Đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay, vấn đề và giải pháp

Vlf'.N KHOA HOC XA HOI \ Iill NAM

K^T QUA NGHIEN CtfU D f TAI
_________ ____
a,

»

«

9

DAO DlfC XA HOI 0 NlfflC TA HIEN NAY
-

m

■

VAN DE VA GIAIPHAP
Bao cao tom tat va kien nghi

Chu nhiem de tai

GS. VS. Nguyin Duy Quy

H a N o i, thang 12-2004


CAC THANH VIEN THAM GIA

TAI

1. GS. VS. Nguy6n Duy Quy (chu nhidm d l tai)
2. GS. N guyin Dutc Bmh
3. GS. Vu KhiSu
4. Ba Nguyin Thi Binh, nguyen Pho Chu tich nircfc Cong hoa xa h6i
chu nghla Viet Nam
5. GS. TS. N guyln Trong Chu^n
6. GS. TS. Hoang Chi Bao
7. GS. TS. Tr&i Van Bmh
8. GS. TS. N guyin Van Huyen
9. PGS. TS. Dang Canh Khanh
10.

PGS. TS. L6 Quy Du;c

11.

TS. Tr&n Thi Thanh Thanh

12.

PGS. TS. Nguyin Van Phuc

13.

PGS. TS. Ho SI Quy

14.

TS. Pham Van Vang


MUC LUC
Trang
Mor dau

1
Phan thu: nhat
Nhftng van de chung ve dao dtic xa hoi

10

I. Dao dure xa h6i - n6i lo chung cua toan nhan loai

10

II. Dao dure va phap tri d Viet Nam

11

TIT. Dao dtic xa hoi dudri tac dong va anh htfcmg cua kinh te va
chmh tri 6 nu6c ta hien nay

17

Ph£n thu: hai
Doi song dao dure xa hoi ta hien nay

20

I. Dao dure cua can b6, dang vien va cong churc

20

II. Dao dure trong lao dong va giao tiep

22

III. Dao dure trong gia dinh

25

IV. Dao dire cua thanh nien

27

Phan thu: ba
Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dure
xa hoi, phiromg hiring va giai phap xay dimg dao dure xa
hoi or ta hien nay
I. Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao du:c
trong xa h6i

30

30

A. Thuc trang
B. Nguyen nhan

II. Phirong hudmg va giai phap xay dung dao dtic xa hoi or nudrc
ta hi6n nay
A. Ve cac phuong hudmg

42
45
^

B. Ve cac giai phap
III. K€t luan

55

IV. Mot so kien nghi

56


m

6 dau

I - TINH CAP THlffr
Dao dvtc xd hoi d nude ta hien nay dang suy thoai nghiem
trong, dang tr& thanh tinh huong co van de trong phdt trien can
phdi dua ra l&i cdnh bdo va khan truang nghien cim cac bien phap
giai quyet
1. Chung ta tien hanh c6ng cu6c doi mcti da g&n 2 thap ky, trong
do da gdn mot thap ky di vao kinh te thi trucmg dinh hucmg XHCN va
hien nay dang md rong hop tac song phuong va da phuong, dang chu

dong hoi nhap kinh te quoc te trong b6l canh toan cau hoa va kinh te
tri thurc.
Kinh te thi trucmg v6i mat rich cue cua no da lam cho xa h6i trcr
nen nang d6ng, phat trien. No thuc sir la mot luc day quan trong doi
v6i dan chu va dan chu hoa. Xa h6i Viet Nam sau m6t thap ky d6i m6i
(1986-1996) da ra khoi su tri tr6, khung hoang, da tao duoc ti^n d^ cho
phat trien.
Xa h6i Viet Nam da khong nhung thich irng v6i co ch^ thi trucmg
ma con dang timg bu6c hinh thanh the che kinh te thi trucrng, xay drnig
nen kinh te thi trucmg dinh huefng XHCN. Do la dieu hop vofi le tu
nhien cua phat trien, phu hop v6i xu the phat trien cua xa h6i hi6n dai.
Thanh tmi tang trudng kinh te va phat trien xa hOi la dieu c&n
duoc khang dinh. Can bo, dang vien va nhan dan da co bu6c trucmg
thanh trong nen kinh te thi trudng. Nang luc ca nhan va nang luc xa
h6i duoc de cao va dang tiep tuc duoc trau d6i, ren luyen de thich ting,
t6n tai, phat trien trong boi canh mdri, thdi cudc m6i, yeu cau m6i.
2. Song mat trai cua kinh te thi trucmg da tham nhap rat manh,
ngay cang manh va se con tiep tuc gay gat hon ntra trong nhung thap
ky t6i.
Nhung mat trai nay da cham duoc nhan thtic, cham phat hien,
cham xir ly. Hieu biet phien dien ve kinh te thi trucmg, trong do dieu
dang noi la kinh te thi trudng TBCN, dao dure va loi song tu san da
khong duoc nghien curu day du, khong thay het nhung anh hucmg, tac
dong tiSu cue cua no vao nu6c ta khi m a cira va hoi nhap... da dan tori
1


su xem nhe, coi thudng nhung dam bao dao d\xc va van hoa noi chung
doi v6i xa hoi khi budc vao kinh te thi trucmg.
Nhung yeii kem trong quan ly kinh te va xa hoi, viec bu6ng long

ki£m tra, kiem soat, giam sat cac hoat d6ng san xu&'t - kinh doanh, cac
lmh vuc cua c6ng tac to chitc va can bo, k£ ca Dang va Nha nude...
da tao nen nhung ke ha cho mat trai cua kinh te thi trudng tham nhap
va lung doan vao moi lmh vuc ddi s6ng xa h6i, ke ca trong chmh tri.
Phap luat lai khong d&y du, d6ng b6, kem hiSu luc va hi6u qua
vdi khong ft nhung bieu hien cua su nhu nhuoc, su yeu kem cua nhung
t6 churc, co quan co trong trach thi hanh, bao ve phap luat, su hu hong,
thoai hoa cua mot bo phan can b6, dang vien, c6ng churc, co chu:c co
quy^n. Xir ly theo phap luat kh6ng nghiem minh. Nguyen tic moi
ngucri binh ding trucrc phap luat khong duoc thuc hien d&y du. Tinh
trang do chang nhung lam suy yeu th i che, quyen dan chu cua moi
ngudi dan va nguyen tac c6ng bang xa h6i bi vi pham, ma con tao ra
manh da't dung duong cho nhung hanh vi phan dao dure, nhurng cai ac,
cai xa'u, cai gia, phi nhan tmh ton tai va phat trien. M6i trudng dao due
va nhan van xa hoi bi de doa nghi6m trong.
3.
Giao due dao due, van hoa dao dure, nhat Id giao due truyen
thong (bao gom truyen thong lich su dan tOc, truyen thong cach mang,
truyen thong va ban sdc van hoa tinh than, dao dure...) bi xem nhe,
tham chi da co luc bi bo trong. D6ng tien len ngoi, loi song vu lcfi, vi
ky, thuc dung, ton thd cac gia tri vat cha't, cac ti6n nghi tieu dung va
hudng lac, su tr6i day cua chu nghTa ca nhan cue doan... da Ian at va
lam xoi mdn cac gia tri tinh thin, lam huy hoai dao dure, nhan each.
Hau qua nay la do su xem nhe giao due dao dure va giao due truyen
thong gay nen ma gid day xa hoi dang phai hurng chiu, phai tra gia dat.
Phat trien co nguy ca bien thanh phan phat trien bdi su coi
thudng dao dure va cac gia tri nen tang cua dao dure xa hoi khi di vao
kinh te thi trudng.
Tinh trang thucmg mai hoa trong lmh vuc giao due, y te den mure
nghiSm trong va gay ra nhung hau qua tai hai. Dao dUc cua ngudi

thay giao va ngu&i thay thuoc bi xam pham, lam van due, hoen o
cac quan he con ngudi, lam tha hoa nghiem trong con ngudi, dao
dticc va nhan cach.

