Thẩm mỹ trong “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Th m m trong Nh t ký trong tự c a H Chớ Minh
Gorki ó t ng noi Ng

quan c a mỡnh i v i cu c s ng , v th hi n thỏi

OBO
OK S
.CO
M

ch

i ngh s tỡm th y mỡnh v tỡm th y thỏi
ú trong

nh ng hỡnh th c riờng c a mỡnh b ng nh ng t ng riờng ng
l n ng th i ph i l ng

i ngh s

i sỏng t o a phong cỏch, ph i th hi n

giỏ tr chõn - thi n m trong cỏc sỏng tac sc a mỡnh nõng ng

c

i ct i

nh ng t m cao m i. H Chớ Minh khụng ch l m t nh chớnh tr l i l c,

m cao h n n a cũn l hỡnh nh c a m t ng

in gh s - chi n s cao c ,

p Nh t ký trong tự chớnh l t p th th hi n sõu s c nh ng giỏ
tr n i dung v l s k t tinh cao c a m t ti n ng ngh thu t.
H Chớ Minh sỏng tỏc v n chuy n khụng ph i vỡ hnh vi v n chuy n
m vỡ hnh vi cỏch m ng. õy khụng ph i lỏ s h th p m l ỏnh giỏ
r t cao H

Chớ Minh (Nguy n

ngh thu t r t ph c t p. H

ng M nh). B i b n thõn v n chuy n

Chớ Minh ch nh n mỡnh l nh bỏc, l nh

cỏch m ng chuyờn nghi p, nh ng ch a bao gi nh n mỡnh l m t ngh s .
Cu c i c a Ng

i ch tõm ni m v i b n cõu h i; vi t cho ai? Vi t

lm gỡ? Vi t cỏi gỡ? v vi t nh th no? quan tr ng nh t l cõu h i Vi t
cho ai? Bỏc luụn luụn chỳ ý n i t
tỏc ph m t

c giỏ tr t

t

ng c gi - t c ng

ng c ng nh

i ti p nh n

hi u qu th m m

cao

nh t. V y nờn, trong cỏc tỏc ph m c a Bỏc, cú nh ng bi m c lờn m i
ng

i cựng hi u, k c dõn ớt ch , k c ng

i khụng

c n tr

ng,

mi n l hi u ti ng Vi t. Nh ng c ng cú nhi u tỏc ph m m ngay c t ng
xa c a nú.

KIL

l p trớ th c uyờn thõm khụng ph i ai c ng khỏm phỏ h t
Nh t ký trong tự l t p th
mựa thu n m 1942

nh ng c Qu ng

c Bỏc vi t t

c t ng l p sõu

mựa thu 1941 n

ụng - Trung Qu c. Tuy ch

c

sỏng tỏc trong m t th i gian gn n, trong hon c nh tự ng c khú kh n thi u
th n, song Nh t ký trong tự v n th hi n trong ú nh ng sõu s c, tinh t



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
v n i dung v c ti n ng iờu luy n, c ỏo trong bỳt phỏp, ngh thu t.
Nú th hi n tõm - ti - tõm c a m t ng
Tr

i ngh s v i, l n lao.

c h t Nh t ký trong tự l m t tỏc ph m l n, vỡ nú ch a ng
t

ng vụ cựng l n lao.

ú l s

KIL
OBO
OKS
.CO
M

trong ú nh ng n i dung t

hũa quy n

gi a giỏ tr hi n th c v nhõn o, gi a ch t thộp v tỡnh c m. Cú cỏi au
th

ng, c c nh c nh ng l i xen l n

ú nh ng ti ng c

i tro phỳng; cú

s au kh bu n bó nh ng cao h n h t l i l ni m tin, khỏt v ng v s l c
quan ch a bao gi d p t t trong Nh t ký trong tự.

Giỏ tr hi n th c - ch t thộp trong th H Chớ Minh th hi n

vi c

Bỏc ó v l i b c tranh tự ng c m t cỏch chõn th c, s ng ng, sõu s c.
Chớnh giỏ tr hi n th c ó lm nờn ch t nh t ký m s c trong t p th
Nh t ký trong tự. Ng

i ta ng r ng m t tỏc ph m nh cao luụn luụn

ph i xu t phỏt t m t trớ t

ng t

ng phong phỳ, m t s th ng hoa v

xỳc c m trong cỏi bay b ng c a tõm h n ng

i ngh s . Song, ta l; i d

dng nh n th y trong cỏc tỏc ph m c a H Chớ Minh, Nh t ký trong tự
th hi n trong ú ớt s t
t
ta t

ng t

ng nh t. Tỏc gi d

ng nh khụng t

ng gỡ c ng thnh th , nhỡn gỡ c ng ra th , núi gỡ c ng l l i th . Ng
ng nh trong khụng gian tự ng c y, n u H Chớ Minh t

quỏ s che m t i b n ch t c a s

ng t

ng
i
ng

v t, s lm m t i m t hi n th c r t

hi n th c trong ch n lao tự y. Hi n th c trong th

Bỏc l hi n th c

tr c c m, th hi n r t rừ tớnh ch t c m tớnh, c th , sinh ng, sõu s c.
Miờu t cỏi cựm:

D t a hung t n mi ng tr c nhia
ờm ờm hỏ húc nu t chõn ng
Cú ng

i b nu t chõn bờn ph i

Cú ng

i b nu t chõn bờn thỏi.

