Khái niệm cơ bản về tin học hệ điều hành MS DOS

SARAVIETNAM

Bài 1: Khái ni m c

b n v tin h c - H đi u hành MS_DOS

I. Khái ni m chung

1.1. Khái ni m v tin h c
Tin h c là ngành khoa h c công ngh nghiên c u các ph
x lý thông tin m t cách t đ ng d a trên các ph

ng pháp, các quá trình

ng ti n k thu t mà ch y u là máy

tính đi n t .
1.2. Các l nh v c c a tin h c
Ph n c ng: G m nh ng đ i t

ng v t lý h u hình nh vi m ch, b n m ch in,

dây cáp n i m ch đi n, b nh , màn hình, máy in, thi t b đ u cu i, ngu n nuôi,...Ph n
c ng th c hi n các ch c n ng x lý thông tin c b n

m c th p nh t t c là các tín

hi u nh phân {0,1}
Ph n m m: Là các ch

ng trình (program) đi u khi n các ho t đ ng ph n c ng

c a máy vi tính và ch đ o vi c x lý d li u. Ph n m m c a máy tính đ

c chia làm

hai lo i: Ph n m m h th ng(System software) và ph n m m ng d ng( Applications
software). Ph n m m h th ng khi đ

c đ a vào b nh chính, nó ch đ o máy tính

th c hi n các công vi c. Ph n m m ng d ng là các ch

ng trình đ

c thi t k đ gi i

quy t m t bài toán hay m t v n đ c th đ đáp ng m t nhu c u riêng trong m t s
l nh v c.
Máy tính cá nhân PC( Personal Computer). Theo đúng tên g i c a nó là máy tính có
th s d ng b i riêng m t ng

1.3.

i.

n v l u tr thông tin:

n v bé nh t dùng đ l u tr thông tin là bit. L

ng thông tin ch a trong 1 bit là v a

1
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

đ đ nh n bi t m t trong 2 tr ng thái có xác su t xu t hi n nh nhau.Trong máy vi tính
tu theo t ng ph n m m, t ng ngôn ng mà các s khi đ a vào máy tính có th là các
h c s khác nhau, tuy nhiên m i c s khác nhau đ u đ
( h nh phân). T i m i th i đi m trong 1 bit ch l u tr đ

c chuy n thành h c s 2
c ho c là ch s 0 ho c là

ch s 1. T bit là t vi t t t c a Binary Digit (Ch s nh phân).
ng dùng m t s đ n v b i c a bit sau đây:

Trong tin h c ta th

tên g i

II. H

Vi t t t

Giá tr

Byte

B

8 bit

Kilobyte

KB

1024 bytes = 210B

Megabyte

MB

1024KB = 210KB

Gigabyte

GB

1024MB = 210MB

i u Hành MS-DOS

2.1. H đi u hành là gì?
H đi u hành là ph n m m quan tr ng nh t cho máy tính đi n t có nhi m v đi u
khi n m i ho t đ ng c s c a máy tính, giúp ph n m m c a ng
đ

i s d ng có th ch y

c trên máy tính. Các h đi u hành thông d ng: MS-DOS, Windows, Unix, Linux, OS/2,

Macintosh …
2.2. H đi u hành MS - DOS
MS-DOS (Microsoft Disk Operating System) là h đi u hành(H H) c a t p đoàn kh ng l
Microsoft. Phiên b n đ u tiên c a MS-DOS đ

c vi t n m 1981.

MS-DOS là H H đ n nhi m (t i m t th i đi m ch ch y đ
MS-DOS giao di n v i ng

c m t trình ng d ng).

i s d ng thông qua dòng l nh.

2.3. Kh i đ ng h th ng:
kh i đ ng h th ng, Chúng ta ph i có m t đ a m m g i là đ a h th ng ho c đ a c ng
đ

c cài đ t

đ a C là đ a h th ng.

a h th ng ch a các ch

ng trình h t nhân c a h

đi u hành DOS. Ít nh t trên đ a ph i có các t p tin IO.SYS, MSDOS.SYS và

COMMAND.COM.
Chúng ta có th kh i đ ng MS-DOS b ng các cách sau:
TH1: Kh i đ ng t

đ a c ng ta ch vi c b t công t c đi n c a máy tính (Power).

2
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

TH2: Kh i đ ng t

đ a m m: đ t đ a kh i đ ng vào giá đ c a

đ a m m và b t

công t c đi n.
TH3: Kh i đ ng t H H Windows 98: Start/ Run/ Command/OK
TH4: Kh i đ ng t H H Windows 2000/ XP: Start/ Run/ CMD/ OK
Kh i đ ng l i h th ng:
Ta ch n 1 trong các cách sau:
Nh p nút Reset trên kh i h th ng ( kh i đ ng nóng).
Dùng t h p phím CTRL + ALT + DEL (kh i đ ng nóng).
Khi 2 cách này không có tác d ng, chúng ta ph i t t công t c kh I h
th ng và ch kho ng 1 phút r i kh i đ ng l i ( kh i đ ng ngu i)
2.4. T p tin (File):
T p tin (hay còn g i là T p) là hình th c, đ n v l u tr thông tin trên đ a c a
H đi u hành.

