SKKN sử dụng hình ảnh trong giảng dạy phần đất bén làm tăng hiệu quả trong giảng dạy công nghệ khối 10
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.25 MB, 19 trang )
PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Trong sự nghiệp giáo dục, nghề dạy học thực sự rất khó khăn, nhưng mỗi
một ai được đứng lớp thì cũng cảm thấy rất tự hào và càng hạnh phúc vui sướng
hơn khi học sinh mình say sưa học tập, hăng say phát biểu và hứng thú với từng
tiết học, từ đó nắm vững kiến thức và biết vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Trong dạy học nói chung, trong dạy học Công Nghệ nói riêng, vấn đề đặt ra
là cần phải đổi mới chiến lược đào tạo con người. Đặc biệt cần đổi mới phương
pháp dạy học theo hướng phát triển thế hệ mới năng động, sáng tạo nhằm tạo ra
nguồn lực nội sinh cho mỗi con người đồng thời tạo nên động lực cho sự phát
triển kinh tế - xã hội.
Luật giáo dục điều 24.2 đã ghi rõ: “phương pháp dạy học phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với
từng đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Mục đích, nội dung và phương pháp luôn có mối quan hệ biện chứng với
nhau. Song song với việc nâng cao chất lượng nội dung sách giáo khoa thì việc
đổi mới phương pháp dạy học là điều bức thiết. Chương trình và sách giáo khoa
Công Nghệ 10 đã được triển khai đại trà trong cả nước từ năm 2006 – 2007.
Trong đó yêu cầu làm việc với hình ảnh là một trong những nội dung được nhấn
mạnh và quan tâm.
Hình ảnh là hệ thống cung cấp nguồn kiến thức, hình thành và rèn luyện kỹ
năng cho học sinh. Nó vừa làm nhiệm vụ cung cấp, định hướng tri thức vừa là
phương tiện để giáo viên hướng dẫn học sinh cách học, cách khai thác kiến thức.
Đồng thời, tạo điều kiện cho học sinh trong quá trình học tập vừa tiếp thu được
kiến thức, vừa rèn luyện được các kỹ năng và nắm vững phương pháp học tập,
tạo hứng thú cho học sinh. Tuy nhiên hình ảnh dùng để dạy học trong sách giáo
khoa vẫn chưa đủ để có thể khai thác tốt lượng kiến thức cần truyền đạt nhất là
trong phần Đất và Phân bón. Vì vậy việc sử dụng hình ảnh để dạy cho phần kiến
thức này là rất cần thiết điều cần thiết.
Với việc đổi mới phương pháp dạy học bộ môn hiện nay, để thực hiện có
hiệu quả yêu cầu đối với việc hình thành và rèn luyện kỹ năng sử dụng hình ảnh
theo hướng tích cực hoá người học là cần thiết. Tuy nhiên thực tế sử dụng hình
ảnh trong giảng dạy còn gặp nhiều khó khăn. Đa số giáo viên còn lúng túng
trong việc sử dụng hình ảnh trong quá trình dạy học. Đặc biệt là việc sử dụng
hình ảnh theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
Hình ảnh chứa đựng nhiều nguồn thông tin, trong khi giáo viên lại quen sử dụng
sách cũ (hình ảnh chủ yếu tồn tại với chức năng minh hoạ, số lượng lại ít); với
việc quen sử dụng phương pháp cũ (chủ yếu dùng để giải thích, minh họa cho
bài học). Do vậy, hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh chưa thực sự
đáp ứng việc sử dụng hình ảnh theo yêu cầu đổi mới.
1
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Sử dụng hình ảnh trong dạy
học phần Đất, Phân bón làm tăng hiệu quả trong giảng dạy công nghệ 10”.
II. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu và sử dụng một số hình ảnh trong dạy học phần Đất, Phân bón,
Công Nghệ 10 theo hướng phát huy tính tích cực hoạt động nhận thức của học
sinh.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở khoa học của việc sử dụng hình ảnh trong dạy học Công
nghệ 10 phần Đất, Phân bón.
- Sử dụng hình ảnh để tổ chức cho học sinh lĩnh hội tri thức trong phần Đất,
Phân bón – Công nghệ 10
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Với giới hạn nội dung của đề tài tôi chỉ nghiên cứu ý nghĩa của các hình
ảnh trong môn học Công nghệ 10 phần đất – phân bón để nâng cao hiệu quả, tạo
hứng thú học tập cho học sinh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Học sinh khối 10 ở trường Trung học phổ thông dân tộc nội trú Tỉnh.
IV. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu về cấu trúc và nội dung chương trình Công nghệ 10 (Phần
Đất, Phân bón).
