thực trạng bảo hộ va những giải pháp tăng cường bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại viêt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.16 MB, 85 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
(Niên Khóa 2006 - 2010)
TÊN ĐỀ TÀI
THỰC TRẠNG BẢO HỘ VA NHỮNG GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG
BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN XUẤT BẢN GHI ÂM
TẠI VIÊT NAM
Giáo viên hướng dẫn:
Sinh viên thực hiện:
NGUYỄN PHAN KHÔI
BỘ MÔN TƯ PHÁP
PHẠM LONG TÂN
MSSV: 5062283
Lớp: Tư pháp 1- K32
Cần Thơ, tháng 10- 2009
LỜI CẢM ƠN
–{—
Đầu tiên tôi xin gởi lời cảm ơn đến Ba, Mẹ người đã sinh ra con, nuôi dạy
tôi lớn khôn, cho tôi ăn học để tôi có được ngày hôm nay.
Tôi xin gởi lời cảm ơn Thầy Nguyễn Phan Khôi, người đã tận tình hướng
dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Trong thời gian làm việc với
Thầy, tôi không những học hỏi được nhiều kiến thức bổ ích mà còn học được rất
nhiều về tinh thần làm việc, thái độ nghiên cứu khoa học nghiêm túc của thầy.
Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ đã tạo điều
kiện cho tôi thực hiện đề tài tốt nghiệp này.
Xin gởi lời cảm ơn chân thành đến bạn bè vì đã luôn là nguồn động viên to
lớn, giúp đỡ tôi vượt qua những khó khăn trong suốt quá trình làm việc.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thiện luận văn với tất cả sự nỗ lực của bản thân,
nhưng chắc chắn sự thiếu sót là không tránh khỏi. Tôi mong được sự đóng góp ý
kiến của thầy cô cùng các bạn.
Một lần nữa xin cám ơn Ba, Mẹ tất cả Thầy Cô, bạn bè!
Trân Trọng
PHẠM LONG TÂN
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
---oOo--...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ...................................................................................................... 1
1. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI............................................................................ 1
2. ĐỐI TƯỢNG CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................ 2
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................ 2
4. KẾT CẤU ĐỀ TÀI ....................................................................................... 2
CHƯƠNG MỘT: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO HỘ QUYỀN CỦA
NHÀ SẢN XUẤT BẢN GHI ÂM ....................................................................... 3
1.1. Khái niệm quyền tác giả và quyền liên quan ............................................. 3
1.1.1. Khái niệm về quyền tác giả ................................................................. 3
1.1.2. Khái niệm quyền liên quan .................................................................. 3
1.1.3. Mối quan hệ giữa nhà sản xuất bản ghi âm với tác giả và các chủ thể
khác ...................................................................................................... 4
1.1.4. Lịch sử hình thành bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .......... 5
1.2. Khái niệm quyền của nhà sản xuất bản ghi âm ......................................... 6
1.3. Bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm............................................... 10
1.3.1. Khái niệm ............................................................................................ 10
1.3.2. Nội dung quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .................................. 12
1.3.2.1. Khái Niệm và Nghĩa vụ của nhà sản xuất bản ghi âm .................. 12
1.3.2.2. Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .............................................. 14
1.3.3. Cơ chế bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm ............................. 15
1.3.3.1. Cơ chế bảo hộ quốc gia ................................................................. 15
1.3.3.2. Cơ chế bảo hộ quốc tế ................................................................... 16
CHƯƠNG HAI: CÁC VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN
XUẤT BẢN GHI ÂM THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT QUỐC
TẾ ......................................................................................................................... 18
2.1. Nội dung cơ bản về bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm theo quy
định của một số điều ước quốc tế đa phương mà Việt Nam là thành viên18
2.1.1. Các nguyên tắc cơ bản ......................................................................... 19
2.1.1.1. Nguyên tắc đối xử quốc gia (National Treament_NT) .................. 19
2.1.1.2. Nguyên tắc đối xử tối huệ quốc (Most Favoured Natoin_MFN ... 21
2.1.1.3. Một số nguyen tắc khác ................................................................. 23
2.1.2. Tiêu chuẩn bảo hộ, căn cứ xác lập quyền và thời hạn bảo hộ ............. 24
2.1.2.1. Tiêu chuẩn bảo hộ.......................................................................... 24
2.1.2.2. Căn cứ xác lập ............................................................................... 25
2.1.2.3. Thời hạn bảo hộ ............................................................................. 26
2.1.3. Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .................................................... 27
2.1.3.1. Quyền sao chép .............................................................................. 27
2.1.3.2. Quyền được hưởng thù lao ............................................................ 27
2.1.3.3. Quyền cho thuê thương mại đối với bản ghi âm ........................... 28
2.1.3.4. Quyền cung cấp và phân phối bản ghi âm ..................................... 29
2.1.4. Các quy định về thực thi quyền ........................................................... 30
2.1.4.1. Các yêu cầu chung về việc thực thi quyền của nhà sản xuất bản
Ghi âm ........................................................................................... 31
2.1.4.2. Quy định về các yêu cầu cụ thể về thủ tục dân sự, hành chính,
hình sự và các biện pháp khác (các biện pháp thực thi) ................. 32
2.2. Sự tương thích của pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế về quyền
của nhà sản xuất bản ghi âm ...................................................................... 35
2.2.1. Khái quát các quy định của pháp luật Việt Nam về bảo hộ quyền của
nhà sản xuất bản ghi âm ...................................................................... 35
2.2.2. Nhận xét, đánh giá sự tương thích của pháp luật Việt Nam với
pháp luật quốc tế về quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .................... 37
2.2.2.1. Chủ sở hữu tác phẩm được bảo hộ ................................................ 38
2.2.2.2. Chủ thể có quyền yêu cầu bảo hộ .................................................. 39
2.2.2.3. Quy định về đăng ký bảo hộ .......................................................... 40
2.2.2.4. Nguyên tắc bảo hộ ......................................................................... 41
2.2.2.5. Điều kiện bảo hộ, căn cứ xác lập, thời hạn bảo hộ ........................ 42
2.2.2.6. Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm .............................................. 43
2.2.2.7. Các quy định thực thi quyền .......................................................... 45
CHƯƠNG BA: THỰC TRẠNG BẢO HỘ VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG
BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN XUẤT BẢN GHI ÂM TẠI VIỆT NAM .. 49
3.1. Thực trạng bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm............................. 49
3.1.1. Những thuận lợi và khó khăn của Việt Nam khi thực hiện các
cam kết quốc tế trong lĩnh vực bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm ........ 49
3.1.1.1. Những thuận lợi ............................................................................. 49
3.1.1.2. Những khó khăn ............................................................................ 50
3.1.2. Những thực tiễn bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại
Việt Nam.............................................................................................. 54
3.1.2.1. Thực tiễn về đăng ký bảo hộ quyền của nhà sản xuất ghi âm tại
Việt Nam........................................................................................ 54
3.1.2.2. Thực tiễn về vi phạm bản quyền về quyền của nhà sản xuất
bản ghi âm tại Việt Nam ................................................................ 56
3.2. Một số kiến nghị nhằm thực hiện có hiệu quả công tác bảo hộ quyền của
nhà sản xuất bản ghi âm tại Viện Nam ...................................................... 61
3.2.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam về bảo hộ quyền của nhà
sản xuất bản ghi âm ............................................................................. 61