2


Thucmg mai hoa con tham nhap vao cac lmh vuc khac cua ddi
sdng tinh thin: bao chi, van hoc nghe thuat, sang tac bieu di6n, cam
thu va thudng thuc cac gia tri van hoa.
Hoat dong nghien ctiu va quan ly khoa hoc, cac quan he xa h6i
trong ddi song cua gidi tri thtic cung co khong it nhung bieu hien thieu
lanh manh, xa la vdi cac chudn muc van hoa, xa la vdi dao dure va nhan
cach khoa hoc cua nhung ngudi tri thuc chan chinh vdi truyen thong
trong dao ly va chan ly.
Co ch£ “xin - cho” tit kinh te va quan ly kinh t€ cung nhu quan ly
nha nude noi chung khong duoc ngan chan, xoa bo da gay tac hai
khon ludng, khong chi gay t6n that trong kinh te, d£y quan lieu - tham
nhung von da la “qudc nan” va “trong b6nh” tCr bao lau nay tdi ch6 gay
gat va trim trong hon ma con lam bien dang cac quan h6 dao dure,
xuy£n tac phuong thirc danh gia gia tri, lam 16ch lac cac dinh hudng
gia tri, cach ting xti cua con ngudi.
Mat mat tien cua vat chat la to ldn; mat mat ve dao dtic, ve cac
gia tri tinh th£n con ldn hon, nha't la su xuat hifn nguy co khung hoang
tinh than, mat phuong hudng lua chon gia tri - mem tin va loi song d
th£ h6 tre. Ho dang ldn len, dang vao ddi va chudn bi vao ddi (thanh
thi£u nien) ma khong biet tlm nhung di&n tua tinh than, tu tudng,
nhung chu^n muc dao dtic va loi song d dau, vdi nhung tarn guong nao
de noi theo.
Thoi dao dtic gia vdi nhung bieu hien cua no trong loi song, noi

khong di doi vdi lam & khong it nhung ngudi ldn trong gia dinh, nha
trudng, co quan, cong sd va d ngoai xa hoi da gay ra nhung phan cam
nang ne ddi vdi ldp tre, lam cho ho ma't niem tin, ma't phuong hudng
trong cudc sdng.
4.
Dang ta trong cac Nghi quyet Dai h6i da tting nhan manh,
phai giu vung dinh hudng XHCN trong ddi mdi, da canh bao nhung
nguy co va thach thtic ddi vdi nude ta trong phat trien. Trong nhung
nguy co do khong chi co nguy co tut hau va lac hau, quan lieu tham
nhung ma con co nguy co chech hudng XHCN va diin bien hoa binh.
Quan lieu, tham nhung da khong difng lai d nguy co ma dang trd
thanh m6t hien trang thuc te, pho bien, nghiem trong. Vdi mtic do
“quoc nan” va “trong benh”, quan lieu - tham nhung da trd thanh mot
tinh hudng chinh tri xd hoi, thach thtic su mat, cdn cua che do.
3


Dao dire xa hdi suy thoai vdi nhung tieu cue, te nan, tdi pham;
nhung hi6n tucmg nay khdng chi gia tang ma con tr&m trong ve miic do
va hau qua. Doi tuong gay toi ac khong chi la nhung ke du thu du
thuc, dam thue chem mudn, hanh xir theo kieu luat rittig va xa hoi den
ma con la nhung ke da tifng duoc hoc hanh, duoc dao tao, co hoc van
va van bang cao, dang hanh nghe c6ng churc va co churc vu trong co
quan nha nude. Doi tuong bi hai khong chi la dan thucmg ma con la
cac cdng clitic co chirc vu cao ngay trong co quan kinh te, phap luat
trong yeu d thu d6 Ha Noi. Nhung thu doan gay tdi ac lai het sire da
man, tan bao, dam ban nang thu tinh.
Hi6n trang dao dure suy thoai gay nhurc nhoi cho xa hdi, lam cho
long dan khdng y£n, xa hdi ti6m in nhung mat 6n dinh. An ninh xa
hdi va an toan cuoc sdng bi de doa.

Nhung bilu hi6n do churng to rang, dii da ra khoi lam phat va
khung hoang kinh te ttr nam 1996, nhung gic/ day ducmg nhu chung ta
lai dang roi vao mot trang thai khung hoang mod ve mat dao diic, tinh
thdn xa hoi, tur nhung do vo, phan ra trong gia dinh (ly hon va ly than,
xung dot th£ he) den nhung giam sut nghiem trong vai tro va y nghia
cua dao du;c trong quan h6 con ngudi 6 cac co quan, cong scr, trong
Dang, chinh quyen, cac to chirc doan the cua h6 thong chinh tri.
Phai chang dang co su chenh hudng XHCN ve dao du;c va van
hoa phai chang chung ta dang ba't luc, kh6ng kiem soat duoc cac hi6n
trang va tinh hudng dao dure hien nay trong xa h6i?
5.
Lanh dao Dang d tat ca cac cap cung chua thay het, chua
ludng het su nghiem trong va hau qua kh6n ludng cua tinh trang suy
thoai dao dure xa h6i.
Day thuc su la mot hilm hoa ddi vdi xa h6i hien nay ma cung la

hiem hoa ddi vdi cac the h6 trong tuong lai, ddi vdi su phat trien lau
b6n cua xa h6i ta mai sau.
Tinh hudng dao dure xa hoi nhu vay, khong th i khong ddi hoi
chung ta phai suy nghl nghi&m tuc va danh gia vdi tinh than phe phan
thuc su cfiu thi ve tinh hinh dao dtic trong Dang, trong dpi ngu can
bo dang vien va cong chtic nha nud’c va dao dtic xa hoi noi chung,
nhat la khi Dang da & vao vi the Dang cam quyen. Da den luc phai
nghien curu, danh gia va tim kiem nhung giai phap ve tinh hudng dao
dure. Da den luc phai chan chinh dao dure xa h6i, khong phai chi bang
4


giao due ma phai bang stfc manh cua t6 chirc quan ly cua Nha nude,
dac biet la nhieng dinh hudng dao dtic trong su lanh dao cua Dang

doi vdi xd hdi.
M6t Nghi quyet cua Dang cho van d l nay da trcr n6n c&n thiet,
btic xuc.
Nghien ctiu d l dua lai nhting luan chung khoa hoc va de xu£t cac
giai phap nham giai quyet nhung van d£ c£p bach cua dao dure xa hoi 6
nude ta, kien nghi vdi lanh dao Dang sdm ra mot nghi quyet ve dao
dure xa hoi - do la vi6c lam c&n thiet va cap bach hien nay.
II - MUC TlfcU VA NHlfeM VU NGHlfcN CUU
1. M uc tieu
Nghien ctiu
tai nay nham danh gia dung thuc trang dao dtic xa
hoi ta hien nay, tren co so do kien nghi vdi Dang va Nha nude thuc
hi6n nhung giai phap co ban va cap bach de khac phuc tinh trang suy
thoai cua dao dtic xa h6i va xay dung n£n dao dtic m6i XHCN 6 nu6c
ta.
2. Nhiem vu
D l thuc hien muc tieu neu tren, de tai tap trung giai quyet nhung
nhiem vu sau day:
2.1. Lam ro thuc trang dao dtic xa h6i ta hien nay du6i anh
hudng va tac dong cua kinh te thi trucmg, cua xa hoi trong thcri ky qua
do dang d6i mcfi va h6i nhap quoc te.
2.2. Phan tfch nhung nguyen nhan dan tori tinh trang suy thoai
dao dtic xa hoi, xu hudng bien doi va nhung van de dang dat ra cua ddi
song dao dtic a nude ta.
2.3. D6 xuzft nhung giai phap khac phuc su suy thoai dao dtic xa
h6i va xay dung dao dtic XHCN d nude ta.
2.4. Ki6'n nghi vdi Dang va Nha nude ve viec giao due va thuc
hanh dao dtic theo tu tuong dao dtic cach mang cua Ho Chi Minh,
dac biet trong can bo dang vien cua Dang, trong doi ngu can bo,
cong chtic Nha nude va trong the he tre b nude ta.

