Lễ hội cầu trâu xã hương pha huyện tam nông tỉnh phú thọ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN
********

NGUYỄN VIỆT HƯNG

LỄ HỘI CẦU TRÂU
XÃ HƯƠNG NHA HUYỆN TAM NÔNG
TỈNH PHÚ THỌ

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Việt Nam học

Hà Nội – 2010
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang
KHOA NG VN
********

NGUYN VIT HNG

L HI CU TRU
X HNG NHA HUYN TAM NễNG
TNH PH TH
KHO LUN TT NGHIP I HC
Chuyờn ngnh: Vit Nam hc

Ngi hng dn khoa hc
PGS.TS. HUY QUANG

H Ni 2010

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

1


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Li cm n
Trong quỏ trỡnh trin khai ti L hi Cu Trõu xó Hng Nha huyn
Tam Nụng tnh Phỳ Th, tỏc gi khoỏ lun ó nhn c s giỳp ca cỏc
thy cụ giỏo trong khoa Ng vn, cỏc thy cụ trong t phng phỏp v c bit
l s hng dn trc tip, tn tỡnh ca PGS. TS Huy Quang.
Tỏc gi khoỏ lun xin by t lũng bit n v gi li cm n trõn trng
nht ti cỏc thy cụ trong khoa Ng vn. c bit tỏc gi khoỏ lun gi li cm
n sõu sc ti PGS.TS Huy Quang.

Tụi xin trõn trng cm n!

H Ni, ngy 30 thỏng 4 nm 2010

Tỏc gi khoỏ lun

Nguyn Vit Hng

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

2


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Li cam oan
Tụi xin cam oan khúa lun L hi Cu Trõu xó Hng Nha huyn
Tam Nụng tnh Phỳ Th l kt qu nghiờn cu ca riờng tụi di s hng
dn ca PGS. TS Huy Quang.
Khoỏ lun khụng sao chộp t mt cụng trỡnh v ti liu no cú sn, cha
tng c cụng b.
Nu sai tụi xin hon ton chu trỏch nhim.

H Ni, ngy 30 thỏng 4 nm 2010

Tỏc gi khoỏ lun

Nguyn Vit Hng

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

3


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang
MC LC
Trang
1

M U

1. Lớ do chn ti

1

2. Lch s nghiờn cu

2

3. Mc ớch v nhim v nghiờn cu

4

4. i tng v phm vi nghiờn cu

4

5. Phng phỏp nghiờn cu

5

6. úng gúp ca khoỏ lun

5

7. B cc ca khoỏ lun

6

NI DUNG

7

CHNG 1. L HI L MT HOT NG VN HểA MANG M

7

TNH

NHN VN

1.1. Khỏi nim l hi

7

1.1.1. L

9

1.1.1. Hi

11

1.2. Vai trũ ca l hi c truyn trong thi i ngy nay

12

1.2.1. L hi - quỏ trỡnh tip bin vn hoỏ

12

1.2.2. L hi - hot ng gúp phn gi gỡn nhõn cỏch con

13

1.2.3. L hi ỏp ng nhu cu tõm linh ca con ngi

13

1.2.4. L hi - Giỏo dc truyn thng

14

1.2.5. L hi nhm gi gỡn bn sc dõn tc

15

ngi

CHNG 2. L HI CU TRU X HNG NHA HUYN TAM NễNG

16

TNH PH TH

2.1. Phỳ Th - Tam Nụng, min quờ ca l hi

16

2.2. Tỡnh hỡnh iu tra nghiờn cu l hi lng Hng Nha

20

2.3. Vi nột v quờ hng v truyn thng vn hoỏ xó Hng

22

Nha
3.1. V trớ a lý hnh chớnh xó Hng Nha

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

22
4


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

2.3.2. Truyn thng vn hoỏ

25

2.4. Ngun gc ca l hi lng Hng Nha

27

2.5. Ni dung din trỡnh ca l hi lng Hng Nha

33

2.5.1. Khỏi nim l Cu Trõu

33

2.5.2. Ni dung din trỡnh l hi lng Hng Nha

33

2.5.2.1. L Cu trõu

33

2.5.2.1. Hi lng Hng Nha, ngy 10 thỏng giờng

38

2.6. í ngha lch s - vn hoỏ ca l hi lng Hng Nha

CHNG 3. GII PHP KHễI PHC V BO TN L HI LNG

41

43

HNG NHA

3.1. Thc trng

43

3.2. Gii phỏp bo tn l hi lng Hng Nha hin nay

45

KT LUN

47

TI LIU THAM KHO

49

PH LC (MT S HèNH NH)

M U
1. Lý do chn ti

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

5

Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

T bao i nay, vn húa truyn thng Vit Nam c hỡnh thnh, bc l
v bo lu mt cỏch a dng, phong phỳ v mnh m tng yu t v b phn
cu thnh vn húa lng. í thc cng ng, tinh thn t qun, phong tc tp
quỏn, cnh quan mụi trng v c bit l l hi l nhng gỡ to nờn din mo
vn húa lng v lng vn húa. Din mo y cú th bc l nhng gỡ khỏi quỏt
nht, ng thi cng cú th biu hin ra t nhng chi tit nh nht, riờng bit
nht. Vi quan nim ú, tụi cho rng din mo vn húa truyn thng lng Hng
Nha huyn Tam Nụng tnh Phỳ Th, vi nhng nột chung v riờng cú th c
nhỡn nhn qua h thng trỡnh din hi lng: hi Cu trõu.
i vi phn ln cỏc tc ngi trờn th gii, c bit l nhúm c dõn
nụng nghip, l hi gi mt vai trũ quan trng. L hi cha ng nhiu mt ca
i sng vn húa chớnh tr, xó hi, tõm lý, tụn giỏo v tớn ngng ca ngi dõn
lỳa nc. L hi l loi hỡnh vn húa tp th, phn ỏnh tớn ngng, cỏc sinh hot
ca ngi dõn lao ng. Vit Nam, l hi gn bú vi lng xó nh mt phn tt
yu trong i sng. Ch l hi mi cú th tha món c ht yờu cu tõm linh
ca ngi nụng dõn.
L mt lng c nm bờn ven b sụng Hng, Hng Nha va nm trong
chic nụi ca nn vn minh sụng Hng, va c tip thu, k tha nhng truyn
thng tt p ca vựng vn húa t T. L hi Cu trõu xó Hng Nha c
hỡnh thnh v phỏt trin trờn c s tc th Thnh Hong lng - theo truyn
thuyt l th mt n tng thi Hai B Trng ó anh dng cm quõn ỏnh gic
bo v xúm lng. Quỏ trỡnh chuyn húa t nhng giai thoi, truyn thuyt v v
anh hựng cú cụng vi lng, vi nc ti tớn ngng, phong tc th Th nh
Hong, kốm theo ú l mt h thng nghi l, nghi thc mang m du n c
ỏo ca mt vựng t bi ven sụng l c mt quỏ trỡnh cht lc y sỏng to ca

t duy dõn gian. Theo dũng chy thi gian, cỏc vn nh: ngun gc dõn c,
truyn thuyt dũng h v tụn giỏo tớn ngng ca xó Hng Nha gn bú cht
ch vi l hi v vn húa truyn thng lng.