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về các phương pháp, biện pháp khai thác hình
ảnh trong sách giáo khoa, hình ảnh thực tế theo hướng phát huy tính tích cực của
học sinh.
4.2. Phương pháp chuyên gia
Gặp gỡ, trao đổi, tiếp thu ý kiến của các giảng viên và giáo viên chuyên
ngành Kỹ thuật nông lâm để tham khảo ý kiến làm cơ sở cho việc nghiên cứu đề
tài.
PHẦN II: NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận của việc sử dụng hình ảnh trong dạy học phần Đất,
Phân bón - Công nghệ 10
1. Tổng quan tài liệu liên quan đến đề tài
* Trên thế giới
Phương pháp dạy học là một vấn đề được nhiều tác giả trên thế giới quan
tâm từ khá lâu bởi đây là một trong những yếu tố mang lại hiệu quả dạy học.
2
Mỹ, J. Bruner đã nhấn mạnh: “học sinh phải được tham gia tích cực vào
quá trình học tập, giáo viên phải biết vận dụng phương pháp học tập tìm tòi,
khám phá phù hợp với lứa tuổi, năng lực, hứng thú và nhu cầu của trẻ”.
L. V. Reborova (1975): “tính tích cực học tập là một hiện tượng biểu hiện
sự gắng sức cao về nhiều mặt trong hoạt động học tập”.
Như vậy, đổi mới phương pháp dạy học đang được rất nhiều nước trên thế
giới quan tâm phát triển. Trong đó việc sử dụng phương tiện dạy học có vị trí
quan trọng.
* Ở Việt Nam
Cùng với xu thế của thế giới, ở nước ta đã có nhiều công trình nghiên cứu
của nhiều tác giả về các hình thức tổ chức hoạt động nhằm phát huy tính tích
cực của học sinh trong việc lĩnh hội tri thức như: Nguyễn Đức Thành, Trần Bá
Hoành… và một số luận án tiến sĩ, thạc sĩ, khoá luận tốt nghiệp có liên quan.
Trong đó các đề tài về xây dựng và sử dụng nguồn tư liệu phục vụ cho dạy và
học đang là vấn đề được nhiều tác giả quan tâm, đặc biệt trong một vài năm gần
đây.
Phạm Đình Văn với bài viết: “Kỹ năng sưu tầm, khai thác, sử dụng tư liệu
phục vụ việc giảng dạy ở các trường phổ thông”.
Nguyễn Duân với bài viết: “Bổ sung tư liệu dạy học Công Nghệ 7 (phần
nông nghiệp)” và “hướng dẫn học sinh sưu tầm và sử dụng tư liệu học tập môn
Công Nghệ (nông nghiệp) ở trường phổ thông”.
Nguyễn Văn Khanh trong khoá luận tốt nghiệp: “sử dụng tư liệu hình ảnh
trong dạy học chương trồng trọt, lâm nghiệp đại cương môn Công Nghệ 10”.
Hoàng Hữu Tình trong khoá luận tốt nghiệp: “sử dụng tư liệu hình ảnh
trong dạy học chương chăn nuôi thuỷ sản đại cương môn Công Nghệ 10”.
2. Một số khái niệm cơ bản
* Dạy học tích cực
Tích cực là tỏ ra chủ động, nhiệt tình, hăng hái có những hoạt động nhằm
tạo sự biến đổi. Tạo một nét quan trọng của nhân cách, là một đức tính quý báu
của con người.
Trong học tập, tính tích cực có ý nghĩa là hoàn thành một cách chủ động, tự
giác, có nghị lực, có định hướng rõ rệt, có sáng kiến và đầy hào hứng.
Tích cực trong học tập thực chất là tích cực nhận thức thể hiện ở sự khát
khao tìm kiếm, hiểu biết tri thức, khát vọng về hiểu biết, nghị lực cao trong quá
trình chiếm lĩnh tri thức.
* Hoạt động của giáo viên, học sinh trong phương pháp dạy học tích cực.
- Hoạt động của giáo viên
Hoạt động dạy của giáo viên là hoạt động do thầy làm chủ thể. Dạy học tích
cực là một hình thức dạy học mà giáo viên không đưa ra tri thức cho học sinh
3
dưới dạng có sẵn mà hướng dẫn, tổ chức cho các em tự tìm ra tri thức bằng các
phương pháp dạy học tích cực.
Như vậy dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh, người
giáo viên chỉ là người hướng dẫn, thiết kế và tổ chức cho học sinh tự tìm tòi,
khám phá, hoàn thành nhiệm vụ học tập.