III - PHUONG PHAP NGHIEN CUlJ

5


Do tmh chat cua de tai nay la m6t de tai nghien cun tong ket
thuc tiin nham phdt hien nhung van de bite xuc nhat va tim kiem
cac giai phap thiet thuc nhat de chan chinh tinh trang dao dtic hien
dang suy thoai nghiem trong va xay dung dao dtic XHCN d nude ta
nen qua trinh trien khai de tai can dac biet luu y cac van de sau day
thudc phuong phap tiep can, phuong phap nghien ctiu va phuong
phap trinh bay :
1. TiSp can:
- Tu" thuc tiin dao dtic xd hoi dang diin ra hien nay dudi tac
dong cua cac nhan 16: kinh te, chmh tri, van hoa va xa hoi d trong
nude cung nhung anh huong tvr ben ngoai vao ddi song dao dure d nude
ta.
- Tti nhung mau thudn va nghich ly trong phat trien kinh te - xa
hoi da anh hudng true tiep tdi dao due va ddi s6ng dao dtic xa hoi ta
hi6n nay.
- Til truyen thong va ban sac van hoa dao dtic cua dan toe
duoc ket tinh vd phdt trien t&i dinh cao trong dao dtic, loi song,
nhan cach Ho ChiM inh.
- Tir xu hudng bien doi cua dao dtic vd vai trd cua dao dtic
trong su phdt trien cua xd hoi hien dai, trong boi canh toan c&u hoa
va kinh te tri thirc.
- Lua chon 4 hudng tiep can tren day phu hop vdi quan diem he
thong, thuc tiin vd phdt trien nham lam sang to nhung gia thiet khoa
hoc duoc coi la diem tua ly luan vd phuong phap ludn nghien ctiu
cua de tai.

Nhung gia thiit do la:
* Nhom gia thiet thti nhat: Dao dtic la mot dong luc cua phdt
trien.
- Dong luc phat trien cua xa h6i, dac biet la phat trien bin vung
kh6ng chi la kinh t£ ma con la dao dtic va van hoa dao dtic.
- De xa h6i roi vao tinh trang suy thoai dao dtic la tu danh mat
mot nguon von xd hoi cuc ky quan trong ddi vdi phat trien.
Su suy thoai dao dtic dong thdi la su tha hoa cua con ngudi va
cac quan he con ngudi. No tiem £n stic manh pha hoai kinh te va lam
6


d6 vd ca che d6 chinh tri. Muc tieu phat trien bi chech hudmg, bi bien
dang thanh phan phat trien.
* Nhom gid thiet thii: hai: Dam bdo dao dtic cua kinh te thi
trudng.
- Di vao kinh te thi trucmg can phai dac biet chu trong tori phap
luat va dao dtic.
Do la hai nhan to bao dam cho xa hoi phat trien ma khong danh
mat nhan tinh.
No co the lam giam thieu tai mtic thap nhat nhung t6n thuang xa
hdi do tac ddng mat trai cua kinh te thi trucmg gay ra.
- Phap luat phai trd thanh tinh quy dinh va cdng cu kiem soat su
giau co va hanh vi ca nhan.
Dao dtic phai duac xem la mot thudc do khong the thieu trong
hoat ddng san xujft - kinh doanh, la nguyen tac vd chuan muc chi
phdi con ngudi trong hanh vi, hoat dong, loi song hang ngay.
- Di vao kinh te thi trudng ma phap luat, ky cuang bi bu6ng long,
dao dtic bi xem nhe va coi thudng thi xa hoi tat phai hting chiu nhung
hau qua tai hai cua mot chu nghia tu ban hoang da, tan bao vd phi

nhan.
* Nhom gid thiet thti ba: Xay dung xd hoi hien dai vdi dao dtic
vd van hoa cao.
- Xa hoi cang phat trien tdi trinh do van minh va hien dai thi vai
trd cua dao dure cang noi bat, cang dugc d l cao. Su giau co v£ cua cai
vat chat do tang trudng kinh te dem lai, su tien bo cua khoa hoc- ky
thuat va cong nghe phai di lien vdi su hoan thien cua ddi sdng dao dtic
va tinh th&n cua ca nhan va cong d6ng.
- Quan ly xa hoi bang phap luat va theo phap luat la m6t ddi hoi
ta't yeu nhung chua du. Xa hoi hi6n dai dong thdi phai la mdt xa hoi
dao dtic, van minh va van hoa. Do Id mot xd hoi van hoa cao, trong
do noi bat vai trd va tac dung cua van hoa dao dtic trong viec to chtic
ddi sdng xa hoi va hudng dan hanh vi, loi sdng cua tting ca nhan.
- Xa hoi hien dai khong choi bo truyen thong. No ti€Tp bien va
phat trien tit truyen thong. Nhung tinh hoa, ban sac cua truyen thdng,
nhat la truyen thdng dao dtic va van hoa phai duac lam sdng dong
7


trong xa hdi hien dai. Theo do, doi vdfi Viet Nam, cac the h6 ngudi
Vi6t Nam co trong hanh trang cua minh mot di san vo gia la van hoa
dan t6c duac ket tinh d van hoa dao dtic, d dao dtic - nhan cach - loi
s6ng H6 Chi Minh.
Giao due dao dtic va thuc hanh van hoa dao dtic ay, theo guong
sang H6 Chi Minh la tinh hudfng dich thuc tiin ma chien luac con
ngudi, chien luac van hoa cua nudfc ta can dat tdfi.
2. Nghien cthi:
Vdfi quan ni6m ve hudfng tiep can va he gid thiet khoa hoc neu
tren, d i tai da ap dung m6t so phuong phap nghien ctiu cu th i de dat
tori muc ti6u nhu sau:

- Phuong phap lich sir va I6gic.
- Phuong phap khao sat thuc tiin.
- Phuong phap phan tich so sanh, tong hcrp va khai quat hoa.
- Phuong phap chuyen gia, chuyen nganh va lien nganh.
3. Trinh bay:
- Trinh bay ket qua nghien ctiu trong hinh thtic mot cong trinh
khoa hoc, nhom tac gia true tiep nghiSn ctiu va bien soan cong trinh
nay se khong trinh bay ly thuyet dao dice hoc md di th in g vao thuc
tiin dao dtic xd hoi, phan tich vd danh gid no tren binh dien triet
hoc xd hoi.
- Cong trinh se co gang tdfi mtic cao nhat theo kha nang va trinh
do cua cac tac gia su k£t hap chat che giua ly luan vdfi thuc tiin, theo
phuong hudfng ly luan hoa thuc tiin va thuc tiin hoa ly luan.
- Viec trinh bay se tap trung phan tich, danh gia thuc trang, de
xuat cac giai phap va cac khuyen nghi.
IV - N 0I DUNG NGHIEN CUtJ VA K£'T QUA C6NG TRINH
Ngoai phan mdf dau, ket luan, bao cao duoc ket cau thanh 3
pMn chinh nhu sau:
Mof dau
Ph£n thur nhat
Nhumg van de chung ve dao dtic xa hoi
8


1. Dao dure xa h6i - n6i lo chung cua toan nhan loai

2. Dure tri va phap tri d Viet Nam
3. Dao dtic xa hoi dudi tac d6ng va anh hudng cua kinh te va
chmh tri d nude ta hien nay
Phan thti hai

Ddi song dao dure xa hoi ta hien nay
1. Dao dure cua can b6, dang vi6n va c6ng chtic
2. Dao dure trong lao ddng va giao tiep
3. Dao dtic trong gia dinh
4. Dao dtic cua thanh nien
Phan thur ba
Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dire xa hoi,
phuong hudng va giai phap xay dung dao dure xa hoi d ta hien nay
1. Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dtic
trong xa hoi
A. Thuc trang
B. Nguyen nhan
2. Phuong hudng va giai phap xay dung dao dtic xa hoi d nude ta
hidn nay
A. V i cac phuong hudng
B. Ve cac giai phap
3. K it luan
4. Mot so kien nghi