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

6


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

c bit, trong l hi lng Hng Nha, chỳng ta s tỡm hiu nột c ỏo
riờng bit qua hỡnh tng con trõu - con vt gn vi i sng dõn dó ca ngi
dõn nụng nghip v cng l con vt linh thiờng gn lin vi i sng tõm linh
ca lng quờ ni õy.
L mt sinh viờn khúa u tiờn ca ngnh khoa hc cũn khỏ mi m, vic
kho sỏt, tỡm hiu l hi cu trõu ca xó Hng Nha huyn Tam Nụng tnh
Phỳ Th giỳp cho ngi vit mt mt lm quen vi thao tỏc t duy trong nghiờn
cu khoa hc, b sung tri thc, nõng cao trỡnh chuyờn mụn, ng thi gúp
mt phn cụng sc nh bộ ca mỡnh vo vic gii thiu l hi cu trõu núi
riờng v l hi Vit Nam núi chung.
Vi tt c nhng lý do trờn, tụi chn L hi cu trõu xó Hng Nha
huyn Tam Nụng tnh Phỳ Th lm ti lun vn ca mỡnh.
2. Lch s nghiờn cu
Mc dự ny sinh, tn ti v phỏt trin t nhiu th k trc nhng l hi
Cu trõu cng nh hu ht cỏc l hi dõn gian cỏc lng quờ xa, cha bao gi
c cỏc s gia phong kin ghi chộp, nghiờn cu. Cho n giai on u th k
XX, vic nghiờn cu l hi mi c mt s hc gi chỳ ý. c bit trong vi

thp k gn õy, cựng vi s bin i rt mnh m ca i sng kinh t - xó hi
theo hng ngy cng hin i hoỏ, cỏc l hi dõn gian truyn thng - mt b
phn khụng th thiu trong i sng vn hoỏ, tinh thn ca xó hi t xa n
nay, khụng th khụng bin i theo, ó thu hỳt mi quan tõm ca gii nghiờn
cu vn hoỏ dõn gian. Trong tỡnh hỡnh y, l hi lng Hng Nha cng c
mt s cụng trỡnh nhc n. Nhng nm 65, 70 ca th k XX nhiu nh nghiờn
cu vn hoỏ dõn gian trong tnh ó tin hnh iu tra, nghiờn cu, ghi chộp t
liu l hi lng Hng Nha, tiờu biu l nh nghiờn cu vn hoỏ dõn gian:
Nguyn Khc Xng, Dng Huy Thin
Trong cun a chớ Vnh Phỳ Vn hoỏ dõn gian vựng t T xut bn
nm 1986, Nguyn Khc Xng ó gii thiu v l thc trong sinh hot xó hi

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

7


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

ca c dõn nụng nghip vựng trung du c bc l tp trung nht trong sinh
hot vn hoỏ xúm lng m tiờu biu l l hi m trõu cỳng thn. Lng Hng
Nha ờm mng 2 rng ngy mng 3 thỏng Giờng cú l cu trõu p trõu, m
trõu, lt da lm ni nu tht, by c lờn mõm tre lút lỏ ngoó, lỏ bng cỳng thn.
V cng trong cun sỏch ny, Nguyn Khc Xng cng gii thiu xó
Hng Nha m hi ln vo ngy mng 10 thỏng Giờng cú din trũ trỡnh ngh
vi cỏc vai cy, ba, tỏt nc, cy v cỏc vai bỏn ngi, bỏn bụng. Trũ din trỡnh
ngh Hng Nha mang m tớnh ngh thut sõn khu.
Trong cun Vn hoỏ vựng t T tp 1 xut bn nm 2000, Nguyn

Khc Xng cng gii thiu cho bn c nghiờn cu, tỡm hiu v quan h gia
thn thoi, truyn thuyt v din xng tớn ngng phong tc tp quỏn ca hi
lng Hng Nha.
Tng tp vn ngh dõn gian t T tp 2 xut bn nm 2001, Dng
Huy Thin gii thiu cho bn c mt cỏch tng quan v l hi cu trõu v cỏc
trũ trỡnh din trong hi lng Hng Nha.
Ngoi cỏc sỏch trờn, mt s bi bỏo, tp chớ cng nhc n hi cu trõu
nhng ch mang tớnh cht im danh. Phũng Vn hoỏ Thụng tin huyn Tam
Nụng v S Vn hoỏ Thụng tin tnh Phỳ Th cng lu gi c mt s ti liu
v bng a v l hi ny nh: Lý lch khu di tớch ỡnh, n, Miu H xó
Hng Nha, D ỏn iu tra, su tm v bo tn l hi cu trõu lng Hng
Nha huyn Tam Nụng tnh Phỳ Th do b Lu Th Phỏt lm ch nhim.
Trong thc t, l hi lng Hng Nha b gión on khỏ lõu, t liu thnh
vn ghi li ni dung l hi ny hin nay ch cũn rt ớt. Tuy ó c cp n,
nhng cha cú ai trỡnh by mt cỏch cú h thng v chi tit. õy s l nhng gi
ý quý bỏu ngi vit trin khai ti ny, mt khỏc do cha c tỡm hiu k
nờn vn l ti cũn b ng to c hi cho ngi vit.
3. Mc ớch, nhim v nghiờn cu
3.1. Mc ớch

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

8


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Tỡm hiu v l hi Cu trõu xó Hng Nha huyn Tam Nụng tnh Phỳ