T p g m có tên t p và ph n m r ng (Ph n m r ng dùng đ nh n bi t t p
đó do ch

ng trình nào t o ra nó).
TênT p tin đ

c vi t không quá 8 ký t và không có d u cách, + , - ,* , / .

Ph n m r ng không quá 3 ký t và không có d u cách. Gi a tên và ph n m r ng
cách nhau b i d u ch m (.).
T p tin có th là n i dung m t b c th , công v n, v n b n, h p đ ng hay m t t p h p
ch

ng trình.

Ví d :
COMMAND.COM Ph n tên t p là COMMAND còn ph n m r ng là COM
MSDOS.SYS Ph n tên t p là MSDOS còn ph n m r ng là SYS
BAICA.MN Ph n tên t p là BAICA còn ph n m r ng là MN
THO.TXT. Ph n tên t p là THO còn ph n m r ng là TXT
Ng

ng dùng đuôi đ bi u th các ki u t p tin. Ch ng h n t p v n b n th

i ta th

ng

có đuôi DOC, TXT, VNS, ...
ng có đuôi COM, EXE

T p l nh th
T p d li u th
T p ch

ng có đuôi DBF, ...

ng trình th

T p hình nh th

ng có đuôi PRG, ...

ng có đuôi JPG, BMP...

2.5. Th m c và cây th

m c

có th t ch c qu n lý t t t p tin trên đ a ng

i ta l u các t p tin thành t ng nhóm và

l u trong t ng ch riêng g i là th m c.
M i th m c đ

c đ c tr ng b i 1 tên c th , quy t c đ t tên th m c gi ng nh tên t p.

Các th m c có th đ t l ng trong nhau và t o thành m t cây th m c.

3
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Trong th m c có th t o ra các th m c con và c ti p t c nhau do đó d n đ n s hình
thành m t cây th m c trên đ a. Nh v y các th m c b n t o ra có th là th m c c p1
hay th m c 2 ...
Th m c g c là th m c do đ nh d ng đ a t o ra và chúng ta không th xoá đ
M i đ a ch có m t th m c g c, t đây ng

c.

i s d ng t o ra các th m c con. Ký hi u th

m c g c là d u (\).
Ví d : Cây th m c

C:\>_
NgheAn

TPVinh

NghiLoc

KySon.txt

NamDan

Trong đó C:\>_ là th m c g c. Sau đó là đ n các th m c con các c p và các t p.
Th m c hi n hành là th m c đang đ

c m , và con tr đang nhâp nháy ch

l nh.
Khi th c thi, DOS s tìm ki m và thi hành
đađ

th m c và

th m c hi n hành tr

c, sau đó m i tìm các

c ch ra.

ng d n.
Khi c n tác đ ng đ n m t th m c ho c t p tin ta ph i ch ra v trí c a th m c hay t p tin
đó

trên đ a hay là ph i ch ra đ

ng d n, tên đ

ng d n c a th m c ho c t p tin tác

đ ng t i.
Ví d :
Mu n truy xu t t i t p d li u kyson.txt

cây th m c trên ta ph i ti n hành ch ra đ

ng

d n nh sau;
C:\>Nghean\kyson.txt

Ký t đ i di n * và ?

*

Ký t đ i di n : Nó có th đ ng trong ph n tên chính hay ph n tên m r ng c a t p tin,
nó đ ng

v trí nào s đ i di n cho kí t đó ho c nhóm ký t t v trí đó đ n kí t sau nó.

Ví d :
C:\>_NGHEAN\A*B.DOC : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN

4
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

có ph n m r ng là DOC mà có tên b t đ u b ng kí t A và k t thúc b ng kí t B
C:\>_NGHEAN\*.* : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN
C:\>_NGHEAN\*.TXT : Ngh a là ch ra t t c các t p có trong th m c NGHEAN mà
có ph n m r ng là TXT

Ký t đ i di n ?: Nó có th đ ng trong ph n tên chính hay ph n tên m r ng c a t p tin,
v trí nào s đ i di n cho 1 ký t

nó đ ng

t i v trí đó.

Ví d :
C:\>_?.TXT : Ngh a là mu n ch ra Các t p có trong

đ a C mà có ph n tên ch là

m t kí t b t k và có ph n m r ng là TXT
2.6.

đa

Bao g m :
đ a A:

đ a m m - g i là
đ a c ng - Th

ng là

a m m có dung l

C,D,E...: và nó n m

ng 1,44 MB.
trong thùng máy, th

ng có dung l

ng

l n g p nhi u l n so v i đ a m m.
đ a CD - Là dùng đ đ c các đ a quang.

a quang th

ng có dung l

ng vài tr m MB.

