XÂY DỰNG WEBSITE THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
Tel. (84-511) 3736 949, Fax. (84-511) 842 771
Website: itf.ud.edu.vn, E-mail:
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ
NGÀNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
MÃ NGÀNH: 05115
ĐỀ TÀI:
XÂY DỰNG WEBSITE THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ
Mã số: 04T4-001
Ngày bảo vệ: 16,17/06/2009
SINH VIÊN : NGUYỄN NHƯ BẢO
LỚP : 04T4
CBHD : Ts. NGUYỄN THANH BÌNH
ĐÀ NẴNG, 06/2009
LỜI CẢM ƠN
Luận văn tốt nghiệp đánh dấu bước ngoặt lớn trong mỗi cuộc đời sinh
viên; để hoàn thành tốt đề tài luận văn tốt nghiệp này, em đã nhận được sự
chỉ bảo, hướng dẫn tận tình từ phía các Thầy Cô giảng viên khoa Công
Nghệ Thông Tin trường Đại học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng; sự giúp đỡ
to lớn từ phía bạn bè đồng nghiệp và gia đình.
Đầu tiên, em xin cảm ơn tất cả các Thầy, Cô giảng viên của trường Đại
học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng - những người đã dạy dỗ, truyền đạt
kiến thức cho em trong suốt quãng thời gian em ngồi học trên ghế giảng
đường; những người đã làm tăng thêm trong em niềm yêu thích tin học.
Đặc biệt, em xin chân thành cảm ơn Thầy giáo Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình
đã định hướng, tận tình hướng dẫn góp ý để em có thể hoàn thành đúng
thời gian, đúng nội dung và đúng yêu cầu đặt ra của luận văn tốt nghiệp.
Thứ hai, em xin cảm ơn công ty Cổ phần giải pháp Tin học IFI-480
Trưng Nữ Vương-Đà Nẵng đã tạo mọi điều kiện để em hoàn thành tốt đợt

thực tập, để rồi sau đó em tiếp tục phát triển làm luận văn tốt nghiệp.
Tiếp theo, em xin cảm ơn những người bạn, người anh, những người đã
giúp đỡ em nhiệt tình xuyên suốt trong quá trình hoàn thành luận văn này.
Và cuối cùng, không thể thiếu trong lời cảm ơn này là bố mẹ và gia
đình. Cảm ơn mọi người đã ở bên cạnh con, động viên, tạo mọi điều kiện
tốt nhất để bản thân con có thể hoàn thành tốt luận văn này.
Mặc dù đã cố gắng hết sức, nhưng vì khả năng và thời gian có hạn, đề
tài nghiên cứu chắc chắn còn có nhiều khiếm khuyết. Rất mong các Thầy,
Cô giáo chỉ bảo giúp đỡ. Rất mong sự góp ý từ phía bạn bè và đồng
nghiệp.
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
1 Những nội dung trong luận văn này là do tôi thực hiện dưới sự
hướng dẫn trực tiếp của thầy Ts. Nguyễn Thanh Bình.
2 Mọi tham khảo dùng trong luận văn này đều được trích dẫn rõ ràng
tên tác giả, tên công trình, thời gian, địa điểm công bố.
3 Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế đào tạo, hay gian trá,
tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm.
Sinh viên,
Nguyễn Như Bảo
NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ DUYỆT
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU...........................................................................................................9
.I Giới thiệu bối cảnh đề tài................................................................................................9
.II Ý nghĩa và mục đích của đề tài.....................................................................................9
.III Nhiệm vụ phải thực hiện............................................................................................10
.IV Nhiệm vụ phải thực hiện............................................................................................11
.V Tóm tắt phương pháp triển khai..................................................................................12
.VI Bố cục trình bày..........................................................................................................12
CƠ SỞ LÝ THUYẾT.....................................................................................13
.I Tổng quan về XML.......................................................................................................13
.II Siêu dữ liệu - Metadata................................................................................................17
.III Tổng quan về thư viện số............................................................................................19
.IV Tổng quan về Flex......................................................................................................20
.V Tổng quan về kiến trúc Cairngorm.............................................................................21
PHÂN TÍCH VÀ THIẾT KẾ HỆ THỐNG...................................................28
.I Mô tả hệ thống...............................................................................................................28
.II Đối tượng của hệ thống................................................................................................28
.III Thiết kế........................................................................................................................29
PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG...........................................................................35