Th hiu rừ hn v truyn thng vn hoỏ , lch s ni õy, lm ni bt lờn c
im chung v riờng ca vn hoỏ lng quờ trong nn vn hoỏ chung Vit Nam.
Qua vic tỡm hiu l hi Cu trõu chỳng ta khng nh vai trũ quan trng
ca l hi c truyn : giỏo dc cỏi p, ý thc dõn tc, tinh thn cng ng
Khng nh nh hng ỳng n ca Nh nc trong vic bo tn, phỏt
huy cỏc giỏ tr vn hoỏ ca xó Hng Nha núi riờng v lng quờ Vit Nam núi
chung, gúp phn m bo s tn ti lõu bn ca nn vn hoỏ dõn tc.
3.2. Nhim v
Tỡm hiu v bi cnh quờ hng v truyn thng vn hoỏ xó Hng Nha.
Tỡm hiu ngun gc, ni dung trỡnh din v ý ngha ca l hi Cu trõu.
Nhng ỏnh giỏ v thc trng v nờu cỏc gii phỏp khụi phc, bo tn
l hi Cu trõu xó Hng Nha.
4. i tng v phm vi nghiờn cu
4.1. i tng nghiờn cu
i tng chớnh trong lun vn l din trỡnh l hi lng Hng Nha trong
bi cnh t nhin v xó hi ca mt lng, mt vựng t c lõu i ven sụng, cú
v trớ cn k vi khu di tớch n Hựng.
4.2. Phm vi nghiờn cu
L mt sinh hot vn hoỏ mang tớnh tng th, trong lch s hng ngn
nm, l hi hỡnh thnh, phỏt trin v bin i di tỏc ng ca ca iu kin t
nhiờn, kinh t, xó hi v lch s, ng thi l tm gng phn chiu trung thc
hon cnh v li sng ca dõn tc. L hi cu trõu xó Hng Nha cng nh hu
ht cỏc l hi nụng nghip vựng ng bng sụng Hng cha ng trong nú ni
dung tỏi hin lch s, tỡm v vi ci ngun ca cng ng.
Phm vi nghiờn cu ca ti xoay quanh quy mụ, din bin v tớnh cht
ca l hi Cu trõu trong ton cnh lng Hng Nha.
5. Phng phỏp nghiờn cu

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

9


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Trờn c s cỏc phng phỏp lun trờn, trong quỏ trỡnh thc hin ti, tụi
ó s dng mt s phng phỏp nh: Phng phỏp iu tra thc a, phng
phỏp phõn tớch, tng hp, phng phỏp so sỏnh
6. Nhng úng gúp ca lun vn
Phỏc tho din mo vn húa dõn gian ca mt lng c ven sụng Hng vi
nhng nột chung v riờng di tỏc ng ca mụi trng a lý t nhiờn vi mụi
trng xó hi.
Thm nh v nghiờn cu mt cỏch cú h thng cỏc hin tng, cỏc mi
quan h v cỏc lp vn húa an xen, chng xp xung quanh din xng hi lng
Hng Nha, c bit l hỡnh tng con trõu gn lin vi i sng nụng nghip
v i sng tõm linh ca ngi dõn.
ỳc kt nhng giỏ tr ớch thc ca mt l hi c truyn trong vic phỏt
huy, phỏt trin vn húa lng Hng Nha trong bi cnh hi nhp v ụ th húa
hin nay. Nghiờn cu l hi Cu Trõu ca lng l mt trong nhng phng
thc k tha v b sung nhng tinh hoa vn cú cho kho tng vn húa dõn tc.
7. B cc ca lun vn
Ngoi phn M u, Kt lun v cỏc trang Ph lc, ni dung chớnh ca
lun vn c chia lm ba chng:
Chng I: L hi - mt hot ng vn húa mang m tớnh nhõn vn
Chng II: L hi Cu trõu xó Hng Nha huyn Tam Nụng tnh Phỳ Th
Chng III: Gii phỏp bo tn v phỏt huy l hi Cu trõu trong bi cnh
hin nay

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

10


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang
NI DUNG
Chng 1

L HI - MT HOT NG VN HểA MANG M TNH
NHN VN CA NGI DN VIT

1.1. Khỏi nim l hi
Xột v ci ngun, l hi l sinh hot tớn ngừng lng xó. Bi mi l hi
u bt ngun t lng xó. Mi hi lng cú phong tc tp quỏn, nghi l, t
chc,truyn thng riờng. Núi chung, tớnh a dng l bn cht ca l hi. L hi
cũn l ni sinh hot vn hoỏ cng ng c hỡnh thnh, bin i v phỏt trin.
Do vy, nú tớch hp nhiu tng vn hoỏ. Mi lp vn hoỏ gn lin vi mt biu
tng, mang mt ý ngha nht nh, nờn l hi mang tớnh a ngha, a biu v
to nờn s a dng ca l hi ngy nay. Ngụn ng ca l hi l ngụn ng biu
tng, nú vt lờn ý ngha c th, nú l s thng hoa t cuc sng hin thc. Nú
l sn phm ca vn hoỏ tinh thn do nhõn dõn sỏng to ra, l mt biu hin ca
nn vn hoỏ. Chớnh vỡ vy m l hi khụng ch l mt hin tng vn hoỏ m
cũn l mt hin tng xó hi.
Khụng rừ khỏi nim ny xut hin t bao gi nhng theo ỳc kt t cỏc
ngun ti liu liờn quan, chỳng tụi nht trớ vi quan im ca mt tỏc gi rng:
L hi l mt hỡnh thc din xng nguyờn hp v tng hp gia l v hi,
gia cỏc hỡnh thc ngh thut khỏc nhau nh ca, v, hi ho, gia vui chi gii

trớ vi u sc thi ti, gia tớnh linh thiờng ca thn linh vi tớnh trn tc ca
ngi i. nc ta, l hi ca ngi Vit xut hin t rt sm. Vo thi k
nn vn hoỏ ụng Sn, t khong sỏu, by th k trc cụng nguyờn n u
cụng nguyờn, l hi ca ngi Vit ó rt phong phỳ, th hin bn sc vn hoỏ
c ỏo ca dõn tc. Tuy vy, tri qua nhiu th k thng trm, cho n nay, tờn
gi ớch thc ca l hi vn cha c cỏc nh nghiờn cu nh danh mt cỏch

