Bài giảng hóa sinh đại cương chương 10 ths phạm hồng hiếu

09/02/2014

Chương 10: MIỄN DỊCH
I. Định nghĩa
II. Tính miễn dịch bẩm sinh và thu được
III. Các kiểu đáp ứng miễn dịch thu được
IV. Các đặc điểm chính của đáp ứng miễn
dịch thu được (thích ứng)
V. Các thành phần tế bào của hệ thống miễn
dịch thu được
VI. Các giai đoạn của đáp ứng miễn dịch thu
được
ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

1

I. Định nghĩa
 Miễn dịch (immunity): là khả năng bảo vệ
của cơ thể chống lại những tác nhân gây
bệnh xâm nhập từ bên ngoài:
– Yếu tố truyền nhiễm như vi sinh vật,côn
trùng,kí sinh trùng
– Các protein lạ gây độc cho cơ thể

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

2

1


09/02/2014

I. Định nghĩa
 Miễn dịch học (immunus): là môn
học nghiên cứu về hệ thống miễn dịch
và các đáp ứng của hệ thống này trước
các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào
cơ thể

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

3

I. Định nghĩa
Hệ thống miễn dịch: là tập hợp các tế
bào, mô và các phân tử tham gia vào
quá trình đề kháng chống nhiễm trùng
 Đáp ứng miễn dịch: bao gồm sự
nhận biết tác nhân gây bệnh hoặc
những chất lạ,tiếp theo đó là những
phản ứng nhằm loại bỏ chúng ra khỏi
cơ thể


ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

4

2


09/02/2014

II. Tính miễn dịch bẩm sinh và
thu được
 Miễn dịch bẩm sinh (innate immunity) có
vai trò bảo vệ cơ thể ngay lập tức (ngay khi
mới sinh ra cũng như ngay khi nhiễm trùng
mới xảy ra) chống lại nhiễm trùng
Miễn dịch thích ứng (adaptive immunity)
hay miễn dịch thu được là trạng thái miễn
dịch xuất hiện chậm hơn và tham gia bảo vệ
cơ thể chống nhiễm trùng ở giai đoạn muộn
hơn nhưng hiệu quả hơn
ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

5

Các cơ chế căn bản của miễn dịch bẩm sinh và thích ứng

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

6

3


09/02/2014

III. Các kiểu đáp ứng miễn dịch
thu được
 Miễn dịch dịch thể (Humoral
Immunity)
 Miễn
dịch tế bào (Cellular
Immunity)

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

7

Miễn dịch dịch thể (Humoral Immunity)
cách miễn dịch do các tế bào miễn dịch
tiết kháng thể vào máu (kết hợp với các kháng
nguyên tương ứng)
 Có hiệu ứng tốt nhất trong việc chống lại sự

xâm nhập của vi khuẩn, virus
 Tác động trung gian qua các Protein (kháng
thể) hoặc globulin miễn dịch (ImmunglobulinIg) các kháng thể này do tế bào lymphocyte B
sản sinh do sự kích thích của helper T cell
Là

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

8

4


09/02/2014

Miễn dịch tế bào (Cellular Immunity)
Là sự chống lại các tế bào đã thâm
nhiễm virus, ký sinh trùng, các mô lạ
thông qua các tác động trung gian của
các tế bào lymphocyte

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

9

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

10

5


09/02/2014

IV. Các đặc điểm chính của đáp ứng
miễn dịch thu được (thích ứng)


Tính đặc hiệu



Trí nhớ



Tính chuyên biệt



Tính không phản ứng với các kháng
nguyên của cơ thể

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

11

Đặc điểm của các đáp ứng
miễn dịch thu được (thích ứng)


Tầm quan trọng đối với miễn dịch chống vi
sinh vật:




Khả năng nhận diện và đáp ứng với
nhiều loại vi sinh vật khác nhau
Các đáp ứng mạnh hơn đối với các
trường hợp tái phát hoặc nhiễm trùng
kéo dài

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

12

6

09/02/2014

Đặc điểm của các đáp ứng
miễn dịch thu được (thích ứng)


Tầm quan trọng đối với miễn dịch chống vi
sinh vật:




Các đáp ứng chống lại các vi sinh vật
khác nhau được tối ưu hoá để chống lại
các vi sinh vật đó
Ngăn cản các đáp ứng miễn dịch gây tổn
thương cho các tế bào và mô của cơ thể

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

13

Tính đặc hiệu và trí nhớ miễn dịch
của miễn dịch thu được (thích ứng)

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

14

7


09/02/2014

V. Các thành phần tế bào của hệ
thống miễn dịch thu được

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

15

MIỄN DỊCH TẾ BÀO

Các cơ quan lympho
trung ương
ThS. Phạm Hồng Hiếu

Các cơ quan lympho
ngoại biên
Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

16

8

09/02/2014

Dựa vào đặc điểm,chức năng có thể chia thành 4
nhóm:
– Nhóm lymphocyte: lymphocyte T, lymphocyte
B, tế bào NK (natural killer cells)
– Nhóm thực bào: mono/đại thực bào,tế bào
đuôi gai,bạch cầu hạt trung tính,bạch cầu ưa
acid
– Nhóm tế bào bỗ trợ: bạch cầu ưa base,dưỡng
bào,tiểu cầu
– Nhóm tế bào khác: tế bào nội mạch