2.7.M t s l nh n i trú và l nh ngo i trú
1. L nh n i trú:
L nh n i trú là lo i l nh l u th

ng tr c trong b nh trong c a máy tính. Nó đ

cn p

vào khi n p h đi u hành.
Chúng ta th

ng g p m t s l nh n i trú sau:

L nh xem danh sách th m c và t p tin : DIR

L nh t o l p th m c: MD
L nh hu b th m c r ng: RD
L nh chuy n đ i th m c: CD
L nh thay đ i d u nh c l nh : PROMPT
L nh t o l p t p tin: COPY CON
L nh đ i tên t p tin: REN
L nh sao chép t p tin: COPY

5
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

L nh hi n th n i dung t p tin: TYPE
L nh xoá t p tin: DEL
L nh xoá màn hinh: CLS
L nh s a đ i gi c a h th ng: TIME
L nh s a đ i ngày c a h th ng : DATE
L nh h i nhãn đ a: VOL
L nh xem phiên b n c a DOS: VER

2. L nh ngo i trú:
L nh ngo i trú là l nh n m trong b nh ngoài. Mu n th c hi n các l nh ngo i trú thì
bu c trên đ a ph i có các t p này. N u không có thì ph i COPY vào đ th c hi n.
Chúng ta th

ng g p m t s l nh ngo i trú sau:

L nh đ t nhãn đ a: LABEL

L nh hi n th cây th m c: TREE
L nh t o khuôn cho đ a (đ nh d ng đ a): FORMAT
L nh ki m tra đ a: CHKDSK
L nh gán thu c tính :ATTRIB
L nh in: PRINT
L nh khôi ph c t p đã b xoá: UNDELETE

6
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Bài 2: Các l nh c a H

đi u hành MS_DOS

1. Các l nh n i trú
L nh n i trú là nh ng l nh thi hành nh ng ch c n ng c a H H, th
đ

c l u tr vào b nh c a máy tính t khi kh i đ ng và th

ng xuyên đ

ng trú

c s d ng,

trong đó cho t i khi t t

máy.
Cách vi t chung:
<Tên l nh> [<Tham s >] [<tùy ch n>]

1.1. M t s l nh v h th ng
. L nh xem và s a ngày: DATE
Current Date is Sat 02-04-2000
Enter new Date (mm-dd-yy)
Lúc này có hai tu ch n
N u không thay đ i ngày gi gõ Enter
N u s a ngày hi n hành

dòng m t thì s a theo khuôn m u (tháng -ngày-n m).

B n hãy thay đ i ngày l i cho máy tính ví d 31/07/2004.
. L nh xem và s a gi : TIME
Current time is 4:32:35.23a
Enter new time:
Lúc này có hai l a ch n:
-N u không s a gi hi n hành c a dòng m t thì gõ Enter
- N u s a gi hi n hành thì s a theo khuôn m u (gi : phút:giây.% giây)
B n hãy thay đ i gi l i cho máy tính thành 05 gi 05 phút.

7
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

. L nh thay đ i d u nh c l nh c a DOS: PROMPT
L nh thay đ i d u đ i l nh đ có th hi n th m t s thông tin hi n hành theo ý riêng c a Ng

i

s d ng.
Prompt [Chu i ký t ]
$P: Th m c hi n hành $D: Ngày hi n hành
$G: D u > $T: Gi hi n hành
$: Xu ng dòng

Ví d : C>PROMPT $T $P$G
. L nh xem phiên b n DOS: VER
VER
B n mu n xem hi n t i mình đang giao ti p v i H H MS-DOS là phiên b n nào.
Ví d : C:\VER
Windows 98 [Version 4.10.2222]
. L nh xoá màn hình: CLS
CLS
L nh xoá toàn b d li u trên màn hình đ a con tr v góc trên cùng bên trái màn hình.
. Chuy n đ i

đa

đ a và d u hai ch m, sau đó nh n ENTER.

Gõ tên
Ví d : A:

C:

1.2. Các l nh v th m c
. L nh xem n i dung th m c.DIR
DIR [drive:] [Path] [Tên th m c] [/A][/S]{/P][W]}
Trong đó:

/P : đ xem t ng trang
/W: Trình bày theo hàng ngang
/A : xem các t p tin có thu c tính n và h th ng
/S: Xem c th m c con

Ví d :
DIR C:\WINDOWS /P /W
L nh trên s hi n th các t p, th m c thu c th m c WINDOWS n m trong th m c g c
đ a C thành 5 hàng và d ng l i sau khi hi n th h t m t trang màn hình. Mu n xem ti p ch
vi c nh n m t phím b t k .
. L nh chuy n v th m c g c và vào m t th m c nào đó.

8
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Chuy n t th m c hi n th i v th m c g c c a

đ a hi n hành.