Cỏi cựm tr

c h t l chớnh nú.

xớch, trúi bu c tự nhõn,

i

ú l cỏi cựm, th

dựng xi ng

õy khụng h cú ý ngh a n d , hoỏn d th

ng

th y trong th ca m n thu n ch l niờu t , hi n th c m t s v t. Cỏch
c m th trong th H Chớ Minh r t gi n d , n thu n l miờu t . Nh ng



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
toỏt ra t cỏi chõn th c, cỏi n s
ng c tự tỳng, trúi bu c con ng

y, ng

i ta nh n rừ

c hi n th c tự

i.

ỏp thuy n i n huy n Ung Ninh

KIL
OBO
OKS
.CO
M

L ng l ng chõn treo t gi o hỡnh
Lng xúm ven sụng ụng ỳc th

Thuy n cõu r súng nh tờnh tờnh.

B t ng lm sao khi th c hi n tự ng c kh c nghi t, au kh l th
v y m v n
xen l n hi h

c bỏc miờu t b ng m t gi ng i u nh nhng, tho i mỏi

c, tro phỳng. Ch t t tro

hi n th c au kh kia. C

c th hi n rừ. C

i kh ng nh ch khụng ph i ph nh.

l s kh ng nh, cao l s ng cao c , lý t
ng

i tự.

th c v

i lờn cỏi
ú

ng p , s ch ng c a

õy chớnh l cỏch th c chi n th ng v m t tinh th n, l m t hỡnh
t ng c v m t tinh th n c a ng

i chi n s cỏch m ng.

c th

H Chớ Minh vỡ v y c n ph i n m rừ, hi u ỳng b n ch t tinh th n c a bi
th .

Trong tự khoan khoỏi gi c ban tr a
M t gi c miờn man su t m y gi
M th y c

i r ng lờn th

ng gi i

T nh ra trong ng c v n n m tr

Bờn c nh hỡnh nh c a m t khỏch tiờn, m t ng

ung dung t t i, ng
m t n c


i ta v n th y

i kớn óo t

chớnh gi c m

th

c s c thỏi t tro sõu s c c a nú. Cú
c

i r ng c a con ng

i. Bi th

c vi t theo k t c u 3 - 5 . Ba cõu u l khỏt v ng, cõu cu i l hi n t i.

M thỡ

cr

nh ng t nh l i

i r ng, nh ng t nh l i

t ng ng c. M thỡ

c lờn tiờng,

chớnh th c t i au kh . S c thỏi t tro b c l m t cỏch

chua chỏt nh ng ta l i khụng h th y m t chỳt t
Ng

i tự trong t

t

ng thoỏt t c no.

i tự cng nh n ra th c t i au kh quanh mỡnh thỡ cng khỏt khao v

thụi thỳc thoỏt kh i th c t i y. Nh v y
h c c a ng

H Chớ Minh, quan i m m

i luụn luụn g n li n v i cu c s ng th c t i.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Xột v ti, thỡ quỏ n a t p th núi v s t n t i c a v t ch t hng
ngy c a ng

i tự. Nh th c ng c p n cỏc v n

chia ly, hỏt rong nh

cỏc nh th

tr

n xin, b t lớnh,

c Bỏc ó t ng núi. Nh ng hi n

KIL
OBO
OKS
.CO
M

th c c a H Chớ Minh b n thõn nú cú tớa tr cao c , sõu s c b i bỏc nhỡn
hi n th c ú khụng ph i v i con m t s ki n hay m c ớch ghi l i m l
g i g m m t n i ni m bi ph n, m t khỏt v ng i thay, cỏi hi n th c.
C a tự khi m khụng au b ng
au b ng thỡ khụng m c a tự

Sao tr trờu n m c hi h

c - sao t

ng ph n n m c au long?

Hi n th c tự ng c ai c ng bi t, vo th c a Bỏc nú c ng khụng b cỏch

i u, khụng b núi quỏ m sao l i cú tớnh ch t t cao gay g t.
Ngh vi c trờn i kỡ l nh t
Cựm chõn sau tr

c c ng tranh nhau

c cựm chõn m i yờn b ng

Khụng

c cựm chõn bi t ng õu

H Chớ Minh kh c h a hi n th c b ng vi c t o ra nh ng xung t,
gõy nờn nh ng mõu thu n. Tuy nhiờn, chỳng khụng ph i l l n, khụng
n m

t m v mụ. Tỏc gi ó d a vo m t ngh ch lý mang tớnh ch t ngang

trỏi b t ra ti ng c

i - ti ng c

Th c ch t, th lo i nh t ký l h

i bỏc b hi n th c, ph n i ch .

ng n i, thiờn v nụp tõm.