9


Phan thur nhat

NHLfNG VAN D E CHUNG VE DAO DlTC XA HOI
I. DAO DtfC XA H 0I - n 6 i LO CHUNG CUA TOAN NHAN LOAI
Chung ta da titng nghi ring nhan loai ngay nay vdi nhung phat
minh ky dieu cua tri tue, vdi nhtfng tiem nang vo tan cua thien nhi£n
va con ngudi, se cung nhau xay dung m6t cu6c sdng thuc su phon vinh
va hanh phuc. Chung ta cung tfrng nghi rang, dting d dinh cao cua then

dai, con ngudi ngay nay se gat di moi su thap kem trong suy nghi va
hanh dong, se cung nhau dat tdfi nhung ph&n cha't dao du:c tot dep nhat
cua con ngudi. Tiec rang, su that da khong di6n ra nhu chung ta mong
mudn: the gidri con day ray nhung su bat cong. Hang ty ngudi con
song trong ngheo kho, doi ret, trong khi moi thanh tuu cua nhan loai
tap trung vao nhung t&ng ldp co doc quyen va nhung cudng quoc cung
vdi cua cai vat chat, tinh than, khoa hoc ky thuat, vu khi hien dai nhat
d ! huy diet cu6c song con ngudi.
Sdng co dao dtic trong tinh thuong yeu, cha'm dtit moi dau kho va
dem lai niem vui cho moi ngudi von la muc tieu cao ca tur bao ddi cua
nhan loai. Nhung vi sao muc tieu ay khong thuc hien duoc? Khong
cham dut duac nhung thanh kien, nhung han thii dang gay ra nhung
cu6c xung ddt dim mau gitia dan toe vdi dan t6c, giua tdn giao vdi ton
giao? Thanh niSn la hinh anh cua tuong lai, la hy vong cua hi6n tai,
nhung vi sao M u khap the gidi da nay sinh ngay mot nhieu nhung hien
tuong v6 dao dire, sdng hu hong, khong niem tin, khdng ly tuong, chay
theo nhung hudng lac vat chat, nhieu ngudi di vao con dudng nghien
hut, lira dao, tr6m cudp, huy hoai ban than minh, dam nat moi gia tri
dao dure cua dan t6c va nhan loai? Gia dinh vdn la n ln tang cua xa hoi,
la vudn uom de vun trong nhung cong dan co due, co tai. Song, ngay
nay, d khap moi noi, gia dinh deu dung trudc nguy co tan ra, k ! ca
quan he tinh cam vo chong, cha me va con cai bi ran nut, do vo. Tinh
trang nay la m^m mong cua cuoc sdng khong tinh nghla, cua thai do
thd o ddi vdi moi ngudi, da biet bao ngudi gia phai sdng c6 don, thieu
su cham soc cua con cai; thu&n phong my tuc cung nhu chuan muc dao
dtic trong gia dinh da dan dan mat di. Mot bite tranh dm dam neu
khdng noi la den toi ve su suy thoai dao dice dang diin ra tren todn
the gidi. Day la ndi lo chung cua todn nhan loai. Nhieu nha nghiSn
10

cun neu len rat nhieu quan diem khac nhau, phan tich nguyen nhan
suy thoai dao du:c va kien nghi nhung giai phap de khac phuc van de
nay. Co nhung quan diem coi su suy thoai dao dtic la m6t ta't yeu
khong th i ctiu van. Co quan diem muon khac phuc tinh hinh tren phai
kh6i phuc van hoa va dao dtic phuong Tay. Co quan diem muon trd ve
truyen thdng cua phuong Dong. Chung ta co the tim hilu kinh nghiem
truyln thdng cua m6t so nude Chau A nhlt la cac nude “con rong”
(nhu Nhat Ban, Han Quoc, Xingapo). Tren co sd do, co the rut ra bai
hoc trong qua trinh duy tri va phat trien nen dao dtic cach mang theo
tinh thin cua H6 Chi Minh tao thanh stic manh cho dan toe ta trong
thdi dai dly thir thach cua the ky XXI nay. Viet Nam dang dung tritac
su thach thtic cua chieu hudng suy thoai ve dao dtic. Chting ta khong
th i dong tinh vdi tat ca nhung quan dilm va giai phap neu tren. Suy
thoai dao dtic la tat yeu doi vdi giai cap tu san nhung chi la mot hi6n
tuong tam thori d nhan dan lao dong. Khdng th i co su phuc hoi dao dtic
phuong Tay hien nay. Chinh su suy thoai dao dtic dang lam ru6ng nat
nen van minh phuong Tay, tao dieu kien cho su ra dcri mot nen van
minh mdi, tra lai danh du cho nen van minh truefe day cua phuong
Tay. Nen van minh nay da co nhung thdi ky rue ro, ke thiira va phat
triln nhung truyen thong tot dep tti xua cua phuong Tay. Nhieu nude d
phuong Dong nhu Nhat Ban, Han Quoc, Singapo, Trung Quoc da noi
rat nhieu ve vai trd cua Nho giao ddi vdi su phat triln nhanh chong cua
dat nude ho trong nhung thap ky gin day. Viet Nam cung co khd
nang phdt trien nhu cac nude ay tren ca sd khai thac vd phdt huy
nhitng mat tich cuc cua Nho giao vdi tinh than chu dong vd sang
tao cua chung ta.
II. DAO DLTC VA PHAP TRI 6 VIET NAM
1.

Nhin lai van de dtic tri va phap tri trong xa hoi phuong

Dong
Trong viec quan ly dat nude va dam bao trat tu an ninh trong xa
hoi, van d l dat ra la nen dung phap tri hay dtic tri? Van de nay dat ra d
phuong D6ng, chu yeu la Trung Quoc, Viet Nam, Trieu Tien, Nhat
Ban. Do la nhung noi ma quan dilm dtic tri va phap tri tting chdng ddi
nhau. Gidi elm quyen trong lich sir cac nude nay co ltic nang ve phap
tri, co ltic nang ve dtic tri, co ltic ket hop ca 2 bien phap cai tri ay.

11


Nho giao chu truang dtic tri, nghia la lay dao dtic ran de con
ngudi vd tic do on dinh xd hdi, nang cao ddi song tinh than vd vat
chat cua nhan dan. Nho giao thucmg coi dtic tri la Vucmg dao, coi
phap tri la Ba dao. Vuang dao la dung chinh giao, Ba dao la dung hinh
phap (dung luat phap de cai tri). Cac dng Vua theo phap tri khong phai
la nhung ngudi co tai dtic hon ngudi, nhung ho biet dung ngudi va co
nhung chinh sach thiet thuc, thucmg phat phan minh. Moi ngudi vi loi
ich cua minh phai ton trong nha Vua, vi Vua la ngudi dat ra luat phap.
N&u khdng tdn quan thi nude khdng dugc y&n, nude khdng duoc yen
thi thdn cung khdng duac y£n. Luat phap da ban ra khdng ai duac ban
tan, vi6c thuc hien rat chat che, khdng ai dugfc lam khac. Viec xir an
phai that chi cdng vd tu. Luat phap phai duac ap dung nhat loat ddi vdi
moi ngudi. Phap tri neu nguyen tac: “Tr&i khong vi mot vat ndo ma
thay doi bon mila. Minh quan thanh nhan, cung khong vi mot vat
ndo ma thay doi luat phap”. Muon cho moi ngudi tuan theo phap luat
thi ngudi tren phai tuan theo trudc da. Neu ngudi tren khdng thi hanh
phap luat, khdng bi trimg tri khi pham phap, thi khdng the ddi dan tuan

