Ebook cytochrome p450 phần 1 PGS TS nguyễn thị ngọc dao

VIệN KHOA HọC Và CÔNG NGHệ VIệT NAM
Bộ SáCH CHUYÊN KHảO
ứng dụng và phát triển công nghệ cao

HộI ĐồNG BIÊN TậP

Chủ tịch Hội đồng:
GS.TS. NGUYễN KHOA SƠN
Các ủy viên:
gs.tsKH. Nguyễn Đông Anh,
gs.tsKH. Nguyễn Xuân Phúc, Pgs.ts. Tr ơng Nam Hải,
gs.tskh. Phạm Th ợng Cát, PGS.ts. Nguyễn Văn Tuyến.


Lời giới thiệu
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam l cơ quan nghiên cứu
khoa học tự nhiên v công nghệ đa ng nh lớn nhất cả n(ớc, có thế
mạnh trong nghiên cứu cơ bản, nghiên c u v phát triển công nghệ,
điều tra t i nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam. Viện tập
trung một đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ cao, cơ sở vật chất
kỹ thuật hiện đại đáp ứng các yêu cầu về nghiên cứu v thực nghiệm
của nhiều ng nh khoa học tự nhiên v công nghệ.
Trong suốt 35 năm xây dựng v phát triển, nhiều công trình v
kết quả nghiên cứu có giá trị của Viện đC ra đời phục vụ đắc lực cho
sự nghiệp xây dựng v bảo vệ Tổ quốc. Để tổng hợp v giới thiệu có
hệ thống ở trình độ cao, các công trình v kết quả nghiên cứu tới
bạn đọc trong n(ớc v quốc tế, Viện Khoa học v Công nghệ Việt
Nam quyết định xuất bản bộ sách chuyên khảo. Bộ sách tập trung
v o bốn lĩnh vực sau:
ứng dụng v phát triển công nghệ cao;

T i nguyên thiên nhiên v môi tr(ờng Việt Nam,
Biển v Công nghệ biển,
Giáo trình đại học v sau đại học.
Tác giả của các chuyên khảo l những nh khoa học đầu ng nh
của Viện hoặc các cộng tác viên đC từng hợp tác nghiên cứu.
Viện Khoa học v Công nghệ Việt Nam xin trân trọng giới thiệu
tới các quý độc giả bộ sách n y v hy vọng bộ sách chuyên khảo sẽ
l t i liệu tham khảo bổ ích, có giá trị phục vụ cho công tác nghiên
cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đ o tạo đại học v sau đại học.
Hội đồng Biên tập



i

L I GI I THI U
Enzym h�c là m�t chuyên ngành c�a khoa h�c s� s�ng. Các
enzyme tham gia xúc tác h�u h�t các ph�n �ng hóa h�c trong
c� th� s�ng.
Nh� có enzyme xúc tác mà m�i giây m�i phút có hàng nghìn
ph�n �ng hóa h�c x�y ra nhanh chóng và các ph�n �ng này l�i x�y
ra � nhi�t �� và áp su�t bình thư�ng c�a c� th� (37oC). Enzym có
nhi�u lo�i trong �ó Cytochrome P450 là m�t lo�i enzyme quan
tr�ng g�m m�t ��i gia �ình nh�ng protein ch�a hem có vai trò tham
gia xúc tác các ph�n �ng oxy hóa r�t nhi�u các h�p ch�t khác nhau
như các c� ch�t n�i sinh ưa m� g�m các steroid, các acid béo, các
vitamin tan trong d�u m�, prostaglandin, leucotrien, thromboxane
và các ch�t ngo�i sinh thu�c men (xenobiotic)
Cytochrome P450 chuy�n th�ng �i�n t� ��n phân t� oxy và có
sóng h�p th� c�c ��i � 450nm khi g�n v�i CO. Chúng có ph� bi�n �

microsome và ty th� c�a ��ng v�t, th�c v�t và vi sinh v�t.
Cytochrome P450 �ư�c nghiên c�u t�ng lên m�nh m� trong nh�ng
n�m g�n �ây và hi�n nay là do vai trò c�a chúng trong chuy�n hóa
các thu�c và ho�t hóa các ch�t gây ung thư.
PGS.TS Nguy�n Th� Ng�c Dao t� nh�ng n�m 80 �ã �i theo
hư�ng nghiên c�u này lúc làm nghiên c�u sinh � ��c b�o v� lu�n
án ti�n s� v� �� tài “Bi�n ��i hóa h�c ch�n l�c Cytochrome P450
b�ng Fluorescein isothiocyanate” t�i Vi�n nghiên c�u Trung tâm v�
sinh h�c phân t�, Berlin – Buch. Cho ��n khi v� nư�c g�n 30 n�m
tác gi� v�n trung thành c�n m�n tìm tòi nghiên c�u xung quanh v�n
�� này, �ã công b� hàng ch�c công trình và hư�ng d�n �ào t�o
nhi�u ti�n s�, th�c s� theo hư�ng này m�t cách có h� th�ng. B�i v�y
chúng tôi th�y r�ng quy�n sách chuyên kh�o này mang tên
Cytochrome P450 là quy�n sách vi�t b�ng tâm huy�t c�a tác gi� g�n
30 n�m, có n�i dung phong phú bao hàm nhi�u ý ngh�a khoa h�c
hi�n ��i và th�c ti�n �ng d�ng.


ii

Nguy n Th Ng c Dao

Sách vi�t h�n 200 trang g�m 6 chư�ng: l�ch s� nghiên c�u
Cytochrome P450, ��c �i�m c�u t�o và c� ch� ph�n �ng c�a
Cytochrome P450, h� th�ng oxygenase (cyt-P450) � các mô ��ng
v�t, h� th�ng Cytochrome P450 � vi sinh v�t và th�c v�t, nh�ng gen
Cyt-P450 và s� bi�u hi�n c�a chúng, nh�ng nghiên c�u �ng d�ng
c�a Cytochrome P450. Sách vi�t có kho�ng vài tr�m tài li�u tham
kh�o ph�n l�n là ti�ng Anh, phong phú. Cái quý � �ây là ph�n l�n
tài li�u nghiên c�u ��u �ang c�p nh�t trên th� gi�i v� l�nh v�c

chuyên môn này. �ây là quy�n sách chuyên sâu, có th� dùng �� �ào
t�o th�c s�, ti�n s� trong ngànhsinh h�c và y dư�c.
Chúng tôi �ánh giá cao cu�n sách c� v� n�i dung khoa h�c và
tính th�c ti�n c�a nó trong y h�c hi�n ��i.
Xin trân tr�ng gi�i thi�u cùng b�n ��c.
GSVS.TSKH. ái Duy Ban