3.2.2. Tăng cường bộ máy thực thi quyền của nhà sản xuất bản ghi âm ...... 63
3.2.3. Nâng cao chất lượng của mạng lưới thông tin.
Đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến pháp luật ......................................... 65
3.2.4. Xúc tiến thành lập các tổ chức bảo hộ tập thể ..................................... 66
3.2.5. Tăng cường hượp tác quốc tế trong việc bảo hộ quyền của nhà sản
xuất bản ghi âm.................................................................................... 67
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 70
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
---oOo--...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
..............................................................................................................................
LỜI CẢM ƠN
–{—
Đầu tiên tôi xin gởi lời cảm ơn đến Ba, Mẹ người đã sinh ra con, nuôi dạy tôi
lớn khôn, cho tôi ăn học để tôi có được ngày hôm nay.
Tôi xin gởi lời cảm ơn Thầy Nguyễn Phan Khôi, người đã tận tình hướng dẫn,
chỉ bảo tôi trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Trong thời gian làm việc với Thầy, tôi
không những học hỏi được nhiều kiến thức bổ ích mà còn học được rất nhiều về tinh
thần làm việc, thái độ nghiên cứu khoa học nghiêm túc của thầy.
Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Luật trường Đại học Cần Thơ đã tạo điều kiện
cho tôi thực hiện đề tài tốt nghiệp này.
Xin gởi lời cảm ơn chân thành đến bạn bè vì đã luôn là nguồn động viên to lớn,
giúp đỡ tôi vượt qua những khó khăn trong suốt quá trình làm việc.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thiện luận văn với tất cả sự nỗ lực của bản thân, nhưng
chắc chắn sự thiếu sót là không tránh khỏi. Tôi mong được sự đóng góp ý kiến của thầy
cô cùng các bạn.
Một lần nữa xin cám ơn Ba, Mẹ tất cả Thầy Cô, bạn bè!
Trân Trọng
PHẠM LONG TÂN
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
LỜI NÓI ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đối với mỗi quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển như Việt Nam thì sở
hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ đóng vai trò rất quan trọng đối với đối với sự
phát triển kinh tế, khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ
góp phần thúc đẩy sự tiến bộ của khao học, kỹ thuật, sự thịnh vượng của văn hóa và sự
phát triển của kinh tế, tăng cường hợp tác và trao đổi quốc tế trong mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội
Việc Việt Nam gia nhập Công ước Rome, Công ước Geneva, Hiệp ước WPPT về bảo
hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm là một bước đi tất yếu trong tiến trình hội nhập quốc
tế. Việc trở thành thành viên của các Điều ước quốc tế này không chỉ nhằm thực hiện các
điều kiện để được gia nhập WTO mà còn là cơ sở pháp lý quan trọng để các nhà sản xuất
bản ghi âm nước ta được bảo hộ tại nước ngoài và ngược lại, giúp bảo hộ có hiệu quả các
nhà sản xuất nước ngoài tại Việt Nam, tạo điều kiện để chúng ta hội nhập đầy đủ hơn vào
nền kinh tế thế giới.
Tham gia vào sân chơi chung, bên cạnh những điều kiện quốc tế và trong nước có
nhiều thuận lợi, chúng ta còn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Thực thi có hiệu quả
các Điều ước quốc tế nói trên không chỉ là trách nhiệm của Việt Nam đối với cộng đồng
quốc tế, mà còn là công cụ hữu hiệu giúp Việt Nam cải thiện được tình hình bảo hộ quyền
của nhà sản xuất bản ghi âm trong nước hiện nay. Vì vậy, Việt Nam cần phải có những
bước đi tích cực, chủ động hơn nữa trong việc tạo sự tương thích giữa các quy định pháp
luật trong nước với các cam kết quốc tế, đồng thời bảo đảm thực thi có hiệu quả các quy
định này. Vi phạm bản quyền ở Việt Nam là một bài toán khó, tuy nhiên, nếu có sự chung
sức đồng lòng cùng những giải pháp thực thi hữu hiệu, chắc chắn bài toán đó sẽ có lời giải
trong một tương lai gần.
2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI
Thông qua tìm hiểu các quy định của pháp luật Việt Nam về sở hữu trí tuệ nói chung,
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm nói riêng, cũng như quy định của các Công ước, Hiệp
ước quốc tế và các nước trên thế giới có liên quan về sở hữu trí tuệ. Qua đó, tác giả sẽ
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 1
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
phân tích, so sánh giữa pháp luật Việt Nam với các Công ước, Hiệp ước cũng như các
nước trên thế giới; đánh giá thực trạng thực thi quyền của nhà sản xuất bản ghi âm nói
riêng, quyền tác giả, chủ sở hữu nói chung ở Việt Nam trên cở sở đó tìm ra giải pháp để
thực thi quyền sở hữu trí tuệ cũng như bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm.
3. ĐỐI TƯỢNG CỦA ĐỀ TÀI
Sở hữu trí tuệ là một lĩnh vực rộng gồm nhiều vấn đề như: quyền tác giả, quyền liên
quan đến quyền tác giả…Do phạm vi nghiên cứu của đề tài là Thực trạng bảo hộ và những
giải pháp tăng cường bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam, nên tác giả
chỉ đi sâu vào phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam về sở hữu trí tuệ cũng như
quy định của các Công ước, Hiệp ước quốc tế, phân tích lý luận và thực tiễn của đề tài.
Còn các vấn đề khác các quý thầy, cô và các bạn có thể tham khảo luật sở hữu trí tuệ và
các văn bản có liên quan.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp phân tích của đề tài là trên cơ sở những quy định của pháp luật người
viết sẽ thu thập tài liệu tham khảo, phân tích và đánh giá những vấn đề có liên quan; đối
chiếu kết hợp giữa lý luận và thực tiễn; nghiên cứu, so sánh, phân tích luật.