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

11


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

thng nht. Ngi ny gi l hi l, ngi kia gi l l hi, ngi kia li
gi l hi hố, hi lng
L ngi ang cú nhng bc i u tiờn, tụi rt cú ý thc v s nụng cn
tri thc ca mt sinh viờn mi nhp mụn v nhng khú khn trong vic nghiờn
cu mt l hi c truyn. Chớnh vỡ vy, trong lun vn ny, trỏnh gũ ộp, khiờn
cng, v cng trỏnh ri vo khu rng rm ca ngụn t tụi s dng khụng
phõn bit tt c cỏc khỏi niờm l hi, hi l, hi lng, hi hố
Khỏi nim l hi Vit Nam xut hin khong hn chc nm tr li õy.
Trc ú ch cú khỏi nim l hoc hi. Thờm ch l cho hi, ngi thi
nay mong mun gn hỡnh thc sinh hot vn hoỏ cng ũng ny cú ớt nht hai
yu t cng l hai c trng i lin vi nhau. Trc l t l sau l vui chi.
1.1.1. L
L l nhng nghi thc tin hnh nhm ỏnh du hay k nim mt s
vic, s kin no ú cú ý ngha lch s (T in Vit Nam). L cũn l ni th

hin cỏc phộp tc, cỏc nghi thc ng x ca ngi vi ngi, ca ngi vi t
nhiờn v xó hi. Cỏc nghi l ca l toỏt lờn s cu mong, phự h trỡ ca
thn linh giỳp con ngi tỡm cỏc gii phỏp tõm lý. Cú th núi, l l phn o phn tõm linh ca cng ng nhm ỏp ng nhu cu tõm linh v bo m nn
np, trt t cho hi c hon thin hn.
Trong nghi thc l ta chỳ ý hai yu t chớnh sau:
- Ngi hnh l
- Vt phm dõng cỳng
Phn l trong l hi th hin i sng tõm linh ca ngi dõn. Tớnh
thiờng liờng y th hin trong khụng gian vn hoỏ v tm lũng thnh kớnh ca
ngi i l.
1.1.2. Hi:
Tip sau l l hi. ú l mt hot ng dõn dó, phúng khoỏng, sụi ni
din ra trờn sõn ỡnh, gũ bói dõn lng cựng bỡnh ng vui chi vi vụ s trũ

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

12


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

tc hp dn do mỡnh t nguyn tham gia, trc s c v ca cng ng. Núi n
hi l núi n cnh sng ng nỏo nhit n s hi h ca din trng, n s
phong phỳ ca nhiu trũ chi.
Cú th k ra õy mt s trũ chi thng gp: u vt, ỏnh u, kộo co,
thi cm thi, lm bỏnh, trũ trỡnh ngh, hỏt nừ nng, chi c ngi, ỏnh t
tụm
Túm li, l v hi l hai yu t chớnh to nờn hi lng. S m nht gia

chỳng l tu thuc vo c im tng ni v tớnh cht ca tng loi hi. L v
hi l mt th thng nht, tn ti song song vi nhau trong hot ng tớn
ngng, tụn giỏo ca con ngi. Nu núi l l phn o thỡ hi chớnh l phn
i. o tc l tõm linh m i chớnh l cuc sng hin thc.
Ngi nụng dõn Vit Nam ó sỏng to l hi nh cuc sng th hai l bo
tng sng, bo tng t nhiờn. ú l cuc sng hi hố sng ng, mang m mu
sc dõn gian, cỏi p ca i sng c bc l trong s ho hp gia con ngi
vi con ngi, con ngi vi t nhiờn, s ngng vng i vi cỏc lc lng
thn thỏnh siờu nhiờn. Bi vy, l hi mang m tớnh nhõn vn, l ng lc, l
sc sng ca con ngi
1.2. Vai trũ ca l hi c truyn trong thi i ngy nay
1.2.1. L hi - quỏ trỡnh tip bin vn hoỏ
1.2.2. L hi - hot ng gúp phn gi gỡn nhõn cỏch con ngi
1.2.3. L hi ỏp ng nhu cu tõm linh ca con ngi
1.2.4. L hi - Giỏo dc truyn thng
1.2.5. L hi nhm gi gỡn bn sc dõn tc

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

13


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang
Chng 2

L HI CU TRU X HNG NHA HUYN TAM NễNG
TNH PH TH
2.1. Phỳ Th - Tam Nụng, min quờ ca l hi

Phỳ Th - mnh t cú chiu di my ngn nm lch s, l vựng t vn
hin, vn vt t ngn xa. Ni õy cú Vit Trỡ - vựng t vi ba dũng sụng ln
l sụng Hng, sụng v sụng Lụ chy qua, hi t ó c t tiờn ngi Vit
la chn tr thnh t phỏt tớch ci ngun ca dõn tc Vit Nam. Núi n Phỳ
Th, con Lc chỏu Hng dự min xuụi hay min ngc, hi o hay t
khỏch quờ ngi ngn trựng xa cỏch u rt i t ho ct lờn hai ting thiờng
liờng: t T.
L t phỏt tớch, ci ngun ca õn tc, Phỳ Th n cha ba nn vn hoỏ c
xa c ỏo, ú l vn hoỏ Phựng Nguyờn, ng u, Gũ Mun. õy l nn tng
Phỳ Th xõy dng cho mỡnh tr thnh mt vựng t cú b dy vn hoỏ, ngn
nm vn hin.
Trong kho tng vn hoỏ s v a dng ca tnh Phỳ Th, mt yu t tiờu
biu, c sc khụng th khụng nhc n, ú l: l hi dõn gian. L hi dõn gian
chớnh l c s bo tng vn hoỏ lng xó v di sn vn hoỏ dõn tc, hot ng y
nh mch nc ngm xuyờn thi gian, bng chy trn tr trong i sng vt
cht, tinh thn v tõm linh ngi Vit.
L hi Phỳ Th rt a dng vi nhng c im v tớnh cht khỏc nhau. Vớ
d: Tớn ngng phn thc v tc th sinh thc khớ c th hin rừ nột nh l
hi Trũ Trỏm T Xó ( Lõm Thao), xó H Lc (Phự Ninh), xó H Thch (th
xó Phỳ Th)hay Hi ụm An o (Phự Ninh), Thanh Uyờn ( Tam Nụng),
Du Lõu ( Vit Trỡ)Mt biu hin c thự khỏc ca vn hoỏ l hi Phỳ Th l
ting hỳ, nhng hỡnh thc nghi l c ting hỳ gi lờn s hoang dó c xa l mt
cỏch sinh hot ac trng ca vựng trung du, i nỳi v rng, tiờu biu l l