iii

L I NÓI

U

�� biên so�n cu�n sách chuyên kh�o này, ngoài vi�c tham kh�o
m�t s� tài li�u m�i công b� g�n �ây, chúng tôi �ã l�a ch�n m�t s�
tài li�u có tính kinh �i�n c�a các tác gi� �ã nghiên c�u v� h� th�ng
Cytochrome- P450 ngay t� nh�ng th�p niên ��u tiên c�a quá trình
phát hi�n ra h� th�ng này và có th� nói h� là nh�ng tên tu�i n�i
ti�ng trên th� gi�i trong l�nh v�c nghiên c�u. �ó là các tác gi�
L.Lemberg; J.Barrett; T.Omura; R.Sato, Y.Imai; A.Y.H.Lu; Strobel
H.W;F.P.Guengerich; K. Ruckpaul; D. Nelson; Y. Ishimura;
Y.Fujii-Kuriyama; M.J. Coon; J.A.Gustafsson; W.Cohen ; R.W.
Estabrook; S.M.Rapoport; R.Bernhardt và m�t s� tác gi� khác…
Trong �ó các giáo sư K. Ruckpaul và R. Bernhardt là nh�ng ngư�i
th�y, nh�ng ngư�i giúp �� ��u tiên c�a chúng tôi khi b�t ��u làm
quen v�i h� th�ng Enzym này cách �ây �ã hơn 30 n�m t�i ��c và
hi�n nay h� v�n còn ti�p t�c say mê v�i Cytochrome- P450.
GS.TSKH Hoàng Tích Huy�n trư�ng ��i h�c Dư�c Hà N�i có
l� là m�t trong s� ít nh�ng ngư�i Vi�t Nam ��u tiên �ã có nh�ng

nghiên c�u v� dư�c h�c có liên quan ��n Cytochrome-P450 trong
th�i gian ông làm lu�n án TSKH t�i CHDC ��c và ông c�ng là
ngư�i �ã g�i ý cho chúng tôi ti�p c�n v�n �� nghiên c�u r�t m�i m�
và h�p d�n này.
Do vai trò to l�n c�a h� th�ng Enzym Cytochrome-P450 trong
chuy�n hoá các ch�t n�i sinh thi�t y�u cho phát tri�n sinh lý bình
thư�ng c�a cơ th�, ví d� như hormone steroid (sinh d�c-thư�ng
th�n), acid m�t, ch�t béo, vitamin tan trong d�u m�... và ��c bi�t là
vai trò trong chuy�n hoá các thu�c và các ch�t l� ��i v�i cơ th�
(xenobiotic), nên nh�ng nghiên c�u v� h� Enzym này có ý ngh�a
��c bi�t quan tr�ng, liên quan t�i nhi�u l�nh v�c c�a ��i s�ng như
y, dư�c h�c ( các b�nh liên quan ��n n�i ti�t, các thu�c �i�u tr�,
tương tác thu�c, �i�u tr� ung thư, s�n xu�t thu�c…), ��c h�c (h�u
h�t ch�t ��c h�i là cơ ch�t c�a h� Enzym này), môi trư�ng (các ch�t
gây ô nhi�m môi trư�ng), quân s� (các ch�t ��c quân s�), công
nông nghi�p và công ngh� sinh h�c (cây chuy�n gen kháng sâu b�,


iv

Nguy n Th Ng c Dao

thu�c tr� sâu sinh h�c, các loài cây m�i, các h� vi sinh v�t m�i có
gen Cyt-P450 phù h�p, s�n xu�t Cyt-P450 b�ng công ngh� tái t�
h�p gen…).
Trên th� gi�i, theo hi�u bi�t c�a chúng tôi, H�i ngh� qu�c t� v�
Cytochrome-P450 ��u tiên di�n ra n�m 1976, t� �ó ��n nay c�
kho�ng 2 n�m m�t l�n các nhà nghiên c�u v� Cytochrome-P450
trên toàn th� gi�i l�i g�p nhau �� trao ��i k�t qu� và kinh nghi�m
nghiên c�u. S� phát tri�n c�a ngành khoa h�c v� Cyt-P450 ngày

càng m�nh m� c�n c� vào s� lư�ng l�n các công trình �ư�c công
b� t�ng lên hàng n�m.
Tuy nhiên, � Vi�t Nam, nh�ng hi�u bi�t ��y �� v� h� th�ng
Enzym này và vai trò quan tr�ng trong nghiên c�u c�ng như �ng
d�ng chúng còn r�t h�n ch�, ngay c� v�i các nhà khoa h�c sinh h�c
và y dư�c h�c.
T� nh�ng n�m c�a th�p k� 80, các giáo sư Hóa sinh � H�c ViÖn
Quân Y �ã nh�n th�y t�m quan tr�ng c�a h� th�ng Enzym này, nên
�ã k�t h�p v�i chúng tôi trong nghiên c�u v� �nh hư�ng c�a m�t s�
ch�t ��c quân s�, thu�c tr� sâu, thu�c di�t c� (2,4,5T, TCDD…)
ch�t gây ung thư (DEN, Wolfatox, 20-MC…) lên ��ng v�t th�c
nghi�m và �ã có m�t s� lu�n án ti�n s�, lu�n v�n th�c s� b�o v�
thành công v� v�n �� này. �ã có m�t s� công b� c�a các tác gi�
thu�c Vi�n Công ngh� Sinh h�c, HVQY… t�i các H�i ngh� Qu�c t�
và Qu�c gia v� �nh hư�ng c�a 2,3,7,8-TCDD(Dioxin), 20-MC,
DEN, Wolfatox, Aflatoxin… trên ��ng v�t th�c nghi�m, c� trên
m�t s� công nhân, b�nh nhân ti�p xúc v�i các ch�t ��c như phóng
x�, thu�c n�, nhiên li�u l�ng tên l�a…
M�t s� nghiên c�u v� gen Cyt- P450 c�ng �ã và �ang �ư�c ti�n
hành t�i Vi�n CNSH và m�t vài �ơn v� khác �� tìm ra nh�ng ch� th�
phân t� giúp ch�n �oán s�m m�t s� lo�i ung thư như ung thư ph�i,
gan, ti�n li�t tuy�n.. . Hi�n t�i, Vi�n CNSH �ang có m�t s� cán b�
tr� �ư�c c� �i nghiên c�u � nư�c ngoài, ti�n hành nh�ng nghiên
c�u cơ b�n v� h� th�ng enzyme Cytochrome – P450, các phương
pháp gây ��t bi�n �i�m c�a gen �� tìm hi�u cơ ch� tác ��ng c�a các
ch�t ho�t hóa và �c ch� enzyme nh�m m�c �ích �ng d�ng vào l�nh
v�c công nghi�p hóa dư�c và CNSH trong tương lai. Xu�t b�n
cu�n sách này, chúng tôi hy v�ng cung c�p �ư�c ph�n nào nh�ng
thông tin, nh�ng khái ni�m cơ b�n v� h� th�ng Enzym Cyt-P450 �
��ng v�t (trong �ó có ngư�i), � vi sinh v�t và � th�c v�t, t�i b�n

