Bài giảng thị trường tài chính ( bùi ngọc toản) chương 4 phần 1 tổng quan về thị trường chứng khoán

Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường ĐH CN Tp.HCM

Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường ĐH CN Tp.HCM

Mail:

Mail:

DĐ: 0986 785 984

DĐ: 0986 785 984

Nội dung chính

Quá trình hình thành và phát triển của TTCK

 Quá trình hình thành và phát triển của TTCK;
Khái niệm, bản chất và cơ cấu của TTCK trong
nền kinh tế thị trường hiện đại;
Mục tiêu và nguyên nhân khách quan thành lập
TTCK Việt Nam;
Các điều kiện cần thiết cho sự hình thành TTCK;
Vai trò và chức năng của TTCK trong nền kinh tế
thị trường;
 Các hành vi tiêu cực của thị trường chứng khoán.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

 Giữa thế kỷ 15, đã có hình thức sơ khai của thị
trường chứng khoán.
 Năm 1453 diễn ra buổi họp đầu tiên với qui mô

lớn tại lữ quán của gia đình Vanber ở Bruges
(Bỉ), có bảng hiệu hình 3 túi da với một từ tiếng
Pháp “Bourse” – “ Mậu dịch trường”.
 Năm 1547, thành phố Bruges mất đi sự phồn
vinh, “Mậu dịch trường” bị sụp đổ  chuyển
sang thị trấn Antwerpen (Auvers) (Bỉ).
Bài giảng môn: Thị trường tài chính

3

Quá trình hình thành và phát triển của TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

4

Quá trình hình thành và phát triển của TTCK

 Vào cuối thế kỷ 16, Tây Ban Nha xâm chiếm
Antwerpen, mậu dịch trường Antwerpen sụp đổ.
 Đầu thế kỷ 17 (1608), TTCK Amsterdam được
thành lập. TTCK các nước lân cận tập trung tại
đây.
 1875 – 1913 là thời kỳ huy hoàng nhất của
TTCK thế giới.

 Ngày 29/10/1929, “ngày thứ 5 đen tối” mở đầu
cho cuộc khủng hoảng TTCK NewYork. Kéo
theo các TTCK Tây Âu, Bắc Âu, Nhật Bản cũng
khủng hoảng theo.

 Sau chiến tranh thế giới thứ II, các TTCK phục
hồi và phát triển mạnh trở lại.
 Năm 1987 cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra
 TTCK thế giới một lần nữa bị sụp đổ.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

5

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

6


Khái niệm chứng khoán

Quá trình hình thành và phát triển của TTCK

 Hai năm sau, TTCK thế giới lại đi vào ổn định.
 Tháng 7/1997, TTCK thế giới lại tiếp tục chao
đảo, bắt đầu từ cuộc khủng hoảng tài chính ở
Thái Lan.
 Đến cuối năm 1997, trên thế giới có trên 160 sở
giao dịch chứng khoán rải khắp các châu lục.
 Ngày 11/9/2001, trung tâm thương mại thế giới
bị sụp đổ , một lần nữa làm cho TTCK thế giới bị

ảnh hưởng.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

7

Khái niệm TTCK

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

8

 TTCK phản ánh các quan hệ trao đổi, mua
bán quyền sở hữu về tư liệu sản xuất và vốn
bằng tiền, tức là mua bán quyền sở hữu về
vốn.
 TTCK là hình thái phát triển cao của nền sản
xuất hàng hóa.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

9

Cơ cấu của TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

10

Cơ cấu của TTCK

 Căn cứ vào phương diện pháp lý của hình
thức tổ chức thị trường (Căn cứ vào phương
thức hoạt động của thị trường);
 Căn cứ vào tính chất phát hành hay quá trình
lưu hành của chứng khoán (Căn cứ vào sự
luân chuyển các nguồn vốn);
 Căn cứ vào phương thức giao dịch;
 Căn cứ vào đặc điểm các loại hàng hóa lưu
hành trên thị trường chứng khoán.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bản chất của TTCK

 TTCK là một bộ phận của thị trường vốn dài
hạn, thực hiện cơ chế chuyển vốn trực tiếp từ
nhà đầu tư sang nhà phát hành, qua đó thực
hiện chức năng của thị trường tài chính là
cung ứng nguồn vốn trung và dài hạn cho
nền kinh tế.