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

14


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

rc ting hỳ xó Hy Cng ( Lõm Thao)Phỳ Th cũn ni ting l hi vt
u xuõn nh l hi An Thỏi. Du Lõu, Lõu Thng ( Vit Trỡ) L hi ỏnh
u, hỏt i
L hi v tc th nhõn thn, nhng ngi cú cụng vi nc, nhng ngi
khai thiờn lp a, dng lng dng nc cng c nhõn dõn tụn th v t chc
cỏc l hi tng nh vi nột vn hoỏ c sc ca Phỳ Th nh: hi Pht, l hi
Cu Trõu (Hng Nha), l hi Bi Chi Bch Hc (Vit Trỡ)
Phỳ Th l t t ci ngun hin cũn bo lu, gỡn gi nhiu l hi c xa
vi nhng nột vn hoỏ c sc, c ỏo, tớn ngng dõn gian v vn hoỏ lng
ca nn vn minh nụng nghip an xen vi nhiu tng vn hoỏ giu bn sc.
Mt trụng nhng huyn cú nhiu l hi ca tnh Phỳ Th l huyn Tam Nụng.
Tam Nụng l mt huyn bỏn trung du muin nỳi, nm phớa Nam ca tnh
Phỳ Th, vi th trn Hng Hoỏ l trung tõm kinh t chớnh tr ca huyn. Ni
õy ó tng cú v trớ quan trng trong lch s dng nc v gi nc oanh lit.
Tri qua cỏc thi kỡ lch s, a danh, a gii hnh chớnh ca huyn ó cú nhiu
thay i.
Theo kho sỏt trờn a bn huyn Tam Nụng cú ti 70 di tớch lch s vn
hoỏ trong ú cú 11 di tớch cp quc gia, 22 di tớch cp tnh. Cú l, thiờn nhiờn v
lch s trờn mnh t mang m du n ci ngun khụng ch to nờn s a dng
v danh lam thng cnh. nhng di tớch lch s vn hoỏ, nhng kin trỳc cú giỏ tr
ngh thut, nhiu di tớch cp Quc gia m hn th, du khỏch v vi Tam Nụng l
v vi min quờ ca l hi, ho mỡnh vo tua du lch vn hoỏ V min l hi
ci ngun dõn tc Vit Nam. Tam Nụng cú 20 xó th trn. Cỏc l hi truyn
thng c t chc hu ht cỏc xó, th trn trong huyn, thi gian t chc ch
yu din ra vo mựa xuõn, khi t tri giao ho, thiờn nhiờn ti tt, lũng ngi
hõn hoan.
C mi xuõn v, cựng vi s sinh sụi ny n, õm chi ny lc ca

nhng mm cõy, trờn khp 20 xó, th trn trong huyn li rn ró, nỏo nc trong

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

15


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

khụng khớ tng bng mựa l hi: L hi n, Chựa Nam Cng xó Thanh Uyờn
( 6 -7/ Giờng), L hi Cp Pht (12 - 13/ Giờng), L hi n B Th trn Hng
hoỏ gió bỏnh giy ( 7-8 / Giờng), L hi ỡnh lng Quang Hỳc ( 9 -10 / Hai), L
hi lng T M ( 15/3)...
Tam Nụng a dng v danh lam thng cnh v phong phỳ v cỏc hot
ng l hi. Tuy nhiờn mi min quờ trong huyn u thc hin mt l hi mang
bn sc riờng to nờn s a dng trong vn hoỏ vựng min. L hi tng nh
nhng ngi cú cụng vi nc, nhng ngi khai thiờn lp a, dng lng dng
nc l mt im nhn trong cỏc l hi Tam Nụng. Mt trong nhng l hi
tiờu biu th hin rừ nột ý ngha sõu sc ú l L hi Cu Trõu xó Hng Nha mt lng quờ nm bờn hu ngn sụng Hng.
2.2. Tỡnh hỡnh iu tra nghiờn cu l hi lng Hng Nha
L hi lng Hng Nha gn lin vi tớn ngng ca c dõn nụng nghip,
ng thi gn lin vi s tớch th n tng Xuõn Nng thi Hai B Trng. l
hi lng Hng Nha c t chc tp trung vo mựa xuõn, ni dung l hi
phong phỳ, hp dn. L hi lng Hng Nha ó c cỏc nh nghiờn cu vn
hoỏ dõn gian a phng su tm, nghiờn cu, ghi chộp xut bn thnh sỏch.
Hỡnh thc hin t l trõu va c s, va c ỏo cỏc xó nờu trờn n nay
ó khụng cũn na. Bi do nhiu nguyờn nhõn nh: do c trng ca l hi, hin
tng mai mt, tht truyn, giỏn on ca l hi, mt khỏc nhiu ngi cho vic

git trõu l dó man, l mờ tớn d oan v vin l con trõu l u c nghip. Vỡ
vy m hng my chc nm tr li õy chỳng ta khụng thy cú l sỏt sinh hin t
l trõu trong cỏc hi lng Phỳ Th.
2.3. Vi nột v quờ hng v truyn thng vn hoỏ xó Hng Nha
2.3.1. V trớ a lý hnh chớnh xó Hng Nha
Hng Nha l mt xó min nỳi nm phớa Bc thng huyn Tam Nụng,
cỏch th trn Hng Hoỏ 18 km v phớa Nam, cỏch n Hựng 10km v phớa Tõy Nam theo ng chim bay. Phớa Bc giỏp xó Vc Trng; phớa Nam giỏp xó

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

16


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Xuõn Quang; phớa ụng giỏp xó Hin Quan v xó Thanh Uyờn ; phớa Tõy giỏp
sụng Hng - biờn gii t nhiờn phõn cỏch vi huyn Thanh Ba.
Hng Nha cú a hỡnh a dng, cú nhiu gũ i, thung lng, dc rung,
li cú sụng Hng bao bc phớa trc v phớa sau. Vi nhng tờn t tờn lng c
nh: Gũ chựa Lai, chựa b Cc, rng chựa, ao Xm, xúm Mỳng, dc Húp, M
Cao, dc Chõu, h Dõu, ng i...Cú th núi, v trớ a lý, a hỡnh ca Hng
Nha rt p, mt cnh quan sn thu hu tỡnh ng thi rt thun li trong
chin thut chin tranh bo v t nc.
Trờn u lng Xuõn Quang Nghờ phc
Di cui lng Nga Vc chu lờn
Hng H dn thu mt bờn
Hng Sn tc ỏn trờn cú chựa
Hng Nha l mt vựng t c mang bờn mỡnh bao nhiờu huyn thoi v

nhng s tớch lch s. Tri qua nhng thng trm lch s, mng t Hng Nha
cng thay i a danh theo nm thỏng. Dự tờn gi a danh lng xó thay i qua
cỏc thi k lch s, song mnh t Hng Nha vi bao nhiờu s tớch, huyn
thoi, cỏc di tớch lch s vn hoỏ v l hi truyn thng ca ngi dõn Hng
Nha vn c bo tn v phỏt huy.
Hng Nha thuc vựng t gia, cú tng din tớch t t nhiờn l 471 ha,
vi1/2 l i gũ, cũn li l rung dc v t bói sụng Hng. Dũng sụng Hng
ban tng cho vựng t ny ngun phự sa mu m, thun li cho vic phỏt trin
kinh t nụng nghip. V vi Hng Nha l v vi nhng cỏnh ng lỳa, ng
ngụ bt ngn trự phỳ. V vi Hng Nha l v vi s yờn bỡnh khi ta m mỡnh
trong ln khúi chiu cũn bng lng mựi rm mi... Hng Nha cú 10 dũng h
cựng chung sng, trong ú dũng h Lng l dũng h ụng nht v ó cú ngi
t cỏc khoa thi di thi hu Lờ. Tip n l h Phm, h Trn, ngy nay
cng ó cú nhiu ngi c phong chc phú giỏo s, tin sv cỏc dũng h
Lờ, h T, h Hong, h Cao, h Nguyn. H Nguyn, h Tụ ang dn dn phỏt