theo phap luat duac. Nude nao ma vua tdi, tren dudi, sang hen deu
theo phap luat thi nude ay rat binh tri.
Theo Khong Tir thi phap luat chi khien ngudi ta sg ma khdng
dam lam dilu ac. Neu co the che dau duac de tranh su tritng phat, thi
nhung ke x£u van cti lam dieu ac. Dtic tri thi khac, khi quyen lai cua
giai cap thong tri bien thanh dao dtic cua nhan dan thi ho se khdng
pham toi nua. Khdng phai vi sa phap luat ma sg xau ho trudc ngudi
khac; vi sg bi can rtit luang tam. Nho giao cho rang: dung Dtic tri thi
khdng cdn dung bien phap giet ngudi. Nhung Dtic tri cung la phucmg
tien lira bip cua giai cap thdng tri. No khien cho ke ap btic, boc lot
nhan dan lai trd thanh ke an nhan cua ho. Dung bao thu doan de do
Vucmg tranh ba nhung lai noi rang “thuang dan ma phai lam Vua”.
Vua quan la bo' me cua nhan dan, neu co trting phat nhan dan, ddi hoi
nhan dan phai nop to, nop thue, bat ho quy rap dudi chan minh... thi
chang qua vi xot thuang ctiu vdt ho ma thdi. Bi lira va phinh phd nhu
the, khdng it ngudi da hy sinh ca cuoc ddi cho giai cap boc lot ma vln
tin tudng rang nhu the la dao dtic. Khdng dua vao phap luat, bon thdng
tri tuy tien bat ngudi, tha ngudi, bo tu va chem giet. Moi cach cu xir
cua ho deu dugc giai thich bang dao dtic. Dao dtic cdn duac bo sung
bang le tri. theo Khdng Tic, dao dice chi co sicc manh ben vicng khi
duac cung co bang nhung nghi thicc day rdy nhung quy tac trong
12


ddi song. Che do dire tri con san sinh ra dong dao phan tir dao dire gia,
nhung ke ngoai noi nhung dieu nhan nghla, nhung ben trong dly rly
nhung tat xau. H6'i lo, tham o, hu hoa, hucmg lac, ho vln co the la
ngudi “dao dtic” neu nhu ho kheo che dau, kheo gia vd, kheo noi
nhung leri bip bom. Dao dtic co the trd thanh mot loai tien te co thi
dung de mua duoc giau sang va danh vong.

Tom lai, tu tuong dvee tri vd phap tri thdi phong kien deu co
tinh chat phien dien. Nhung tu tuong ay deu la nhung bien phap
khac nhau cua giai cap phong kien sit dung de lita bip vd ddn dp
nhan dan. Kh6ng th i co dtic tri khi gi6i elm quy In sdng xa hoa,
huong lac tren xuong mau va mo hoi cua nhan dan. Cung khong thi co
phap tri m6t cach nghi&m chinh khi gicfi elm quyen sin sang dung moi
thu doan tan bao d l dan ap nhan dan, bat chip ca phap luat. Tren con
dudng tien hoa cua nhan loai vd cua cac dan toe Dong A, su thong
nhat dao dice vd phap luat chi co the duac thuc hien trong mot xd
hoi dan chu vd nhan dao tren co sd loi ich cua todn the nhan loai.
2. Dure tri va phap tri trong lich sir Viet Nam
Ddi v6i nhan dan Viet Nam, gid tri dao dure la cao nhat, do
chinh la tinh than chien dau hy sinh vi doc lap cua To quoc, vi hanh
phuc cua nhan dan. Do cung la nguyen tac ldn dau tien cua phap
luat quoc gia phu hop vdi thuc te Viet Nam. Bdi vay, trai qua m6t
nghin nam chong ach do ho cua phong kien phuong Blc, nhan dan
Vi6t Nam khong chiu khult phuc da lien tuc n6i day chien dau va cu6'i
cting, v6i chien thing Bach Dang nam 938, du6i su lanh dao cua Ngo
Quyen, nhan dan ta da danh lai tron ven chu quyln dan toe, mor ra m6t
thdi ky doc lap lau dai cua dat nu6c.
Trai qua nhung buefe thang trim cua lich sir, cac trieu dai phong
kien noi tiep nhau tri vi, co hung thinh, co suy thoai, nhung tinh than
yeu nude, chi khi quat cudng, y thitc vi chu quyen vd thdng nhat dat
nude khdng he bi lay chuyen. Trai lai, no luon ludn vuat qua moi
thu: thach, ngay cdng to rd la nhung pham gid cao dep nhat, la cot
loi ben vicng nhat cua truyen thdng dao dice dan toe. Dong thdi no
cung la nen tang tu tuong cho su hinh thanh vd phdt trien nhung
nhan to tich cuc trong nen phap che cua Nha nude phong kien viet
Nam qua nhieu theky.

13


Mac du chiu anh hucmg sau sac cua tir tudng Khdng giao va luon
phai chiu sure ep cua cac the luc ngoai xam, nhung van de doc lap ddn
toe, chu quyen dat nitdc van la thieng lieng cua cd dao ditc vd phap
luat. Cac triiu dai phong kien da dua vao tu tuong tren day de dua
cuoc song cua nhan dan vao nen nep, bang cd dao ditc vd phap luat
nham xay dung mot xa hoi co trat tu, ky cucmg.
Ben canh mat tich cuc, dao dtic va phap luat phong kien cung b6c
16 kha nhieu mat tieu cuc. De quan ly da't nude va duy tri quyin luc,
cac tap doan thong tri can co b6 may quan lieu do nha Vua sap xep tti
Trung ucmg den dia phucmg. Ben canh nhung quan thanh liem, het
long vi nude, vi dan cung khong it tham quan o lai. Nhung ngudi nay
lam dung nhung quyen hanh de vo vet cua cong, ap btic dan lanh, nhan
danh dao ly thi hanh luat phap, nhung lai bat chap ca phap luat va dao
ly. Nhung hien tuong nhan dan bat binh noi len chdng cudng quyen,
ap btic hau nhu thdi dai nao cung co. Dieu do cang chting minh y thvee
ddn chu von la mot truyen thong quy bau trong van hoa Viet Nam.
Chinh quyen nao dua vao y thtic ay thi vung, di nguoc lai no thi kho
tranh khoi suy vong. Truyen thdng dan chu 6 Viet Nam con the hien
qua thai do dao dtic cua nhan dan ddi vdi phu nu. Tuy che do phong
kien, nhat la cac nude chiu anh hudng sau sac cua Nho giao, phu nu
thudng bi coi khinh, bi 16 thuoc nam gidi, bi xa hoi ddi xir bang nhung
luat 16 ba't cong, tham chi d6c ac. Nhung trong xa hoi Viet Nam, nhan
dan da vucrt 16n tr6n nhung mat tieu cuc do ddi vdi phu nu, coi trong
phu nu cd trong gia dinh vd ngoai xd hoi. Day la net dep dac biet
trong truyen thdng dao ditc cua ddn toe ta duac giit gin vd phdt huy
cho mai den ngay nay.
Nhin lai lich su, ngudi ta d i dang nhan thay, nhung nude vdn tu

hao v i dao dtic lai chmh la nhung nude coi thudng phap luat nha't. Tti
khi thuc dan Phap dat chan len dat nude ta, no mudn quan ly nude ta
bang phap luat cua no; chung ta thay ro tinh chat giai cap cua phap
luat nay, phap luat phuc vu loi fch cua giai cap boc lot, thti phap luat
nham on dinh xa hoi cho thich hop vdi quyen loi cua chu nghla thuc
dan. Luat phap cua chting ta ngay nay xuat phat tti nghia vu va quyen
lcfi cua nhan dan, la khac can ban vdi luat phap cua chu nghia thuc
dan. Nhung phai thtia nhan rang, cai tri bang phap luat bao gid cung
thi6't thuc va cd hieu qua hem cai tri chi bang ldi ran day suong v i dao