.I Công cụ và môi trường phát triển.................................................................................35
.II Demo ứng dụng............................................................................................................35
KẾT LUẬN VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN.....................................................47
[1] Trang web: />vin-truyn-thng-n-th-vin-s-lien-tc-va-t-pha..........................................................................49
[2] Trang web: />[3] Trang web Thư viện quốc gia Việt Nam
/>Dublin-Core-Metadata.html................................................................................................49
[4] Trần Đình Tú. “Xây dựng công cụ chuyển đổi XML sang CSDL quan hệ“. Báo cáo
tốt nghiệp Kỹ sư ngành CNTT, Đại học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng, Khóa 2005-200749
[5] Trần Hữu Hoàng, Công nghệ servlet. .......................................................................49
[6] Phan Phước Long, slide Giới thiệu về Flex Framework...........................................49
[7] Yakov Fain. Dr. Victor Rasputnis & Anatole Tartakovsk. Flex & Java, 735tr.......49
[8] Jack Herrington and Emily Kim. Getting Started with Flex 3. OREILLY , 148 tr..49
[9] Adobe Systems Incorporated. Flex 2 Programming Action Script 3.0. Adobe 2006,
524 tr....................................................................................................................................49
[10] Trang web : />[11] Trang web: ...........................................49
Nguyễn Như Bảo, Lớp 04T4 6
Website Thư viện điện tử
CÁC TỪ VIẾT TẮT
XML.................................................................................................Ngôn ngữ định dạng mở rộng
(eXtensible Makup Language)
CSDL.........................................................................................................................Cơ sở dữ liệu
(Database)
W3C................Tổ chức độc lập định ra tiêu chuẩn cho trình duyệt Web, máy chủ và ngôn ngữ
(World Wide Web Consortium)
FDS.....................................................................................................................Flex Data Service
7
CHƯƠNG 1
MỞ ĐẦU
.I Giới thiệu bối cảnh đề tài
Thư viện xuất hiện từ khi loài người có nhu cầu cần lưu giữ thông tin. Ngày trước,

xử lý thư viện chỉ đơn giản chỉ là nơi tàng trữ và phổ biến tài liệu (in trên giấy) đáp
ứng nhu cầu đọc có tính chất tập thể và xã hội. Vốn tài liệu đó đòi hỏi phải bảo quản,
xử lý theo nguyên tắc phù hợp với tính chất vật lý của giấy. Ngày nay, việc tin học
hóa hoạt động thông tin thư viện đã làm thay đổi phương thức hoạt động của thư
viện, từ thu nhâp, xử lý, lưu giữ thông tin phục vụ bạn đọc, đáp ứng nhu cầu ngày
càng tăng của người dùng tin.
Đối với các thư viện truyền thống, sự bùng nổ Internet rõ ràng là đã đánh dấu một
bước đột phá lớn về công nghệ. Sự đột phá này đã làm cho các thư viện tăng cường
sử dụng kỹ thuật số, tạo điều kiện đổi mới nhưng đông thời cũng làm tăng thêm nỗi
băn khoăn về việc tiếp tục các dịch vụ truyền thống.
Khái niệm thư viện số cho thấy “ một hệ thống thông tin trong đó tất cả các nguồn
thông tin đều có sẵn dưới dạng có thể xử lý được bằng máy tính và trong đó tất cả các
chức năng bổ sung, lưu trữ, bảo quản, tìm kiếm, truy nhập và hiện hình đều sử dụng
kỹ thuật số”. Sự xuất hiện khái niệm này có liên quan trực tiếp tới sự bùng nổ
Internet và với khả năng công nghệ xử lý và truy cập thông tin do website mang lại.
Môi trường kỹ thuật Internet hiện nay thậm chí còn cho phép coi toàn thể các nguồn
mạng một lúc nào đó như là một thư viện số ảo toàn cầu mà độc giả là toàn thể những
người sử dụng Internet trên hành tinh này.
Theo quyết định phê duyệt Quy hoạch phát triển ngành Thư viện Việt Nam tới
năm 2010 và định hướng phát triển tới năm 2020 của Bộ Văn hóa – Thông tin có
đoạn: “Ứng dụng khoa học công nghệ cao nhằm tự động hóa, hiện đại hóa trong khâu
hoạt động của thư viện. Phát triển thư viện điện tử và thư viện kỹ thuật số”; đồng thời
cùng với nhu cầu học tập mọi lúc mọi nơi của mọi người đã thúc đẩy em xây dựng
website Thư viện điện tử”.
.II Ý nghĩa và mục đích của đề tài
o Tên đề tài: “Xây dựng website Thư viện điện tử”
o Đây là hệ thống hỗ trợ các thành viên của website có thể lưu trữ tài liệu, sách
điện tử trực tuyến; cũng như khả năng tải về máy các tri thức trực tuyến mọi lúc, mọi
nơi
Nguyễn Như Bảo, Lớp 04T4 8