L i nói

v

u

��c quan tâm và có ni�m say mê nghiên c�u v�i m�t l�nh v�c còn
m�i m� nhưng ��y ti�m n�ng và tri�n v�ng.
Ch�c ch�n là còn nhi�u thi�u sót c� v� néi dung c�ng như hình
th�c trong l�n xu�t b�n ��u tiên nên r�t mong �ư�c b�n ��c h�t s�c
thông c�m, quan tâm góp ý �� chúng tôi có th� s�a ch�a và hoàn
thi�n thêm.
Tác gi


vii

DANH M C CÁC T

VI T T T

Tên vi�t t�t

Tên ��y ��

ACTH

Adenocorticotropes hormon

AH

Aniline hydroxylase

ALT

Alanine aminotransferase

APS

Ammonium persulphate

AST

Aspartate aminotransferase

bp

Base pair (c�p base)

CCl4

Tetrachlorocarbon

13

Ph� c�ng h��ng t� h�t nhân cacbon 13

C-NMR

CPR

Cytochrome P450 reductase

cs

C�ng s�

CYPD

Cytochrome D

CYPJ

Cytochrome J

Cyt c

Cytochrome C

DNA

Deoxyribonucleic acid

2D-NMR

Ph� c�ng h��ng t� h�t nhân hai chi�u

DTNB

5,5 -dithiobis-(2-nitrobenzoic acid)

EDTA

Ethylene diamine tetraacetic acid

ECD-FT-MS

Ph�ơng pháp phân c�t b�t gi� electron

ESI-MS

Ph� kh�i l��ng ion hóa b�i electron

FAB-MS

Ph� kh�i l��ng b�n phá nguyên t� nhanh

FAD

Flavin adenine dinucleotide


viii

Nguy n Th Ng c Dao

FADH2

Flavin adenine dinucleotide (d�ng kh�)

FMN

Flavin mononucleotide (d�ng oxy hoá)

GOT

Glutamic oxaloacetic transaminase

GPT

Glutamic pyruvic transaminase

GPx

Glutathione peroxidase

HCA

Hydroxycitric acid

HPLC

High pressure liquid chromatography
(S�c ký l�ng cao áp)

HMBC

Heteronuclear Multipl Bond Connectivity

-1

Ph� c�ng h��ng t� h�t nhân proton

H-NMR

HRFAB-MS

Ph� kh�i l��ng phân gi�i cao

IR

Ph� h�ng ngo�i

kb

Kilobase

kDa

Kilodalton

LH

Lutein hormon

LU

Lung cancer (ung th� ph�i)

M

Marker (thang protein chu�n)

3-MC

3- Methylcholanthren

MDA

Malondialdehyde

µM/mg

Micromol/miligam

NAPB

Sodium phenobarbital

NADP

Nicotinamide adenine dinucleotide
phosphate (d�ng oxy hóa)

NADPH

Nicotinamide adenine dinucleotide
phosphate (d�ng kh�)

NMR

Ph� c�ng h��ng t� h�t nhân

O2

-

Oxygene


ix

Danh m c các t vi t t t

P450

Cytochrome P450

PB

Phenobarbital

PCB

Polychlorinate Biphenyl

PCN

Pregnenolon Carbon Nitril

PCR

Polymerase chain reaction

RP18

Reverse phase 18 HPLC column (c�t s�c
ký ng��c pha)

ROS

Reactive oxygen species (các g�c oxygen
ho�t ��ng)

SDS

Sodium dodecyl sulfate

SDS-PAGE

Sodium dodecyl sulphate polyacrylamide gel electrophoresis (�i�n
di gel polyacrylamid)

SHPT

Sinh h�c phân t�

SOD

Superoxide dismutase

TBA

Thiobarbituric acid

TAS

Total antioxidant status (tr�ng thái ch�ng
oxy hóa toàn ph�n)

TLPT

Tr�ng l��ng phân t�

TCA

Trichloroacetic acid

TEMED

N,N ,N,N - tetramethyl ethylene diamine

H2O2

Dihydroperoxid

UI

Unit International (�ơn v� qu�c t�)