14


dure. Chinh vi vay chung ta cang thay ro bo mat tieu cuc cua ditc tri
Nho giao.
Ngay nay, Dang va Nha nude ta neu len y nghia cuc ky quan
trong cua viec nhan ddn sdng theo phap luat. Nhung nhan dan ta
sdng khong theo quy tac cua phap luat ma lai quen sdng theo cong
thirc cua dao dtic, da trd thanh mot tap quan thucmg thay trong mot xa
h6i theo kiiu dtic tri Nho giao d Viet Nam. Tap quan do chinh Id mot
tror ngai cho viec giao due phap luat vd thi hanh phap luat chung ta
phdi rat chu y hien nay.
Trong thdi ky qua do di len CNXH, dan tdc ta di vao budc ngoat
ldn nhat trong lich sir. Ldn dau tien dao ditc vd phap luat khong cdn
Id nhitng phuctng tien no dich cua giai cap thdng tri md da trd thdnh
nhitng dieu kien giai phong nhan ddn. Ldn dau tien dao ditc vd
phap luat duac dat tren mot nen van hoa cao nhat cua ddn toe vd
loai ngudi. Song, chuyen sang nen kinh te thi trucmg dinh hudng
XHCN cua Viet Nam, ben canh vide d&y nhanh toe do phat trien kinh
te - xa hoi, nhung mat trai cua nen kinh te thi trucmg lai dang tao ra

quan niem coi ddng tien la gia tri cao nhat. Chung ta da bat ddu chting
kien nhung suy thoai dao dtic trong ca gia dinh va ngoai xa hoi. Su
phat tri&i cua nhieu toi pham do su tranh chap tiin va tai san, dang ddi
hoi phdi day manh han nit a cd nhiem vu giao due dao ditc vd thi
hanh phap luat hien nay.
3. Ho Chi M inh vdi moi quan he Dure tri - Phap tri
Cung nhu moi che d6 ap btic boc lot khac, che d6 thuc dan va
nira phong kien d Viet Nam da dung 2 phuong tien phap luat va dao
dtic d i thdng tri da't nude ta, gay bao nhieu kho dau cho nhan dan ta.
Giai phong cho dan toe ra khoi cuoc sdng no 16 va dau kho chi cd mdt
con dudng duy nhat la lat do che do thuc dan nira phong kien vdi toan
b6 phap tri va dtic tri cua chung. Nhung lam the nao de thuc hien duac
dieu do trong khi nhan dan ta trong tay khong cd gi v i diiu kien vat
cha't? Ho Chi Minh da sdm nhan ra mot stic manh vo tan cua nhan dan
tti xua den nay: do la site manh cua tinh than. Chinh dua vao stic
manh nay ma Hd Chi Minh va Dang ta dting trudc muon van kho khan
va thir thach, vdn tin tudng tuyet ddi vao thdng loi cuoi cung cua su
nghiep cach mang. Cung vi the md H6 Chi Minh suot ddi cham lo
giao due todn Ddng, todn ddn nhitng pham chat tot dep nhat de
hodn thdnh moi nhiem vu, vuat qua moi kho khan, danh thdng moi
15


ke thil. Chmh stic manh tinh than nay da dem lai cho dan toe ta nhung
thang loi lting lay trong th i ky XX, tao ra budc ngoat sdm nhat trong
lich str dan tdc: cach mang Thdng Tam thdnh cong, sau do khdng
chien chong thuc ddn Phap thdng lai, danh thdng de quoc My, dua
cd nude di len CNXN.
Ho Chi Minh da dem ca cudc ddi phan dau cho su nghiep cach
mang cua dan tdc, cua giai cap cong nhan va nhan dan lao dong toan

th i gidfi. Trong su nghiep ay, Ngudi da ren luyen cho ban than minh
nhung phdm chat dao dtic cao dep, neu len mot kieu dao dtic hoan
todn moi. Va dem cac pham chat dao dtic a'y giao due cho toan the can
bO va nhan dan. Ngay tti 1927, H6 Chi Minh da viet trong trang dau
tien cua cuon Dudng Kach menh Id guang mdu ve dao ditc & cdn bo,
ddng vien. Cho din ngay sap qua ddi, Ngudi cdn dan lai: m6i dang
vien va can bd phai thuc su cdn kiem, Hem chinh, chi cong, vo tu. Giu
gin Ddng ta that trong sach, phdi xting ddng la ngudi lanh dao, la
ngudi day td that trung thdnh cua nhan ddn.
Trong su nghiep quan ly dat nude, H6 Chi Minh khdng chi quan
tam den van de giao due dao dtic ma cdn quan tam den giao due phap
luat. Ngudi cho rang, dao dtic khong the du neu nhu khdng duac bo
sung bang phap luat. Van de quan trong nhat sau khi dap tan chmh
quyin thuc dan phong kien la phai xay dung ngay mot nha nude co
hieu qua phap ly manh me, trudc het la mot nha nude hop phap. Tu
tudng H6 Chi Minh, ve mot nha nude phap quyen co hieu luc manh
la nha nude quan ly dat nude bang phap luat, la phdi lam cho phap
luat co hieu luc trong thuc te. Ho Chi Minh noi: “Lam viec nude bay
gid la hy sinh, la phan da'u quen loi fch rieng ma nghi loi chung.
Nhting ai muon lam quan each mang thi nhat dinh khong n6n bctu”.
Trong thuc t i hoat ddng cua cac nganh, Bac H6 can dan nhieu diiu ve
dao dtic trong nghe nghiep, Bac rat d i cao phep nude, “dtic tri" di ddi
vai “phap tri ”. Bac het long thuang y£u, day bao can bo. Theo Bac,
thu tham o, lang ph i vd benh quan lieu, du co' y hay khdng, deu la
ban dong minh cua thuc ddn phong kien... No lam hong tinh than
trong sach vd y chi khac kho cua cdn bo ta. No pha hoai dao dtic
cach mang cua ta la cdn, kiem, Hem, chinh... Toi Idi ay cung nang
nhu toi Idi viet gian, mat tham. Hien nay Dang ta dang phat ddng mdt
phong trao rong ldn nham hoc tap va quan triet tu tudng Ho Chi Minh
trSn moi lmh vuc hoat dong cua can bo va nhan dan. Tu tudng Bac Ho

16


ve dao dtic vd phdp luat la nhung di san cuc ky quy bdu md Bac da
de lai cho chung ta. Bac Ho luon lu6n gdn lien viec giao due dao dtic
vdi thi hanh phdp luat. Neu khdng dung tren lap trucmg tien bo cua
giai cap cdng nhan va dan tdc Viet Nam, khdng kien tri ly tudng cdng
san chu nghia thi khdng the nao xay dung duoc mdt nen phdp luat
phu hap vdi lai ich cua nhan ddn horn nay vd ngay mai, mot nen
phdp luat thuc su cua ddn, do ddn, vi ddn. Trong tinh trang suy thoai
ve dao dtic hien nay, chinh phdp luat la vi than linh de ngdn chan su
suy thoai ay (Bac H6 noi: cach day hon 80 nam: tram diiu phai co
than linh phap quy In). Ket hop dtic tri vdi phdp tri tren co sd chu
nghia Mac - Lenin va lap trucmg tien bd cua nhan loai, chmh la bai hoc
vd cung quy gia ma Bac H6 da de lai cho chung ta.
in . DAO Dtrc XA H 0I DUtil TAC D0NG VA ANH HI/6NG CUA
KINH Tfi VA CHINH TRI 6 Nl/OC TA HI$N NAY
Nude ta budc vao ddi mdi da 2 thap ky qua do Dang ta d i xudng
va lanh dao. Ddi mdi diin ra tren moi lmh vuc cua ddi sdng xa hoi,
trudc het la ddi mdi kinh te va doi mdi chmh tri. Day la 2 linh vuc then
chot, noi bat nhat, co vi tri va vai trd dac biet quan trong ddi vdi su
phat trien cua dat nudfc.
1.
Ddi mdi kinh te d nude ta bat dau tti ddi mdi tu duy kinh te.
Hien tuefng nay r&t dang luu y, chang nhung de nhan ro nhting chuyen
dong cua nhan thtic xa hdi tti nhan thtic cua ngudi lao dong, ngudi san
xuat - kinh doanh vdi tu cach la mot con ngudi kinh te den nhan thtic
cua cac nha lanh dao va quan ly, nhung ngudi hoach dinh chmh sach
va xay dung the che ma cdn cho thay nhung bien ddi tich cuc cua y

thtic, tti y thtic dao dtic cua ca nhan den y thtic dao dtic cua tap the
cdng dong. Ddi mdi tu duy kinh te d nude ta bao g6m nhieu noi dung
ly luan va thuc tiin:
- Sir khang dinh vai trd nen tang cua luc lucmg san xu£t trong su
phat trien san xuat xa hoi.
- Nhan thtic lai vai trd cua loi ich kinh te, giac ngo ddng luc thtic
day tinh tich cuc lao dong cua con ngudi chmh la loi fch vat cha't, do
do tra lai dung vi tri czin thi£t cua loi ich ca nhan, coi do la co sd thuc
hi6n loi fch xa hdi.