- Hoạt động của học sinh
Hoạt động học do học sinh làm chủ thể. Đây là một hoạt động cơ bản, có
tính chất chủ động ở lứa tuổi học sinh phổ thông. Học sinh phải thực hiện các
thao tác tư duy (phân tích, tổng hợp, so sánh,…). Qua các hoạt động này mà học
sinh giải quyết được nhiệm vụ học tập, chiếm lĩnh tri thức, hình thành và phát
triển nhân cách.
* Hình ảnh
- Khái niệm về hình ảnh
Đã có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến khái niệm hình ảnh, hình ảnh
có nghĩa là hình người, cảnh vật, cảnh tượng.
Tô Xuân Giáp cho rằng: “Tranh ảnh dùng sự bố cục đường nét để biểu diễn
người, địa điểm, đồ vật và các khái niệm để chỉ ra mối liên quan giữa các phần
tử hay giải thích quá trình thực hiện một công việc như thế nào, cấu tạo một vật
thể ra sao”. Hình ảnh dạy học dùng để truyền đạt các lượng tin bằng các loại
tranh, biểu đồ, sơ đồ, đồ thị…
Những dạng hình ảnh được sử dụng trong dạy học được gọi là tư liệu hình
ảnh. Vậy tư liệu hình ảnh có thể được hiểu là những loại vật chất chứa đựng các
hình ảnh sử dụng trong việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập môn học, bài học
hay vấn đề học tập.
Với đặc thù của môn Công Nghệ 10 nói chung và phần Đất, Phân bón nói
riêng, tư liệu hình ảnh không chỉ là nguồn cung cấp thông tin mà còn là phương
tiện trực quan thể hiện hình dạng, cấu trúc, đặc tính của sự vật, hiện tượng, được
giáo viên và học sinh sử dụng trong quá trình dạy và học, mang lại hứng thú học
tập tích cực cho học sinh nhằm nâng cao chất lượng lĩnh hội tri thức.
- Vai trò của hình ảnh trong dạy học
Sách giáo khoa Công nghệ 10 từ khi được chỉnh sửa bổ sung vào năm 2006
– 2007, hình ảnh được đưa vào nhiều hơn đã đem lại những chuyển biến nhất
định trong kết quả dạy và học. Nhất là trong thời đại ngày nay, thông tin bùng
nổ với tốc độ chóng mặt, việc sử dụng hình ảnh phục vụ việc dạy và học là việc
làm cần thiết nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, đưa việc
học đến gần với thực tiễn hơn.
- Cập nhật, bổ sung, mở rộng kiến thức trong sách giáo khoa
Do nguyên tắc “sách giáo khoa phải ngắn gọn, nội dung phải súc tích” nên
nội dung các bài học không thể trình bày một cách chi tiết cho người học nghiên
cứu. Hơn nữa, sách giáo khoa được thiết kế trong một giai đoạn phát triển kinh
4
tế, xã hội xác định và sử dụng trong một thời gian nhất định, vì vậy không thể
cập nhật hết những nội dung kiến thức, mang tính thời sự, tính thực tiễn sản xuất
ở địa phương hay những thông tin kiến thức đặc trưng của các vùng miền. Do
đó, trong tổ chức dạy học, giáo viên phải sử dụng hình ảnh để cập nhật, bổ sung,
mở rộng kiến thức trong sách giáo khoa.
- Củng cố, hoàn thiện kiến thức
Nội dung sách giáo khoa Công Nghệ 10 nói chung và phần “Đất, Phân bón”
nói riêng được thiết kế dựa trên tính nguyên lý của quy trình kỹ thuật, do đó,
mang tính chất chung cho mọi vùng miền và cho nhiều đối tượng. Trong tổ chức
dạy học, giáo viên phải sử dụng hình ảnh cho học sinh nghiên cứu ở các đối
tượng cụ thể nhằm củng cố thêm kiến thức và vận dụng kiến thức trong thực tế
sản xuất ở các vùng miền khác nhau.
- Góp phần gây hứng thú học tập cho học sinh
Trong dạy học việc gây hứng thú học tập cho học sinh là một trong những biện
pháp tích cực để nâng cao hiệu quả tiếp thu kiến thức. Với hệ thống hình ảnh có
nhiều ảnh đẹp, sống động chứa nhiều thông tin bổ ích sẽ gây hứng thú học tập cho
học sinh, giúp học sinh chủ động trong tư duy, sáng tạo trong học tập và làm không
khí lớp học trở nên sôi nổi, vui vẻ, chất lượng giờ học được nâng cao.
- Kiểm tra kết quả học tập của học sinh
Ngoài những vai trò trên, tư liệu có thể dùng để kiểm tra, đánh giá kỹ năng
phân tích, tổng hợp, kỹ năng vận dụng kiến thức lý luận vào thực tiễn sản xuất
* Các loại tư liệu hình ảnh trong dạy học
Như trên đã phân tích, hình ảnh dạy học là các dạng vật chất được sử dụng
trong dạy học. Tuỳ theo tính chất, đặc điểm và cách sử dụng của các vật chất mà
hình ảnh trong dạy học được chia ra các loại khác nhau.