Website Thư viện điện tử
.III Nhiệm vụ phải thực hiện
.III.1. Mục tiêu nghiên cứu
Xây dựng cây mục tiêu như sau
Hình 1: Cây mục tiêu đề tài
9
Xây dựng website
Thư viện điện tử
Tìm hiểu kiến
trúc Cairngorm
Tìm hiểu nghiệp
vụ thư viện
Tìm hiểu cách
thức tổ chức, vận
hành website
Xây dựng ứng
dụng
Ngô
n
ngữ
Flex
Các
h
thức
tổ
chức
, cấu
trúc
file
Liên

lạc
giữa
client
và
server
Xây
dựng
CSDL
quan
hệ
Cách
thức tổ
chức
phân
cấp
theo
XML
Hoà
n
thiện
1
dem
o
Phân
tích
thiết kế
hướng
đối
tượng
Xây

dựng
tài
liệu
đặc
tả
C
o
d
i
n
g
Các
h
thức
hoạt
động
của
thư
viện
Ô này nghĩa là
gì ?
Website Thư viện điện tử
.IV Nhiệm vụ phải thực hiện
.IV.1. Mục tiêu nghiên cứu
Xây dựng cây mục tiêu như sau
Hình 1: Cây mục tiêu đề tài
10
Xây dựng website
Thư viện điện tử
Tìm hiểu kiến

trúc Cairngorm
Tìm hiểu nghiệp
vụ thư viện
Tìm hiểu cách
thức tổ chức, vận
hành website
Xây dựng ứng
dụng
Ngô
n
ngữ
Flex
Các
h
thức
tổ
chức
, cấu
trúc
file
Liên
lạc
giữa
client
và
server
Xây
dựng
CSDL
quan

hệ
Cách
thức tổ
chức
phân
cấp
theo
XML
Hoà
n
thiện
1
dem
o
Phân
tích
thiết kế
hướng
đối
tượng
Xây
dựng
tài
liệu
đặc
tả
C
o
d
i

n
g
Các
h
thức
hoạt
động
của
thư
viện
Website Thư viện điện tử
.IV.2. Kết quả dự kiến
 Nắm vững các đặc trưng của tài liệu XML và ngôn ngữ Flex.
 Nắm vững mô hình kiến trúc cairngorm.
 Cơ bản hiểu rõ về nghiệp vụ thư viện.
 Xây dựng ứng dụng website dựa trên tài liệu đặc tả.
.V Tóm tắt phương pháp triển khai
o Tìm hiểu cơ bản về nghiệp vụ thư viện.
o Tìm hiểu ngôn ngữ Flex, mô hình kiến trúc cairngorm chủ yếu là trên internet.
o Tìm hiểu phương pháp kỹ thuật để kết nối giữa client và server.
o Xây dựng tài liệu đặc tả website.
o Xây dựng hoàn thiện website dựa trên tài liệu đặc tả.
.VI Bố cục trình bày
o Chương 1 (Giới thiệu): giới thiệu bối cảnh đề tài. Chọn tên đề tài, mục đích
và ý nghĩa của đề tài. Nhiệm vụ phải thực hiện (các mục tiêu nghiên cứu cụ thể và kết
quả dự kiến). Tóm tắt phương pháp triển khai, tóm tắt nội dung, bố cục sẽ trình bày.
o Chương 2 (Cơ sở lý thuyết):
o Chương 3 (Phân tích và thiết kế hệ thống):
o Chương 4 (Phát triển ứng dụng):
o Chương 5 (Kết luận và hướng phát triển):

11
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
.I Tổng quan về XML
.I.1. XML là gì?
XML là ngôn ngữ tạo cấu trúc dữ liệu văn bản được phát triển từ đầu năm 1996
dựa theo và tận dụng những điểm mạnh của chuẩn SGML (Standard Generalized
Markup Language: được coi như là siêu ngôn ngữ có khả năng sinh ngôn ngữ khác),
cùng những kinh nghiệm có được từ ngôn ngữ HTML (HyperText Markup
Language). SGML phát triển cho việc định cấu trúc và nội dung tài liệu điện tử do tổ
chức ISO (International Organization for Standardization) chuẩn hóa năm 1986.
SGML là do IBM đưa ra nhưng được phát triển bởi W3C (World Wide Web
Consortium: tổ chức độc lập định ra tiêu chuẩn cho định dạng Web, máy chủ và ngôn
ngữ), nhưng đặc tả XML lại do Netscape, Microsoft và các thành viên dự án Text
Encoding Intiative (TEI) xây dựng. Tổ chức W3C XML Special Interest Group có đại
diện từ hơn 100 công ty cùng nhiều chuyên gia được mời khác. W3C chính thức
thông qua chuẩn XML vào tháng 2/1998.
XML là một hệ thống có luật dùng cho việc thiết kế các khổ mẫu (format) cho văn
bản giúp tạo cấu trúc cho dữ liệu. Trong thực tế XML không phải là một ngôn ngữ
lập trình, XML giúp máy tính dễ dàng tạo dữ liệu, đọc dữ liệu, trao đổi dữ liệu và làm
cho cấu trúc dữ liệu trở nên rõ ràng và dễ hiểu hơn, ngoài ra XML còn có thể mở
rộng, có nền tảng hoàn toàn độc lập và hỗ trợ tính quốc tế hóa, nội địa hóa. XML hỗ
trợ hoàn toàn unicode.
.I.2. Đặc điểm của XML
XML cung cấp một phương tiện dùng văn bản (text) để mô tả thông tin và áp dụng
một cấu trúc kiểu cây cho thông tin đó. Cơ bản mọi thông tin đều thể hiện dưới dạng
văn bản, chen giữa là các thẻ đánh dấu (markup) với nhiệm vụ ký hiệu sự phân chia
thông tin thành một cấu trúc có thứ bậc của các dữ liệu ký tự, các phần tử dùng để
chứa dữ liệu, và các thuộc tính của các phần tử đó. Về mặt nào đó, XML tương tự với
các biểu thức S (S-expression) của ngôn ngữ lập trình LISP ở chỗ chúng đều mô tả