VD

Ví d�


xi

M�C L�C
Trang

L�I GI�I THI�U
L�I NÓI ��U
DANH M�C CÁC T� VI�T T�T
M�C L�C
Ch��ng I: L�CH S� NGHIÊN C�U CYTOCHROMEP450

1

1.1. Phát hi�n Cyt-P450 trong microsome gan

4

1.2. Phát hi�n ch�c n�ng sinh lý c�a Cyt-P450

8

1.3. Phân b� c�a Cyt-P450 trong các d�ng khác nhau c�a s� s�ng

9

1.4. Vai trò c�a Cyt-P450 trong h� th�ng oxygenase

11

1.5. Các thu�c tính phân t� c�a Cyt-P450

13

Ch��ng II: ��C �I�M C�U T�O VÀ CƠ CH� PH�N
�NG C�A CYTOCHROME - P450

17

2.1. ��c �i�m c�u t�o c�a Cyt-P450

17

2.2. Nh�ng g�c axit amin �ư�c b�o toàn và vai trò ch�c n�ng
c�a chúng

22

2.3. Nh�ng ��c trưng v� trí hem c�a Cyt-P450 so v�i nh�ng
protein ch�a hem liên k�t oxygen khác

31

2.4. Cơ ch� ph�n �ng xúc tác b�i Cyt-P450

38


xii

Nguy n Th Ng c Dao

Ch��ng III: H� TH�NG OXYGENASE (Cyt-P450) �
CÁC MÔ ��NG V�T

43

3.1. Sinh t�ng h�p hormone steroid.

43

3.2. S� oxy hóa � acid béo và chuy�n hóa eicosanoid

51

3.3. Chuy�n hóa thu�c và các ch�t l� (xenobiotic).
3.4. Ho�t hóa các hóa ch�t gây ung thư.

68

3.5. Cyt-P450 chuy�n hóa trung gian các hóa ch�t gây ung thư
��c trưng.

73

Ch��ng IV: H� TH�NG CYTOCHROME - P450 � VI
SINH V�T VÀ TH�C V�T

79

4.1. H� th�ng Cyt-P450 � n�m men và n�m s�i

79

4.2. Nh�ng enzym Cyt-P450 c�a vi khu�n.

94

4.3. Các enzym Cyt-P450 � th�c v�t.

104

Ch��ng V: NH�NG GEN Cyt-P450 VÀ S� BI�U HI�N
C�A CHÚNG

117

5.1. C�u trúc c�a gen Cyt-P450.

117

5.2. Nh�ng Cyt-P450 �ư�c kích thích t�ng h�p b�i thu�c.

135

5.3. Nh�ng gen bi�u hi�n lư�ng d�ng v� gi�i c�a Cyt-P450.

142

5.4. Các Cyt-P450 trong chuy�n hóa steroid.

154

Ch��ng VI: NH�NG NGHIÊN C�U �NG D�NG
CYTOCHROME-P450

167

6.1. S� d�ng Cyt-P450 cho li�u pháp gen trong �i�u tr� ung thư.

167

6.2. Áp d�ng trong ch�n �oán lâm sàng không ph�i can thi�p vào
cơ th�.

169

6.3. S� d�ng Cytochrome P450 trong công nghi�p dư�c.

175

6.4. Nghiên c�u tìm các ch�t �c ch� ��c hi�u Cyt-P450 �� làm
thu�c �i�u tr� b�nh.

179


M cl c

xiii

6.5. Cây chuy�n gen.

185

6.6. S� d�ng vi khu�n như là m�t trong nh�ng ch�t xúc tác sinh
h�c ti�m n�ng

186

Ph� tr��ng: PHÂN LO�I VÀ DANH M�C CÁC
CYTOCHROME -P450

189

TÀI LI�U THAM KH�O

197


1

Ch

ng I

L CH S

NGHIÊN C U CYTOCHROME-P450

Danh t� Cytochrome có ngh�a là ch�t màu trong t� bào. Nói ��n
Cytochrome, ngư�i ta thư�ng liên h� ngay t�i vai trò chính c�a
chúng trong chu�i hô h�p t� bào (Warburg g�i là các ferment hô
h�p). Các Cytochrome �ã bi�t g�m có Cytochrome c, Cytochrome
oxidase (aa3), Cytochrome b (ch� y�u là b5) g�n � màng ti th�. N�m
1930, David Keilin phân bi�t 3 lo�i Cytochrome a, b, c theo ��c tính
h�p th� ánh sáng khác nhau c�a chúng, s� khác nhau này là do các
g�c khác nhau g�n vào hem. Hem a có g�c formyl; hem b có Fe+2 –
protoporphyrin; hem c có thiol hoá qua vinyl-este liên k�t v�i SH
c�a apoenzym (Joan Keilin, 1969).
N�m 1961và sau �ó là vào n�m 1965, theo thông báo c�a U� ban
enzyme h�i Hoá sinh qu�c t� thì Cytochrome là “nh�ng
hemoprotein mà ch�c n�ng sinh h�c c�a nó là v�n chuy�n �i�n t�
và H2 b�ng m�t s� thay ��i hoá tr� thu�n ngh�ch c�a s�t hem: Fe+3�
Fe+2 ”. Ngư�i ta c�ng �ưa ra cách phân lo�i và g�i tên các
Cytochrome như sau: Các Cytochrome �ư�c chia thành 4 nhóm c�n
c� theo s� khác nhau c�a nhóm ngo�i (R.Lemberg F.R.S.and
J.Barrett, 1973).
Nhóm 1: Cytochrome a có nhóm ngo�i là hem ch�a 1 chu�i bên
formyl, g�i là hem a (hình 1a)
Nhóm 2: Cytochrome b có nhóm ngo�i là protohem (hình 1b)
Nhóm 3: Cytochrome c có nh�ng liên k�t ��ng hoá tr� gi�a hem
và protein (hình 1c)
Nhóm 4: Cytochrome d có m�t s�t dihydroporphyrine (chlorine)

(hình 1d)


2

Nguy�n Th� Ng�c Dao
OC17H29

CH3

H3C

CH
CH2
N

C

N

C

HOH

Fe
N

CH3

CH2

CH3

CH3

H2C

N

H2
C

C
C
H2

C
H

OHC

C
CH

CH3

or
CH2

CH2

C

H2C

H2C

C

CH3

O
H

CO2H

CO2H

H2C
H2C

FIG. 1a.

CH3

CH3
H2
C

C

C
H2

C
H

Haem a (Cytohaem a)

C
CH

CH3

CH2

CH2
HC

HC

CH3

H 3C

CH3

H3C

CH

CH
CH2

CH2
N

N

N

N

N

N
Fe

Fe
N

N

H 3C
H3C

H
CH2

H
CH2

CH2
H 2C

H 2C

CO2H

CO2H

FIG. 1b. Protohaem

CH2
H2C

H2C

CO2H

CO2H

(Cytohaem b)

FIG. 1d. Cytohaem d
OC
NH

S

CH2

H
N

CH

H 3C
HC

CO

CH

C
O

NH
CHR2

R1
CO

CH3
NH

H3C

CH
N

S

C
H2

CH
CO

CH3

N
Fe

N

N

H3C
CH2

CH2
H2C

H2C
CO2H

FIG. 1c.

CO2H

Haem c (Cytohaem c).

Hình 1. Phân lo�i và cách g�i tên các Cytochrome

Cytochrome - P450 là enzyme m�i �ư�c phát hi�n cách nay
kho�ng 60 n�m. �ây là m�t enzyme g�n màng, m�t terminal
oxidase c�a h� th�ng monooxygenase, tham gia ph�n �ng oxy hoá
r�t nhi�u h�p ch�t khác nhau và có vai trò r�t quan tr�ng trong
chuy�n hoá nh�ng ch�t có nhân thơm (g�m c� ch�t n�i sinh), các
acid amin, thu�c và nh�ng ch�t không do cơ th� t�ng h�p nên, các
ch�t l�. Cytochrome - P450 là enzyme nhóm b theo cách phân lo�i
c�a D. Keilin. Các enzyme Cytochrome - P450 (vi�t t�t là Cyt-


Ch

ng I. L�ch s� nghiên c�u Cytochrome-P450

3

P450) là m�t ��i gia �ình nh�ng protein ch�a hem, xúc tác s�
chuy�n hoá nhi�u cơ ch�t n�i sinh ưa m� như steroid, acid béo,
nh�ng vitamin tan trong d�u m�, prostaglandin, leucotriene,
thromboxane và các h�p ch�t ngo�i sinh (xenobiotics). Enzyme
này �ã �ư�c phát hi�n t� nh�ng n�m 1940 trong khi các nhà khoa
h�c �ang tìm cách gi�i thích cho m�t lo�i ph�n �ng không bình
thư�ng có s� tham gia c�a phân t� oxy (02).Trong nh�ng ph�n
�ng này, m�t nguyên t� oxy liên k�t v�i 2 nguyên t� hydro (�ư�c
cho t� 2 phân t� NADPH) �� t�o thành H2O, trong khi nguyên t�
oxy th� 2 �ư�c g�n vào cơ ch�t (ký hi�u là RH). Ph�n �ng có th�

�ư�c bi�u di�n theo công th�c sau: .
2NAD(P)H + O2 + RH -- > NAD(P)+ + H2O + ROH
Cytochrome - P450 khác bi�t v�i các Cytochrome khác � ch�
chúng chuy�n th�ng �i�n t� ��n phân t� oxy còn Cytochrome khác
chuy�n �i�n t� ��n các protein, và có sóng h�p th� c�c ��i � 450nm
khi g�n v�i CO. S� có m�t c�a m�t ch�t màu ph�n �ng v�i CO và
�i kèm v�i Cytochrome b5 trong microsome �ã �ư�c phát hi�n b�i
G.R.Williams vào n�m 1955 và Garfinkel (1958) trong Qu� h�c
b�ng Johnson và b�i Klingenberg (1958). Ch�t màu này �ư�c ��c
trưng b�i m�t b�ng h�p th� c�a h�p ch�t v�i CO � 450nm, vì v�y
�ư�c g�i là P450. Sau �ó, Sato và Omura (1961, 1962, 1964) �ã
xác ��nh b�n ch�t hem c�a nhóm ngo�i c�a nó. Lo�i protein ch�a
hem có m�t trong microsome m�i �ư�c phát hi�n này có nh�ng
thu�c tính riêng bi�t �ã �ư�c xác ��nh là m�t terminal oxidase c�a
nhi�u ph�n �ng oxy hoá khác nhau tham gia vào m�t s� quá trình
chuy�n hoá quan tr�ng � cơ th� ��ng v�t: sinh t�ng h�p hormone
steroid, acid m�t t� cholesterol và chuy�n hoá thu�c... Cytochrome
- P450 c�ng �ư�c tìm th�y trong ti th� c�a thư�ng th�n chu�t c�ng
(Harding và cs., n�m 1964 và 1966) và � ti th� v� thư�ng th�n bò
(Kinoshita, 1966; Cammer và Estabrook, 1967; Whysner và
Harding, 1968; Oldham và cs., 1968). Ngư�i ta c�ng phát hi�n ra
r�ng Cyt-P450 không ch� có � microsome và � ti th� c�a ��ng v�t
có vú mà còn phân b� r�ng rãi � các d�ng t�n t�i khác nhau c�a s�
s�ng bao g�m: ��ng v�t, th�c v�t và vi sinh v�t. Nh�ng nghiên c�u
v� Cyt-P450 t�ng lên ��c bi�t nhanh chóng trong n�a sau c�a
nh�ng n�m 1960, khi nh�ng nghiên c�u �ư�c t�p trung ch� y�u vào
ch�c n�ng c�a Cyt-P450 trong chuy�n hoá các thu�c � microsome
gan. Vai trò c�a Cyt-P450 trong s� ho�t hoá các ch�t gây ung thư
khác nhau (carcinogens) �ã �ư�c kh�ng ��nh vào ��u nh�ng n�m

4

Nguy�n Th� Ng�c Dao

1970 và nhi�u nhà khoa h�c �ang nghiên c�u các hoá ch�t gây ung
thư chuy�n sang nghiên c�u Cyt-P450, mang l�i s� phát tri�n vư�t
b�c l�n th� hai trong l�nh v�c nghiên c�u này. S� phát tri�n quan
tr�ng ti�p theo là nh�ng nghiên c�u làm s�ch Cyt-P450 t�
microsome và ti th� d�n t�i vi�c tinh ch� và ��c trưng �ư�c nhi�u
d�ng khác nhau c�a Cyt-P450 ngu�n g�c ��ng v�t. H�u h�t nh�ng
d�ng �ã tinh ch� này ��u tham gia vào s� chuy�n hoá c�a nh�ng
ch�t n�i sinh khác nhau, kh�ng ��nh vai trò thi�t y�u c�a Cyt-P450
trong s� chuy�n hoá bình thư�ng � ��ng v�t. ��n cu�i nh�ng n�m
1980, c�u trúc b�c 1 c�a g�n 200 Cyt-P450 �ã �ư�c làm sáng t� và
con s� này ti�p t�c t�ng lên theo th�i gian. � �ây chúng tôi ch� tóm
lư�c l�ch s� phát tri�n trong nh�ng n�m ��u tiên c�a quá trình
nghiên c�u v� Cyt-P450.
1.1. Phát hi#n Cyt-P450 trong microsome gan
L�ch s� nghiên c�u Cyt-P450 b�t ��u n�m 1955, khi mà
G.F.Williams và M.Klingenberg � Trư�ng ��i h�c Pennsylvania
(��c l�p v�i nhau), cùng lúc nh�n th�y có m�t ��nh quang ph� g�n
CO ��c bi�t c�a microsome gan l�n. H� �ang trong quá trình
nghiên c�u ��ng h�c ph�n �ng oxy hóa kh� c�a Cyt-b5 g�n v�i
microsome trong phòng thí nghi�m c�a B.Chance và quan sát th�y
xu�t hi�n m�t b�ng h�p th� rõ � 450nm ph� thu�c vào s� s�c khí
CO khi có m�t dung d�ch NADH. B�ng h�p th� này �ã t�ng lên khi
thêm Dithionit vào dung d�ch trên. B�i vì vi�c thêm CO �ã không
�nh hư�ng gì ��n các b�ng c�a Cyt-b5, nên b�ng h�p th� � 450nm
không th� quy cho là thu�c tính c�a b5, hemoprotein duy nh�t �ư�c

bi�t � th�i �i�m �ó. Klingenberg lúc �ó là khách m�i khoa h�c ��n
t� ��c, �ã c� g�ng làm rõ b�n ch�t c�a ch�t màu � microsom g�n
CO (microsomal CO - binding pigment) m�i m� này, cái mà ch�
�ư�c phát hi�n b�i ��c trưng quang ph� phân bi�t khi g�n v�i CO
(hình 1.1).
S� g�n CO ch�t ch� g�i ý có s� t�n t�i c�a m�t nguyên t� kim
lo�i n�ng trong vi�c t�o màu c�a s�c t� này, nhưng quang ph� c�a nó
th� hi�n l�i không gi�ng v�i b�t c� màu c�a metalloprotein nào �ã
bi�t bao g�m nh�ng hemoprotein khác nhau. Klingenberg nh�n th�y
r�ng s� lư�ng protohemin trong microsome gan nhi�u hơn 2 l�n s�
li�u �ã tính toán cho Cyt-b5, nhưng ông không th� liên h� s� có m�t
c�a protohemin th�a trong microsome v�i ch�t màu liên k�t CO.