ú, tỏc gi

b c l tõm s c a mỡnh l chớnh ch khụng nh m m c ớch miờu t s b
b n, ph c t p c a cu c s ng bờn ngoi. Nh ng hi n th c tự ng c d
m t c m quan c a ng

i ngh s ó khi n cho lũng ng

i con

i c khụng kh i

b n kho n, day d t. B i:
ỏnh b c

ngoi quan b t t i

Trong tự ỏnh b c
Cỏi vụ lý, ngh ch c nh

c cụng khai

c y lờn n t n cựng. Miờu t hi n th c

m t cỏch r t khỏch quan nh th m sao ng

i c v n th y b c l tr ng

thỏi c m ph n c a tỏc gi . Cu c s ng trong nh ng c Qu ng

ụng - Trung

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Qu c ph i bay bao nhiờu s o l n, k ch c m, vụ lý m

ú, con ng

i

b coi r h n c sỳc v t:
Kiờng l n lớnh cựng i m t l i
i d t, l n ng

i khiờng

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Ta thỡ ng

Trong th Bỏc, c bi t l

t p th Nh t ký trong tự, ng

dng cú th th y r t nhi u hỡnh nh thụng t c xu t hi n.

i ta d

ú l cỏch bi u

hi n cu c s ng m t cỏch chõn th c nh t, y nh t, c th nh t. Nh ng
khỏc v i cỏc nh th tr

c ú nh H Xuõn H

hỡnh nh thụng t c i vo th

ng, Tỳ X

ng, Tỳ M ,

Bỏc khụng ph i l núi cho s

ng mi ng,

khụng ph i n thu n tro phỳng; m cao h n n a, ú l cỏch tỏc
gi b c l thỏi c a mỡnh khi ng tr

c hi n th c tự ng c tr trờu. Bỏc

b n kho n khi ch ng ki n th y con ng

i b i x vụ nhõn tớnh, au lũng

khi th y con ng

i b ix

n sõu trong ti ng c
ni m c m th
ng c:

r rỳm, b khinh th

ng n m c t n cựng.

i sõu cay c a Bỏc l s lờn ỏn hi n th c tự ng c, l

ng chõn thnh v i nh ng con ng

i l n n nh n c a tự

Oa oa oa

Cha tr n khụng i lớnh nnh

Nờn n i thõn em v a n a tu i

Ph i theo m n

nh pha

Ti ng khúc c a a tr trong ng c xoỏy sõu vo lũng ng
au n, xút xa.

i bao n i

ú l s lờn ỏn, t cỏo ch nh tự T

ng Gi i Th ch

lờn n t n cựn. Nú khụng ch ch p, hnh h con ng

i m nh n tõm

y c a tr ngõy th ph i ch u cu c s ng tự y. S bi ph n b c l m t
cỏch m nh m . Nh ng bờn c nh ú, ng
n ng tỡnh yờu th
T

i ta th y

c gi t n

cm t m

ng, c m thụng c a Bỏc cho nh ng n n nhõn c a nh tự

ng Gi i Th ch.

H Chớ Minh miờu t hi n th c m t cỏch chõn th c, c th nh ng
khụng ph i khúc lúc, giói by, k l m l v i m t ti ng c

iv

au kh .

chua cay,

ú l ti ng c

i nh nhng thõm thỳy, khụng thúa m

t lờn



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
khụng b ph n n cựng c c, khụng quỏ c i m , n o, h hờ. Nú th hi n
s húm h nh t nh - kh ng nh m t trớ tu uyờn thõm, m t kh n ng phỏn
oỏn v trớ tu s c s o. Bỏc miờu t hi n th c tự ng c búc tr n b n ch t

KIL
OBO
OKS
.CO
M

x u xa i b i c a nú; c m thụng cho bao n n nhõn bi k ch c a nú.
Ti ng núi c a Bỏc, ti ng c

i c a Bỏc l s phỏ ch tự ng c m nh

m . Miờu t hi n th c c

i vo nú, nh o bỏng nú. Song Bờn c nh

ti ng c
ng

i H

Xuõn H

ng lm chúng m t bao ỏng my rõu m ngụn

tro l ng v i s c thỏi t c t u sỏnh

trong v n h c Phỏp th k XV l ti ng c
ký trong tự. Bờn c nh ti ng c
Nguyờn Yờn

l ti ng c

Bờn c nh ti ng c
ti ng c

c v i ngụn ng

c a Rab le

i tao nhó, m c th

c c a Nh t

i kh y, c

i m ỏp khoan hũa c a Nh t ký trong tự.

i chua cay ụi khi tro n

i an nhiờn t nh tỏo t ch c a ng

Hu Chi).

i kh sõu th m c a Tam
c m t c a Tỳ X

ng l

i tự H Chớ Minh (Nguy n

Bỏc miờu t s th c tự ng c khụng ph i s hói, ch p nh n m
l kh ng nh l s ng p , t do. Bỏc ó cú m t s v

t ng c v m t

tinh th n thụng qua thỏi ng o ngh , l c quan, húm h nh c a Bỏc khi
i di n nh ng c c nh c trong khung c nh tự y y.

ú c ng chớnh l

xu t phỏt b i ch t ch tỡnh, tỡnh nhõn o, ch th th m

m trong tõm

h n H Chớ Minh. Nú ó ti p thờm s c m nh cho Bỏc i m t v i bao

nhiờu khú kh n v ch p nh n v

t qua nh ng khú kh n y.