các cấu trúc cây mà trong đó mỗi nút có thể có một danh sách tính chất của riêng
mình.
Đơn vị cơ sở của XML là các ký tự theo định nghĩa của bộ ký tự toàn cầu
(Universal Character Set). Các ký tự được kết hợp theo các tổ hợp chuỗi hợp lệ để
tạo thành một tài liệu XML. Tài liệu này gồm một hoặc nhiều thực thể, mỗi thực thể
mỗi thực thể thường là một phần nào đó của các ký tự thuộc tài liệu, được mã hóa
dưới dạng một chuỗi các bit và lưu trữ trong một tệp văn bản (text file).
Nguyễn Như Bảo, Lớp 04T4 12
Website Thư viện điện tử
Các tệp XML có thể dùng cho nhiều loại dữ liệu đa phương tiện. RFC3023 định
nghĩa các loại "application/xml" và "text/xml", với ý rằng dữ liệu được biểu diễn
bằng XML mà không nói gì đến ngữ nghĩa của dữ liệu.
Sự phổ biến của các phần mềm soạn thảo văn bản (word processor) đã hỗ trợ việc
soạn thảo và bảo trì tài liệu XML một cách nhanh chóng. Trước XML, có rất ít ngôn
ngữ mô tả dữ liệu với các đặc điểm đa năng, thân thiện với giao thức Internet, dễ học
và dễ tạo. Thực tế, đa số các định dạng trao đổi dữ liệu thời đó đều chuyên dụng, có
tính độc quyền, và có định dạng nhị phân (chuỗi bit thay vì chuỗi ký tự) khó dùng
chung giữa các ứng dụng phần mềm hay giữa các nền (platform) khác nhau. Việc tạo
và bảo trì trên các trình soạn thảo thông dụng lại càng khó khăn.
Bằng cách cho phép các tên dữ liệu, cấu trúc thứ bậc. Ý nghĩa của các phần tử và
thuộc tính có tính chất mở, có thể được định nghĩa bởi một giản đồ tùy biến được.
XML cung cấp một cơ sở cú pháp cho việc tạo lập các ngôn ngữ đánh dấu dựa theo
yêu cầu XML. Cú pháp chung của các ngôn ngữ đó là cố định, các tài liệu phải tuân
theo các quy tắc chung của XML, bảo đảm rằng tất cả các phần mềm hiểu XML ít ra
cũng phải có khả năng đọc (phân tích cú pháp – parse) và hiểu bố cục tương đối của
thông tin trong các tài liệu đó. Giản đồ chỉ bổ sung một tập các ràng buộc cho các
quy tắc cú pháp. Các giản đồ thường hạn chế tên của phần tử, thuộc tính và các cấu
trúc thứ bậc được phép. Ví dụ, chỉ cho phép một phần tử tên “ngày sinh” chứa một
phần tử tên “ngày” và một phần tử có tên “tháng”, mỗi phần tử phải chứa đúng một
ký tự. Đây là điểm khác biệt giữa XML và HTML. HTML có một bộ các phần tử và