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

17

LYMPHOCYTE B

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

18

9

09/02/2014

LYMPHOCYTE B

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

19

Kháng thể (Immunoglobulin)
–

Kháng thể do Kitasato tìm ra năm 1890 và
ông đã định nghĩa KT là globulin miễn
dịch (Immuno globulin ký hiệu là Ig)

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

20

10


09/02/2014

Kháng thể (Immunoglobulin)
–

Kháng thể là thành phần của sự bảo vệ thể
dịch luôn luôn có trong huyết thanh của động
vật và được tổng hợp nhiều khi gây miễn dịch
nhân tạo cũng như khi có bệnh truyền nhiễm.
Bản chất của KT là một nhóm globulin làm
nhiệm vụ thực hiện cơ chế " đáp ứng miễn
dịch "chức đó.
ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

21

Cấu trúc của kháng thể:


Các Immunoglobulin
và các khối cấu trúc
cơ bản của nó đều
bao gồm 2 chuỗi nhẹ
và 2 chuỗi nặng

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

22

11


09/02/2014

Cấu trúc của kháng thể:


Chuỗi nhẹ (Light chain) kí hiệu L có khoảng
214 acid amin



Chuỗi nhẹ có 2 dạng là K (Kappa) và λ
(lamda), có khối lượng khoảng 23 KD

ThS. Phạm Hồng Hiếu



Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

23

Chuỗi nặng ( Heavy chain) kí hiệu H có khoảng 446 acid
amin, có khối lượng khoảng 75 KD. Chuỗi nặng có 5 loại:
–

M (Muy) có kháng thể IgM

–

G (Gamma) có kháng thể IgG

–

D (Delta) có kháng thể Ig D

–

E (Espilon) có kháng thể Ig E

–

A (Alpha) có kháng thể Ig A

–

Chúng khác nhau bởi các
dạng chuỗi nặng tương ứng
là α, δ, ε, γ và µ…

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

24

12

09/02/2014

Cấu trúc của phân tử Immunoglobulin (theo
Dr Landry)

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

25

Chức năng của kháng thể
–

IgM có nhiều trong máu, có
hiệu ứng nhất đối với việc
chống lại sự xâm nhập của
các vsv. Đó là một Ig được
tiết ra đầu tiên trong đáp
ứng với một kháng nguyên;
nó được tạo ra sau 2 đến 3
ngày khi cơ thể chạm trán
lần đầu tiên với kháng
nguyên.
ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

26

13


09/02/2014

–

IgG là Ig phổ biến nhất,
phân phối đồng đều trong
máu và trong các dịch kẽ.
Chỉ nó mới qua được nhau
thai
(qua
Receptor
mediated endocytosis) vì
thế nó cung cấp tính miễn
dịch cho phôi

–

Được tạo ra sau 2 đến 3
ngày khi IgM xuất hiện lần
đầu tiên
ThS. Phạm Hồng Hiếu

–

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

27

IgA có nhiều trong đường tiêu hoá và trong các chất
tiết như nước bọt, mồ hôi, nước mắt. Là một kháng
thể chủ yếu của sữa và sữa đầu. Vì thế nó giúp cho
trẻ sơ sinh chống lại các pathogen xâm nhập bằng
đường ruột

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

28

14


09/02/2014

–

IgA chống lại sự xâm
nhập
của
các
Pathogen bằng cách
gắn với các vị trí kháng
nguyên của chúng do
vậy khoá chặt các quá

trình gắn với bề mặt
ngoại biên

ThS. Phạm Hồng Hiếu

–

–

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

29

IgE thường có mặt trong máu với nồng độ
thấp, nó có tác dụng chống lại ký sinh
trùng và có liên quan đến các phản ứng dị
ứng
IgD cũng có mặt trong máu với liều lượng
thấp, chức năng của Ig này chưa rõ

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

30

15


09/02/2014

Kháng thể
đơn dòng

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

31

VI. Các giai đoạn của đáp ứng
miễn dịch thu được


Các đáp ứng miễn dịch bao gồm chuỗi các
pha kế tiếp nhau từ nhận diện kháng
nguyên, hoạt hoá các tế bào lympho, loại
bỏ kháng nguyên, thoái trào, và trí nhớ
miễn dịch



Mỗi pha tương ứng với những phản ứng
đặc trưng của các tế bào lympho và các
thành phần khác của hệ thống miễn dịch

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

32

16


09/02/2014

ThS. Phạm Hồng Hiếu

–

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

33

Trong pha nhận diện kháng nguyên, các tế
bào lympho đặc hiệu kháng nguyên nhưng
chưa từng tiếp xúc với kháng nguyên sẽ
khu trú và nhận diện các kháng nguyên
của vi sinh vật

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

34

17

09/02/2014

ThS. Phạm Hồng Hiếu

Hóa Sinh Đại Cương – Chương 10

35

18