Khụng ai cú th ph nh n ch t tr tỡnh nhõn o trong th v n H
Chớ Minh.

c bi t trong Nh t ký trong tự nú th hi n

yờu con ng

i, yờu thiờn nhiờn n vụ b cựng khỏt v ng t do, ni m l c

quan vụ b c a ng
Tỡnh yờu n

tỡnh yờu n

c,

i chi n s cỏch m ng H Chớ Minh.

c c a H Chớ Minh trong Nh t ký trong tự th hi n

m t cỏch sõu s c, mónh li t trong bi th khụng ng
M t canh hai canh, l i ba canh

Tr n tr c b n kho n gi c ch ng thnh
Canh b n, canh n m v a ch p m t

c:



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Sao vng n m canh m ng h n quanh
c th i gian ch m ch m, n ng n

kh c. Ng

i ta th y d

Nh ng danh t

s

ng nh ng

trụi qua trong t ng kho nh

i ng c ang ờm t ng giõy t ng phỳt.

m m t, hai, ba l n l

t n i ti p nhau nh n

KIL
OBO
OKS
.CO

M

B

m nh rừ s th p th m tr n tr c, day d t, b n kho n c a ng
Ng

i c s t cõu h i; Ng

i trong ng c t i sao l i khụng ng

Bỏc H vỡ sao c tr n tr theo t ng b

tr

c ú. Bỏc

c l b i vỡ sao vng n m cỏnh m ng h n quanh, l vỡ Bỏc

ang lo cho v n m nh dõn t c, ang khỏt khao cho m t ngy mai n
nh

c?

c chuy n c a th i gian? Cõu cu i

chớnh l cõu tr l i cho bao nhiờu b n kho n th c m c
khụng ng

i trong cu c.

c

c hon ton c l p. V y nờn cỏi khụng ng l cỏi tr n tr c c a

m t tõm h n lo dõn th
chớnh l

ng n

c Nh t ký trong tự cú giỏ tr sõu s c

ch ú.

Tuy nhiờn, ch t m th m, tớnh ch t tr tỡnh trong th H Chớ Minh
ụi khi

c t o nờn b i nh ng tỡnh c m r t n s , r t i bỡnh d . Cú

khi ú l n i xút xa cho tỡnh c nh a bộ n a tu i ph i theo m ch u c nh
giam c m n i ng c t i, cú lỳc l gi t n

c m t xút th

c u m t ng

ng con ng

c th hi n

i b n tự N i ni m yờu th

ng cho cỏi ch t

i sõu n ng c a Bỏc

vi c Bỏc ng c m v th u hi u m t cỏch chõn thnh v i

tỡnh c m chia ly m h ph i ch u ng.
Anh

trong song s t

Em ng ngoi c a sỏt

G n nhau trong t c gang
M bi n tr i cỏch m t

Ph i l m t con ng

i nh y c m ph i l m t trỏi tim giu tỡnh yờu

bao la thỡ nh ng v n th Bỏc vi t ra m i chõn th c m c m ng n th .
Nh ng cõu th n s gi n d , khụng c u k , chau chu t ngụn t v y m
l i cú kh n ng rung ng n th m sõu tõm h n con ng
mónh li t, c n co. Bỏc ó dựng ụi m t c a s

i m t cỏch

ng c m, trỏi tim c a



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
ni m chân thành mà c m , mà hi u, mà b c li n cái c u đ n i tâm h n
đ n v i b n b c a tâm h n.
“B ng nghe trong ng c sáo vi vu

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Khúc nh c đ ng q chuy n đi u s u
Mn d m quan hà khơn xi t n i

Lên l u ai đó ngóng trơng nhau”

Âm thanh trong tr o c a ti ng sáo vang lên gi a cái b b n, kh c
nghi t c a hi n th c nh quanh qu n đeo bám tâm h n con ng

i.

ó là

n i ni m da di t c a m t k xa q, là ni m nhung nh khơn ngi c a
m t ng

i đang nh th

ng v m nh đ t chơn rau c t r n. Nghe ti ng sáo

vang lên gi a ch n tù ng c đ c m, đ hi u nh ng xúc c m tinh t c a
lòng ng

i nh

th thì s

đ ng c m, s

nh y bén c a H

Chí Minh vơ

cùng sâu s c. Tâm h n nh y c m c a Bác đã hòa chung v i th c a nh ng
xúc c m trong lòng ng

i đ nói lên nh ng đi u t vi nh t, sâu l ng nh t.

Ch t tr tình, ch t nhân đ o đ
nh ng t m th
ng

c th hi n rõ nét. Nó v

t lên trên t t c

ng, b n th u, nh nh p c a hi n th c tù ng c đ nâng con

i lên trong v đ p c a tình u, c a lòng nhân ái.
Giá tr nhân đ o - ch t tr

“Nh t ký trong tù” chính là

tình trong th

v n H

Chí Minh trong

ch , nhi u lúc, Bác đã thốt ly hồn tồn

cu c s ng tù túng, thốt ly v i nh ng đêm dài b mu i, r p c n, b gh
ng a hành h … đ h

ng v thiên nhiên, v i phong hoa tuy t nguy t. Khi

đó, hình nh H Chí Minh th c s là hình nh c a m t b c tao nhân m c
khách, c a m t ng
d

i t

do, m t v khách tiên.