thuộc tính không mềm dẻo, chỉ có một tác dụng và nói chung là không thể dùng cho
mục đích khác.
XML không hạn chế về việc nó được sử dụng như thế nào. Mặc dù XML về cơ bản
là dạng văn bản, các phần mềm với chức năng trừu tượng hóa nó thành các định dạng
khác, giàu thông tin hơn đã nhanh chóng xuất hiện, quá trình trừu tượng hóa này
được thực hiện chủ yếu qua việc sử dụng các giản đồ định hướng kiểu dữ liệu
(datatype-oriented schema) và khuôn mẫu lập trình hướng đối tượng (mà trong đó,
mỗi tài liệu XML được thao tác như là một đối tượng). Những phần mềm như vậy có
thể coi XML như là dạng văn bản đã được tuần tự hóa chỉ khi nó cần truyền dữ liệu
qua mạng.
.I.3. Lược đồ XML
Để định nghĩa kiểu tài liệu cho XML, ngoài DTD ta còn dùng lược đồ (schema).
Một nhóm những nhà cung cấp kể cả Microsoft đã có kế hoạch đưa ra một sự (tiếp
cận thay thế DTD được gọi là lược đồ mà họ đã đệ trình lên W3C dưới dạng XML-
Data giống như một DTD, một lược đồ cung cấp những qui tắc của một tài liệu và chỉ
ra những nhãn nào được sử dụng, các thuộc tính của chúng là gì mối quan hệ giữa các
nhãn với nhau...
Tuy nhiên, khác với DTD một lược đồ có thể định nghĩa nên những kiểu dữ liệu.
Ví dụ: một DTD có thể có một nhãn được chỉ định dạng <PRLCE> nhưng nội dung
được chứa trong nhãn có thể là một số hoặc một chuỗi ký tự. Một lược đồ có thể bắt
13
Website Thư viện điện tử
buộc chúng ta phải nhập vào một số. Cách tiếp cận này rõ ràng có lợi đặc biệt đối với
việc trao đổi dữ liệu giữa các ứng dụng, các đối tượng hoặc những CSDL. Vấn đề đặt
ra duy nhất là liệu nó sẽ bị ảnh hưởng theo đặc điểm kỹ thuật của DTD hay kết quả là
một sự mở rộng riêng biệt đến XML.
− Mô hình cài đặt lược đồ XML theo Microsoft: là một tài liệu XML bắt đầu bằng
một phần tử <schema>. Lược đồ cho phép định nghĩa và khai báo kiểu dữ liệu thực sự
mà tài liệu sử dụng. Các kiểu dữ liệu dùng với không gian tên đối tượng đã được định
nghĩa sẵn. Để định nghĩa phần tử XML trong lược đồ ta dùng phần tử khai báo

<ElementType>, còn để khai báo các phần tử con ta dùng <element>. Thuộc tính
eltOnly cho biết chỉ chứa phần tử thẻ. Các thuộc tính minOccurs và maxOccurs
cho biết số lần xuất hiện của thẻ trong tài liệu.
− Mô hình cài đặt lược đồ XML theo W3C: tập tin lược đồ có dạng filename.xsd. Khai
báo không gian tên cho tài liệu tham chiếu đến tập tin lược đồ theo địa chỉ URL như
sau:
<transaction borrowData = “2001-10-15” xmlns=
“ />Trong tài liệu XML, phần tử chứa các phần tử con có thêm thuộc tính gọi là kiểu
phức (complex types), chỉ chứa dữ liệu đơn giản như chuỗi, ngày tháng, số gọi là kiểu
đơn (simple types). Bản thân thuộc tính được xem là kiểu đơn. Tập tin lược đồ phải
được thiết kế hợp khuôn dạng tuân theo cấu trúc XML. Trước hết ta định nghĩa
không gian tên xsd cho lược đồ vào định danh duy nhất theo địa chỉ URL:

Không gian tên này sẽ được dùng cho khai báo thẻ và thuộc tính, ví dụ:
<xsd:element>, hay <xsd:attribute>. Để tạo ra kiểu dữ liệu, có thể dùng thẻ
<xsd:complexType> cho kiểu phức, <xsd:simpleType> cho kiểu đơn hay
<xsd:annotation> cho kiểu chú giải trong lược đồ.
Khai báo các phần tử và kiểu dữ liệu: các kiểu dữ liệu đơn đã được định nghĩa sẵn.
Để tạo một kiểu phức, ta dùng thẻ <complexType>. Sau đó khai báo các phần tử sử
dụng kiểu vừa tạo. Để chỉ định số lần xuất hiện các phần tử, ta dùng các thuộc tính
minOccurs và maxOccurs. Để chỉ định giá trị mặc định cho phần tử, có thể sử
dụng thuộc tính fixed và default của khai báo <xsd:element>.
Chỉ định ràng buộc và trị mặc định cho thuộc tính: có thể chỉ định kiểu cho thuộc
tính (không có kiểu phức hợp). Một số tùy chọn cho thuộc tính và giá trị gán cũng
được sử dụng.
Tạo các kiểu đơn giản: có thể tự định nghĩa các kiểu đơn, nhưng nó phải dựa trên
kiểu nội tại của đặc tả XML. Ta có thể tạo kiểu đơn thông qua giới hạn kiểu. Các
thành phần giới hạn là minInclusive, maxInclusive, pattern và giới hạn kiểu liệt
kê enumeration. Cũng có thể sử dụng các định nghĩa kiểu vô danh (anonymous type
definition) bằng cách kèm theo phần tử <xsd:simpleType> hoặc