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

17


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

trin ngy mt ụng.
2.3.2. Truyn thng vn hoỏ
Hng Nha cú truyn thng lch s vn hoỏ lõu i. Cn c vo cun thn
tớch v cỏc t liu thnh vn ghi chộp v lng Hng Nha, thỡ t nhng nm 40
sau cụng nguyờn, cụng chỳa Xuõn Nng thuc dũng dừi h Hựng ó n

Hng Nha tp hp trai trỏng, t chc hun luyn quõn r em binh mó ca
mỡnh giỳp Hai B Trng ỏnh tan gic ụng Hỏn. Hin nay Hng Nha cũn bo
tn c nhiu di tớch lch s vn hoỏ th b Xuõn Nng cụng chỳa v thp b
qun thn quan ca B. V cng t cỏc di tớch lch s vn hoỏ, m l hi truyn
thng Hng Nha c bo tn v phỏt huy. Cỏc di tớch lch s ca lng Hng
Nha c xõy dng khỏ tp trung v c phõn b hai thụn: Thụn Thng v
Thụn H.
2.4. Ngun gc ca l hi lng Hng Nha
Tỡm hiu v ci ngun ca l hi lng Hng Nha, tụi thy õy l l hi
bt ngun t thi tin s xa xụi, thi k ỏ c. Tri qua mt chng ng lch
s chỳng ta ó cú iu kin nghim sinh v quan sỏt, nghiờn cu thy l hi
Hng Nha biu trng nhng nột ca l hi nụng nghip vỡ l hi Hng Nha
din ra trong khụng gian thụn dó vi mt thi gian thụn dó. V ỏm ụng d
hi phn ln l nụng dõn sng vựng quờ v cú li sng thụn dó.
Song, l hi lng Hng Nha cng mang ý ngha l hi lch s bi
nú gn lin vi s tớch th b Xuõn Nng cụng chỳa N tng ca Hai B
Trng.
Bng cỏc l thc v nhng trũ din dõn gian, l hi lng Hng Nha phn
ỏnh cỏch lm n, nhng c m v nhng v mựa ti tt, cõy ci phỏt trin,
i sng m no, con ngi kho mnh luụn gp nhng iu may mn. Trong l
hi lng Hng Nha cú l Cu Trõu cu mựa mng tt ti. Con trõu l u
c nghip, l ti sn ca nh nụng. Con trõu khụng ch cn thit i vi ngh
nụng, m nú cũn l con vt linh thiờng dõng cỳng thn. Cựng vi l Cu

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

18


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Trõu cỏc trũ, din trỡnh ngh nh: cy, ba, tỏt nc, bỏn ngi v nhng trũ
chi hi ỏm nh ỏnh vt, chi g l hi lng Hng Nha ó lm sng li
din mo nụng thụn thi xa.
2.5. Ni dung din trỡnh ca l hi lng Hng Nha
2.5.1. Khỏi nim l Cu Trõu
L Cu Trõu l hốm tc cu cỳng thuc v tớn ngng tõm linh. L
Cu Trõu l mt hỡnh thc sỏt sinh hin t va c s va c ỏo mang m
tớnh a phng ca lng Hng Nha gn vi s tớch th b Xuõn Nng.
2.5.2. Ni dung din trỡnh l hi lng Hng Nha
Cn c vo cun ngc ph cũn lu gi v theo tc l ca lng Hng Nha
thỡ nhng nm trc cỏch mng thỏng Tỏm, l hi lng Hng Nha c t
chc phong phỳ v c tp trung ch yu vo mựa xuõn t nhng ngy sau Tt
nguyờn ỏn: Ngy mng 2 thỏng Giờng k nim ngy sinh thn theo l t chc
l Cu Trõu. n ngy mng 10 thỏng Giờng lng m hi l (chớnh tic) t
chc rc kiu t ỡnh Thng lờn, t ỡnh H xung bn Lóo Chõu t l cng
ng, sau ú t chc trũ din trỡnh ngh v ỏnh vt, chi g, c tng v ó
t lõu, ngi dõn Hng Nha v nhõn dõn quanh vựng dự õu, i õu vn nh
v d hi lng ca quờ hng mỡnh v nú ó i vo tõm khm ca mi ngi:
Mng mi l hi Hng Nha
Mi hai Gia D, mi ba hi Hin.
L hi lng Hng Nha l mt l hi truyn thng c sc v a dng
mu sc tõm linh ho quyn vi sc thỏi a phng vựng trung du, l an xen
vi hi mang m tớnh nhõn vn ú l l cu trõu; l tri chi, rc kiu, trũ
din trỡnh ngh chi ỏm. L hi lng Hng Nha c din ra nh sau:
2.5.2.1. L Cu trõu : c t chc vo ờm mng 2 thỏng Giờng.
chun b cho l hi Cu trõu ngay t 20 thỏng Chp nm trc,
nhõn dõn lng Hng Nha ó hp bn c ngi i tu trõu, chn mua g l v c

ngi ng cai (cũn gi l nh cha lnh).