CD\
L nh chuy n v c p th m c cao h n m t b c.

CD..
Chuy n vào m t th m c
L nh này thay đ i th m c hi n hành c n làm vi c c a đ a nào đó
CD [drive:]\[path] ( tên th m c c n vào)
Ví d :
T th m c C:\ chuy n vào th m c DAIHOC (Th m c DAIHOC n m trên

đ a C)

C:\CD DAIHOC
C:\DAIHOC>_
T th m c DAIHOC, chuy n sang th m c BAITAP( Th m c BAITAP n m trên

đ a C)

C:\DAIHOC>CD BAITAP
C:\DAIHOC\BAITAP>_

. L nh xem ý ngh a c a câu l nh(Tr giúp)
C:\> [Tên l nh] /?
Ví d : Xem ý ngh a c a câu l nh CD
C:\CD /?
. L nh t o th m c con(MD):
MD [drive:]\[path]
[drive:]\[path] : Ch ra đ

ng d n đ n n i c n t o th m c.

Ví d :
C:\MD HOC

T o Th m c HOC Trên th m c g c c a

C:\MD HOC\HOCDOS
C:\MD A:\DAIHOC

đaC

T o th m c HOCDOS là th m c con cua th m c HOC

T o th m c DAIHOC trên

đaA

.L nh xoá th m c con(RD)
L nh hu b (xoá) th m c:
RD [drive:]\[path]
Chú ý: th m c c n xoá không phi là th m c hi n hành và phi là th m c r ng (Empty
Directory) ( t c là không có m t t p hay m t th m c nào n m trong nó).
Ví d : C:\RD DAIHOC

Xoá th m c DAIHOC( Là th m c r ng) trên

đaC

9
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

1.3. Các l nh làm vi c v i t p tin
. L nh sao chép t p tin(COPY):
L nh này sao chép m t hay m t nhóm t p t th m c này sang th m c khác.
Copy [drive1:]\[path1]\[Filename 1] [drive2:]\[path2]\[Filename 2]
Copy [ đ a]\[đ

ng d n]\[tên t p ngu n]

đ a ]\[đ

ng d n đích]

Ví d 1: Chép t p BAOCAO.VNS t th m c A:\BKED vào th m c g c c a

đ a C: và

l y tên là BAOCAO.VNS.
C:\>COPY A:\BKED\BAOCAO.VNS
Ví d 2: Sao chép t p TUHOC.TXT t th m c g c
th m c HOC n m trong th m c g

đ a C thành t p HOCTHUOC.TXT

đ a A.

C:\COPY C:\TUHOC.TXT A:\HOC\HOCTHUOC.TXT

L nh c ng t p:
C ng n i dung file:

Copy [ đ a][đ

ng d n][tên t p 1]+[ đ a][đ

ng d n] [tên t p 2]+ ... [ đ a][đ

ng

d n][tên t p m i]
Trong cú pháp trên l nh s th c hi n nh sau:
L nl

t c ng n i dung c a các t p: Tên t p 1, Tên t p 2, ... thành m t t p duy nh t có tên

là Tên t p m i.
Chú ý: Tr
Ví d :

c tên t p m i không có d u (+), còn tr

c tên t p mu n công phi có d u c ng.

C:\COPY CD1.TXT+CD2.TXT+CD3.TXT C:\MYDOCU~1\CD.TXT

L nh t o t p tin(COPY CON):
T o ra file đ l u tr n i dung c a m t v n đ nào đó.
C:\COPY CON [drive:]\[path]\[File name]
.... Nh p n i dung c a t p
F6

<End of File>

1 file(s) is copied
C:\_
(N u nh t p đ

c t o thì sau khi nh n F6 s có thông báo: 1 file(s) is copied trên màn hình,

n u nh t p không đ

c t o vì m t lý do nào đó thì dòng thông báo s là 0 file(s) is copied)

Ví d : C:\>COPY CON BAITHO.TXT T o t p BAITHO.TXT trên

đaC

. L nh xem n i dung t p tin (TYPE):
L nh dùng đ xem (hi n th ) n i dung m t t p tin trên màn hình.
TYPE <

ng d n>\<t p tin mu n xem n i dung>

10
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Sau khi nh p đúng đ

ng d n và t p tin thì n i dung s đ

c hi n th trên màn hình.