<xsd:complexType> bên trong khai báo <xsd:element>, khi đó ta không cần gán
giá trị tường minh cho thuộc tính type trong <xsd:element>.
14
Website Thư viện điện tử
.I.4. XML và HTML
Trong thực tế bản thân ngôn ngữ XML có nguồn gốc giống như ngôn ngữ định
dạng siêu văn bản HTML (HyperText Markup Language) từ chuẩn ngôn ngữ định
dạng văn bản tổng quát có cấu trúc SGML. Mỗi văn bản XML cũng sử các thẻ (tags),
các từ được đặt trong ngoặc với ‘<’ và ‘>’ (mở và đóng) và dùng thuộc tính tên gọi
của các phần tử (element) với mẫu name= “value”.
Trong khi HTML đặc biệt chú ý tới từng thẻ (tag) và thuộc tính (attribute) có ý
nghĩa gì và phần văn bản giữa các thẻ đó hiển thị như thế nào trên trình duyệt thì
XML sử dụng các thẻ chỉ để phân định ranh giới giữa các đoạn dữ liệu và coi việc
đọc và xử lý dữ liệu hoàn toàn là nhiệm vụ của các ứng dụng. Nhưng khác với ngôn
ngữ HTML, số lượng và tên gọi các phần tử trong XML là không hạn chế.
XML là một văn bản nhưng không giống với những loại văn bản thông thường mà
ta có thể đọc được. Các chương trình dùng để tạo các dữ liệu được cấu trúc hóa thông
thường được lưu dữ liệu trên đĩa cứng, sử dụng khuôn dạng text hay nhị phân. Một
thuận lợi của khuôn dạng văn bản là cho phép người đọc có thể đọc nó với bất kỳ bộ
soạn thảo văn bản nào tùy thích. Các khuôn dạng văn bản cũng cho phép tìm lỗi dễ
dàng hơn trong các ứng dụng. Giống như HTML các file XML là những file văn bản
được tạo ra không phải với mục đích đề đọc, nhưng vẫn có thể đọc nếu thấy cần thiết.
Tuy nhiên XML có điểm không bằng HTML, các luật dùng trong XML rất hạn chế,
chỉ cần quên một thẻ, hay một thuộc tính không đi kèm với nội dung sẽ làm cho toàn
bộ file XML đó ngừng hoạt động, trong khi đó lỗi này ở file HTML có thể được bỏ
qua.
XML được xem như là ngôn ngữ mạnh hơn HTML do nó mang lại thông tin đầy
đủ về dữ liệu. XML cung cấp “siêu dữ liệu” metadata hay còn được gọi là “dữ liệu về
dữ liệu” (data about data). XML cho phép các nhà phát triển và quản trị công nghệ
thông tin mô tả thông tin có liên quan tới các nguồn thông tin khác. Đây là phương

pháp khai thác thông tin lý tưởng trong môi trường trao đổi thông tin từ các máy chủ
ứng dụng cũng như từ các ứng dụng với nhau. Cấu trúc chặt chẽ của XML (nội dung
được đặt giữa các thẻ metadata) cho phép các ứng dụng dễ dàng tìm kiếm và sử dụng
nội dung đã tạo. Môi trường tài liệu XML trở thành một kho dữ liệu hỏi-đáp (query
data repository) tương tự như cơ sở dữ liệu. Ngôn ngữ XML là giải pháp tích hợp cho
vấn đề trao đổi dữ liệu tự động giữa các kho thông tin trên mạng Internet.

Một biểu ghi XML đơn giản có dạng như sau:
<?xml version= "1.0"?> encoding="utf-8" standalone="yes"?>
<!DOCTYPE book SYSTEM="book.dtd">
<book>
<tensach>Kinh tế học vi mô</tensach>
15
Website Thư viện điện tử
<tacgia>Ngô Đình Giao</tacgia>
<chude>Kinh tế vĩ mô</chude>
<nhaxuatban>Thống kê</nhaxuatban>
<namxuatban>2006</namxuatban>
</book>
Chuẩn trao đổi các dữ liệu trên Internet hiện nay đã được tổ chức tiêu chuẩn quốc
gia của Mỹ thông qua nhằm thay thế cho các chuẩn cũ không còn phù đó là chuẩn
ANSI/NISO Z39.85-2001.
.II Siêu dữ liệu - Metadata
.II.1. Siêu dữ liệu là gì?
Siêu dữ liệu dùng để mô tả tài nguyên thông tin. Thuật ngữ “meta” xuất xứ là một
từ Hy Lạp đùng để chỉ một cái gì đó có bản chất cơ bản hơn hoặc cao hơn. Vì vậy
metadata là dữ liệu về dữ liệu.
Theo tiến sĩ Warwick Cathro (Thư viện Quốc gia Úc) thì “siêu dữ liệu là những
thành phần mô tả tài nguyên thông tin hoặc hỗ trợ thông tin truy cập đến tài nguyên
thông tin”. Cụ thể trong tài liệu thì siêu dữ liệu được xác định là “dữ liệu mô tả các