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

19


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

Ngi ng cai cng phi c chn tht k lng: gia ỡnh khụng cú
tang, gia ỡnh ho thun, con chỏu hiu tho, kinh t no
Trõu c chn phi l trõu c en tuyn cha thin, bộo kho, sng
bng vai. G l c chn phi l g trng cha thin nng t 2kg tr lờn, mo
c ti
Nh cha lnh phi dng lỏn nuụi trõu v g bng vt liu mi hon
ton v chun b ton b cỏc dng c cn thit cho l cu trõu nh: lt ct trúi
trõu, chụn ct buc trõu, uc rc trõu trong ờm, hai cõy ỡnh liu
thp sỏng khi cu trõu, an mõm tre by c cỳng, lm mt h ru mng v
hai cỏi duc bng na mỳc ru mng, an hai cỏi st ng chộn v h
ru mng gỏnh ra n. c bit l 12 chic v p trõu phi c lm bng g
s hoc g nhón cú chiu di l 20cm c o vỏt hai u, ng kớnh rng
6cm, cỏn bng tre ti di hai thc ta tng ng vi 80cm, tỡm mua cỏc
lm c chay nh: Go np hoa vng, c mi, mớa, u xanh lm chố kho, chố
lam, chui tiờu, cam, bi
Ngy 25 thỏng Chp c ngi i dt trõu v mua g. Trc khi i mua
v phi vo ỡnh trỡnh bỏo Thnh hong sau ú trõu v g nh cha lnh phi
n chay nờn cũn gi l nh chay v nh chuc. Hng ngy nh chay, nh
chuc phi dt trõu, chm súc g tht cn thn v chiu no cng cho trõu v g

ra bn sụng (ghnh Cúc) tm, sau ú tm cho mỡnh.
L cu trõu c t chc ngay sau Tt nguyờn ỏn. Chiu mng 2 Tt,
12 con chựa cựng dõn lng n rc trõu t nh cha lnh ra bn sụng
tm cho trõu v g ln cui. Theo tc l khi on rc i qua ca ỡnh thỡ nh
chay, nh chuc phi dt trõu v g ng trc ca ỡnh lm l bỏi t Thnh
hong ba l ri mi i.
Sau khi i tm xong, trõu v g li rc v nh cha lnh v nh cha
lnh bt tay vo chun b lm c chay, khi lm c u phi bt kớn mm, mi
bng khn vi , h cho rng lm nh vy chng u tp c th. C chay

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

20


Kho¸ luËn tèt nghiÖp

GVHD: §ç Huy Quang

gồm: mía dóc vỏ lấy năm bó, mỗi bó năm khúc dài khoảng 10cm đặt vào bát; củ
mài gọt vỏ lấy năm bó, mỗi bó năm khúc dài khoảng 10cm đem xôi chín đặt vào
bát; chè kho được làm bằng đậu xanh sát vỏ rang chín vàng rồi cho nấu với mật
mía múc lấy năm bát; chè lam năm thanh; bánh dày trắng ba cặp, năm quả cam,
năm quả quýt, chuối tiêu, bưởi xếp lên mâm bồng để tối mang ra miếu Bà làm
lễ. Còn cỗ mặn gồm: 3kg gạo nếp thơm ngon và một con gà trống. Khi mổ gà
“nhà chuốc” phải cắt tiết gà bằng dao nứa vót nhọn để chọc tiết, không được
dùng dao sắt. Gạo nếp làm cỗ thờ xưa kia được cấy ở ruộng công (ruộng của
đình). Gà và xôi làm chín bày lên mâm bồng để tối rước ra miếu Bà làm lễ.
Những năm trước Cách mạng tháng Tám (thôn Thượng và thôn Hạ) mỗi thôn
cầu một con trâu. Ngày nay Đền Thượng không còn nữa nên chỉ làm lễ cầu trâu

ở Đền Hạ.
Đến tối ngày mồng 2 tháng Giêng, 12 thanh niên nam khoẻ mạnh được
gọi là “12 con chùa” cùng dân làng đến nhà “chứa lềnh” rước trâu cỗ gà và cỗ
chay ra đền, miếu làm lễ. Đi đầu đám rước là đội cầm cờ thần, rồi đến đội bát
âm, tiếp theo là kiệu rước cỗ chay , kiệu rước cỗ gà, tiếp sau nó là trâu, đi bên
cạnh là “nhà sát” vác chiếc rìu và “12 con chùa” đi bảo vệ trâu. Trong đêm tối
đám rước có hàng trăm bó đuốc được thắp sáng dẫn đường khi đi đến địa điểm
cầu trâu ở đền Hạ (Miếu Ông), cỗ chay được đưa vào miếu Bà và khấn “lai lâm
khám quá”, còn cỗ gà và hũ rượu mộng được đưa vào đền Hạ và khấn “lai lâm
hiến hưởng”. Khi cỗ chay được đưa lên bàn thờ ở miếu Bà, thì từ lúc đó ở miếu
Bà nghiêm cấm không cho ai qua lại.
Ở trước cửa đền Hạ có chôn sẵn một chiếc cọc dài khảng 2m để buộc trâu,
khi làm lễ “cầu trâu” người ta đốt bên cạnh cọc buộc trâu hai bó đuốc bằng nứa
khô gọi là hai cây “đình liệu”. Trong đền, ông chủ tế làm lễ xin âm dương bằng
hai đồng tiền được làm bằng nứa. Sau khi xin âm dương được ông chủ tế ra
trước cửa sân đền Hạ và nói rằng lễ cầu trâu được bắt đầu. Lúc này “nhà sát”
trói trâu vào cọc bằng lạt tre cật đã được vót sẵn, trói trâu phải đúng kĩ thuật để

SVTH: NguyÔn ViÖt H­ng - Líp K32G ViÖt Nam Häc

21


Kho¸ luËn tèt nghiÖp

GVHD: §ç Huy Quang

sao cho khi trâu bị đập, trâu vẫn chạy được vòng quanh cột mà lại không tuột.
Sau đó “nhà sát” và “12 con chùa” làm lễ trước cửa đền Hạ, theo nghi lễ vừa
cúng vừa múa. Sau khi làm lễ xong “12 con chùa” reo hò chạy vòng quanh cột