5. KẾT CẤU ĐỀ TÀI
Đề tài được kết cấu như sau:
Mục lục
Lời nói đầu
Nội dung: gồm ba chương
Chương một: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN
XUẤT BẢN GHI ÂM
Chương hai: CÁC VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN
XUẤT BẢN GHI ÂM THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT QUỐC
TẾ
Chương ba: THỰC TRẠNG BẢO HỘ VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG
BẢO HỘ QUYỀN CỦA NHÀ SẢN XUẤT BẢN GHI ÂM TẠI VIỆT NAM
Kết luận
Tài liệu tham khảo
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 2
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
CHƯƠNG MỘT
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BẢO HỘ QUYỀN
CỦA NHÀ SẢN XUẤT BẢN GHI ÂM
1.1. Khái niệm quyền tác giả và quyền liên quan
1.1.1. Khái niệm về quyền tác giả
Quyền tác giả hay còn gọi là bản quyền là một thuật ngữ mô tả quyền lợi kinh tế
của người sáng tạo ra tác phẩm văn học, nghệ thuật, trong đó bao gồm quyền tái bản,
in ấn, trình diễn, trưng bày tác phẩm của mình trước công chúng. Tác giả, chủ sở hữu
quyền tác giả được độc quyền sử dụng, khai thác tác phẩm. Mọi hành vi sao chép, trích
dịch, công bố, phổ biến tác phẩm nhằm mục đích kinh doanh mà không có sự đồng ý
của họ đều bị coi là xâm phạm quyền tác giả. Quyền tác giả là quyền, dành cho những
người sáng tạo ra tác phẩm văn học và nghệ thuật bao gồm cả các chương trình máy
tính và cơ sở dữ liệu. Đây là cách nhìn của tác giả theo nghĩa hẹp. Tuy nhiên, hiện nay,
quyền tác giả được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả quyền tác giả và quyền liên quan
đến quyền tác giả.
1.1.2. Khái niệm quyền liên quan
Quyền liên quan đến quyền tác giả là khái niệm để chỉ quyền của những người
trung gian có kỹ năng chuyên môn thể hiện tác phẩm dưới những hình thức phù hợp để
công chúng có thể tiếp cận với tác phẩm. Đó là quyền của nghệ sĩ biểu diễn đối với
cuộc biểu diễn của họ, quyền của nhà sản xuất đối với bản ghi âm của họ, quyền của tổ
chức phát sóng đối với các chương trình phát sóng của họ.
Có thể nói, quyền tác giả được hiểu theo nghĩa này là hợp lý. Chúng ta đều biết
tác giả là có độc quyền công bố, sử dụng, khai thác tác phẩm cũng như trình diễn tác
phẩm. Họ luôn muốn tác phẩm của mình được phổ biến tới công chúng càng rộng càng
tốt. Tuy nhiên công việc này không thể do tự một mình tác giả đảm đương, mà đòi hỏi
cần có những người trung gian có năng lực chuyên nghiệp trợ giúp, thực hiện và cộng
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 3
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
tác với tác giả để đưa tác phẩm đến với công chúng. Đó chính là những người biểu
diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình, các tổ chức phát sóng. Các quyền của ba chủ
thể này gọi là quyền liên quan (hay quyền kề cận), bởi lẽ các quyền đó nảy sinh và có
liên quan trực tiếp đến quyền tác giả. Việc thực hiện các quyền này thường gắn với
việc thực hiện bản quyền cũng do pháp luật bản quyền điều chỉnh. Cho nên, bên cạnh
quy định sự bảo hộ tác giả, người sở hữu quyền tác giả, luật pháp còn quy định việc
bảo vệ quyền lợi cho những người hỗ trợ khác, những người giúp phổ biến các tác
phẩm. Việc bảo hộ tốt quyền lợi của họ tức là đã gián tiếp bảo hộ quyền của tác giả.
Tuy nhiên, vấn đề bảo hộ quyền đối với nhóm người “liên quan” này ngày càng
trở nên gay gắt cùng với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ kĩ thuật số. Công
nghệ mới phát triển cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp giải trí khiến cho các
hành vi xâm phạm các quyền liên quan diễn ra ngày càng phổ biến, trắng trợn thậm chí
nghiêm trọng không kém gì nạn ăn cắp bản quyền. Nhiều giọng ca mới, nhiều tác giả,
nhiều kịch bản phim đã không thể ra đời đơn giản chỉ vì các nghệ sỹ này không có đủ
động lực để chấp nhận mạo hiểm. Họ biết rằng, dù họ có sản xuất ra sản phẩm gì chăng
nữa thì sản phẩm của họ ngay lập tức sẽ bị sao chép và cũng có thể bị ăn cắp và họ
không được cung cấp đủ tiền bạc để phát triển tài năng của mình. Nghiêm trọng hơn
cả, trong thời gian gần đây phải kể đến những vi phạm trong lĩnh vực băng đĩa nhạc
liên quan tới quyền của nhà sản xuất bản ghi âm.
1.1.3. Mối quan hệ giữa nhà sản xuất bản ghi âm với tác giả và các chủ thể
quyền liên quan khác
Nhà sản xuất bản ghi âm có mối quan hệ chặt chẽ với tác giả và chủ thể của các
quyền liên quan khác.
Nhà sản xuất bản ghi âm sử dụng các tác phẩm đã có để hình thành ra các vật
phẩm là các băng, đĩa âm thanh. Tác phẩm mà các tổ chức này sử dụng có thể là các
tác phẩm gốc, có thể là các chương trình biểu diễn. Cho nên, các tổ chức này trong
quan hệ với tác giả, người biểu diễn, họ chính là những người sử dụng tác phẩm như
những người sử dụng đặc biệt. Nhưng khi các vật phẩm băng, đĩa hình được tạo ra thì
họ lại chính là tác giả của những tác phẩm mới. Những tác phẩm này lại có thể được
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 4
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
các tổ chức phát sóng sử dụng để truyền sóng, phổ biến. Vậy là nhà sản xuất vừa là
người sử dụng, vừa là tác giả. Từ vị trí có thể xâm phạm quyền của các chủ thể khác,
nhà sản xuất trở thành chủ thể có nguy cơ bi xâm phạm quyền. Họ là trung gian, là cầu
nối giữa tác giả và công chúng, giúp tác giả phổ biến tác phẩm, nhưng chính họ lại cần
một tổ chức khác giúp truyền bá, phổ biến các tác phẩm của mình. Như vậy, các chủ
thể này có mối quan hệ mật thiết với nhau, tương hỗ nhau. Bảo hộ hiệu quả quyền lợi
của chủ thể này tức là đã gián tiếp bảo hộ quyền của chủ thể khác.
1.1.4. Lịch sử hình thành bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
Sự ra đời và phát triển không ngừng của khoa học công nghệ kỹ thuật cuối thế kỷ
IX là con dao hai lưỡi đối với sự phát triển của ngành công nghiệp ghi âm lúc bấy giờ.