Ch

ng I. L�ch s� nghiên c�u Cytochrome-P450

5

Klingenberg r�i kh�i Qu� Johson (Johson foundation) n�m sau
�ó mà không h� công b� k�t qu� nghiên c�u c�a mình v�
“microsomal CO-binding pigment”, nh�ng nghiên c�u này �ư�c
ti�p t�c b�i D.Garfinkel, ông c�ng quan tâm ��n vi�c làm rõ b�n
ch�t c�a ch�t màu t� microsome gan có thu�c tính quang ph� ��c
bi�t này .

Hình 1.1. Quang ph� phân bi�t CO c�a microsome gan chu�t d�ng kh�
b�i NADH (�ư�ng v�ch ng�t quãng) và kh� b�i Dithionit
(�ư�ng li�n)

Garfinkel �ã s� d�ng microsome gan l�n �� thu nh�n ch�t màu
này và c�ng th�y r�ng nó r�t không b�n ��i v�i nh�ng x� lý khác
nhau mà Klingenberg trư�c �ó �ã ghi nh�n. B�n ch�t hóa h�c c�a
ch�t màu này v�n chưa �ư�c bi�t và ��n n�m 1958, c� Klingenberg
và Garfinkel �ã ��c l�p công b� nh�ng nghiên c�u c�a mình.
Nhưng ph�i ��n t�n n�m 1962, T.Omura và R.Sato � vi�n nghiên
c�u protein thu�c ��i h�c Osaka m�i có m�t s� gi�i thích ban ��u
c�a h� v� ch�t màu này, trong �ó �ưa ra ch�ng c� v� quang ph�
ch�ng minh b�n ch�t hemoprotein c�a nó. H� cho r�ng �ó là m�t
Cytochrome nhóm b m�i và ��t tên “Cytochrome-P450” �� ch�
“m�t ch�t màu v�i 1 sóng h�p th� � 450nm”. Sato c�ng là m�t


6

Nguy�n Th� Ng�c Dao

khách m�i khoa h�c t�i Qu� Jonhson khi Klingenberg �ang nghiên
c�u “microsomal CO-binding pigment”. Như v�y, nghiên c�u c�a
Omura �ã có s� g�n k�t v�i công trình ��u tiên c�a Klingenberg và
Garfinkel.
Omura và Sato b�t ��u nghiên c�u v�n �� này t� nh�ng n�m
1960. Quan sát ��u tiên c�a h� g�i ý v� b�n ch�t hemoprotein là
quang ph� phân bi�t c�a ch�t màu d�ng kh� v�i ethyl isocyanide,
trong �ó nh�ng b�ng và �ã �ư�c nh�n bi�t m�t cách rõ ràng là
nh�ng b�ng r�t ��m trong vùng h�p th�, h� c�ng th�y r�ng ch�t
màu �ã không b� phân h�y khi x� lý microsome v�i ch�t t�y r�a,
mà �ã �ư�c chuy�n m�t cách ��nh lư�ng thành m�t d�ng h�p th�
quang ph� riêng bi�t khác, d�ng này v�n còn l�i kh� n�ng liên k�t

v�i CO t�o ra m�t ��nh h�p th� � 420nm thay cho 450nm ban ��u
v�i nh�ng b�ng
và
r�t rõ, �i�u �ó kh�ng ��nh b�n ch�t
hemoprotein c�a ch�t màu hòa tan này (hình1.2).

Hình 1.2. Quang ph� phân bi�t c�a P450 (a) và P420 (b)

Hơn n�a, Omura và Sato �ã �o �� chênh l�ch gi�a quang ph�
d�ng oxy hóa và d�ng kh�, th�y nó không khác quang ph� c�a m�t
Cytochrome ��c hi�u nhóm b. D�ng hòa tan �ư�c g�i là Cyt-P420
�� phân bi�t v�i d�ng g�n màng nguyên v�n. Vì m�t s� bi�n ��i
c�a d�ng Cyt-P450 thành d�ng Cyt-P420 có th� quan sát �ư�c khi
microsome �ư�c x� lý v�i ch�t t�y r�a ho�c v�i m�t dung d�ch


Ch

ng I. L�ch s� nghiên c�u Cytochrome-P450

7

phospholipase, �ã xác ��nh b�n ch�t hemoprotein c�a d�ng hòa tan.
�i�u này kh�ng ��nh Cyt-P450 liên k�t màng nguyên v�n, c�ng là
m�t hemoprotein.
Omura và Sato công b� 2 bài báo vào n�m 1964, trong �ó thu�c
tính cơ b�n c�a hemoprotein m�i này �ã �ư�c mô t�. D�ng hòa tan
�ư�c tinh s�ch m�t ph�n �� lo�i b� nh�ng ch�t màu �i kèm như Cyt
b5. H� �ã �o quang ph� h�p th� tuy�t ��i c�a Cyt-P420. Tính t�ng
lư�ng Cyt-P450 �ã chuy�n thành Cyt-P420, h� �ã tính toán và công