- Sơ đồ, biểu đồ.
- Hình vẽ, ảnh chụp.
- Mô hình mô phỏng.
Trong dạy học phần Đất trồng, Phân bón – Công nghệ 10, tư liệu hình ảnh được
thu thập dưới nhiều dạng khác nhau, từ nhiều nguồn khác nhau.
- Giáo viên tự thiết kế trên các phần mềm thông dụng.
- Thu thập từ máy scan, máy ảnh kỹ thuật số, mạng internet…
- Từ các nguồn phim tư liệu, phim phổ biến kỹ thuật cho nông dân. Từ các
phim này, giáo viên có thể biên tập lại bằng các phần mềm cắt phim, chụp ảnh theo
những ý đồ sư phạm, phù hợp với nội dung bài học.
3. Mục tiêu, nội dung phần Đất, Phân bón
* Mục tiêu
Sau khi học xong phần “Đất, Phân bón” học sinh phải:
5
+ Về kiến thức
- Nêu và giải thích được một số tính chất cơ bản của đất như: Tính hấp phụ và
cơ sở của tính hấp phụ, tính chua, tính kiềm và cơ sở của nó, các loại độ chua và đặc
điểm của mỗi loại.
- Trình bày được khái niệm về độ phì nhiêu.
- Củng cố, vận dụng kiến thức đã học về phản ứng chua của đất.
- Phân biệt cách xác định độ chua hoạt tính và độ chua tiềm tàng.
- Giải thích được nguyên nhân hình thành đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh
trơ sỏi đá.
- Nêu được đặc điểm của đất xám bạc màu, đất xói mòn.
- Đề xuất các biện pháp cải tạo và hướng dẫn sử dụng đất xám bạc màu, đất xói
mòn.
- Nhận biết, phân biệt được các tầng đất qua mặt phẫu diện, từ các tầng đất mà
học sinh củng cố, hệ thống lại kiến thức về các nhân tố hình thành đất.
- Nêu được đặc điểm của phân hoá học, phân hữu cơ và phân vi sinh.
- Từ đặc điểm của mỗi loại mà đề xuất cách sử dụng để có hiệu quả đối với
từng loại đất, cây trồng.
- Trình bày được nguyên lý chung trong sản xuất phân vi sinh vật.
- Giải thích đặc điểm của một số loại phân vi sinh thường dùng hiện nay, biện
pháp sử dụng có hiệu quả.
+ Về kỹ năng
- Phát triển kỹ năng so sánh qua cấu tạo của keo âm và keo dương.
- Thực hiện đúng kỹ thuật của từng bước trong quá trình xác định độ chua (pH)
hoạt tính, tiềm tàng của một loại đất cụ thể.
- Phát triển năng lực tư duy logic qua mối quan hệ từ. Nguyên nhân dẫn đến đặc
điểm và suy ra biện pháp cải tạo một số loại đất xấu.
- Phát triển kỹ năng quan sát, so sánh qua quan sát, nhận biết các tầng đất ở bề
mặt phẫu diện.
- Phát triển kỹ năng phân tích qua đặc điểm của từng loại phân và kỹ năng tổng
hợp qua phối hợp các loại phân bón cho từng loại đất, loại cây.
- Phát triển khả năng phân tích qua việc tìm ra những nội dung cơ bản khi
nghiên cứu mỗi loại phân vi sinh vật. Qua ứng dụng phân vi sinh vật trong sản xuất
một số loại phân bón mà phát triển tư duy kỹ thuật.
+ Về ý thức, thái độ
- Từ tính chất và độ phì nhiêu làm cơ sở để hình thành ý thức bảo vệ, sử dụng
hợp lý.
- Có ý thức và thái độ làm việc khoa học, chính xác.
6
- Từ nguyên nhân gây đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh mà có ý thức ngăn
chặn, phòng tránh để bảo vệ đất trồng và môi trường sống.
- Có ý thức góp phần cùng gia đình tăng nguồn phân bón và cách sử dụng hợp
lý để nâng cao hiệu quả trong sản xuất (vùng phi nông nghiệp thì hình thành ý thức
gom rác thải để góp phần tăng nguồn phân bón cho nông nghiệp, vệ sinh môi trường
và tìm hiểu kỹ đặc điểm phân bón để sử dụng hiệu quả).
- Hình thành ý thức lao động có khoa học trong sản xuất công nghiệp.