Một mặt, nó khiến cho các bản ghi âm được sản xuất ra với số lượng lớn và chất lượng
tốt hơn trước nhiều lần, là động lực thúc đẩy ngành công nghiệp giàu tiềm năng này
phát triển. Tuy nhiên, chính những thành tựu đó lại tạo ra các bản sao trái phép trở nên
dễ dàng hơn, với chi phí thấp hơn. Do vậy, để nền công nghiệp ghi âm có thể tồn tại và
phát triển, yêu cầu cấp thiết được đặt ra là phải hình thành một cơ chế bảo hộ đối với
đối tượng này không chỉ ở mỗi quốc gia mà trên phạm vi khắp thế giới.
Những ý tưởng đầu tiên nhằm vào bảo hộ nhà sản xuất bản ghi âm đã dựa trên cơ
sở bảo hộ bản quyền tác giả. Điều này là có cơ sở, bởi lẽ cũng như những quyền liên
quan khác, quyền của các nhà sản xuất bản ghi âm có mối quan hệ chặt chẽ với bản
quyền tác giả. Hơn nữa ở thời điểm này, CƯ.Berne đã ra đời và sớm khẳng định vai trò
nền tảng đối với việc bảo hộ quyền tác giả trên phạm vi quốc tế. Cho nên, thiết lập mối
quan hệ với bản quyền tác giả là điều hợp lý.
Năm 1934, tổ chức CISAC – Liên minh quốc tế của hội các tác giả và nhà soạn
nhạc cùng Liên đoàn quốc tế về công nghiệp thu thanh đã ký thoả ước tại STRESA yêu
cầu trong những lần sửa đối sắp tới của Công ước Berne việc bảo hộ quyền của nhà sản
xuất bản ghi âm phải được đề xuất trong Phụ lục kèm theo công ước.
Sau đó, các tổ chức này đã hợp tác tích cực với Văn phòng của Liên hiệp Berne đề
ra dự thảo về việc xây dựng một điều ước đa phương bảo hộ quyền liên quan trong đó
có quyền của nhà sản xuất bản ghi âm. Đến đầu những năm 60 của thế kỷ XX, các
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 5
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
chuyên gia của WIPO, UNESCO, ILO đã gặp nhau tại Lahay và đưa ra dự thảo Công
ước. Ngày 26-10-1961, Công ước Rome, công ước quốc tế về bảo hộ người biểu diễn,
nhà sản xuất bản ghi âm, tổ chức phát sóng đã được thông qua tại Rome. Cùng với
Công ước Berne, Công ước Rome ra đời là cơ sở cho sự hình thành nhiều điều ước
quốc tế đa phương và song phương quan trọng khác, là nền tảng pháp lý quan trọng
cho việc bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm trên thế giới.
Đối với Việt Nam, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm được đặt ra chậm hơn
nhiều so với sự phát triển của các quan hệ sở hữu trí tuệ khác và rất chậm so với thế
giới. Việc nghiên cứu về lĩnh vực này mới chỉ thực sự được quan tâm khoảng 15-20
năm trở lại đây, khi nhà nước có chủ trương đổi mới nền kinh tế. Tuy vậy, chúng ta
cũng đã xây dựng được một khung pháp lý khá đầy đủ về lĩnh vực này.
1.2. Khái niệm quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
Sự ra đời phát triển của công nghệ trong thời gian vừa qua đã đem đến nhiều lợi
ích cho con người. Giờ đây, một buổi biểu diễn đã không còn bị giới hạn trong một hội
trường với một lượng khán giả bị hạn chế như trước, bởi lẽ, những bản ghi âm đã tái
hiện những buổi biểu diễn của những nghệ sỹ đó và sử dụng lại chúng nhiều lần mà
không cần có sự có mặt của họ. Nhờ vậy mà công chúng tiếp cận với các tác phẩm âm
nhạc dễ dàng hơn, phổ biến hơn với chi phí rẻ hơn. Chỉ cần một bản copy thôi cũng đủ
đáp ứng cho nhu cầu của hàng triệu người.
Những bản ghi âm rõ ràng đã giúp các tác giả, các nhạc sĩ, nghệ sĩ biểu diễn có
thể quảng bá tác phẩm của mình, khẳng định tên tuổi của mình tới đông đảo quần
chúng một cách thuận lợi và tiết kiệm hơn nhiều so với trước đây. Một ca sĩ không cần
phải thực hiện những chuyến lưu diễn vòng quanh thế giới nhưng các fan hâm mộ trên
toàn cầu vẫn có thể biết đến họ, nghe các tác phẩm của họ thông qua những chiếc đĩaCD, VCD hoặc thông qua việc tải nhạc từ các trang web.
Tuy nhiên, hiện nay, cũng chính các bản ghi âm này lại đang phải đối mặt với
những tổn thất rất lớn do nạn xâm phạm bản quyền.
Công nghệ số hoá đã khiến cho các bản ghi âm bị sao chép trái phép dễ dàng
nhanh chóng hơn bao giờ hết. Chúng ta đã từng được chứng kiến những đĩa nhạc CD
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 6
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
từ những năm 80, 90 được sao chép thành hàng tỉ bản và trở nên phổ biến như thế nào
trên mạng Internet trong những năm gần đây. Chưa bao giờ một khối lượng lớn thông
tin lại có thể được lưu trữ trong một không gian nhỏ như hiện nay. Đầu thập kỉ 1990,
những chiếc đĩa CD với dung lượng trên 600 megabytes đã được những kẻ làm băng
đĩa giả sử dụng tràn lan và thu được lợi nhuận lớn tới hàng triệu Đôla. Giờ đây, một
thiết bị nghe nhạc di động chỉ bằng một thanh socola cũng có thể chứa được lượng
thông tin lớn gấp 70- 80 lần, có nghĩa là sẽ chứa được khoảng 10.000 bài hát. Thật vậy,
sức hấp dẫn của các chương trình ghi âm cũng như sự sẵn có trên thị trường của các
phương tiện ghi âm tinh vi đã khiến cho vấn đề sao chép trái phép ngày càng gia tăng
mà hiện đã trở thành vấn nạn toàn cầu. Sự ra đời của công nghệ ghi âm, đĩa hát, băng
catsset đặc biệt là đĩa compact, MP3, Ipod… và sự phát triển nhanh chóng của chúng
đã cho thấy nhu cầu bảo hộ các nhà sản xuất chương trình ghi âm cấp thiết như thế nào.
Vậy, ghi âm là gì? Từ điển Bách Khoa Việt Nam đã định nghĩa: “Ghi âm là ghi
lại tín hiệu âm thanh trên các vật liệu chuyên dùng để phát lại. Kỹ thuật ghi âm bắt
đầu từ phương pháp cơ khí (đĩa có rãnh) đến các vật liệu từ tính và hiện nay đã số hoá
cả trên bộ nhớ máy vi tính” Công Ước Geneva đã quy định: “Bản ghi âm là bất kỳ bản
định hình1 các âm thanh biểu diễn hay các âm thanh khác2 dành riêng cho cơ quan
thính giác”. Theo quy định của Điều 2.2 Hiệp Ước WPPT thì bản ghi âm chỉ là bản
định hình thuần tuý về âm thanh, không bao gồm âm thanh ghi trong bản định hình
nghe nhìn. Nói rõ hơn, bản ghi âm chỉ nhằm vào định âm một bản nhạc, có thể cùng
với lời đã được tác giả phổ nhạc, mà không bao gồm việc ghi âm những tác phẩm văn
học và càng không bao gồm việc ghi hình (Video) những tác phẩm điện ảnh hay truyền
hình.