thuộc tính của đối tượng thông tin và trao cho các thuộc tính này ý nghĩa, khung cảnh
và tổ chức. Siêu dữ liệu còn có thể được định nghĩa là dữ liệu có cấu trúc về dữ liệu”.
Theo Gail Hodge siêu dữ liệu là “thông tin có cấu trúc mà nó mô tả, giải thích,
định vị, hoặc làm cho nguồn tin trở nên dễ tìm kiếm, sử dụng và quản lý hơn. Siêu dữ
liệu được hiểu là dữ liệu về dữ liệu hoặc thông tin về thông tin”
Nói tóm lại thì siêu dữ liệu là thông tin mô tả tài nguyên thông tin.
Mục đích đầu tiên và yêu cầu cốt lõi nhất của siêu dữ liệu (metadata) là góp phần
mô tả và tìm lại các tài liệu điện tử trên mạng Internet. Sự phát triển mạnh mẽ của
Internet đã tạo ra sự bùng nổ của các loại dữ liệu đa dạng ở dạng số, văn bản, âm
thanh, hình ảnh, tài liệu đa phương tiện. Những tài liệu này có thể truy cập được trên
mạng Internet song việc tìm kiếm chúng một cách hiệu quả và khoa học như với các
hệ thống thông tin trực tuyến là hết sức khó khăn. Để góp phần tăng cường chất
lượng tìm kiếm các tài liệu số trên mạng Internet, người ta đã đưa ra giải pháp sử
dụng siêu dữ liệu.
Thực ra trong hoạt động thông tin – thư viện truyền thống, từ lâu đã có những khái
niệm liên quan đến siêu dữ liệu. Các bản thư mục chứa các dữ liệu mô tả đối tượng
như cho sách , cho tạp chí thì chúng cũng được coi như là một dạng siêu dữ liệu. Với
việc tự động hóa công tác biên mục, phiếu thư mục được thay thế bằng biểu ghi thư
mục. Như vậy thành phần siêu dữ liệu còn có thể được trình bày trong biểu ghi, vì
16
Website Thư viện điện tử
vậy biểu ghi này được coi là biểu ghi siêu dữ liệu (metadata record) của đối tượng
được cơ sở dữ liệu quản lý. Với tài nguyên truyền thống trên giấy, thông tin mô tả
được bố trí nằm ngoài đối tượng mà nó mô tả (Ví dụ, trên phiếu thư mục của mục lục
thư viện, trong biểu ghi của CSDL). Nhờ những yếu tố mô tả như vậy, người ta có thể
xác định và tìm kiếm lại được tài liệu một cách chính xác theo một vài yếu tố.
Ngày nay, nguồn tài liệu điện tử phát triển nhanh chóng và sự phân tán trên mạng
nhiều đến mức không thể xử lý được một cách thủ công như đã và đang áp dụng đối
với tài liệu xuất bản trên giấy. Để xử lý được hết tài liệu điện tử phân tán, người ta
phải áp dụng các phương pháp tự động – sử dụng các chương trình đặc biệt (được gọi