* Nội dung
Kiến thức đại cương phần “Đất, Phân bón” bao gồm các nội dung cơ bản sau:
Bài: Một số tính chất của đất trồng bao gồm các phần keo đất và khả năng hấp
phụ của đất, phản ứng của dung dịch đất, độ phì nhiêu của đất.
Bài: Thực hành: Xác định độ chua của đất bao gồm các phương pháp xác định
độ pH của đất và xác định được pH của đất bằng thiết bị thông thường.
Bài: Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi
đá, bao gồm nguyên nhân hình thành, tính chất, biện pháp cải tạo của đất xám bạc
màu, đất xói mòn mạnh trơ sỏi đá.
Bài: Thực hành: Quan sát phẫu diện đất bao gồm cách quan sát phẩu diện đất và
phân biệt được các tầng đất.
Bài: Đặc điểm, tính chất, kỹ thuật sử dụng một số loại phân bón thông thường
bao gồm đặc điểm, tính chất và kỹ thuật sử dụng một số loại phân bón thường dùng
trong nông, lâm nghiệp.
Bài: Ứng dụng công nghệ vi sinh trong sản xuất phân bón bao gồm ứng dụng
công nghệ vi sinh trong sản xuất phân bón và cách sử dụng một số loại phân vi sinh
vật dùng trong sản xuất nông, lâm nghiệp.
4. Hình ảnh sử dụng trong phần “Đất, Phân bón” – sách giáo khoa Công
nghệ 10
* Số lượng và chức năng chính
- Số lượng (phần đất: 16 hình, phần phân bón: 2 hình)
- Chức năng chính: Chỉ cung cấp thông tin về cấu tạo của keo đất, minh hoạ
các bước xác định độ chua của đất, các loại đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ
sỏi đá, các biện pháp canh tác đối với một số loại đất xấu. Cung cấp thông tin về
phẫu diện của một số loại đất. minh hoạ một số loại phân. Cho nên khi dạy phần này
tôi khai thác thêm một số hình ảnh làm nổi bật trọng tâm bài, giúp các em hiểu bài
nhanh hơn.
II. Sử dụng thêm hình ảnh trong dạy học phần “Đất, Phân bón” – Công
nghệ 10
1. Nguyên tắc sử dụng hình ảnh.
7
Hình ảnh phục vụ cho mục đích nghiên cứu, giảng dạy và học tập, do đó khi sử
dụng thêm hình ảnh cần phải đảm bảo các nguyên tắc sau:
- Bám sát mục tiêu dạy học
Mục tiêu dạy học được hiểu là cái đích và yêu cầu phải đạt được của quá trình
dạy học. Đó là các phẩm chất của học sinh về kiến thức, kỹ năng, thái độ. Các hình
ảnh được sử dụng thêm cho quá trình dạy học phải hướng vào mục tiêu bài học. Tiến
trình tổ chức học sinh khai thác hình ảnh đồng thời là quá trình thực hiện mục tiêu
bài học đã đề ra.
- Nguyên tắc khoa học
Trong dạy học, sử dụng hình ảnh là điều cần thiết, tuy nhiên hình ảnh dạy học
phải được xây dựng trên mối quan hệ giữa các thành tố của quá trình dạy học; nội
dung thông tin trong hình ảnh phải chính xác, rõ ràng, phản ánh nội dung bài học và
phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh.
- Nguyên tắc sư phạm
Hình ảnh được sử dụng để phục vụ cho quá trình dạy học, do đó thông tin của
hình ảnh phải ngắn gọn, súc tích, hình ảnh phải rõ ràng, phù hợp với ý đồ sư phạm.
- Đảm bảo phát huy tính tích cực của học sinh
Ngày nay, việc dạy học không dừng lại ở dạy kiến thức mà quan trọng hơn là
dạy cách học cho học sinh để các em tự chiếm lĩnh tri thức, hình thành năng lực tự
học, tự nghiên cứu suốt đời, từ đó trở thành con người tự chủ, năng động.
Do đó phải đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực
của học sinh. Để phát huy tính tích cực thì hình ảnh sử dụng phải súc tích, rõ ràng,
phù hợp với tâm sinh lý.
- Đảm bảo tính hệ thống
Nội dung môn học Công nghệ nói chung và phần “Đất, Phân bón” nói riêng
luôn được biên soạn một cách có hệ thống, thể hiện qua từng bài, từng chương, từng
phần và toàn bộ chương trình. Tính hệ thống đó không chỉ được quy định bởi chính
nội dung khoa học, phản ánh đối tượng khách quan có mang tính hệ thống mà còn
bởi tính logic trong hệ thống tư duy của học sinh. Do đó hình ảnh được sử dụng cũng
phải sắp xếp theo logic hệ thống chặt chẽ, sao cho lời giải của hình ảnh là cơ sở cho
việc tìm tòi giải đáp của hình ảnh. Chính yếu tố này đã khuyến khích khả năng tư
duy, suy diễn của người học.