Như vậy, bản ghi âm là các bản lưu giữ âm thanh, là biểu hiện sự tái hiện các âm
thanh của buổi biểu diễn hoặc các âm thanh khác dưới dạng vật chất nhất định mà
không bao gồm việc ghi âm những tác phẩm văn học cũng như không bao gồm việc ghi
1
Định hình là sự biểu hiện các âm thanh, hoặc sự tái hiện lại biểu hiện này, từ đó các âm thanh có thể được cảm
nhận, được sao chép hoặc được truyền qua một thiết bị nào đó (Điều 2.3 Hiệp ước WPPT).
2
“Âm thanh khác” là các âm thanh không có xuất xứ từ các buổi biễu diễn nghệ thuật. Ví dụ: như các âm thanh
của tự nhiên gồm: Tiếng gió, tiếng nước chảy, tiếng chim hót…( Văn kiện công ước quốc tế vè bảo hộ người
biểu diễn, Nhà sản xuất bản ghi âm, tổ chức phát song làm tại Rome 26/10/1961)
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 7
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
hình nhằm giúp con người có thể nhận biết được những âm thanh đó và có thể sao
chép hoặc truyền đạt những âm thanh này.
Đối với âm nhạc, bản ghi âm là phương tiện ưa dùng nhất để truyền đạt tác phẩm
tới công chúng. Cũng như sách đối với tác phẩm văn học, bản ghi âm có tác dụng phục
vụ cho tác phẩm âm nhạc3. Bản ghi âm được thực hiện thông qua hoạt động thu âm
(phonorecords) là hoạt động cố định âm thanh ngoài phần nhạc đệm cho một bộ phim.
Thiết bị thu âm có thể là băng, đĩa CD, chíp máy tính có chứa âm thanh và những thiết
bị tương tự.
Các bản ghi âm có thể chỉ riêng phần nhạc, riêng phần lời. Để được phép ghi âm
người muốn ghi âm phải được sự cho phép của các chủ sở hữu quyền tác giả đối với
một tác phẩm phần nhạc cũng như chủ sở hữu quyền tác giả đối với phần lời bài hát.
Một số quốc gia còn quy định, người ghi âm cũng phải được phép của các ca sĩ, nghệ sĩ
trình bày phần nhạc và hát phần lời.
Nhà sản xuất bản ghi âm là một người hoặc một pháp nhân định hình lần đầu các
âm thanh của buổi biểu diễn hay các âm thanh khác4 Có nghĩa là sản phẩm mà nhà sản
xuất bản ghi âm tạo ra phải là bản gốc của tác phẩm, là sự hiện thân nguyên bản âm
thanh của một buổi biểu diễn trực tiếp hoặc bất kỳ một âm thanh nào khác mà không
được lấy lại từ một bản ghi âm có trước.
Như vậy, chỉ được coi là nhà sản xuất bản ghi âm khi người đó thực hiện việc
định hình lần đầu âm thanh của buổi biểu diễn hay âm thanh khác. Việc định hình âm
này, có thể được thực hiện trên băng, đĩa hoặc trong bộ nhớ số. Chẳng hạn Bến Thành
audio đã tổ chức việc định hình âm lần đầu chương trình ca nhạc Làn sóng xanh. Bến
Thành Audio là nhà sản xuất bản ghi âm đối với chương trình ca nhạc này. Cần lưu ý
là, pháp luật chỉ bảo hộ quyền của nhà sản xuất đối với bản định âm lần đầu mà không
bảo hộ đối với bản sao từ bản định âm lần đầu, tức là tác phẩm được bảo hộ phải là bản
3
Tác phẩm âm nhạc (musical work) là một nhóm các tác phẩm có thể có bản quyền được diễn tả bằng hình thức
âm thanh. Một bài hát của một nhà viết nhạc được bảo hộ bởi bản quyền tác phẩm âm nhạc nhưng việc thu thanh
bài hát đó thì được bảo hộ bởi bản quyền thu thanh.
4
Điều 1.2, Công ước Geneve;
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 8
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
gốc5. Hơn nữa, không chỉ có tổ chức mới có thể là nhà sản xuất chương trình ghi âm.
Điều này sẽ đúng cách đây một vài năm. Bởi chỉ có tổ chức mới có đủ khả năng về kỹ
thuật và tài chính để thực hiện việc định hình âm, sản xuất băng đĩa ghi âm. Tuy nhiên,
cùng với sự phát triển của nền kinh tế thế giới, hiện nay cá nhân hay một nhóm cá nhân
cũng có đủ khả năng thực hiện hoạt động này. Do đó, nhà sản xuất bản ghi âm có thể là
pháp nhân cũng có thể là cá nhân. Mục đích của quyền nhà sản xuất bản ghi âm là đảm
bảo bù đắp cho các tác giả, cho phép họ làm chủ và khai thác tác phẩm của mình, qua
đó tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sáng tạo tinh thần. Cũng như các quyền liên
quan khác quyền của nhà sản xuất bản ghi âm có hai đặc điểm sao.
Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm là tổng thể các quy phạm quy định và bảo vệ
các quyền lợi hợp pháp của nhà sản xuất bản ghi âm đối với các chương trình ghi âm
dựa trên tác phẩm gốc của chủ sở hữu quyền tác giả.
Thứ nhất: Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm cũng được hình thành dựa trên
việc sử dụng môt tác phẩm gốc6. Nhà sản xuất bản ghi âm tổ chức thu âm buổi biểu
diễn của các nghệ sỹ hoặc các âm thanh khác, nhưng các nghệ sỹ này lại phải dùng
những tác phẩm âm nhạc khác để trình diễn. Như vậy, xét cho đến cùng quyền của nhà
sản xuất bản ghi âm cũng được hình thành dựa trên việc sử dụng một tác phẩm gốc. Do
đó, chủ thể quyền nhà sản xuất bản ghi âm phải có nghĩa vụ tôn trọng quyền nhân thân
và quyền tài sản không chỉ của người biểu diễn mà cả của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm
gốc.
Thứ hai: Chương trình ghi âm cũng phải có tính nguyên gốc nghĩa là do chính
công sức của nhà sản xuất bản ghi âm tạo ra và là bản ghi âm đầu tiên.