ó là m t con ng

i

ng nh xa r i phàm t c, ch còn l i trong c ng đ ng ni m b n kho n,

day d t v i thân ph n c a cái đ p;

“Hoa h ng n , hoa h ng l i r ng

Hoa tàn, hoa n c ng vơ tình

H

ng hoa bay th u vào trong ng c

K v i tù nhân n i b t bình”



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Bài th

m

ra khơng gian “trong ng c”, nh ng khơng h nêu lên

v n đ t do, gi i thốt, tù nhân - qu n ng c… mà ch là câu chuy n ng n,
là l i than th

v s ph n c a cái đ p. Có nhi u ý ki n ho c phi n di n

bài th

này. Ng

i ta tuy s

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ho c dung t c khi đánh giá v

b t bình.

Chính Xn Di u c ng ph i tr n tr r t nhi u và cu i cùng c ng nh n ra
đ

ct t

ng đích th c c a nó. “Theo cháu ngh , đâu có ph i ch là thiên

h vơ tình mà h n n a kia, t o hóa vơ tình… các l p hoa h ng n - r ng,
r ng - n , t o hóa v n c vơ tình, ch có “t o hóa vơ tình”. N i dung đích
th c c a tác ph m chính
ng

ch qua hình t

ng th tác gi mu n nói v i

i đ c m t s th c đau lòng. S ph n ng n ng i c a cái đ p, H Chí

Minh đ t ra v n đ là ph i c u l y s ph n c a cái đ p. Bài th

ra đ i

trong tù l i là m t câu chuy n v cái đ p, câu chuy n ngh s . Nó đ a ra
nhi m v thiêng liêng và cao c c a ng

i ngh s chân chính. S có m t

c a h trên đ i, xét đ n cùng c ng là vì cái đ p. H sáng tác đ làm gì
n u khơng ph i đ phát hi n cái đ p, nâng gi c cái đ p và b t t hóa cái
đ p. B ng các sáng tác ngh thu t, cái đ p đ
đ nh cái giá tr tr

ng t n và v nh h ng c a nó.

quan tr ng nh t c a t t
cùng đ u h

c lên ngơi, đ

c kh ng

ây chính là n i dung

ng m h c H Chí Minh. M i sáng tác xét đ n

ng t i quan đi m cái đ p và t t

ng m h c.

Tình u cái đ p, u thiên nhiên c a Bác còn th hi n

s g n bó

v i v đ p thiên nhiên, say mê hình nh tr ng hoa tuy t nguy t:
“Trong tù khơng r

u c ng khơng hoa

C nh d p đêm nay khó h ng h
Ng

i ng m tr n soi ngồi c a s

Tr ng nhòm khe c a ng m nhà th ”

Ánh tr ng trong th c ch là m t đ i t
c m xúc c a ng
m t ng

ng thiên nhiên đ b c l

i ngh s , nh ng trong th Bác, đó l i là m t ng

i chi n s , m t ng

i cách m ng

“Chim m i v r ng tìm ch n ng
Chòm mây trơi nh gi a t ng khơng

i b n,



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Cô em xóm núi xay ngô t i
Xay h t lò than đã r c h ng”
Th

x a c ng t ng nói nhi u đ n t ch d

ng tà huy, nh t m …

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Trong th H Chí Minh c ng nói đ n chi u t i, nh ng không ch g i g m
n i bu n chung m i thi s đ u có mà còn là c

s đ chu n b cho ánh

sáng. Tình yêu thiên nhiên g n li n v i ni m l c quan, ni m tin vào ánh
sáng.

“Nh t ký trong tù” th c s là m t cu n nh t ký, ghi chép l i cu c
s ng sinh ho t trong ng c t i, ghi chép l i nh ng m ng suy t , tâm s c a
ng

i tù, ng

i chi n s - thi s .

ó là s hòa quy n gi a giá tr hi n th c

và giá tr nhân đ o, gi a ch t thép và ch t tình. Có nh ng s đ n s , gi n
d , th m chí là dung t c c a cu c s ng hàng ngày, nh ng c ng có lúc l i
thi t tha, sâu l ng trong nh ng dòng chiêm nghi m, trong xúc c m r t
ng

i c a Bác. Ng

m t ng

i ta b t g p trong “Nh t ký trong tù” hình nh c a

i tù l c quan, yêu đ i, yêu cu c s ng và yêu th

ng con ng

i

đ n tha thi t. T t c đ u chân th t đ n gi n d mà c ng sâu s c đ n cao c ,
thiêng liêng.

Song, dù b t c m t tác ph m đ
vì cái gì, thì nh ng đi u đó ph i đ

c vi t v ai, v n i dung gì và vi t

c bi u hi n

m t hình th c nh t

đ nh, m t ngh thu t nh t đ nh tùy thu c vào phong cách c a m i ng
ngh s . Và “đ i v i nhà v n c ng nh

i

đ i v i nhà h a s , phong cách

không ph i là v n đ k thu t mà là v n đ cái nhìn”.

ó là s khám phá

mà ta không th làm m t cách c ý và tr c ti p; b i đó là m t s khám
phá v ch t ch có đ

c trong cách c m nh n v th gi i, m t cách c m

nh n n u không do ngh thu t đem l i thì mãi mãi s không ai bi t đ n
(Maxen prutx ). Nh ng giá tr ngh thu t trong “Nh t ký trong tù” chính

là k t qu c a nh ng s ki m tìm, và là tinh hoa, là k t tinh c a m t tài
n ng ngh thu t đ c đáo, uyên bác.