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

 Chứng khoán là chứng chỉ, bút toán ghi sổ (hoặc dữ
liệu điện tử), xác nhận các quyền và lợi ích hợp pháp của

người sở hữu chứng khoán đối với tài sản hoặc vốn của
tổ chức phát hành, gồm: trái phiếu, cổ phiếu, chứng chỉ
quỹ đầu tư và chứng khoán phái sinh.
Hoặc:
 Chứng khoán là các công cụ thể hiện quyền sở hữu trong
một công ty (cổ phiếu), quyền chủ nợ với một công ty,
một Chính phủ hay chính quyền địa phương (trái phiếu)
và các công cụ khác phát sinh trên cơ sở các công cụ đã
có (chứng khoán phái sinh).

Căn cứ vào phương diện pháp lý của hình
thức tổ chức thị trường (Căn cứ vào phương
thức hoạt động của thị trường):
 TTCK tập trung (hay còn gọi là Sở giao dịch
chứng khoán).
 TTCK phi tập trung (hay còn gọi là thị
trường OTC).

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

11

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

12


Cơ cấu của TTCK

Cơ cấu của TTCK

 TTCK tập trung (hay còn gọi là Sở giao dịch chứng
khoán):
 Tại SGDCK, các giao dịch được tập trung tại một địa
điểm, các lệnh được chuyển tới sở giao dịch và tham
gia vào quá trình ghép lệnh để hình thành nên phiên
giao dịch.
 Chỉ có các loại chứng khoán đủ tiêu chuẩn niêm yết
mới được giao dịch tại đây.

 TTCK phi tập trung (hay còn gọi là thị trường OTC):
 Thị trường OTC là thị trường phi tập trung, cùng với thị
trường tập trung tạo nên một thị trường chứng khoán hoàn
chỉnh.
 Thị trường OTC là một thị trường có tổ chức dành cho
những chứng khoán không niêm yết trên SGDCK.
 Thị trường OTC không có địa điểm giao dịch chính thức,
thay vào đó các nhà môi giới (công ty chứng khoán) kết nối
các giao dịch qua mạng máy tính diện rộng giữa các công ty
chứng khoán và trung tâm quản lý hệ thống.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

13

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Cơ cấu của TTCK

Cơ cấu của TTCK

Căn cứ vào tính chất phát hành hay quá
trình lưu hành của chứng khoán (Căn cứ
vào sự luân chuyển các nguồn vốn)
 TTCK sơ cấp
 TTCK thứ cấp

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

TTCK sơ cấp:
 Là thị trường mua bán các chứng khoán mới phát
hành. Trên thị trường này, vốn từ nhà đầu tư sẽ
được chuyển sang nhà phát hành thông qua việc nhà
đầu tư mua các chứng khoán mới phát hành.
 Thị trường sơ cấp là nơi duy nhất mà các chứng
khoán đem lại vốn cho người phát hành.
 Là thị trường tạo vốn cho đơn vị phát hành và đồng
thời cũng tạo ra hàng hóa cho thị trường giao dịch.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính

15

Cơ cấu của TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

16

Cơ cấu của TTCK

TTCK thứ cấp:
 Là nơi giao dịch các chứng khoán đã được
phát hành trên thị trường sơ cấp.
 Là thị trường chuyển nhượng quyền sở hữu
chứng khoán.
 Thị trường thứ cấp đảm bảo tính thanh khoản
cho các chứng khoán đã phát hành.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

14

Căn cứ vào phương thức giao dịch

 Thị trường giao ngay (Spot market)
 Thị trường tương lai (Future market)

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

17

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

18

Cơ cấu của TTCK

Cơ cấu của TTCK

Căn cứ vào phương thức giao dịch
Thị trường giao ngay




Còn gọi là thị trường thời
điểm, tức là thị trường thực
hiện việc giao dịch mua bán
chứng khoán theo giá thỏa
thuận của ngày giao dịch.
Việc thanh toán và giao hoán
sẽ diễn ra tiếp sau đó 2 ngày.

Thị trường tương lai


Là thị trường mua bán chứng
khoán theo một hợp đồng
định sẵn, giá cả được thỏa
thuận trong ngày giao dịch.