Để tạo ra những bản ghi âm, người sản xuất phải đầu tư công sức để tổ chức việc
ghi âm, phải bỏ ra một lượng tài chính không nhỏ để thực hiện công việc này. Nhà sản
xuất tuy không trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm nhưng lại có sáng tạo trong việc thể hiện
tác phẩm. Vì vậy, bảo hộ những nhà sản xuất chân chính, những người đã thực sự phải
5
Bản gốc tác phẩm là hình thức thể hiện đầu tiên của tác phẩm có tính nguyên gốc do tác giả sang tạo ra. Bản gốc
của tác phẩm là bản chính thức được công bố và được tác giả chủ sở hữu tác phẩm đăng ký bảo hộ tại cơ quan
bảo hộ quyền tác giả. Bản gốc là cơ sở để in ấn, phổ biến, phát hành hoặc chuyển sang hình thái thể hiện khác.
6
Tác phẩm gốc là những tác phẩm được định hình dưới một hình thức vật chất nhất định và có tính nguyên gốc
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 9
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
bỏ công sức, tiền bạc ra trước các đối thủ cạnh tranh, chống các hành vi xâm phạm
thành quả của người khác bằng việc sao chép bất hợp pháp băng, đĩa ghi âm là điều tất
yếu.
1.3. Bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
1.3.1. Khái niệm
Bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm là những cách thức, biện pháp
được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền sử dụng nhằm tạo ra hành lang pháp
lý để bảo về quyền, lợi ích chính đáng của nhà sản xuất bản ghi âm cũng như những
chủ thể có liên quan khác, chống lại bất kỳ sự vi phạm nào.
Nhà sản xuất bản ghi âm được bảo hộ quyền phải là tổ chức, cá nhân định hình lần
đầu âm thanh của buổi biểu diễn hoặc các âm thanh khác.
Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm sẽ được bảo hộ nếu không gây phương hại
đến quyền tác giả và đáp ứng được một trong những điều kiện sau:
v Các nhà sản xuất bản ghi âm là công dân nước đó;
v Bản ghi âm được định hình lần đầu trên lãnh thổ quốc gia đó7;
v Bản ghi âm được công bố lần đầu trên lãnh thổ quốc gia đó8 hoặc được coi là
lần đầu tiên được công bố tại quốc gia đó9.
Không giống như trong lĩnh vực quyền sở hữu công nghiệp, bảo hộ bản quyền
nói chung, bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm nói riêng phát sinh từ thời điểm
tác phẩm được hình thành dưới một hình thức nhất định mà không buộc phải đăng ký,
nộp lưu chiểu, nộp tiền hay những thủ tục tương tự, vì những thủ tục này không được
coi là điều kiện để được bảo hộ bản quyền. Tuy nhiên, để tránh những rắc rối về sau,
7
Bản ghi âm được định hình lần đầu tiên trên lãnh thổ quốc gia đó là bản ghi âm của người nước ngoài, pháp
nhân nước ngoài lần đầu tiên được tái hiện tại quốc gia mà trước đó chưa được định hình tại bất kỳ quốc gia nào
khác;
8
Bản ghi âm được công bố lần đầu tiên trên lãnh thổ quốc gia đó là bản ghi âm của người nước ngoài, pháp nhân
nước ngoài chưa được công bố, phổ biến ở bất kỳ nước nào trước khi được coong bố tại quốc gia đó.
9
Bản ghi âm được coi là lần đầu tiên được công bố phổ biến tại quôc gia đó là khi bản ghi âm đó được công bố phổ biến tại
quốc gia này trong thời hạn 30 ngày tính từ ngày tác phẩm đó được công bố phổ biến lần đầu tiên tại quốc gia nào khác
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 10
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
để có bằng chứng bác bỏ những hành vi xâm phạm của những đối tượng vi phạm bản
quyền, pháp luật các nước khuyến khích tác giả, nhà sản xuất bản ghi âm tiến hành
đăng ký bản quyền đối với những tài sản trí tuệ của mình.
Cũng giống như quyền của tổ chức phát sóng, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
là quyền tài sản. Điều này có sự khác biệt so với quyền của tác giả, của người biểu
diễn. Sự khác biệt đó có thể nói xuất phát từ sự đóng góp chất xám vào sản phẩm của
các nhóm quyền. Nói như vậy không có nghĩa là thành quả của nhà sản xuất bản ghi
âm không có chất xám. Tất cả các đối tượng của quyền Sở hữu trí tuệ đều là những
thành quả của lao động trí tuệ sáng tạo. Tuy nhiên, đối với nhà sản xuất bản ghi âm thì
thành quả ấy chịu tác động của hoạt động đầu tư về kinh tế, kỹ thuật nhiều hơn, đồng
thời không để lại dấu ấn cái tôi đậm nét như ở tác phẩm văn học nghệ thuật và chương
trình biểu diễn.
Quyền được bảo hộ của nhà sản xuất bản ghi âm là quyền tài sản. Trong quyền tài
sản này có chứa giá trị phi vật chất. Đó chính là năng lực cạnh tranh của nhà sản xuất.
Do là quyền tài sản nên quyền này có thể được chuyển giao cho người khác thông qua
hợp đồng, thừa kế hoặc thông qua việc thừa kế quyền.
Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm được bảo hộ có thời hạn. Các công ước quốc
tế cũng như pháp luật các quốc gia trên thế giới đều quy định thời gian bảo hộ tối thiểu
đối với bản ghi âm là 20 năm kể từ khi kết thúc của năm mà các âm thanh thể hiện
trong bản ghi âm được ghi âm lần đầu hoặc của năm mà bản ghi âm được công bố lần
đầu.
Trong khoảng thời gian này, mọi hành vi sao chép không được sự đồng ý của nhà
sản xuất bản ghi âm đều được coi là hành vi xâm phạm quyền. Tuy nhiên, để đảm bảo
rằng chủ sở hữu không lạm dụng những đặc quyền dành cho họ nhằm tạo điều kiện phổ
biến, sử dụng những sáng tạo nghệ thuật, pháp luật các nước quy định một số hạn chế
và ngoại lệ nhằm đảm bảo sự công bằng giữa quyền lợi chính đáng của chủ sở hữu và
người sử dụng. Theo đó, các bản ghi âm có thể được sử dụng hạn chế (fair use). Điều
này nhằm nhấn mạnh việc sao chép bản ghi âm hoàn toàn không vì mục đích kinh
doanh, không làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm và không xâm
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 11
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
phạm tới các quyền lợi khác của nhà sản xuất, việc sử dụng đó hoàn toàn cho cá nhân
để thưởng thức, để nghiên cứu thì không phải là hành vi xâm phạm quyền của nhà sản
xuất bản ghi âm.