Cái tài hoa, uyên bác th hi n trong ngh thu t c a “Nh t ký trong
tù” chính là

s k t h p gi a v n phong c đi n v i v n phong hi n đ i.



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Nh ng bi th c a Bỏc vi t ra c i n, m u m c, tr m t , sõu l ng m v n
linh ho t, hi n i.

õy chớnh l nh cao c a s k t h p gi a ch t thộp v

ch t tỡnh trong v n phong H Chớ Minh.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Cỏc sỏng tỏc c a v n h c Vi t Nam cho th y khụng ph i sỏng tỏc
no c ng cú t m nhõn lo i. V ph

ng di n ny, Nh t ký trong tự c a

H Chớ Minh khụng ch cú ý ngh a trong th i i cỏch m ng c a dõn t c

m tr thnh b c thụng i p chung c a v n chuy n chõn chớnh. Ng
nh c n H Chớ Minh khụng ch l nh t

t

i ta

ng cỏch m ng l i l c m

cũn l nh v n húa l n, ngh s l n trờn th gi i. C ng b i v y, ng

i ta

nh n ra s giao thoa gi a Nh t ký trong tự v cỏc tỏc ph m khỏc trờn
th gi i v v n húa c ng nh

ki n th c.

õy chớnh l quỏ trỡnh g p g ,

chung ỳc gi a cỏc ngh s l n, cỏc n n v n húa l n v i nhau.
Nh t ký trong tự ph ng ph t trong nú phong v
thoỏng s

thõm thỳy cụ ỳc c a th

ng thi, thỏp

ng, l i pha chỳt húm h nh nh

nhng c a v n h c Phỏp, Anh, ng th i cũn mang theo cỏi s c sụi, chỏy
b ng c a nhi t huy t v n chuy n truy n th ng.
Riờng i v i th
cu c g p g
ng

tri õm tri k .

i ngh s ph

nh n.

ng, s

ú l s

ng

g p g

õy chớnh l s

ụng.

c a Nh t ký trong tự nh
g p g

c a tõm h n nh ng

i u ny th hi n rừ nột trong cỏch c m

chỳ ý khỏm phỏ s

th ng nh t gi a con ng

i v i thiờn

nhiờn. M i m t bi th l m t b c tranh g n bú, hũa h p gi a thiờn nhiờn
v con ng

i.

Giú s c t a g

m mi ỏ nỳi

Rột nh dựi nh n chớch cnh cõy
Chựa xa chuụng gi c ng

i nhanh b

c

Tr d n trõ v ti ng sỏo bay

B c tranh sinh ng cú cỏc

ng nột, hỡnh nh v c õm thnh giú

ch m vo ỏ nỳi, rột c a vo cnh cõy, b

c i c a khỏch b hnh, ti ng

giú vi vỳt, ti ng chim ngõn nga,ti ng sao vộo von. Song cỏi l i phong -



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
hoa - tuy t - nguy t y l i đ

c bi u đ t b ng m t cách đ n gi n d hi u,

không quá c u k nh trang th c .
“B ng nghe trong ng c sáo vi vu

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Khúc nh c tình quê chuy n đi u s u
Muôn v n quan hà khôn vi t n i

Lên l u ai đó ngóng trông nhau”

Cách c u t

đ

c t o nên b i cái “tôi” tr

tình hòa l n v i ngo i

c nh b c tranh thiên nhiên là b c tranh tâm tr ng đ
y u t thi nh c - h a. Trong th ng

c k t h p v i c ba

i ta nh n ra nh c, trong th ng

i ta

nh n ra bút pháp h i h a.

“C m xong bóng đã xu ng tr m tr m

Vang ti ng đàn ca r n ti ng ngâm

Nhà ng c T nh T y m m t t i

B ng thành nh c quán vi n hàn lâm”

Th i gian chi u hôm, không gian bóng t i là tín hi u th m m quen
thu c trong các bài th

ng c . Song nhân lo i, trong “Nh t ký trong

tù” tuy b đ y vào bóng t i xong v n khát khao ánh sáng, tuy ph i ch u
nhi u kh

đau song không ph i không có ni m tin. Không gian tù ng c

b ng ch c hóa thành nh c quán, vi n hàn lâm, cái s c s ng, cái ni m tin
r o r c trong t ng câu ch
hi n đ i.

y l i là m t nét r t riêng, r t H Chí Minh, r t

C ng v i đ tài đ ng s n,

c h u, đ i nguy t, v ng nguy t, c ng

v i phong thái ung dung t t i trong s giao hòa gi a thiên nhiên và con
ng

i, c ng v i bút pháp ch m phá, đi m xuy t… đ

đ nh cao:

“Ngày hai tám tháng sáu
Lên ng n núi này ch i

Ng ng đ u m t tr i đ

Bên s

n m t nhành mai”

c th hi n lên đ n

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Song th c ch t, th
vo tõm h n ng

ng r t t

nhiờn ó n sõu, ó th m quy n

i ngh s H Chớ Minh.