N u nh trong cú pháp trên không đúng ho c sai tên t p tin, đ

ng d n thì s có dòng

thông báo l i hi n th ví d nh :
- Bad command or filename
- Invalid drive Specification
- Path not found - ...
- Requirent parameter missing
Ví d : C:\>TYPE BAITHO.TXT Dùng đ xem n i dung t p tin BAITHO.TXT
Trên
.

a C.

i tên t p tin(REN):

Thay đ i tên file còn n i dung thì gi nguyên.
REN [d:][path][fileName]
Ví d : C:\REN VANBAN\THUVIEN.DOC \VANBAN\HOPDONG.TXT¿
i tên file THUVIEN.DOC thành file HOPDONG.TXT n m trong cùng m t th m c.
. Xoá n i dung t p tin(DEL):
DEL [ đ a][đ

ng d n][tên t p c n xoá]

VD: C:\DEL C:\VANBAN\HOPDONG.TXT
Xoá tên file HOPDONG.TXT trong th m c VANBAN

đ a C:

2. L nh ngo i trú
Là nh ng l nh thi hành ch c n ng nào đó c a H H nh ng ít đ
i ta l u tr nó trên đ a d

c a máy ng

c s d ng và đ t n b nh

i d ng các t p tin có ph n m r ng là: COM ho c EXE

[d:] [path] <Tên l nh> [<Tham s >] [<Tu ch n>]
[d:] [path]:

đađ

ng d n đ n tên l nh

<Tên l nh>: là tên chính c a tên t p tin ch

ng trình

L nh đ nh d ng đ a (FORMAT)
T o d ng cho đ a m m hay đ a c ng ...
[d:] [path] Format [d1] [/tham s ]
[d:][Path]:

đađ

ng d n đ n tên l nh

đ a c n đ nh d ng

[d:]: Tên
Tham s :

/s: T o đ a h th ng.
/u: format mà sau đó không th s d ng l nh UNFORMAT đ l y l i d li u.
/q: đ nh d ng nhanh
Ví d :

nh d ng đ a m m trong

đ a A theo đúng dung l

ng c a

đ a và sao chép các

11
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

t p c n thi t đ kh i đ ng máy vào đ a.

C\:FORMAT A: /S
L nh sao chép các t p tin h th ng:
Tác d ng: cho phép chép các t p tin h th ng.
[d:][Path]sys [d1:]
Ví d : C:\sys A:
L nh ph c h i đ a(UNDELETE)
Ph c h i đ a b xoá b i l nh đ nh d ng đ a FORMAT
[d:][Path] UNDELETE [d1][path1][file Name]
L nh ki m tra đ a(CHKDSK):
Ki m tra đ a và thông báo tình tr ng đ a.
CHKDSK
đ a>[/F]

Tham s /F s hi n th s Sector b h ng khi k t thúc quá trình ki m tra.
Ví d : CHKDSK C:

L nh SCANDISK :
L nh này dùng đ ki m tra c u trúc t p c a đ a và sau đó ti n hành ki m tra các l i v t lý trên
b m t đ a.
SCANDISK tên

đa

Ví d : SCANDISK A:

T p l nh bó:
L nh bó th c ch t là m t t p trong đó li t kê th t th c hi n các l nh đ

c li t kê trong t p.

Trong s các t p l nh bó, quan tr ng nh t bao g m hai t p sau:
T p AUTOEXEC.BAT
T p l nh Autoexec.bat là m t t p l nh đ c bi t n m

th m c g c

đ a kh i đ ng. Khi kh i

đ ng h đi u hành, các l nh trong t p Autoexec.bat s th c hi n theo tu n t .
Ví d :
@ECHO - L nh hi n th m t dòng tr ng trên màn hình
SMARTDRV.EXE - G i t p t o vùng đ m cho đ a
MSCDEX /D:MSCD001 /V - G i t p kh i t o ch
SET BLASTER=A220 I5 D0 P300 - L nh đ t đ

ng trình đi u khi n

CD trên DOS.

ng đi u khi n âm thanh trên DOS ra loa.

SET PATH=%PATH%;C:\PROGRA~1\COMMON~1\AUTODE~1 - L nh thi t đ t đ

ng d n

12
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC

SARAVIETNAM

m c đ nh khi tìm t p.
T p CONFIG.SYS
T p l nh CONFIG.SYS là t p đ
Sau khi nh n đ

c g i ch y đ u tiên c a h đi u hành khi kh i đ ng máy.

c l nh kh i đ ng máy t ROM-BIOS, h đi u hành s l n l

t g i ch y các

t p COMMAND.COM, MS-DOS.SYS, IO.SYS. Sau khi quá trình trên k t thúc, h đi u hành
s tìm ki m trên th m c g c

đ a kh i đ ng xem có t p CONFIG.SYS hay không, n u có

nó s tu n t th c hi n các l nh trong t p đó, n u có/không thì sau đó v n ti p t c ki m tra
xem có t p AUTOEXEC.BAT hay không, n u có thì c ng tu n t th c hi n các l nh có trong
t p này, n u có/không thì k t thúc quá trình kh i đ ng và tr l i quy n đi u khi n cho ng

i

s d ng.
Ví d : N i dung c a m t t p CONFIG.SYS
DEVICE=C:\WINDOWS\HIMEM.SYS - N p ch

ng trình kh i t o và đi u khi n b nh m

r ng
DEVICE=C:\CDPRO\VIDE-CDD.SYS /D:MSCD001 N p ch

ng trình kh i t o và đi u khi n

CD
FILES=90 - Quy đ nh s t p đ

c m đ ng th i t i đa

BUFFERS=40 - Quy đ nh s b nh đ m cho m i l n m t p

3.VIRUS tin h c
3.1. Khái ni m VIRUS
VIRUS tin h c là m t ch

ng trình máy tính do con ng

i t o ra nh m th c hi n ý đ

nào đó.
Các ch
- Kích th

ng trình này có đ c đi m:
c nh .