Việc thanh toán và giao hoán

sẽ diễn ra trong một kỳ hạn
nhất định trong tương lai.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

19

Cơ cấu của TTCK

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

20

Thị trường trái phiếu:
Là thị trường giao dịch và mua bán các loại
trái phiếu đã được phát hành, các loại trái
phiếu này bao gồm: trái phiếu công ty, trái
phiếu đô thị, trái phiếu Chính phủ, trái phiếu
chính quyền địa phương.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

21

Cơ cấu của TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

22

Mục tiêu thành lập TTCK Việt Nam

Thị trường các công cụ có nguồn gốc chứng
khoán:
Là thị trường phát hành và mua đi bán lại các
chứng từ tài chính khác như: quyền mua cổ
phiếu, chứng quyền, hợp đồng quyền chọn,
hợp đồng tương lai,…

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Cơ cấu của TTCK

Thị trường cổ phiếu:
Là thị trường giao dịch và mua bán các loại cổ
phiếu, bao gồm: cổ phiếu thường, cổ phiếu ưu
đãi.

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Căn cứ vào đặc điểm các loại hàng hóa lưu
hành trên thị trường chứng khoán:
 Thị trường cổ phiếu
 Thị trường trái phiếu

 Thị trường các công cụ có nguồn gốc chứng
khoán

 Nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn;
 Mở rộng nền tảng của quyền sở hữu của cải tài
chính;
 Tạo điều kiện cho nhiều người sử dụng vốn đầu tư,
đảm bảo sẵn sàng các nguồn vốn cho đầu tư dài hạn;
 Mở rộng các dịch vụ tài chính thông qua các định
chế tài chính;
 Tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút vốn đầu tư
nước ngoài và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư
nước ngoài.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính

23

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

24


Nguyên nhân khách quan thành lập TTCK
 Sự phân công lao động xã hội ngày càng cao theo
hướng chuyên môn hóa các ngành nghề  đòi hỏi các
yếu tố sản xuất, vốn giao lưu luân chuyển càng nhiều 
phải thành lập TTCK.
 Vì nền kinh tế thị trường  việc giao lưu, luân chuyển
các yếu tố sản xuất đó phải thông qua thị trường  phải
thành lập TTCK.

 Quá trình quốc tế hóa nền kinh tế ngày càng cao 
phải thành lập TTCK.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

26

Vai trò của TTCK trong nền kinh tế thị trường

 Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế;
 Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng;
 Tạo môi trường giúp Chính phủ thực hiện các
chính sách kinh tế vĩ mô.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

 Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán;
 Đánh giá hoạt động của các doanh nghiệp;
 Hỗ trợ và thúc đẩy các công ty cổ phần ra đời
và phát triển;
 Thu hút vốn đầu tư nước ngoài.

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

27

Các hành vi tiêu cực trên TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

28

Các hành vi tiêu cực trên TTCK

 Đầu cơ chứng khoán, lũng đoạn thị trường;
 Bán khống;
 Mua bán nội gián;
 Thông tin sai sự thật;
 Làm thiệt hại lợi ích người đầu tư.

 Đầu cơ chứng khoán:
Hành động có tính toán của những nhà đầu tư dự
đoán và phân tích được sự vận động nội tại của
quan hệ cung cầu, dám chấp nhận rủi ro, tích trữ
chứng khoán để tạo ra tình trạng khan hiếm
giả tạo, chờ giá lên và bán ra nhằm trục lợi

Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

 Yếu tố con người
 Yếu tố vật chất
 Yếu tố lưu thông tiền tệ ổn định
 Cơ sở pháp lý
 Điều kiện kỹ thuật

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

25

Chức năng của TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Các điều kiện cần thiết cho sự hình thành TTCK

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

29

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

30


Các hành vi tiêu cực trên TTCK

Các hành vi tiêu cực trên TTCK

 Bán khống:
Là thuật ngữ dùng để chỉ các nhà đầu tư bán chứng
khoán mà họ chưa có quyền sở hữu. Trong thực
tế, việc bán khống đem lại lợi nhuận rất cao nếu họ
tiên đoán đúng xu hướng của thị trường. Nhưng
đây là hành vi lũng đoạn thị trường nếu nó được
thực hiện bởi sự cấu kết của nhiều người. Mua bán
khống với số lượng lớn tạo ra cung cầu giả tạo về

chứng khoán gây ra khủng hoảng thị trường, tác
động xấu đến nền kinh tế.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

31

Các hành vi tiêu cực trên TTCK

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

32

Các hành vi tiêu cực trên TTCK

Thông tin sai sự thật:
 Là một hành vi thiếu đạo đức nhằm mục đích làm cho
giá cổ phiếu của công ty khác sụt giảm hoặc giá cổ
phiếu của công ty mình được tăng cao do việc phao tin
đồn thất thiệt có thể được hưởng lợi do việc mua với
giá thấp cổ phiếu của công ty khác sau đó sẽ chờ khi
thông tin được kiểm tra sẽ bán ra với giá cao hơn;
 Các công ty niêm yết cũng có thể vi phạm hành vi
thông tin sai sự thật nếu cung cấp thông tin cho thị
trường không cập nhật, không đầy đủ hoặc sai sự
thật.
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Mua bán nội gián:
Hành vi lợi dụng việc nắm giữ thông tin nội bộ
của doanh nghiệp để mua bán cổ phiếu cho
chính mình hoặc cho người khác một cách
không bình thường nhằm kiếm lợi nhuận.