Mặc dù vậy, trên thực tế việc quản lý vấn đề này gặp rất nhiều khó khăn vì nhiều
khi người ta sao chép bản ghi âm với danh nghĩa sử dụng cá nhân nhưng thực chất là
bán thu tiền, sao chép lại băng, đĩa nhạc để phát ở nhà hàng, khách sạn hay tải nhạc
điện thoại, phục vụ cho khách. Những trường hợp đó thì không thể coi là dùng cho
mục đích cá nhân được.
Ngoài ngoại lệ trên, mọi hành vi sử dụng bản ghi âm mà không có sự thoả thuận
đều được coi là hành vi xâm phạm quyền của nhà sản xuất bản ghi âm.
Những hành vi có thể bị coi là xâm phạm quyền của nhà sản xuất bản ghi âm là:
· Chiếm đoạt quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
· Mạo danh nhà sản xuất bản ghi âm;
· Công bố10 , sản xuất, phân phối bản ghi âm mà không được phép của nhà sản
xuất bản ghi âm;
· Sao chép, trích ghép đối với bản ghi âm mà không được phép của nhà sản xuất
bản ghi âm;
· Dỡ bỏ hoặc thay đổi thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử mà không
được phép của nhà sản xuất bản ghi âm;
· Phát sóng, phân phối, nhập khẩu để phân phối đến công chúng bản ghi âm khi
biết hoặc có cơ sở để biết thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử đã bị
dỡ bỏ hoặc đã bị thay đổi mà không được phép của nhà sản xuất bản ghi âm.
1.3.2. Nội dung quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
1.3.2.1. Khái niệm và nghĩa vụ của nhà sản xuất bản ghi âm
a) khái niệm:
"nhà sản xuất bản ghi âm" là một cá nhân hoặc pháp nhân đầu tiên định hình âm
thanh của buổi biểu diễn hoặc của các âm thanh khác;
10
Công bố bản ghi âm là việc đưa ra các bản sao của bản ghi âm tới công chúng với sự đồng ý của chủ sở hữu
quyền và với số lưọng hợp lý ( Điều 2.5 Hiệp ước WPPT).
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 12
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
Bản ghi âm, ghi hình: Là bản định hình các âm thanh, hình ảnh của cuộc biểu
diễn hoặc các âm thanh, hình ảnh khác, hoặc việc định hình sự tái hiện lại các âm
thanh, hình ảnh không phải dưới hình thức định hình gắn với tác phẩm điện ảnh hoặc
tác phẩm nghe nhìn khác.
Bản ghi hình, ghi âm được bảo hộ:
Ø Bản ghi âm, ghi hình của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình có quốc tịch
Việt Nam;
Ø Bản ghi âm, ghi hình của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình được bảo hộ
theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
b) Nghĩa vụ
Để tạo ra các bản ghi âm, nhà sản xuất bản ghi âm phải sử dụng tác phẩm hoặc
chương trình biểu diễn của người khác.Vì vậy, họ phải có nghĩa vụ với tác giả, hoặc
chủ sở hữu tác phẩm và người biểu diễn, bao gồm những nghĩa vụ sau:
ª Khi sử dụng tác phẩm chưa được công bố, người sản xuất bản ghi âm phải xin
phép tác giả, chủ sở hữu tác phẩm thông qua việc giao kết hợp đồng sử dụng tác phẩm.
Khi sử dụng tác phẩm, nhà sản xuất phải nêu tên thật hoặc bút danh của tác giả, trả thù
lao cho tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm, đảm bảo sự toàn vẹn nội dung của tác phẩm.
ª Đối với những tác phẩm đã được công bố, tổ chức, cá nhân sản xuất bản ghi
âm không phải xin phép tác giả nhưng phải thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ nói trên.
ª Khi sử dụng chương trình của người biểu diễn để sản xuất chương trình, nhà
sản xuất bản ghi âm phải giao kết hợp đồng với người biểu diễn và phải trả thù lao cho
họ. Nghĩa vụ này của nhà sản xuất chương trình ghi âm gắn liền với cả quyền của
người biểu diễn. Cũng như hợp đồng với tác giả trong trường hợp tác phẩm chưa được
công bố, việc giao kết hợp đồng với người biểu diễn là một hình thức xin phép chương
trình biểu diễn để ghi băng, ghi âm thanh và làm bản sao để phổ biến. Nghĩa vụ ký hợp
đồng với người biểu diễn gắn liền với nghĩa vụ trả thù lao cho họ, mức và cách thức trả
thù lao thường là do các bên thoả thuận.
ª Người sản xuất cũng có nghĩa vụ phải ghi tên thật (hoặc bút danh) của tác giả
và tên của người biểu diễn trên băng đĩa ghi âm không chỉ trên bản gốc mà còn cả trên
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 13
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
các bản sao từ bản gốc. Sẽ bị coi là vi phạm nghĩa vụ này, nếu nhà sản xuất không ghi
tên hoặc ghi sai tên tác giả, người biểu diễn. Trong trường hợp này, tác giả, người biểu
diễn có quyền yêu cầu người sản xuất phải cải chính công khai và có thể phải bồi
thường thiệt hại.
ª Bên cạnh nghĩa vụ ghi tên tác giả, người biểu diễn, người sản xuất còn có
nghĩa vụ đảm bảo sự toàn vẹn của tác phẩm, bảo đảm sự toàn vẹn của tác phẩm gốc và
sự toàn vẹn của hình tượng biểu diễn. Đối với tác phẩm gốc, nhà sản xuất không được
sửa đổi, cắt xén tác phẩm nếu không được tác giả đồng ý. Chẳng hạn nếu nhà sản xuất
sử dụng một phần ca khúc để sản xuất bản ghi âm liên khúc thì phải hỏi ý kiến của tác
giả. Đối với hình tượng biểu diễn cũng vậy, nhà sản xuất không được tiến hành các
hành vi thay đổi, xuyên tạc làm ảnh hưởng xấu tới danh dự, uy tín của người biểu diễn.
Trường hợp nhà sản xuất vi phạm nghĩa vụ đảm bảo sự toàn vẹn của tác phẩm, hình
tượng người biểu diễn, tác giả, người biểu diễn cũng có quyền yêu cầu chấm dứt hành
vi vi phạm và bồi thường thiệt hại.
1.3.2.2. Quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
Nhà sản xuất bản ghi âm có các quyền sau:
ª Thứ nhất, nhà sản xuất bản ghi âm được độc quyền cho phép hoặc không cho
phép làm bản sao của bản ghi âm và phát hành sản phẩm. Có nghĩa là chỉ họ mới được
quyền nhân bản và phân phối các bản gốc và bản sao của bản ghi âm, còn mọi hành vi
nhân bản và phân phối nếu không được sự đồng ý của nhà sản xuất đều bị coi là xâm
phạm quyền. Người sản xuất có thể tự mình thực hiện độc quyền hoặc cho người khác
sử dụng độc quyền đó thông qua các hợp đồng chuyển nhượng, chuyển quyền sử dụng.