buộc trâu. Trước khi làm lễ cầu trâu “nhà sát” đứng trước đầu trâu vỗ về và nói
rằng:
“Kim chú mệnh ngã trảm nhữ
Nhữ đắc trầu thiên
Kim nhật khai hạ, nhân vật thịnh an
Tái hô tam thứ, dĩ đao yếm chi”
Nghĩa là :
“Nay chủ ta sai ta chém mày
Mày được về trầu trời
Hôm nay là ngày nhân dân khai hạ tế thần
Cầu cho người và muôn vật được thịnh’’
Sau đó ‘‘nhà sát’’ hô liền ba lần, rồi cầm rìu (hoặc dao) ướm vào đầu trâu
và căn dặn ‘‘12 con chùa’’ rằng: chỉ được đánh vào đầu trâu rồi cho các con
chùa đập trâu. Khi trâu bị đánh ngã gục xuống ‘‘nhà sát’’ châm lửa vào một bó
đóm thử vào bộ phận sinh dục của trâu xem đã chết chưa. Nếu trâu chưa chết,
phải đợi tới khi trâu đứng dậy ‘‘nhà sát’’ lại tiếp tục cho ‘‘12 con chùa’’ đập tới
khi trâu chết hẳn mới cho mổ trâu.
Kinh nghiệm của người dân Hương Nha cho biết: khi trâu chết nếu trâu
quay về phía trong làng thì năm đó được mùa. Còn nếu trâu chết quay đầu về
phía đầu nguồn thì năm đó nước lớn, lũ lụt, xảy ra mất mùa...
Ngay sau đó, trâu được đem mổ lột da rồi người ta chôn 4 chiêc cọc căng
da trâu làm ‘‘nồi da nấu thịt’’ tái hiện lại hình thức sinh hoạt của quân nữ tướng
Xuân Nương xưa. Mổ trâu là việc sát sinh bình thường, nhưng ở đây đã mang
tính chất một diễn xướng nghệ thuật, tín ngưỡng phong tục. Người ta mổ trâu
lấy phần thịt ngon (thịt bắp) chia làm 12 miếng khoảng 2 lạng được gọi là 12

SVTH: NguyÔn ViÖt H­ng - Líp K32G ViÖt Nam Häc

22

Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

qu i xinh ly gan, phi, tim, lũng v thn (ng tng) nu chớn by lờn 11
mõm trờn lút lỏ ngoó hoc lỏ bng lm c t thn (cũn 1 mõm cỳng tri chi).
u trõu v bn chõn trõu c t lờn b th ngoi sõn trc ca n
t quan ng niờn thnh khin. Khi t u trõu nht thit phi t quay hng
vo n.
L t thn c tin hnh lm 2 tun : tun u hụm v tun g gỏy. Ln
lt nh sau :
- Tun u hụm (tc l ờm mựng 2 thỏng riờng) l vt gm 3 mõm tht, 2
mõm lũng, 6 qu i xinh v 1 niờu cm, 1 h ru mng. L vt c chun
b xong, c T ni 3 hi trng ban t sa sang trang phc vo v trớ t tun
u hụm vi 5 tun t : Hng, nc, tru cau, c trỳc v ru.
- Tun g gỏy (sỏng mựng 3 thỏng riờng) l vt gm 2 mõm tht, 3 mõm
lũng v 6 qu i xinh , 1 niờu cm,1 h ru mng. Ban t vn tip tc theo
nghi l cỳng t nm tun : Hng, nc, tru cau, c trỳc, ru. n õy kờt
thỳc l cu trõu.
* L tri chi : c tin hnh ngay sau khi t tun g gỏy (tc l rng
sỏng mựng 3 thỏng riờng). Tng truyn khi xa ngoi bn sụng (bn ng
Khao) cú mt tri lớnh gỏc cnh gii quõn gic cho n tng Xuõn Nng v
hng ngy phi em cm cho tri lớnh gỏc n, do vy ngy nay dõn lng lm l
ny tng nh. L vt tri chi gm cú tht trõu v lũng trõu ó nu chớn
t trờn mt mõm tre lút lỏ ngoó. Trc khi em l tri chi ra bn sụng ụng
ch t v nh sỏt lm l cỳng thn ti n. Sau ú nh sỏt i c tri chi v
cựng i cú trng, chiờng trờn ng i nhõn dõn theo xem rt ụng. Ra n bn
sụng n mt mụ t cao bn ng Khao nh sỏt t c tri chi xung v
thp hng cỳng cỏc thn linh. Cỳng song, i ti khi hng tn nh sỏt tung c

tri chi cho nhõn dõn tranh nhau cp. Quan nim t ngn xa nu ai cp
c l vt ny rt tt, c thn phự h, lm n phỏt t, gp nhiu may mn.
Sau ú nh sỏt quay v, vo n ca n:

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

23


Khoá luận tốt nghiệp

GVHD: Đỗ Huy Quang

ễng ch t hi : Ngi l thng chi ?
Nh sỏt ỏp: Tao l thng bõy
Ch t li hi: Vua cha chỳa m,dy my lm sao?
Nh sỏt li ỏp : Vua cha chỳa m dy tao : Tm t, lỳa m tt nht c
lng ny
Kt thỳc l tri chi, ai ny u phn khi, vui mng c tm mỡnh
trong l hi mựa xuõn ca quờ hng. S tht trõu cũn li c chia cho cỏc phe
giỏp, phe giỏp li chia theo sut inh trong lng. Ngi dõn c chia tht trõu
em v lm l cỳng gia tiờn. Cũn c th chia cho cỏc c cao tui, 12 qu i
xinh biu cỏc c chc sc trong lng. c bit mõm c ca nhõn dõn Hng Nha
trong nhng ngy tt khụng th thiu mún n c sn ca quờ hng l tht trõu
nu rau cn v bỳn.
2.5.2.2. Hi lng Hng Nha, ngy 10 thỏng giờng
chun b cho hi lng ngy 10 thỏng giờng, ngay t ngy mựng 06
thỏng giờng nhõn dõn trong lng sa sang ng lng ng rc kiu, t
ỡnh H lờn, t ỡnh Thng xung, ngy mng 8, mng 9 thỏng giờng nh
cha lnh chun b lm bỏnh trng ty, bỏnh rỏn, bỏnh mt, cam bi, chui,

chố lam, cho l cỳng ngy 10 thỏng giờng.
Sỏng ngy mng 10 thỏng Giờng nhõn dõn lng Hng Nha ó tp trung
c hai ỡnh, ỡnh Thng v ỡnh H chun b rc kiu lờn n Lóo Chõu.
Tng truyn bn Lóo Chõu xa kia N tng Xuõn Nng thng t chc hi
khao quõn v t chc trũ din bỏch ngh khụi hi.
Nhng nm trc cỏch mng thỏng Tỏm, Hng Nha cú l rc kiu t
ỡnh Thng lờn ỡnh H, v t ỡnh H xung bn Lóo Chõu lm l t cng
ng. Khi rc i u l c qut, phng bỏt õm, mt chiờng, mt trng cỏi, ba
trng con, tip theo l mt nhang ỏn t hai l lc bỡnh to, mt kiu rc c
chay, mt kiu rc hũm sc, va i va hũ reo tng bng lm nỏo ng c mt
vựng. Khi hai on rc n cng bn Lóo Chõu ho lm mt on cựng i vo

SVTH: Nguyễn Việt Hưng - Lớp K32G Việt Nam Học

24