- Có kh n ng lây lan, t c là t sao chép chính nó lên các thi t b l u tr d li u nh
đ a c ng, đ a m m, b ng t ...
- Ho t đ ng ng m: h u nh ng

m t ch

i s d ng không th nh n bi t đ

ng trình VIRUS vì kích th

c s th c hi n c a

c c a nó nh , th i gian th c hi n nhanh và ng

vi t VIRUS luôn tìm cách che d u s hi n di n c a nó. VIRUS n m th

ng trú

i

b

nh trong đ ti n hành lây lan và phá ho i. H u h t các VIRUS đ u th c hi n công vi c
phá ho i nh ghi đè lên các t p d li u, phá h ng b ng FAT, kh ng ch bàn phím, s a
đ i c u hình h th ng, chi m vùng nh trong.
Tu theo nguyên t c ho t đ ng, có th chia VIRUS thành hai lo i:
- Boot VIRUS là các lo i nhi m vào Master Boot và Boot Sector. Nh ng virus này có
th làm máy tính không kh i đ ng đ

c, làm m t h t d li u trên đ a c ng, th m chí

13
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC

SARAVIETNAM

không kh i t o đ

c đ a c ng.
ng trình có đuôi EXE và COM. VIRUS này làm

-File virus là lo i nhi m vào các t p ch
các ch

ng trình ch y sai ho c không ch y. VIRUS th

ho c cu i t p ch

ng trình, nh v y kích th

c t p t ng khi nhi m.

- N u m t đ a m m có VIRUS ta cho đ a này vào máy có

c ng s ch thì

c ng c a

c ng đã b nhi m VIRUS, ta cho

máy này s b nhi m VIRUS. N u m t máy tính có
m t đ a m m s ch vào

ng n i thân c a mình vào đ u

A và ch y nh ng không đóng nút ch ng ghi l i thì đ a m m s

b nhi m VIRUS, t đ a m m này khi ta mang đ a m m sang các máy khác đ ch y thì
VIRUS s lan sang máy khác.
3.2. Nguyên t c phòng ng a VIRUS.
Vì v t trung gian đ lây VIRUS là đ a m m, đ phòng VIRUS ta ph i r t h n ch dùng m t
đ a m m l . N u b t bu c ph i dùng thì ta ki m tra VIRUS đ a m m l b ng các ch
c khi s d ng. Song đi u đó không th hoàn toàn tin t

trình ch ng VIRUS tr
ch

ng

ng vì các

ng trình ch ng VIRUS ch có kh n ng phát hi n và di t nh ng VIRUS mà chúng đã

bi t. Các VIRUS m i không phát hi n đ

c. Các ch

ng trình ch ng VIRUS c a n

ngoài không th phát hi n các VIRUS s n xu t trong n
trình ch ng VIRUS và luôn c p nh t ch
Khi mang đ a m m c a mình đi ch y

c. C n k t h p nhi u ch

c
ng

ng trình m i nh t.
các n i khác có

c ng thì ph i b t l y ch ng ghi đ

tránh VIRUS xâm nh p vào đ a. H t s c l u ý khi ghi thông tin t máy khác vào đ a c a
mình.
N u trên máy có nhi u ng

i s d ng thì tr

c khi làm vi c ta nên s d ng các ch

ng

trình ch ng VIRUS đ ki m tra VIRUS trên đ a c ng.
phòng ch ng nên có m t h th ng s ch (không có virus) đ kh i đ ng máy t

A, đ a

này ngoài các t p c n thi t đ kh i đ ng máy còn c n có các t p c a DOS nh :
Format.com, Fdisk.exe, unformat.com, Undelete.com, Scandisk.exe.
các đ a m m ch a các ch

ng trình ch ng virus v i các phiên b n m i nh t b SCAN,

FPROT, ATV, BKAV,D2… các ch
đ a m m luôn đ

ng th i ta ph i có

ng trình này c ng ph i l y t ngu n đáng tin c y, các

c dán nhãn b o v .

3.3. M t s tri u ch ng khi máy nhi m virus
- M t s t p có đuôi COM và EXE t nhiên b t ng thêm s byte, khi đó ta ngh máy
nhi m F-virus.

bi t đi u đó ta nh kích th

c c a m t s t p quan tr ng:

command.com 54645 byte (c a DOS6.22), foxpro.exe 411032 byte (forpro 2.6)
- T p ch

ng trình đuôi COM ho c EXE không ch y ho c sai.