Làm thiệt hại lợi ích người đầu tư:
Đối với công ty chứng khoán hoặc tổ chức đầu tư,
nghiêm cấm các hành vi sau nhằm bảo vệ lợi ích
nhà đầu tư:
Làm trái lệnh đặt mua, bán của nhà đầu tư;
Không cung cấp xác nhận giao dịch theo quy định;
Tự ý mua, bán chứng khoán trên tài khoản của
khách hàng hoặc mượn danh nghĩa khách hàng để
mua, bán chứng khoán;
…
Bài giảng môn: Thị trường tài chính

33

Câu hỏi ôn tập

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

34

Câu hỏi ôn tập

Câu 1: TTCK bắt đầu hình thành vào thời điểm nào?

Câu 2: “Ngày thứ 5 đen tối mở đầu cho cuộc khủng
hoảng TTCK NewYork. Kéo theo các TTCK Tây Âu,
Bắc Âu, Nhật Bản cũng khủng hoảng theo”, là ngày nào?
Câu 3: Thời kỳ huy hoàng nhất của TTCK là khoảng
thời gian nào?
Câu 4: Ở VN, phiên giao dịch đầu tiên của TTCK diễn
ra vào năm nào?
Câu 5: Phiên họp đầu tiên của TTCK diễn ra tại đâu?

Câu 6: Nêu đặc điểm và cấu trúc của TTCK?
Câu 7: Cuộc khủng hoảng tài chính ở Thái Lan đã
làm cho TTCK thế giới bị chao đảo diễn ra vào năm
nào?
Câu 8: Các yếu tố cần thiết cho sự hình thành
TTCK?
Câu 9: Bản chất của TTCK là gì?
Câu 10: Những mặt hạn chế của TTCK?

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

35

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

36

Câu hỏi ôn tập

Câu hỏi ôn tập

Câu 11: Nêu đặc điểm và phân biệt sự khác nhau của
TTCK sơ cấp và TTCK thứ cấp?
Câu 12: Nguyên tắc hoạt động cơ bản của TTCK là
gì?
Câu 13: Nguyên tắc hoạt động cơ bản của Sở giao
dịch là gì?
Câu 14: Phân biệt giữa thị trường giao ngay và thị
trường tương lai?
Câu 15: Thời gian thanh toán theo quy định T+3 là gì?
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Câu 16: Ngày chốt danh sách cổ đông là gì?
Câu 17: Ngày giao dịch không hưởng quyền là gì?
Câu 18: Công ty cổ phần A thông báo chi trả cổ tức
và ngày chốt danh sách cổ đông là ngày 23/7 (thứ 2).
Giả sử trong tháng 7 không có ngày nghỉ lễ, thời gian
thanh toán theo quy định hiện hành là T+3. Vậy một
nhà đầu tư muốn mua cổ phiếu A để được chi trả cổ
tức thì phải mua chậm nhất vào ngày nào?

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

37

Câu hỏi ôn tập

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

38

Kết thúc phần 1 – Chương 4!

Câu 19: Công ty cổ phần A thông báo chi trả cổ tức và
ngày chốt danh sách cổ đông là ngày 27/6/2012 (thứ 4).
Giả sử trong tháng 6 không có ngày nghỉ lễ, thời gian
thanh toán theo quy định hiện hành là T+3. Vậy ngày
giao dịch không hưởng quyền là ngày bao nhiêu?
Câu 20: Công ty cổ phần A thông báo chi trả cổ tức và
ngày chốt danh sách cổ đông là ngày 27/6/2012 (thứ 4).
Giả sử trong tháng 6 không có ngày nghỉ lễ, thời gian
thanh toán theo quy định hiện hành là T+2. Vậy ngày
giao dịch không hưởng quyền là ngày bao nhiêu?
Bài giảng môn: Thị trường tài chính
Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

Bài giảng môn: Thị trường tài chính

39

Giảng viên: Bùi Ngọc Toản

40