- Đảm bảo tính thực tiễn
Nguyên tắc này xuất phát từ nguyên lý giáo dục: “Học đi đôi với hành”, “lý
luận gắn với thực tiễn” và đặc điểm của bộ môn Công nghệ là một môn khoa học
thực nghiệm. Do đó, hình ảnh được sử dụng phải có tính thực tiễn cao, giúp học sinh
liên hệ, sử dụng kiến thức đã học vào cuộc sống.
2. Cơ sở sử dụng hình ảnh trong dạy học phần “Đất, Phân bón – Công
nghệ 10”
8
Khi sư dụng hình ảnh để dạy học phần “Đất, Phân bón” theo hướng phát huy
tính tích cực của học sinh, cần dựa trên các cơ sở chủ yếu sau:
- Dựa vào mục tiêu dạy học của phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10”.
- Dựa vào nguyên tắc, mục tiêu biên soạn sách giáo khoa mới của bộ giáo dục
và đào tạo là giảm thông báo kiến thức, tăng lượng hình ảnh.
- Dựa vào cách trình bày nội dung sách giáo khoa theo hướng gợi mở, nêu vấn
đề, cung cấp thông tin qua hình ảnh. Cơ sở này đã tạo thuận lợi cho giáo viên sử
dụng hình ảnh để tổ chức học sinh lĩnh hội tri thức.
3. Khai thác và sử dụng thêm hệ thống hình ảnh
a. Khai thác hệ thống hình ảnh:
Trong dạy học phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10”, hệ thống hình ảnh được
sử dụng theo các bước sau:
- Nghiên cứu bài dạy giáo khoa
Trong các môn học ở trường THPT, sách giáo khoa được xem như là “pháp
lệnh”, là “kim chỉ nam” là nền tảng nội dung để giáo viên và học sinh đồng thời tác
động trong quá trình tổ chức dạy học để tổ chức, hướng dẫn hay lĩnh hội tri thức.
Nghiên cứu bài dạy trong sách giáo khoa, giáo viên sẽ xác định được những kiến
thức cơ bản; những kiến thức cần bổ sung, mở rộng, cập nhật; những kiến thức cần
khái quát, cụ thể hoá… từ đó định hướng cho việc tìm kiếm, bổ sung, sử dụng hình
ảnh là cần thiết.
Ví dụ: Nghiên cứu bài 9, phần II.2. Tính chất của đất xói mòn mạnh – trơ sỏi
đá. Sách giáo khoa chỉ trình bày các tính chất, song lại không có hình ảnh để minh
hoạ, vậy cần có bảng biểu thể hiện một số số liệu nói lên đất xám bạc màu có tính
chất đó.
- Phân tích nhu cầu
Trên cơ sở nghiên cứu sách giáo khoa và phân tích mối quan hệ giữa các thành
tố của quá trình dạy học (nội dung - mục tiêu – phương pháp – phương tiện – hình
thức tổ chức dạy học - kiểm tra, đánh giá), tuỳ nội dung bài học cụ thể mà xác định
nguồn tư liệu cho phù hợp. Trong dạy học phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10”, có
những bài, những mục số lượng và chất lượng hình ảnh trong sách giáo khoa đủ cho
giáo viên và học sinh khai thác để thực hiện mục tiêu dạy học, nhưng cũng có những
bài học chỉ dựa vào hình ảnh trong sách giáo khoa, giáo viên sẽ gặp khó khăn khi
thực hiện hoạt động dạy và học sinh cũng gặp khó khăn khi thực hiện hoạt động học,
do đó, cần phải tìm kiếm, sử dụng thêm hình ảnh để khai thác nội dung kiến thức bài
học.
Như vậy, quá trình phân tích nhu cầu là trả lời cho các câu hỏi: “có hay không
nên sử dụng hình ảnh dạy học”; “cần bao nhiêu hình ảnh”.
Ví dụ: Theo yêu cầu thì cần thêm hình ảnh để minh hoạ cho hướng sử dụng đất
xói mòn để học sinh dễ tiếp cận.
- Lựa chon hình ảnh
9
Trong dạy học phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10”, hình ảnh có thể tìm kiếm
ở các nguồn khác nhau (sách, báo, tạp chí chuyên ngành; sách phổ biến kỹ thuật; các
chương trình tập huấn kỹ thuật; chương trình khuyến nông, khuyến lâm, bạn của nhà
nông; các webside tìm kiếm, các cơ quan, tổ chức nghiên cứu…). Trên cơ sở phân
tích nhu cầu về nguồn và loại hình ảnh cho nội dung bài học cụ thể, giáo viên có thể
lựa chọn tư liệu cho phù hợp.