- Máy không kh i đ ng đ
đ ng máy t

c t đ a c ng ho c không nh n bi t đ

c

c ng khi kh i

đ a m m, khi đó ta nghi máy b nhi m B-virus.

- Máy ch y b treo.
T t nhiên các tri u ch ng trên còn có th là do l i ph n c ng.

14
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

3.4. Cách x lý khi máy b nhi m virus.
Khi máy b nhi m VIRUS chúng ta ti n hành các b

c sau:

1. T t hoàn toàn máy tính đ lo i virus ra kh i b nh trong. Kh i đ ng l i máy b ng đ a
m m h th ng t

A.

2. Sau khi th c hi n xong b
máy không nh n đ

c

c m t máy nh n bi t đ

C thì th c hi n b

c

C thì th c hi n b

c 3. N u

c 4:

3. Ch y các ch

ng trình ki m tra và di t virus. Sau khi k t thúc quá trình trên thì kh i

đ ng l i máy t

c ng và làm vi c bình th

4. Ch y ch

ng.

ng trình ki m tra và s a đ a n u nh c n gi l i thông tin trên đ a c ng

(NDD.EXE). Sau khi sao l u d li u nên làm theo các b

c sau:

a. Ch y FDISK.EXE đ kh i t o l i b ng Partition (FAT) cho
b. Ch y FORMAT.COM C: /S đ đ nh d ng l i

c ng.

đ a.

c. Cài l i h đi u hành và ng d ng c n thi t.
d. Sao d li u l i
N u nh trên

đ a và làm vi c bình th

ng.

đ a không c n sao l u d li u l i thì có th ch y ngay FDISK.EXE mà

không c n ch y qua NDD.EXE.

15
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Bài 3: Norton Commander (NC)

1. NC là gì?
NC là ph n m m qu n lý t p và th m c, cho phép s d ng các l nh c b n c a DOS
d

i d ng nhanh chóng, hi u qu h n.

2.Ph

ng pháp làm vi c:

- S d ng phím ch c n ng đ thi hành l nh, S d ng h p tho i đ giao ti p v i ng

i

dùng.
- S d ng hình nh tr c quan.
- H tr vi c s d ng chu t trong các ho t đ ng c a ch
- Có ph n h

ng trình.

ng d n s d ng (F1).

s d ng đ

c NC ít nh t ta ph i có các t p tin sau:

• NC. EXE
• NCMAIN. EXE
• NC.HLP
• NC.INI
3. Kh i đ ng và thoát kh i NC:
3.1. Kh i đ ng NC: Ch

ng trình NC. EXE th

ng đ

c đ t trong th m c NC c a

đaC
kh i đ ng NC ta ch y t p tin NC. EXE t d u nh c l nh c a MS-DOS nh sau:
C:\>NC\NC

16
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

3.2. Thoát kh i NC:

thoát kh i NC ta n phím F10 r i chon YES

3.3. Màn hình làm vi c c a NC:
Khi kh i đ ng NC s hi n th nh sau:

17
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

Dòng d

i cùng th hi n m t s phím ch c n ng t t t

ng ng v i các phím t F1 đ n

F10
và t h p CTRL + Fn, ALT + Fn, (trong đó n = 1..10 ). trong đó:
L nh F1: (Help)L nh tr giúp
L nh F2: (Menu)L nh t o menu cho ng

i s d ng

L nh F3: (View) L nh xem n i dung t p
L nh F4: (Edit)L nh xem và s a n i dung t p
L nh F5: (Copy)L nh sao chép (copy)
L nh F6: (RenMov)L nh đ i tên và di chuy n t p tin
L nh F7: (MkDir)L nh t o th m c
L nh F8: (Delete)L nh xoá th m c và t p tin
L nh F9: (PullDn)Truy c p thanh menu c a NC
L nh F10: (Quit)Thoát kh i NC.

L nh ATL + F1: L nh chuy n đ i

đ a bên c a s bên trái.

L nh ATL + F2: L nh chuy n đ i

đ a bên c a s bên ph i.

L nh ATL + F3: L nh xem n i dung t p tin
L nh ATL + F4: L nh so n th o t p tin

18
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

L nh ATL + F5: L nh nén các t p tin
L nh ATL + F6: L nh gi i nén t p tin nén
L nh ATL + F7: L nh tìm ki m
L nh ATL + F8: L nh hi n th các dòng l nh s d ng g n đây nh t
L nh ATL + F9: Lênh chuy n đ i màn hình v d ng 40 dòng ho c 25 dòng.
L nh ATL + F10: L nh hi n th cây th m c c a

đ a hi n th i.