Như vậy, việc sao toàn bộ hoặc phần chủ yếu của một băng, đĩa ghi âm bất kể trực tiếp
hay gián tiếp từ bản định hình âm gốc mà không được nhà sản xuất đồng ý đều bị coi là
xâm phạm quyền.
ª Độc quyền thứ hai của nhà sản xuất bản ghi âm chính là họ có quyền hưởng
thù lao khi bản ghi âm hoặc bản sao của họ được sử dụng vào mục đích thương mại.
Nhà sản xuất bản ghi âm đã đầu tư không ít công sức, kỹ thuật, tài chính để tạo ra các
bản ghi âm, lẽ đương nhiên họ phải được hưởng thành quả lao động, sáng tạo này. Họ
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 14
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
có quyền cho thuê, cho mượn hoặc bán bản gốc hoặc bản sao bản ghi âm để sử dụng
nhằm đạt được mục đích thương mại. Thù lao nhận được sẽ là cơ sở kích thích họ tiếp
tục đầu tư sáng tạo ra các tác phẩm có giá trị và chất lượng cao hơn. Pháp luật của các
nước quy định cả người biểu diễn và nhà sản xuất băng, đĩa ghi âm đều được hưởng
thù lao từ việc cho người khác sử dụng thành quả của mình (bản ghi âm hoặc bản sao
của bản ghi âm) để sử dụng vào mục đích kinh doanh. Tỷ lệ phân chia do các bên thoả
thuận, một số nước cũng quy định các điều kiện phân chia nhưng thông thường là theo
tỷ lệ 50/50.
1.3.3. Cơ chế bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm
Cũng như các quyền của các đối tượng sở hữu trí tuệ khác, quyền của nhà sản
xuất bản ghi âm mang tính phi vật thể, dễ sao chép, dễ lưu trữ, dễ phổ biến và có tính
lãnh thổ ( nó phát sinh trên lãnh thổ nước nào thì chỉ bảo hộ tại nước đó). Cho nên, các
quốc gia phụ thuộc vào khả năng, điều kiện của nước mình sẽ đưa ra những quy định
phù hợp cho việc bảo hộ quyền của nhà sản xuất. Hiện nay, trên thế giới, quyền sở hữu
trí tuệ nói chung, quyền của nhà sản xuất bản ghi âm nói riêng được bảo hộ theo hai cơ
chế chính là cơ chế bảo hộ quốc gia (bảo hộ theo các quy định của pháp luật quốc gia)
và bảo hộ theo cơ chế quốc tế ( việc bảo hộ được thực hiện theo cả các quy định của
pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế).
1.3.3.1. Cơ chế bảo hộ quốc gia
Đây là cơ chế bảo hộ theo đó một trong những quốc gia sẽ ban hành những quy
định đặc thù về bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm và cũng chỉ áp dụng đối với
các đối tượng của quyền của nhà sản xuất trong nước giữa các chủ thể trong nước. Hay
nói cách khác, đây là các quan hệ pháp luật về sở hữu trí tuệ thuần tuý trong nước và
không có yếu tố nước ngoài. Tuy nhiên, xuất phát từ những khác biệt về điều kiện kinh
tế, xã hội, chính trị, lịch sử… việc xây dựng các quy định trong lĩnh vực bảo hộ quyền
của nhà sản xuất bản ghi âm cũng có nhiều điểm khác. Theo đó, các quy định về quyền
của nhà sản xuất có thể được xây dựng tương đối đầy đủ, hệ thống trong những văn
bản pháp luật chuyên ngành như Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Bản quyền, ví dụ như ở
Cộng hoà Pháp, Hoà Kỳ, Trung Quốc, Việt Nam… Nhưng ở một số quốc gia đặc biệt
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 15
SVTH: Phạm Long Tân
Luận văn tốt nghiệp:Thực trạng bảo hộ và những giải pháp tăng cường bảo hộ
quyền của nhà sản xuất bản ghi âm tại Việt Nam
là ở những nước đang phát triển và chậm phát triển, các quy định đặc thù này lại không
được tập trung trong luật riêng về sở hữu trí tuệ mà lại nằm rải rác trong các văn bản
pháp luật khác nhau như Luật Dân sự, Luật Thương mại, Luật Hành chính hoặc các
văn bản dưới luật khác.
Nhưng dù theo xu thế nào đi nữa, bằng việc xây dựng các quy phạm pháp luật,
luật quốc gia cũng đã trở thành công cụ hữu hiệu để bảo vệ các sản phẩm trí tuệ nói
chung, các bản ghi âm nói riêng, trước hết là tác phẩm của công dân nước sở tại. Tuy
nhiên, ngày nay với sự phát triển của các mối quan hệ xã hội, sự mở rộng ngày càng
nhanh trong việc giao lưu giữa các nền văn hoá trên thế giới, việc bảo hộ bản ghi âm
chỉ trong phạm vi quốc gia sẽ không thể được thực hiện hiệu quả. Thêm vào đó, xu thế
toàn cầu hoá đang diễn ra hết sức mạnh mẽ, khi thế giới chúng ta đang sống trở thành
một thị trường chung thì tất yếu phải cần đến những công cụ pháp lý hữu hiệu hơn để
bảo vệ thành quả sáng tạo của con người. Chính vì vậy cơ chế bảo hộ quốc gia sẽ luôn
phải song song tồn tại cùng cơ chế bảo hộ quốc tế.
1.3.3.2. Cơ chế bảo hộ quốc tế
Cơ chế bảo hộ quốc tế là cơ chế bảo hộ không chỉ tuân theo các quy định của pháp
luật quốc gia mà việc bảo hộ còn được đảm bảo trên phạm vi quốc tế, thông qua các
quy định của các Điều ước quốc tế song phương và đa phương.
Các Điều ước quốc té đa phương quan trọng để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đã
được ra đời từ thế kỷ XIX. Cho đến nay, các Điều ước quốc tế đa phương đã thực sự
đóng góp vai trò quan trọng trong việc bảo hộ quyền trên phạm vi quốc tế và được
đông đảo các quốc gia gia nhập. Có thể kể đến các Điều ước quốc tế đa phương quan
trọng trong lĩnh vực bảo hộ quyền của nhà sản xuất bản ghi âm.
Công
ước Berne về bảo hộ các tác phẩm văn học nghệ thuật 1886.
Ø Công ước Rome 1961 về bảo hộ người biểu diễn, nhà sản xuất bản ghi âm, tổ
chức phát sóng ;
Ø Công ước Geneve về bảo hộ nhà sản xuất bản ghi âm 29/10/1971;
Ø Công ước của WIPO về biểu diễn và bản ghi âm.
GVHD: Nguyễn Phan Khôi
Trang 16
SVTH: Phạm Long Tân
