình cảm Nam Bộ.
cha con trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh. Vì thế tình - Đoạn trích thuộc
cảm ấy càng đáng trân trọng và đồng thời nó cũng cho phần giữa của truyện.
thấy những nỗi đau mà chiến tranh gây ra cho cuộc sống
của bao người.
Giáo viên: Trần Minh Tâm

-1-

Giáo án Ngữ văn - Lớp 9


- Gv hướng dẫn đọc: Giọng kể của tác giả đọc hơi trầm
buồn; phân biệt giọng nhân vật cho phù hợp.
- GV đọc mẫu một đoạn rồi gọi HS đọc(2 HS).
? Em hãy tóm tắt văn bản và giải nghĩa từ khó.
- HS thực hiện
Tóm tắt: Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Mãi đến khi con
gái lên tám tuổi, ông mới có dịp về thăm nhà, thăm con.
Bé Thu không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt làm ba em
không giống với người cha trong bức ảnh mà em biết. Em
đối xử với ba như người xa lạ. Đến khi Thu nhận ra cha,
tình cha con thức dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc
ông Sáu phải lên đường trở về khu căn cứ. Ở khu căn cứ,
người cha dồn hết tình cảm yêu quý, nhớ thương đứa con
vào việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng con.
Trong một trận càn, ông Sáu hi sinh. Trước lúc ra đi mãi
mãi, ông đã kịp trao cây lược cho bác Ba, nhờ bạn chuyển
cho con gái.
- Giải nghĩa từ khó: (chú thích sgk)
? Em hãy xác định thể loại và phương thức biểu đạt của
văn bản? - HS thực hiện.
? Đoạn trích có thể chia làm mấy phần? Nêu ý chính của
từng phần?
- HS chia bố cục
- GV thống nhất (3 phần)
Gợi ý: 3 phần:

P1: “… chị cũng không muốn bắt nó về”. -> Thái độ và
hành động của Thu trước khi nhận ông Sáu là cha.
P2: “Sáng hôm sau, … từ từ tuột xuống”. -> Thái độ và
hành động của Thu khi nhận ra ông Sáu là cha.
P3: (đoạn còn lại) -> Những ngày ông Sáu ở chiến khu.
? Tình huống nào đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha
con ông Sáu và bé Thu?
- HS trả lời - GV bổ sung nhận xét:
* Tình huống đã bộc lộ sâu sắc và cảm động tình cha con
ông Sáu và bé Thu được thể hiện trong hai tình huống:
- Sau 8 năm xa cách, hai cha con gặp nhau nhưng bé Thu
lại không nhận cha, đến lúc Thu nhận ra cha và biểu lộ
tình cảm mãnh liệt thì ông Sáu lại phải ra đi. -> Tình
huống gay cấn nhắm bộc lộ tình cảm của bé Thu dành cho
cha.
- Ở khu căn cứ, ông dồn hết tình yêu thương, monh nhớ
vào việc làm một chiếc lược ngà cho con. Nhưng chưa kịp
trao cho con thì ông Sáu hi sinh. -> Tình huống biểu lộ
sâu sắc tình cảm người cha dành cho con.
Cách tạo tình huống bất ngờ nhưng hợp lí.
Giáo viên: Trần Minh Tâm

-2-

b. Đọc – Hiểu chú Chiếu
thích
phần
tóm
tắt

c. Thể loại và PTBĐ:
- Thể loại: Truyện
ngắn.
- PTBĐ: Tự sự, miêu
tả, biểu cảm.
d. Bố cục: 3 phần

Giáo án Ngữ văn - Lớp 9

Trình
chiếu
bố
cục

Chiếu
tình
huống


Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật bé Thu.
? Diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu diễn ra ở mấy
thời điểm? Đó là những thời điểm nào?
- HS: 2 thời điểm (Trước khi nhận ông Sáu là cha và khi
nhận ra cha)
? Khi mới gặp ông Sáu từ chiến khu trở về, thái độ và
hành động của bé Thu được thể hiện qua những chi tiết
nào? - HS nêu trả lời:
- Khi mới gặp ông Sáu:
+ Giật mình, tròn mắt nhìn, ngơ ngác, lạ lùng
+ Tái mặt, vụt chạy, kêu thét lên: Má! Má!