Ví dụ: Nguồn tư liệu hình ảnh phải thể hiện được các yêu cầu của việc bón
phân hoá học đúng kỹ thuật. Để đáp ứng yêu cầu đó, hình ảnh được lựa chọn từ các
kênh hình khác nhau và có thể dễ dàng tìm kiếm từ mạng internet.
b. Địa chỉ sử dụng hệ thống hình ảnh với một số bài giảng trong phần Đất –
Phân bón:
* Bài: Một số tính chất của đất trồng: Bao gồm các phần keo đất và khả năng
hấp phụ của đất, phản ứng của dung dịch đất, độ phì nhiêu của đất.
Dử dụng hình ảnh mô tả cấu tạo keo đất giúp các em hiểu được bản chất của hạt
keo đất, phân biệt được keo âm, keo dương. Khả năng trao đổi dinh dưỡng giữa đất
và cây trồng.
Sơ đồ cấu tạo keo đất
Sơ đồ cấu tạo keo đất
Mô hình trao đổi của keo đất
Phương trình trao đổi dinh dưỡng giữa keo đất và phân bón
10
* Bài: Thực hành: Quan sát phẫu diện đất bao gồm cách quan sát phẩu diện đất
và phân biệt được các tầng đất.
Nhằm giúp các em biết được đặc điểm, tính chất của một số loại đất ở nước ta,
từ đó giúp các em liên hệ được nhiều kiến thức thực tế, biết cách cải tạo đất phù hợp
để sản xuất nông nghiệp
Đất mùn vàng
Đất nâu đỏ
Đất đỏ trên núi
* Bài:
Biện pháp cải tạo và sử dụng đất xám bạc màu, đất xói mòn mạnh trơ
Phản ứng trao đổi của
keo đất
sỏi đá.
Phần này giúp các em quan sát được các loại đất xấu, biết được đặc điểm –
tính chất của đất để có biện pháp cải tạo cho phù hợp.
11
Mô hình trồng lúa và cây ăn quả
Mô hình nông lâm kết hợp
Làm ruộng
Cày sâu
bậc dần
thang
12
Sau khi cải tạo đất xám bạc màu, có thể trồng
các loại cây trồng cạn (hoa, lúa, rau…)
13
Đất xám bạc mầu
* Bài: Đặc điểm, tính chất, kỹ thuật sử dụng một số loại phân bón thông thường
và ứng dụng công nghệ vi sinh trong sản xuất phân bón.
Từ hình ảnh các em học sinh có thể phân biệt được các loại phân bón, từ kiến
thức thực tế biết được đặc điểm, cách sử dụng từng loại cũng như biết được tác hại
của nó khi sử dụng quá liều lượng cho phép.
Sản xuất phân bón
14
15
Hình ảnh một số loại phân bón
4. Kết quả thực hiện.
Qua kiểm tra đánh giá kiến thức giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, kết
quả như sau : (Kết quả số liệu năm học 2013-1014):
Líp ®èi chøng :
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Lớp
Tổng
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10B
35
02
5,7
07
20
20
57,1
06
17,2
10C
35
01
2,8
08
22,8
15
42,8
11
31,6
Líp thùc nghiÖm :
Giỏi
Khá
Trung bình
Yếu
Lớp
Tổng
số
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
10D
35
10
28,5
14
40
10
28,5
1
3
10A
35
08
22,8
12
34,4
15
42,8
0
0
Từ kết quả học tập như vậy những lớp có sử dụng thêm đồ dùng dạy học
(hình ảnh minh họa) trong bµi häc trên thu được kết quả cao hơn.
16
III. KẾT LUẬN, ĐỀ NGHỊ
1. Kết luận
Từ những kết quả nghiên cứu đề tài trên đây, tôi đã rút ra được những kết luận
chính sau:
- Bước đầu đã hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn của việc bổ sung hình ảnh
để tổ chức học sinh lĩnh hội tri thức phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10” nhằm
phát huy tính tích cực của học sinh.
- Hệ thống, phân tích được đặc điểm, vai trò của các loại hình ảnh đối với dạy
học phần “Đất, Phân bón – Công nghệ 10” nói riêng và trong dạy học Công nghệ nói
chung.
- Bước đầu đưa ra được các bước sử dụng hình ảnh trong dạy học phần “Đất,
Phân bón – Công nghệ 10” theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh trong các
khâu khác nhau của bài lên lớp nghiên cứu tài liệu mới.
- Bước sử dụng được hệ thống hình ảnh cho một số bài trong phần “Đất, Phân
bón – Công nghệ 10”.
