Vài nét về nguồn gốc và sự tiến hóa của ngành Ngọc lan

8.7. Vài nét về nguồn gốc và sự tiến hóa của ngành
Ngọc lan
Quá trình tiến hóa của thực vật bậc cao nói chung và
ngành Ngọc Lan nói
riêng là làm sao cho cơ thể ngày càng thích nghi với
môi trường sống, bảo vệ được
cơ thể, sinh sản và phát triển cao nhất để chiếm ưu
thế trong thế giới thực vật.
Chính vì vậy mà bản thân mỗi loài hoặc các tập hợp
loài (bộ, họ...) đã biểu hiện các
tính chất đấu tranh sinh tồn qua nhiều mặt.
- Biến đổi cơ quan dinh dưỡng để ngày càng thích
nghi với đời sống ở cạn: lúc
đầu chỉ có quản bào dần tiến đến mạch thủng lỗ
thang, đến mạch thủng lỗ đơn.
- Từ cây trung bình  Cây gỗ  cây thảo nhiều năm
 cây thảo 1 năm.
- Biến đổi cơ quan sinh sản để thích nghi theo hai
hướng thụ phấn.

+ Thụ phấn nhờ gió: bao hoa kém hoặc không phát
triển, hoa không tập hợp
thành cụm hoa, đây là hướng phụ.
+ Thụ phấn nhờ sâu bọ: là hướng chủ yếu, chiếm
90% tổng số loài và thể hiện
theo 2 cách:
* Thể hiện trong sự thay đổi cấu trúc của các thành
phần trong hoa như: cánh
hoa, nhị, nhụy, từ đều đến không đều ở các bộ: Đậu,
Lan, Hoa môi...
* Thể hiện trong cấu trúc cả cụm hoa như ở bộ Cúc,

bộ Hoa tán. Sự tiến hóa
còn thể hiện qua nhiều mặt như sự thụ phấn, sự hình
thành phôi, bảo vệ noãn, hạt.
Sự thay đổi cấu trúc và thành phần của nhiễm sắc
thể... mà đỉnh cao là một số bộ
như Cúc, Lan, Lúa...
Qua tổng số bộ đã nghiên cứu thì ngành Ngọc Lan
với 2 lớp Ngọc Lan và lớp
Hành có một mối quan hệ về nguồn gốc phát sinh thể
hiện khá rõ.
Qua lớp Ngọc Lan, chúng ta thấy các bộ nguyên thủy
nhất đều bắt nguồn từ bộ
Ngọc Lan và từ đó cho ra các hướng tiến hóa khác
nhau.
Bộ Ngọc Lan, Long Não, Hồ Tiêu, Hồi... gồm các đại
diện mang tính chất
nguyên thủy được thể hiện rõ: hoa đơn độc, bộ nhụy
còn có 2 lá noãn rời, thành
phần hoa xếp xoắn ốc hay xoắn vòng, hạt phấn kiểu 1
rãnh nguyên thủy.
- Cây gỗ, thường không có mạch thông hoặc mạch
với bản ngăn hình thang.
- Bộ Súng và Hồ Tiêu là 2 bộ có dạng cây thảo mang
tính chất gần với lớp một lá
mầm.
Chúng thuộc phân lớp Ngọc Lan và từ phân lớp này
xuất phát cho ra các phân lớp
sau:
- Các bộ Mao Lương, Á phiện gồm các đại diện hạt
kín nguyên thủy mang đặc

điểm khác với Ngọc Lan: phần lớn cây thảo (trừ
Hồi), thân và lá không có tế bào
tiết, mạch có bản ngăn đơn. Hoa có cấu tạo gần giống
Ngọc Lan nên chúng có quan
hệ gần gũi nhưng theo hướng tiến lên cây thảo.
Các bộ Trochodendrales, Tetracentrales, Sau sau,
Gai, Dẻ, Hồ đào, Phi lao...
tiến từ Ngọc Lan lên theo hướng thụ phấn nhờ gió
nên bao hoa đơn giản hóa đi.
Trong đó bộ Trochodendrales, Tetracentrales, Sau
sau còn giữ quan hệ khá rõ với
Ngọc Lan. Từ bộ Sau sau sẽ cho ra nhiều hướng tiến
hóa tiếp không tiến xa hơn
nữa. Vì vậy chúng được xếp chung vào một phân lớp
là phân lớp Sau sau.
Phân lớp Cẩm chướng là một phân lớp nhỏ nằm ở vị
trí trung gian giữa kiểu
hoa thích nghi theo lối thụ phấn nhờ sâu bọ của các
phân lớp khác và kiểu thích
nghi theo lối thụ phấn nhờ gió của phân lớp Sau sau.
Tính chất đặc trưng của chúng
là phôi cong và lối đính noãn giữa, cây phần lớn
thuộc thảo. Chúng bắt đầu từ Mao