? Qua đó em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả tâm lí
của tác giả?
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí rất cụ thể, sinh động, hợp lí
diễn tả thái độ ngạc nhiên, bất ngờ, sợ hãi.
? Trong hai ngày đêm tiếp theo, thái độ và tình cảm của
bé Thu đối với ông Sáu được thể hiện qua những chi tiết
nào? - HS trả lời
- Hai ngày đầu:
+ Vô ăn cơm
+ Cơm chín rồi
+ Con kêu rồi mà người ta không nghe
+ Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái ...
? Bằng cách nói ấy, bé Thu muốn tỏ thái độ như thế nào
đối với ông Sáu?
-> Không chấp nhận ông Sáu là cha.
? Khi ông Sáu gắp bỏ trứng cá, bé Thu đã phản ứng như
thế nào?
+ Hất miếng trứng cá, cơm văng tung tóe
+ Bị đánh, bỏ sang nhà ngoại
? Phản ứng ấy cho thấy bé Thu là người như thế nào?
-> Ương bướng, ngang ngạnh, cự tuyệt quyết liệt tình
cảm của ông Sáu.
? Hãy nhận xét thái độ và hành động của bé Thu trước khi
nhận ông Sáu là cha?
? Thái độ và hành động của bé Thu có đáng trách không?
=>Từ chối sự quan tâm, chăm sóc của ông Sáu, vì nghĩ
ông Sáu không phải là cha mình-> Là đứa trẻ có cá tính
mạnh mẽ, yêu thương cha hết mực. Phản ứng tâm lí tự
nhiên, hành động của bé Thu là không đáng trách.
? Em hãy nhận xét nghệ thuật sử dụng trong đoạn trích

vừa tìm hiểu?
Gợi ý: Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật rất tinh tế, sâu
sắc; Xây dựng tình huống truyện; Lựa chọn ngôi kể thích
hợp.
Giáo viên: Trần Minh Tâm

-3-

II. Đọc-Hiểu văn
bản
1. Diễn biến tâm lí và
tình cảm của bé Thu
trong lần ông Sáu về
thăm nhà:
a. Trước khi nhận
ông Sáu là cha:
- Khi mới gặp ông
Sáu:

Trình
chiếu
các
chi
tiết

-> Ngạc nhiên, bất
ngờ, sợ hãi.
- Hai ngày đầu:
Trình
chiếu

các
chi
tiết

-> Không chấp nhận
ông Sáu là cha.

->
Ương bướng,
ngang ngạnh, cự
tuyệt quyết liệt tình
cảm của ông Sáu.
=>Từ chối sự quan
tâm, chăm sóc của
ông Sáu, vì nghĩ ông
Sáu không phải là cha
mình. -> Là đứa trẻ
có cá tính mạnh mẽ,
yêu thương cha hết
mực. Phản ứng tâm lí
tự nhiên, hành động
của bé Thu là không
đáng trách.

Giáo án Ngữ văn - Lớp 9


4. Củng cố:
* Tiểu kết:
? Em hãy khái quát nội dung và nghệ thuật của đoạn trích vừa tìm hiểu?

- Về nội dung: Thu là một cô bé có cá tính mạnh mẽ, tình cảm chân thành, có một tình yêu
sâu sắc đối với người cha (trong ảnh) của em.
- Về nghệ thuật: Miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật rất tinh tế, sâu sắc; Xây dựng tình huống
truyện; Lựa chọn ngôi kể thích hợp.
* Bài tập trắc nghiệm:
? Theo em, văn bản sử dụng ngôi kể nào?
A. Ngôi kể thứ nhất
B. Ngôi kể thứ hai
C.Ngội kể thứ ba
? Ai là nhân vật chính trong truyện?
A. Bác Ba và ông Sáu
B. Bác Ba và bé Thu
C. Bé Thu và mẹ
D. Bé Thu và ông Sáu
5. Hướng dẫn về nhà:
- Soạn bài: Chiếc lược ngà.
- Nội dung: Diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu khi nhận ra cha và tình cảm của người
cha dành cho con.
D. Rút kinh nghiệm:
................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Giáo viên: Trần Minh Tâm

-4-

Giáo án Ngữ văn - Lớp 9