17


- Doi mdi tu duy kinh t€ con bao ham nhan thtic mdi v i lao
ddng, thtia nhan stic lao dong la hang hoa, gia tri stic lao ddng phai
dugfc thuc hien va duoc danh gia theo dung quy luat gia tri.
- Chuyen ddi co ca'u thanh phan kinh te, tti ca ca'u 2 thanh phan:
qudc doanh va tap the sang co cau nhieu thanh ph&n, vdi kinh te, nha
nude giu vai trd chu dao, cung hgfp thanh mdt co cau nen kinh te quoc
dan thong nha't, moi thanh phan kinh te diu binh dang v i dia vi phap
ly, xa hdi, vi muc ti£u phat triin xa hoi.
- Chuyen doi co che quan ly, tti tap trung quan lieu, hanh chmh menh lenh sang co c h i thi trudng dinh hudng XHCN.
- Chuyen doi phuong thtic quan ly, tti k i hoach hoa tap trung va
bao cap vdfi phan phoi binh quan sang dan chu hoa hoat dong kinh te,
vdfi hach toan tu chu, tu chiu trach nhiem, xoa bo bao cap va binh
quan, thi trucmg diiu tiet.
- Chuyen doi chmh sach, ddi mdfi chmh sach kinh te, xa hoi.
- Chuyen ddi quan he kinh te trong lmh vuc kinh te doi ngoai, tti
dong ctia, khep kin sang md ctia, hoi nhap, hop tac phat trien.
Nhung budc chuyen tren day ddn toi nhung thay doi to Ion ve

the che kinh te, bo tri lai ca cau cac nguon luc, chu trong dac biet
vao dau tu phdt trien nguon nhan luc, thuc hien nguyen tdc ket hop
tang trudng kinh te vdi bdo dam tien bo vd cdng bang xd hdi. Nhdf
vay chung ta da giai quyet thanh cong cuoc khung hoang kinh te - xa
hOi tr£m trong ma chung ta mac phai, dua n in kinh t i thoat ra khoi
tinh trang tri tr£, cham phat trien, budc vao thdi ky phat trien, day
manh CNH, HDH dat nude.
Kinh l& thi trudng dinh hudng xa hdi chu nghia da tac ddng tdi
nhting bien doi tich cuc v i dao dtic cua ca nhan va xa hdi d nude ta
trong nhung nam ddi mdi vtia qua cung nhu hien nay, nhu da lam biin
ddi tam ly, y thtic dao dtic con ngudi theo nhung tieu chi mdi, nhung
dinh hudng gia tri mdi. Kinh te thi trudng vdi stic chi phdi cua quy luat
gia tri, quy luat canh tranh va su phan hoa trong phat trien, lam cho
con ngudi phdi khdng ngicng ren luyen minh ve nang luc, phdi co
dau oc nhay ben vdi cai mdi, co y thtic ro ret ve doi mdi vd sdn sdng
doi moi; kinh te thi trudng dua tren san xuat hang hoa, quy luat gia tri
va quan h6 thi trudng da tao ra co sd kinh t i de phat trien va thuc day

18


lillU

VU
U V
»
U
iA V
A
A

V
» w
v
»
v
« v
v
*
«
«
»

nhiem trong san xuat, kinh doanh, trong cac quan he ting xir cua con
ngudi trd thdnh mot ddi hoi cua dao ditc, hon nit a cdn la van hoa.
Kinh te thi trucmg thuc day su ra ddi cua van hoa kinh doanh, trong
van hoa cot loi Id dao ditc, la su luang thien. No co stic manh ngan
chan hoac han che khuynh hucmg chay theo d6ng tien, chay theo ma
luc cua loi nhuan, lam giau bang moi gia, ba't chap ca dao dtic, phap
luat, roi vao tinh huong toi pham. Doi mod tao ca hoi phdt trien vd
cong bang ve ca hoi phdt trien cho moi thdnh vien trong xd hoi. Do
chmh Id tinh than canh tranh lanh manh, la tinh than phdp luat
trong kinh te thi trudng, Idm gidu chinh ddng, hap dao ly cua xd
hoi, theo muc tieu “ddn gidu, nude manh, xd hoi cdng bang, ddn
chu, van m inh”.
Trie't ly phdt trien trong doi mdi d nude ta lay on dinh chinh tri
Idm tien de, lay tang truomg vd phdt trien kinh te lam dieu kien de
thuc hien cong bang xd hoi. Trong triet ly ay, noi len vai tro cua dao
ditc, cua van hoa vdi tu cach la dong luc, la muc tieu cua phdt trien,
md sau xa la phdt trien con ngudi.
2.

Cung vdi doi mdi kinh te, qua trinh ddn chu hoa xd hoi vd
doi mdi he thdng chinh tri cung dem lai nhitng bien doi tich cue ve
dao dire trong xd hdi d nude ta. Dieu nay duoc the hien ro a y thtic
trach nhi6m cong dan d m6i ngudi lao dong gdn quyen vdi nghia vu,
loi fch vdi trach nhiem, dong thdi vdi viec n6 luc thuc hien cac chuan
muc dao dtic, hanh vi dao dtic. Hon nua, ddi mdi he thdng chmh tri va
dan chu hoa da hudng tdi muc tieu phat trien co sd xa hoi sau rong. Do
do no da tao ra 2 chuyen dong tich cue: nang cao tinh tich cue
chinh tri cua ddn chung vd thuc day su guang mdu, trong sach cua
dao ditc chinh tri cua cdn bo, ddng vien trudc quan chung. Nhd do
thuc hien duac su lien ket giita Ddng, Nhd nude vdi nhan ddn, giita
cdn bo ddng vien, cdng chitc vdi nhan ddn, gan bo y Ddng vdi long
ddn. Da sd dan chting tin tudng d su nghi6p d6i mdi do Dang de
xudng va lanh dao thuc hien, ung ho dudng loi cua Dang, chmh sach
cua Nha nude, tham gia nhiet tinh va tfch cuc vao cac cuoc van dong,
cac phong trao do Mat tran va cac doan the phat ddng. Tuy nhien, tam
trang lo lang cua dan chting trudc nhung bieu hien ve su suy thoai dao
dtic, tu tudng chmh tri cua m6t b6 phan khong nho can b6 dang vien,
nha't la d nhung ngudi cd chtic, cd quyln, da lam tdn thuong tdi uy tin