b� m�t h� s� t�t ��i v�i quang ph� h�p th� ��c trưng c�a Cyt-P450
d�ng kh� là 91cm-1mmol-1 (chênh l�ch h�p th� gi�a 450nm và
490nm). M�c dù h� s� t�t ��i v�i Cyt-P450 �ã �ư�c xác ��nh l�n
��u tiên như v�y b�i m�t quá trình gián ti�p s� d�ng microsome,
nhưng tính xác th�c c�a giá tr� này sau �ó �ã �ư�c kh�ng ��nh b�ng
phép �o s� d�ng Cyt-P450 tinh s�ch. S� xác ��nh h� s� t�t c�a CytP450 �ã giúp Omura và Sato tính toán �ư�c hàm lư�ng c�a nó
trong microsome và ch� ra r�ng s� lư�ng liên k�t c�a Cyt-P450 và
Cyt-b5 trong microsome gan th� �ã phù h�p t�t v�i t�ng lư�ng c�a
protohemin trong microsome. Như v�y, s� có m�t c�a hemin th�a
trong microsome mà l�n ��u tiên Klingenberg nh�n th�y nhưng
không th� quy cho Cyt b5 �ã �ư�c gi�i thích b�ng s� có m�t c�a
hemoprotein m�i �ó là Cyt-P450 .
Trong khi Omura và Sato �ang nghiên c�u thu�c tính quang ph�
c�a Cyt-P450 thì v�n �� này c�ng �ư�c ti�n hành � phòng thí
nghi�m c�a H.S.Mason (��i h�c Oregon). V�i m�t m�c �ích
nghiên c�u khác, Mason và c�ng s� �ã �o quang ph� c�ng hư�ng
t� �i�n t� (ESR) c�a microsome gan th� và th�y m�t s� h�p th�
��c trưng m�i trong vùng g=2 v�i m�t tín hi�u � gm=2,25 r�t n�i
b�t. H� k�t lu�n r�ng ch�t làm phát tín hi�u này có th� là m�t
hemoprotein ch�a s�t lư�ng t� th�p (low spin) m�i và ký hi�u là
“microsomal Fex”. Tín hi�u ESR c�a microsomal Fex gi�m �áng k�
khi cho thêm NADH ho�c NADPH vào microsome trong �i�u ki�n
y�m khí, và khi thêm CO l�i gi�m �áng k� tín hi�u b�i NADPH.
��c bi�t là s� lư�ng microsomal Fex �ư�c tính toán t� cư�ng ��
c�a tín hi�u �ã hoàn toàn tương �ương v�i s� chênh l�ch gi�a hàm
lư�ng c�a protohemin toàn ph�n v�i protohemin c�a Cyt b5 trong
microsome. Nh�ng quan sát này �ã �ng h� m�nh m� cho s� ��ng
nh�t microsomal Fex v�i Cyt-P450, ch�t này cho ��n lúc b�y gi�
ch� �ư�c xác ��nh b�i ��c tính quang ph� c�a nó, nh�ng công trình
ti�p theo �ã kh�ng ��nh �i�u �ó.

8

Nguy�n Th� Ng�c Dao

1.2. Phát hi#n ch.c n/ng sinh h0c c1a Cyt-P450
Quang ph� b�t thư�ng và tín hi�u ESR m�nh c�a Cyt-P450 �ư�c
công b� n�m 1962 �ã thu hút s� chú ý c�a nhi�u nhà hóa sinh �ang
nghiên c�u v� ��c tính hoá lý c�a các hemoprotein và ��ng l�c thúc
��y h� d�n tâm s�c vào nghiên c�u lo�i hemoprotein ��c bi�t này
còn m�nh m� hơn trong nh�ng n�m sau �ó khi ngư�i ta phát hi�n ra
ch�c n�ng sinh lý c�a nó như là m�t terminal oxidase ho�t hoá
oxygen trong nh�ng ph�n �ng oxy hoá quan tr�ng. �i�u này �ã
�ư�c R.W. Estabrook; D.Y. Cooper và O. Rosenthal � ��i h�c
Pennsylvania công b�. H� �ã kh�o sát tính ch�t bi�n ��i quang h�c
thu�n ngh�ch c�a s� �c ch� b�i CO trong ph�n �ng thu� phân � v�
trí 21-Steroid xúc tác b�i microsome tuy�n thư�ng th�n, và quang
ph� ph�n �ng thu �ư�c th� hi�n m�t cách rõ ràng s� tham gia c�a
Cyt-P450 vào ph�n �ng thu� phân.
Hơn n�a, các nhà nghiên c�u còn ch�ng minh �ư�c vai trò chính
c�a Cyt-P450 trong nhi�u ph�n �ng oxy hoá ch�c n�ng h�n h�p
khác, bao g�m nh�ng ph�n �ng thu� phân ho�c oxy hoá, dealkyl
hoá các thu�c khác nhau b�i microsome gan. Trong bài báo t�ng
quan, Cooper �ã mô t� v� tác ��ng quan tr�ng c�a phát hi�n này.
S� �c ch� ph�n �ng thu� phân C21- steroid b�ng CO �ã �ư�c
K.Ryan và L.Engel mô t� n�m 1957. Th�m chí b�ng phương pháp
nhi�u x� ánh sáng tr�ng h� �ã ghi nh�n m�t s� �c ch� thu�n ngh�ch
c�a CO. Tuy nhiên h� �ã không có kh� n�ng �ưa ra �ư�c m�i
tương quan gi�a nh�ng quan sát quan tr�ng c�a h� v�i m�t

hemoprotein g�n v�i CO có ch�c n�ng như là m�t terminal oxidase
b�i vì ��n th�i �i�m �ó ch� có Cyt b5 �ư�c bi�t ��n là microsomal
hemoprotein mà ch�t này l�i không liên k�t v�i CO. Estabrook,
Cooper và Rosenthal sau �ó �ã ti�n hành thí nghi�m v� quang ph�
v�i microsome tách t� v� thư�ng th�n (adrenal cortex).
Vi�c phát hi�n ra ch�c n�ng c�a Cyt-P450 m� ra m�t l�nh v�c
nghiên c�u r�ng l�n v� hemoprotein m�i �ư�c phát hi�n này.
Không ch� các nhà nghiên c�u mà c� các dư�c s� và các nhà n�i
ti�t h�c c�ng r�t quan tâm t�i thu�c tính quang ph� khác thư�ng
c�a Cyt-P450 vì ch�c n�ng �ư�c phát hi�n c�a nó bao g�m m�t s�
ph�n �ng chuy�n hoá quan tr�ng nh�t trong l�nh v�c nghiên c�u
c�a h�. Nh� nh�ng máy móc như quang ph� t� ghi split-beam nh�y
�ã xúc ti�n �áng k� các nghiên c�u v� Cyt-P450. Các phép �o
quang ph� h�p th� ��c bi�t ��i v�i nh�ng m�u có �� ��c cao là r�t


Ch

ng I. L�ch s� nghiên c�u Cytochrome-P450

9

hi�u qu� �� phát hi�n và ��nh lư�ng hemoprotein này. Ngư�i ta
nh�n th�y s� ho�t hoá cho quá trình oxy hoá thu�c c�a microsome
gan ��ng v�t có vú t�ng cao �áng k� khi cho ��ng v�t dùng nh�ng
lo�i thu�c nh�t ��nh.
M�c dù b�n ch�t hemoprotein c�a Cyt-P450 và vai trò c�a nó
trong ph�n �ng oxy hoá thu�c �ã �ư�c làm rõ nhưng mãi t�i nh�ng
n�m 1962-1963 các nhà dư�c h�c m�i tích c�c nghiên c�u s�
chuy�n hoá thu�c b�i microsome gan, ngh�a là hơn 10 n�m k� t�

nh�ng công trình ��u tiên c�a J.A.Mueller và G.C.Miller công b�
v� �i�u này. S� t�ng �ào th�i, t�ng oxy hoá thu�c do ho�t ��ng
chuy�n hoá � microsome gan l�n ��u tiên c�ng �ư�c phát hi�n b�i
Corney và cs. vào n�m 1956, sau �ó �ư�c ti�p t�c b�i H.Remmer
và R.Kato. S� t�ng ho�t tính oxy hoá thu�c c�ng �ư�c gi�i thích
b�i Remmer, L.Ernster và S.Orenius trên cơ s� m�t s� t�ng có ch�n
l�a Cyt-P450 và reductase c�a nó (NADPH-Cyt-P450-reductase)
trong microsome tách t� nh�ng ��ng v�t �ư�c dùng thu�c.
1.3. Phân b5 c1a Cyt-P450 trong các d7ng khác nhau c1a s: s5ng
Do Cyt-P450 �ư�c phát hi�n l�n ��u tiên � microsome gan, nên
ban ��u ngư�i ta ngh� là nó ch� có m�t � t� ch�c gan. Nhưng nh�ng
nghiên c�u sau �ó kh�ng ��nh s� phân b� r�ng rãi c�a Cyt-P450 ti
th� trong các t� ch�c ��ng v�t. Ngoài các cơ quan s�n xu�t steroid
như �ã nêu � trên, gan, th�n c�ng có ch�a Cyt-P450 ti th� và ch�c
n�ng c�a chúng trong sinh t�ng h�p acid m�t, ho�t hoá chuy�n hoá
vitamine D, �ã �ư�c kh�ng ��nh. �i�u ��c bi�t là t�t c� các d�ng
Cyt-P450 ti th� có ch�c n�ng chuy�n hoá cơ ch�t steroid n�i sinh
v�i m�t s� ��c hi�u cơ ch�t nghiêm ng�t và không chuy�n hoá các
ch�t ngo�i sinh. Trong n�a sau c�a nh�ng n�m 1960 �ã có nh�ng
công b� v� s� phát hi�n Cyt-P450 trong vi sinh v�t, ch�ng t�
hemoprotein này phân b� r�ng hơn nhi�u so v�i suy ngh� ban ��u.
Ngay t� 1964, A.Lindenmayer và L.Smith �ã công b� s� có m�t
c�a Cyt-P450 trong Saccharomycess cerevisia. Ch�ng c� thuy�t
ph�c ��u tiên v� s� có m�t c�a hemoprotein này trong vi khu�n là �
vi khu�n c� ��nh ��m rhisobium japonicum (n�m 1967). Ngư�c l�i
v�i nh�ng Cyt-P450 trong th� Eukaryotic �ã �ư�c công b� trư�c �ó
��u là g�n vào màng các ti�u ph�n dư�i t� bào, Cyt-P450 c�a
rhizobium japonicum hoà tan trong d�ch t� bào vi khu�n và �ư�c

10

Nguy�n Th� Ng�c Dao

thu nh�n t� ph�n d�ch n�i khi phá v� t� bào b�ng phương pháp cơ
h�c. Sau �ó ngư�i ta c�ng phát hi�n ra nh�ng Cyt-P450 hoà tan
trong nhi�u lo�i vi khu�n khác n�a. Nh�ng Cyt-P450 vi sinh v�t
này bao g�m Cyt-P450 thu� phân camphor c�a pseudomonas
putida, Cyt-P450 hoà tan c�a cosyne bacterium sp., vi khu�n này �ã
m�c v�i n-octan như là ngu�n cacbon, Cyt-P450 thu� phân acid
béo c�a bacillus megaterium ... Nh�ng Cyt-P450 hoà tan này d�
dàng tinh s�ch hơn nhi�u so v�i lo�i liên k�t màng c�a các th�
Eukaryos. Cyt-P450 c�a pseudomonas putida (P450cam) �ã �ư�c
tinh s�ch � m�c �� cao và �ã �ư�c k�t tinh, tr� thành nguyên li�u
t�t nh�t cho các nghiên c�u sau này.
Ngoài ra Cyt-P450 c�ng �ư�c tìm th�y trong rau qu� và n�m
m�c. � h�u h�t các trư�ng h�p, Cyt-P450 �ư�c tìm th�y trong ti�u
ph�n microsome, sau khi nghi�n ��ng th� các t� ch�c r�i ly tâm
phân �o�n. Vai trò sinh lý c�a chúng �ã �ư�c làm rõ, chúng có
ch�c n�ng như là m�t monooxygenase, s� d�ng ho�c NADPH ho�c
NADH làm ngu�n cung c�p �ương lư�ng kh� cho ph�n �ng
oxygen hoá. � cây xanh, nh�ng phát hi�n v� Cyt-P450 thư�ng �i
kèm v�i nh�ng nghiên c�u v� sinh t�ng h�p ho�c chuy�n hoá c�a
các thành ph�n c�u t�o t� bào như lignin, terpenes, alkaloid. M�t
khác, trong nh�ng nghiên c�u � côn trùng và ��ng v�t b�c th�p,
ngư�i ta r�t chú ý t�i vai trò c�a Cyt-P450 trong chuy�n hoá ch�t
di�t côn trùng ho�c các h�p ch�t ngo�i lai khác. Như v�y, rõ ràng là
Cyt-P450 phân b� r�t r�ng rãi trong các d�ng khác nhau c�a s�
s�ng, t� vi khu�n nguyên thu� ��n ��ng v�t có vú phát tri�n cao và
tham gia vào các ph�n �ng chuy�n hoá như là y�u t� ho�t hoá

oxygen c�a h� th�ng monooxygenase � các th� eukaryotic. Tr�i
r�ng t� ��ng v�t có vú ��n n�m men và n�m m�c, Cyt-P450 là
enzyme th�c s� c�n thi�t cho sinh t�ng h�p và chuy�n hoá nh�ng
ch�t n�i sinh và ch�t l�. Trong m�t s� loài vi khu�n, ch�c n�ng c�a
nó �ư�c tìm th�y như là ch�t xúc tác cho s� chuy�n hoá ch�t ngo�i
lai �ư�c vi khu�n s� d�ng làm ngu�n carbon �� phát tri�n.
Hai lo�i hemoprotein hoà tan có thu�c tính quang ph� “gi�ng
như Cyt-P450” �ã �ư�c công b� là: chloroperoxidase-m�t enzym
ngo�i bào c�a caldarion fungo và m�t lo�i khác là hemoprotein H450- m�t cytosolic protein- t� t� ch�c ��ng v�t. Lo�i ��u có m�t
��nh h�p th� quang ph� � 450nm khi liên k�t v�i CO gi�ng như
P450, trong khi lo�i sau có cùng sóng h�p th� � d�ng kh� khi
không có CO. C� hai hemoprotein này có c�u trúc phân t� r�t gi�ng