r i th H Chớ Minh khụng

th l n v i b t c nh th no, c ng khụng ph i mụ ph ng hay di n d ch ý
i x a m x n cú s sỏng t o c ỏo.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

th c a ng

Trong tự khụng r

u c ng khụng hoa

C nh p ờm nay khú h ng h
Ng

i ng m tr ng soi ngoi c a s

Tr ng trũn khe c a ng m nh th

Núi ng m tr ng th
v n cú m

ng nguy t khụng cũn l s

an nhn, th

trong tự - trong hon c nh m t t do, thi u thún

thỏi

ú, ng

i

ta phỏt hi n ỳng m t trỏi tim a c m c a ngh s H Chớ Minh.
Bỏc khụng cú ý gũ t ng cõu t ng ch , t ng ý th sao cho gi ng bi
th

ng ny hay nh bi th T ng n . B i
V n chuy n quý b t tựy nhõn h u
(Hong

ỡnh Kiờn)

(Cỏi quý nh t c a v n chuy n l khụng theo uụi ng
S
th

g p g

c a H

i khỏc).

Chớ Minh trong Nh t ký trong tự v i cỏc bi

ng T ng chớnh l s k th a v sỏng t o, s th ng hoa thnh m t

ki u t duy th m m riờng bi t. Chớnh ch t c i n k t h p hi n i khi n
ng

i ta nh n th y s c ng h

ng gi a nh ng tõm h n v i nh ng tõm h n

ng th i th hi n nh cao c a sỏng t o ngh thu t.
H

Chớ Minh ó t ng núi ph i giỳp ng bo ta lm quen v i

nh ng t

m lõu nay h ch a hi u, lõu r i h x ng d hi u. Cú th lm

ng nh v y

c n u ụng ch ngh vi t cho h m t tỏc ph m v n h c cũn

n u tỏc ph m c a ụng dựng tuyờn truy n thỡ ú l i l m t tỏc ph m ai
c c ng hi u

c. Chớnh b i i u ú m ngụn ng trong th Bỏc trong

sỏng, gi n d t nhiờn m m nh m , s c bộn, ho hựng.
Bỏc th

ng vi t ng n, hm sỳc.

n u l nh ng cỏi gi n d , d hi u, th
c a Ng

i tr

c bi t, nh ng i u Bỏc c p
ng trỡnh by chõn lý v n th

c h t l ti ng núi gi n d c a chõn lý. Nh ng u t

ng

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
ch ng nh

vô cùng v đ i l i đ

c nói m t cách gi n d , v đ i trong s

bình d .Nh ng bình d l i chính là b n ch t c a cái v đ i, cái cao c .
D u r ng:

c đ ng nh t cái gi n d c a Bác v i cái đ n gi n.

KIL
OBO
OKS
.CO
M

Tuy t nhiên không đ

“Ngâm th ta v n không ham

Nh ng ng i trong ng c bi t làm gì đây
Ngày dai ngâm ng i cho khuây

V a ngâm v a đ i đ n ngày t do.

Th là đ b c l nh ng c m xúc t nhiên, chân th t c a chính mình;
cách đ t v n đ gi n d , t nhiên nh ng t m vóc khát v ng l i vô cùng l n
lao. Th Bác ít nói t i nh ng hình nh sang tr ng, cao quý mà th

ng g n

v i nh ng gì bình d , hi n th c c a đ i s ng, th m chí là nh ng gì dung
t c:

“

y mình n t a nh hoa g m

S t so t luôn tay t a g y đàn”

Hay là:

ôi ng a ngày đi ch ng ngh chân

Món gà n m v t i th

ng n

Th a c nét, r p xông vào c n

Oanh s m, m ng nghe hót xóm g n”

Ngôn ng bình dân, có s chuy n đ i s c thái t

s hài h

c chua

chát chuy n sang tr ình, hóm h nh, tr trung. Cách hành v n gi n d c
trong đ tài, có nói phong hoa tuy t nguy t nh ng c ng không thi u c
m m mu i, r n r p, gh l . Ngôn ng

chính là bi u hi n c a v đ p trí

tu , đ c bi t là trí tu cao sâu. Nó chính là ph
hi n tính chi n đ u trong th v n c a Bác.

“Húi thu c n i này c m g t gao

Thu c anh nó t ch, b vào bao

Nó thì kéo t u tha h hút

Anh hút còng dây tay ghé vào”

ng ti n đ c l c đ th



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
Cách c m th trong th Bác gi n d nên ngơn t c ng vơ cùng trong
sáng, đ n gi n, Ngơn t

s c bén th hi n tính chi n đ u m nh m , song

khơng ph i là cái đánh v m t b bã mà đ

c bi u hi n tinh t , thâm thúy,

KIL
OBO
OKS
.CO
M

có ph n nhã nh n, ch ng m c. Nó th hi n s hòa quy n c a ch t th tr
tình v i ch t thép trí tu . Nói s c bén là s c bén c a trí tu , nói m nh m
là c a v n phong. Thép chính là ch t chi n s . Tình chính là ch t th .
Ch t thép ch t tình l i đ

c bi u hi n b ng nh ng ch t li u ngơn t đ n

s , bình d mà trong sáng.