19


va thanh danh cua Dang va Nha nudfc; do cung la the hien y thtic trach
nhi6m cua ngudfi dan lam chu chd d6, thai do bao v6 Dang, bao v6 chd
d6 cua nhan dan ta. Nhung su suy thoai v i dao dtic xa h6i hi6n nay,
trudc het la do anh hudng tieu cuc cua chu nghia ca nhan trong quan
ni6m sdng va loi sdng dang co chieu hudfng gia tang trong xa hoi d
moi t£ng ldfp va cac ddi tuong khac nhau trong xa h6i. Thti hai, do chu
nghia ca nhan trong nen kinh te thi trucmg chi phdi nen dao dtic xa hoi

xet ve mat quan ni6m sdng va Idi sdng chang nhung bi suy thoai, xuat
hien su lech lac chuan muc trong hanh vi, ting xti, nhung thoi xau da
anh hudfng va tap nhilm vao ldfp tre ma con lam cho nhung quan he
con ngudi bi thao tung bdfi ddng tien, bdi nhung tinh toan vu loi, thuc
dung lam ton hai ddn cac gia tri dao dtic truyln thdng, nhung tinh cam
dao dtic cao dep cua con ngudi va truyen thdng dao dtic cua dan t6c bi
t6n thucmg. Tmh chat thuang mai hoa bdfi ddng tiin, bdfi su trao ddi,
mua ban song phang, lanh lung kieu thi trucmg da lam van due bdu
khdng khi dao dtic xa h6i, lam suy ydu, tham chi lam ma't di nhting net
dep dao dtic vdn dac trung cho moi trudmg giao due, y te va cac linh
vuc dcfi sdng tinh than.
Thuc te van de dao dtic d nude ta hien nay dang noi len la mot
tinh huong dao dice khdng binh thudng, mot tinh hudng khdng the
xem thudng. Dieu quan trong la su suy thoai dao dtic neu khong dugfc
ngan chan thi chang nhung ton thucmg tinh thin se rat nang ne ma con
lam suy giam su phat trien kinh td va de doa true tiep tdfi su on dinh va
ben vung cua che d6 chinh tri cao dep cua chung ta.

Phan thti hai

DOI SONG DAO
DISC XA HOI
NAY
•
■ TA HIEN
■
I. DAO Dire CUA CAN B0, DANG VlfiN VA CONG CHUC
Hien nay du luan xa h5i dang rat quan tam ddn van de dao dtic,
ddn su suy thoai ve dao dtic dang diin ra trong xa hoi, dac biet trong
mot bo phan cdn bo, ddng vien vd cong chtic. Su quan tam nay trd

thanh ndi lo thuc su den van m6nh cua dat nudfc, ddn tuong lai cua dan
toe. Phai chang day la thach thtic 1dm, tham chi dang trd thanh nguy ca
ddi vdi Dang va toan xa hoi. Nguy co nay tiem an kha lau, it ra tti cudi

20


thap ky 70 cua the ky trudc, khi dat nude roi vao tinh trang khung
hoang kinh te - xa hoi tram trong. Tinh chat cua cuoc khung hoang
nay, neu diin ra, se phurc tap va nguy hiem hon rat nhiiu so vdi viec
khung hoang kinh te - xa hoi, vi day la khung hoang ve niem tin, ve
dao dtic, tinh than, ve loi song. No se keo theo mot cuoc khung hoang
toan dien ve chmh tri, kinh te, van hoa va xa hoi. Chmh vi vay vide
nhan dang thuc trang dao dure cua can bo, dang vien va cdng chifc
nude ta hien nay, truy tim nhung nguyen nhan va de ra giai phap khac
phuc la het site quan trong vd bicc xuc, nham bao v6 cac thanh qua
cach mang ma cac the he di trudc da d6 xuong mau mdi gianh duoc va
dua nudrc ta dat duoc muc tieu “dan giau, nude manh, xa hoi cong
bang, dan chu, van minh”.
Noi den thuc trang dao due can bo, dang vien va cong churc hien
nay, kh6ng the khong nhin lai 70 nam trudc day, khi Dang ta mdi
thanh lap, lanh dao cach mang Thang Tam thanh cong, roi thdng loi
trong 2 cuoc khang chien chong thuc dan Phap va de quoc My, dua ca
nude di ldn CNXN, vuot qua khung hoang, di vao su nghiep doi mdi
trong 20 nam qua. Chinh d trong nhung thdi diem trudc day, Ddng ta
la nhung bieu tuong cua “tri tue, danh du vd luang tam cua thdi dai
chung ta ” theo cach noi cua Le-nin va theo cach noi cua Bac Ho:
Ddng ta la dao dtic, la van minh. Cai ten goi "ddng vien”, “cdn bo”,
“dong chi” da trd thanh nhtfng ten goi thieng lieng, am cung, vi nhung
t£n do danh cho nhung ngudi da kinh qua nhieu thir thach, neu guong

trudc quan chung ve nhieu phuong dien trong do cd dao dtic. Tat
nhien, trong thdi gian do, sd dang vien yeu kem van cd nhung chiem
ty le rat thap. Song tCr khi budc sang co che thi trudng, co che “xin cho” van ton tai da de lai nhung hau qua nghidm trong. Su tha hoa cua
bo may quan ly nha nude cung diin ra tir do. Ban d&u la hi6n tuong
riSng le, bf mat, dan den trd thanh cong khai, thanh quy che khong
thanh van. D iiu dang buon la hien tuong do khong chi diin ra d cap
dia phuong, ma cdn d ca cap vi mo. Cac hien tuong tieu cuc, suy thoai
trong mot bo phan can bo, dang vien, cong chirc la hien tuong co that.
Nhieu Nghi quyet cua Dang, cua Chinh phu deu thita nhan dieu do.
Nguyen nhan cd nhieu, nhung cd nguyen nhan nam trong cong tac to
chirc va cdng tac kiem tra cua Dang cdn phai tiep tuc doi mdi, mdi cd
the khde phuc duoc. Thuc te hien nay, hien tuong chay churc, chay
quyen, chay toi khong cdn la hi£n tuong ca biet. Tinh hinh tien luang
chua dam bao ddi sdng cung gop phan gia tang cac hi£n tuong ti£u cuc
21


noi tren trong xa hoi. Nhung ngudi co cong vdi cach mang, nhung
ngudi co tai nang cung chua duoc quan tam day du ve chmh sach, k i
ca chmh sach tien luong.
Khac phuc su suy thoai, su xud'ng ca'p ve cac hien tuong dao dtic
xa hdi cdn phai co nhung giai phap mang tinh dot pha:
- Ra stic phdt trien kinh te nham xoa doi giam ngheo vd nang
cao dai song vat chat vd van hoa cua mdi ngudi dan, cua tting khu
vuc, khu dan cu, cua cac co quan... la dieu cuc ky quan trong de xay
dung nep sdng van minh, dao dtic lanh manh.
- Phdt trien van hoa vai tmh cach vtia la ddng luc, vtia la muc
tieu cua su phat trien kinh te - xa hdi, do do phdi dau tu cho phdt
trien van hoa mot cdch dung mtic.
- Thuc hien cdng bang xd hdi de thiet lap lai quan h6 dao dtic,

no phai duac the hien trong he thong chmh sach, nham lay lai niem tin
va chuan muc dao dtic trong toan xa hdi.
- Thuc hien kien quyet vd cd hieu qua viec xay dung vd chinh
don Ddng theo tinh than Nghi quyet Trung uong 2 khoa IX. Day la
vain d i btic xuc va co y nghia quyet dinh doi vdi van m6nh cua dan toe,
cua dat nude.
- Tien hanh mot cach sau rdng viec giao due tu tuong, dao dtic,
loi song mdi trong quan chung nhan ddn.
- Xac dinh r5 hon quan diem: kinh te la trong tam, xay dung
Ddng la then chot, van hoa Id nen tang tinh than. Day la nhung van
d i cd y nghia then chot ma chung ta phai tap trung phat trien, trong do
van hoa, dao dtic la dong luc cua su phat triln 2 yeu to tren.
- Thuc hien tot cac chmh sach xd hdi nham dam bao cho su
phat trien kinh te xa hoi dung hudng, cd hieu qua.
II. DAO DtTC TRONG LAO D 0 N G VA GIAO TIET
Ddi sdng xa hoi duoc tao nen bdi nhiiu phuong dien hoat dong
khac nhau nhung ca ban nhat la hoat ddng lao dong san xuat, hoat
dong nhan thtic vd hoat dong giao tiep. Ba hoat ddng nay, nhat la
hoat ddng lao ddng san xuat va hoat ddng giao tiep th i hi6n ro nhat
mat dao dtic xd hoi cua con ngudi. Chmh thdng qua lao ddng va nhd
lao ddng ma con ngudi cd khd nang hoan thien ban than minh cd ve

22