theo nhiều cách khác nhau như: robots, crawlers, spiders,...). Do tài liệu điện tử được
tạo ra, thông thường không tuân thủ những quy định xuất bản truyền thống, không có
những quy tắc nhất định giúp cho phép nhận dạng tự động được các yếu tố mô tả
thông thường như tác giả, địa chỉ về xuất bản, thông tin về khối lượng... nên cần thiết
phải có những quy định thống nhất để các chương trình tự động nhận dạng và xử lý
chúng theo các yêu cầu nghiệp vụ. Những quy định như vậy được gọi là những quy
định về siêu dữ liệu. Có thể thấy hiện nay, do nhiều chương trình máy tính chỉ định
chỉ số dựa vào một số thành phần hạn chế như nhan đề hoặc toàn văn nên không hỗ
trợ những tìm kiếm đặc thù (ví dụ theo tác giả, theo chủ đề, theo lĩnh vực...). Vì thế
để tạo điều kiện cho các chương trình có thể đinh chỉ số tự động theo một số yếu tố
xác định, người ta phải đưa thêm vào tài liệu điện tử những thuộc tính bổ sung để
tăng cường mô tả tài nguyên thông tin. Các công cụ định chỉ số tự động sẽ được lập
trình để nhận dạng các thuộc tính này và định chỉ số chúng, từ đó hỗ trợ tìm kiếm
những thuộc tính đặc thù.
Như vậy một bản ghi metadata bao gồm một tập hợp những thuộc tính hoặc tập
hợp những phần tử cần thiết để mô tả các tài nguuyên thông tin theo yêu cầu nghiệp
vụ. Thông thường trong hoạt động nghiệp vụ thông tin – thư viện bao gồm các yếu tố
như: Nhan đề tài liệu, tác giả, thông tin về xuất bản, nơi/vị trí lưu giữ, kiểu/dạng tài
liệu....
.II.2. Siêu dữ liệu được gắn ở đâu
Mối liên hệ giữa siêu dữ liệu và tài nguyên thông tin mà nó mô tả có thể được thể
hiện ở một trong hai cách sau:
+ Các phần tử metadata được chứa trong một biểu ghi tách biệt bên ngoài đối
tượng mô tả.
+ Các phần tử metadata có thể được nhúng (gắn) vào bên trong tài nguyên mà nó
mô tả.
Trước đây với tài liệu truyền thống, các mô tả dữ liệu nằm ngoài đối tượng mô tả
(được đưa vào phiếu thư viện hoặc biểu ghi CSDL), như vậy siêu dữ liệu được lưu trữ
một cách tách biệt bên ngoài đối tương mô tả.
Với tài liệu điện tử, siêu dữ liệu của chúng được nhúng (gắn) trong bản thân tài

nguyên hoặc liên kết với tài nguyên mà nó mô tả như trong trường hợp các thẻ meta
17
Website Thư viện điện tử
của tài liệu HTML hoặc các tiêu đề TEI (Text Encoding Initiative – TEI header:
tham khảo: trong tài liệu điện tử.
Trong thực tế có nhiều chuẩn mô tả biên mục mang tính chất metadata khá thông
dụng đang được áp dụng như: MARC21/UNIMARC, ISO-2709, Dublin Core
Metadata... các dữ liệu metadata này thường được gắn vào phần đầu cho mỗi tài liệu
điện tử được đưa vào máy chủ hoặc trên mạng internet nhằm hỗ trợ các công cụ tìm
kiếm lọc ra các thông tin metadata để tổ chức thành các kho dữ liệu mà không cần
dùng đến hệ quản trị cơ sở dữ liệu truyền thống. Thực tế thì ngay bản thân ngôn ngữ
XML tự nó đã hỗ trợ việc hình thành một cơ sở dữ liệu toàn văn, phi cấu trúc và rất
thuận lợi cho việc tìm kiếm và trao đổi thông tin.
.III Tổng quan về thư viện số
.III.1. Thư viện số là gì?
Peter Noerr (1998) định nghĩa thư viện số là một thư viện mà “có tài nguyên được
lưu trữ trong hệ thống máy tính dưới một định dạng cho phép nó có thể được điều
chỉnh (ví dụ để cải thiện khả năng khai thác) và cấp phát (ví dụ như một tệp âm thanh
để nghe trên máy tính) theo những cách thức mà những phiên bản thông thường của
tài nguyên này không thể thực hiện được.”
Theo định nghĩa của Witten và BainBridge (2003) thì, thư viện số không thực sự
nghĩa là “một thư viện được số hóa... Thư viện số đề cập tới những cách thức mới để
làm việc với tri thức : bảo quản, sưu tập, tổ chức, nhân bản và truy cập – chứ không
phải là việc phá bỏ những tổ chức thư viện hiện có và đặt chúng lại với nhau trong
chiếc hộp điện tử.”
“Thư viện số là những tổ chức cung cấp những tài nguyên, và kèm theo đó là
những nhân viên chuyên biệt, để lựa chọn, định cấu trúc, cung cấp khả năng truy cập
mang tính trí tuệ, diễn dịch phân phối, bảo quản tính toàn vẹn, và đảm bảo tính bền
vững theo thời gian của những bộ sưu tập các tác phẩm số sao cho chúng luôn sẵn
sàng để một cộng đồng hoặc một nhóm cộng đồng được xác định trước có thể sử

dụng.”-Theo Liên hiệp thư viện số.
.III.2. Vai trò của thư viện số
Các thư viện số cung cấp
− Truy cập được cải tiến – máy tìm kiếm và các kết hợp thuật ngữ tự do ; các liên kết
siêu văn bản (hypertext linking).
− Mở rộng cộng đồng khai thác – vươn tới toàn cầu.
− Cải thiện khả năng khai thác và phân phát thông tin một cách kịp thời.
− Nâng cao sự bảo quản và lưu trữ .
− Tạo cảm hứng cho việc tạo ra những tri thức mới.
18