i u đ c bi t trong phong cách, ngh thu t th

H

Chí Minh làm

nên nét đ c đáo, riêng bi t trong v n phong c a Bác, đó chính là t th
ln có s v n đ ng. H u nh
g p s

v n đ ng này. Bác H

b t c bài th nào c a Bác, ng

i ta đ u

là b c th y trong vi c t o ra nh ng tình

hu ng b t ng . Câu th k t trong bài th b n ch bao gi c ng gi ng m t
cái roi r t l i h i, có tác d ng chuy n đ i c m xúc c a bài th . L i y t
h u c

đi n y đơi khi khi n cho ti ng c

khối.

i đ

c b t ra vơ cùng s ng

“Thanh Minh m a b i m t mù r i
Trong ng c tù nhân ru t r i b i
m h i t do đâu có đ

c

Lính canh xa tr c a quan ng i”

Ba câu th đ u là c m h ng bi ph n b i c nh thanh minh m đ m,
c nh tù ng c m t

do. Nh ng câu nói thì bi ph n đã chuy n sang trào

phúng. Nó t o nên s c thái hài h

c hóm h nh cho tồn bài th . T

ng

nh câu b n khơng liên quan gì đ n câu ba câu trên nh ng nó đã góp ph n
gi i t a nh ng tâm tr ng bi ph n

câu trên làm sao có t do khi đây là

“c a quan ng i”. Ti ng nói phê phán hi n th c tr nên m nh m .
“S m d y ng

i ng

i đua b t gi n

Tám gi chng đi m b a ban mai
Khun anh hãy g ng n no b ng
B c c r i ra t thái lai”



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
T

th

c a H

nh ng câu trên th

Chí Minh luôn luôn có s

v n đ ng tích c c. N u

ng miêu t hi n th c tr c quan thì câu cu i bao gi

c ng là s nâng cánh, h

ng t i ánh sáng, t i t

ng lai, đ cao khát v ng

i. B i v y, có s ng thì có ni m vui, còn s ng thì n i kh , n i

bu n s đ

c v i b t. Tâm h n H

KIL
OBO
OKS
.CO
M

c a con ng

Chí Minh luôn h

ng vào s

s ng,

tràn tr ni m tin, nhìn nh n n i bu n đ chu n b cho ni m vui b t đ u,
nhìn vào bóng t i đ tìm ra ánh sáng. T th v n đ ng, th ng hoa chính
trong không gian trong hi n th c tù ng c r t đ i đau kh
“

y.

ôi ng ngày đi ch ng ngh chân

Món già n m vi t i th

ng n

Th a c vét, r p xông vào c n

Oanh s m, m ng nghe hót xóm g n”
S v n đ ng b t ng c a t th đ
s m, m ng nghe hót xóm g n”.
s ng. V i H
v
p.

c th hi n qua hình nh “Oanh

ây chính là lúc m t h n th b t g p s c

Chí Minh, trong ng c t i, ch t s ng v n c

t n t i, v n

n lên, v n c x n xang, r o r c m t tình yêu cu c đ i, cu c s ng đ y
đó, ta th y cu c s ng đ

c đ t cao h n hi n th c. Ng

i ngh s

qua các sáng tác c a mình th hi n sâu s c cu c s ng, t c là th

c đo

chu n m c nh t c a hi n th c v t ch t, v n chuy n chân chính là v n
chuy n b t ngu n t cu c s ng.

“Chim m i v r ng tìm ch n ng

Chòm mây trôi nh gi a t ng không

Cô em xóm núi xay ngô t i

Xay h t lò than đã r c h ng”

Cu c s ng có v t v , có c c nh c, đ i s ng có đen t i, mù m t thì
con ng

i càng ph i v

s c “h ng” đ t

n t i khát v ng, ni m tin. T th vút cao trong

cu i bài th

s ng, khát khao mãnh li t v t
T

tuy ngh

chính là l i ca cao nh t v tình yêu cu c
ng lai t

i sáng.

thu t trong “Nh t ký trong tù” mang đ m màu s c

truy n th ng nh ng l i in rõ nét d u n l ch s , th i đ i. ng

i đ c v n



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
nh n ra ú l khụng gian nh ng c v i m t xó h i thu nh
lu t l h kh c. Qua ú, ng

i ta th y

c ng s n mu n thoỏt kh i tự ng c h

c khỏt v ng t

cựng nh ng
do c a ng

ng t i cu c i m i. T

i

duy

KIL
OBO
OKS
.CO
M

ngh thu t c a Bỏc g n li n khỏt v ng i v c m quan th i i.
Cỏch c m th trong th H Chớ Minh r t gi n d song nú l i sõu xa
trong n i dung v y ý ngh a th m m v m t ngh thu t.

lm

c

i u ú, õu ch b i m t con m t trụng th u sỏu cừi, t m lũng ngh su t
ngn i m cũn kh ng nh bn tay ngh s ti hoa, uyờn bỏc cựng cỏi

tõm c a m t ng

i u ú ó a ng

i ngh s cỏch m ng l i l c, chõn chớnh. Chớnh nh ng
i c n nh ng giỏ tr th m m tớch c c, b i p tõm

h n ta trong s phỏ v gi i h n c a thi cu c s ng c i n c v n i dung
v hỡnh th c.

N u núi v n h c chớnh l cõu tr l i y th m M cho con ng
Nh t ký trong Tự chớnh l b c h a p nh t v giỏ tr t t
nh ý ngh a th m m c a nú./.

i thỡ

ng c ng