2. Đề nghị
Qua nghiên cứu đề tài này, tôi rút ra một số kiến nghị sau:
- Cần phát huy tối đa vai trò của hệ thống kênh hình trong sách giáo khoa.
- Giáo viên cần chủ động sử dụng thêm nhiều hình ảnh, sơ đồ, bảng biểu ở các
nguồn khác nhau để bổ sung cho hệ thống hình ảnh sẵn có trong sách giáo khoa.
- Các ban ngành chức năng có những biện pháp cụ thể trong việc trang bị thiết
bị dạy học cho bộ môn, nhất là những thiết bị, những công nghệ thông tin tiên tiến
hiện nay.
Những suy nghĩ trên đây của bản thân tôi chỉ là một khía cạnh và ở mức độ
nhất định, kính mong các thầy cô giáo, các cấp quản lí giáo dục tham khảo, góp
ý để cho đề tài của tôi hoàn thiện hơn.
Lào Cai, ngày 26 tháng 4 năm 2014
Người viết
Vũ Thị Lan Anh
17
IV. TƯ LIỆU THAM KHẢO
1. Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành, Lý luận dạy học sinh học đại cương,
NXB giáo dục, 1996.
2. Vũ Đình Chiến, Rèn luyện cho học sinh kỹ năng sử dụng kênh hình trong
sách giáo khoa Địa Lý lớp 7, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, Đại học sư phạm
Huế, 2004.
3. Nguyễn Duân, Bổ sung tư liệu dạy học môn Công nghệ lớp 7 (phần Nông
nghiệp), tạp chí thiết bị giáo dục, số 26 tháng 10 năm 2007, trang 25 – 28.
4. Nguyễn Duân và các tác giả, Một số vấn đề về dạy học công nghệ ở trường
phổ thông, NXB giáo dục, 2005.
5. Nguyễn Duân, Thiết kế và sử dụng câu hỏi khai thác kênh hình trong sách
giáo khoa sinh học ở phổ thông, tạp chí thiết bị giáo dục, số 38 tháng 10 năm 2008,
trang 23 – 24 + 37.
6. Nguyễn Minh Đồng và các tác giả, Thiết kế bài giảng Công nghệ 10, quyển
1, NXB Hà Nội, 2006.
7. Phạm Thị Thu Hà, Sử dụng kênh hình trong sách giáo khoa Công Nghệ
7 để tổ chức dạy học nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, Khoá luận tốt
nghiệp Đại học sư phạm Huế, 2008.
8. Nguyễn Văn Khanh, Sử dụng tư liệu hình ảnh trong dạy học chương
trồng trọt, lâm nghiệp đại cương môn Công nghệ 10, khoá luận tốt nghiệp, Đại
học sư phạm Huế, 2008.
9. Nguyễn Văn Khôi và các tác giả, Sách giáo viên Công nghệ 10, NXB
giáo dục, 2006.
10. Nguyễn Văn Khôi và các tác giả, Công nghệ 10, NXB giáo dục, 2006.
11. Nguyễn Đức Thành, Nguyễn Thành Tuấn, Lý luận dạy học Công nghệ
ở trường trung học cơ sở phần kỹ thuật Nông nghiệp, NXB giáo dục, Hà Nội,
2005.
12. Nguyễn Đức Thành, Vũ Thị Mai Anh, Dạy học Công nghệ 10, NXB
giáo dục, 2006.
18
V. MỤC LỤC
I. PHẦN I
1. Lý do chọ đề tài
2. Mục tiêu và nhiện vụ nghiên cứu
3. Đối tượng nghiên cứu
4. Phương pháp nghiên cứu
II. PHẦN II
I. Cơ sở lý luận
1. Tổng quan đề tài liên quan
2. Một số khái niệm cơ bản
3. Mục tiêu, nội dung phần đất, phân bón
4. Hình ảnh sử dụng trong phần đất, phân bón
II. Sử dung thêm hình ảnh trong dạy học phần đât, phân bón
1. Nguyên tắc sử dụng hình ảnh
2. Cơ sở sử dụng thêm hình ảnh dạy học phần đất, phân bón
3. Khai thác và sử dụng thêm hệ thống hình ảnh
4. Kết quả thực hiện
III. KẾT LUẬN
1. Kết luận
2. Đề nghị
IV.TƯ LIỆU THAM KHẢO
V. MỤC LỤC
19
Trang 1
Trang 2
Trang 2
Trang 2
Trang 3
Trang 3
Trang 4
Trang 7
Trang 9
Trang 9
Trang 9
Trang 10
Trang 10
Trang 18
Trang 18
Trang 19
Trang 20
Trang 21