L nh CTRL + F1: T t m khung panel bên trái
L nh CTRL + F2: T t m khung panel bên phi
L nh CTRL + F3: S p x p t p và th m c theo tên
L nh CTRL + F4: S p x p t p và th m c theo ph n m r ng
L nh CTRL + F5: S p x p t p và th m c theo th i gian t o
L nh CTRL + F6: S p x p t p và th m c theo kích th

ct p

L nh CTRL + F7: B ch đ S p x p
L nh CTRL + F8: So sánh 2 th m c v i nhau
L nh CTRL + F9: In t p
L nh CTRL + F10: Chia ho c tr n t p
Ngoài các t h p phím trên, NC còn ch a nhi u l nh khác trên thanh menu tr xu ng khi b n

nh n phím F9.
T t c các công tác làm vi c v i t p, tr

c tiên b n ph i dùng các phím di chuy n đ di chuy n

thanh sáng đ n t p c n làm vi c. Dùng phím TAB đ di chuy n thanh sáng qua l i gi a 2
khung Panel, dùng phím Insert đ ch n các t p c n làm vi c v i các l nh nh Copy,
Move,Delete ... Dùng phím (+) bên phím s đ ch n t t c các t p và th m c trong th m c
hi n th i, phím (-) đ b ch n, phím (*) đ đ i ch n. Các nguyên t c làm vi c v i th m c gi ng
nh trên MS-DOS, tuy nhiên c n chú ý r ng ch

ng trình đã t o ra m t giao di n thân thi n

h n đ ta làm vi c vì v y mà có m t s nguyên t c làm trong MS-DOS có th b qua trong NC.
Vi c chuy n đ i th m c hi n hành r t đ n gi n, b n ch vi c di chuy n thanh sáng đ n th
m c c n vào và nh n ENTER, mu n thoát kh i th m c tr v th m c c p cao h n, hãy di
chuy n thanh sáng v dòng có hai d u ch m (..) và nh n ENTER.

19
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

M t s ví d v cách th c hi n các l nh trong NC
1. T o m i m t th m c:
Di chuy n thanh sáng đ n v trí c n t o th m c
- Nh n F7
- Nh p tên th m c c n t o sau đó nh n ENTER.

2. T o m i t p<Dir> - Di chuy n thanh sáng đ n v trí c n t o t p
- Nh n t h p phím SHIFT+F4 và nh p tên t p c n t o

- NC s m ra cho b n m t khung h i tho i đ nh p n i dung t p, khi nh p xong b n nh n
phím F2 đ ghi l i n i dung và n ESC đ thoát.

3. Sao chép, di chuy n

20
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

- Ch n các t p, th m c mu n sao chép ho c di chuy n trên m t khung panel
- Trên khung panel còn l i dùng thanh sáng di chuy n đ n v trí c n sao chép ho c di chuy n
đ n.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel ch a các t p đ

c ch n

- Nh n F5 (copy) ho c F6 (move)
4. Nén các t p tin
- Ch n các t p c n nén

trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng

vào trong th m c mu n đ t p đích.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n ALT + F5

-

a tên t p đích vào (không c n ph n m r ng)
5. Gi i nén t p

- Ch n t p c n gi i nén

trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng

vào trong th m c mu n đ các t p sau khi gi i nén.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n ALT + F6
6. Chia m t t p thành nhi u t p
- Ch n t p c n chia ra

trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh sáng

vào trong th m c mu n đ các t p sau khi chia.
- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n CTRL + F10
- Sau khi đ a s t p c n chia ra trong m c Number of splids ch n Splids.
Các t p sau khi đ

c chia s gi nguyên tên nh t p đích và ph n m r ng m c đ nh là *. 001,

*.002, ...
7. Tr n nhi u t p đ

c chia ra thành m t t p duy nh t

- Ch n các t p c n g p l i

trên m t khung Panel, trên khung panel còn l i di chuy n thanh

sáng vào trong th m c mu n đ các t p sau khi đ

c g p l i.

- Di chuy n thanh sáng v khung panel có t p ch n
- Nh n CTRL + F10
- Sau khi đ a đ

ng d n, tên t p và ph n m r ng c a t p đ

c g p trong m c Merge n files

to sau đó ch n Merge. (trong đó n là t ng s t p ch n đ g p l i).
8. Xoá t p và th m c
- Ch n các t p và th m c c n xoá
- Nh n F8

21
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

- M t h p h i tho i s m ra và h i xem ch c ch n b n mu n xoá các t p ho c th m c hay
không, n u ch c ch n các b n ch n DELETE.

9. In t p
- Di chuy n thanh sáng đ n t p c n in
- Nh n CTRL + F9
- Ch n OK

10. Tìm ki m t p
- Di chuy n thanh sáng v

đ a c n tìm ki m

- Nh n ALT + F7

22
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC


SARAVIETNAM

-

a tên t p c n tìm trong Find Files và ch n Start đ b t đ u. N u tìm th y t p thì trên danh

sách phía trên s hi n th tên t p, v trí c a t p.

23
Giáo trình Tin h c c b n – MS_DOS – NC