Sử dụng trò chơi trong dạy học toán ở tiểu học

Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Lời cảm ơn
Đề tài "Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở Tiểu học" đợc thực
hiện trong một thời gian ngắn, điều kiện khó khăn. Để hoàn thành công
trình nghiên cứu này, tôi đã nỗ lực rất nhiều trong việc thu thập tài liệu,
xử lí thông tin, lựa chọn thông tin để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu đã
đặt ra. Tôi hy vọng đề tài sẽ góp một phần nhỏ bé vào việc bổ sung lí
luận dạy học Toán để tăng hiệu quả thực tiễn góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn học này. Thực hiện đề tài này, ngoài sự cố gắng của
bản thân, tôi còn đợc sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo và sự
động viên khích lệ của bạn bè.
Với tấm lòng biết ơn sâu sắc. Tôi xin chân thành cảm ơn Th.s GVC Phạm Thanh Thông - ngời đã trực tiếp chỉ đạo, hớng dẫn tôi trong
quá trình thực hiện đề tài này. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn các
thầy, cô giáo trong khoa Giáo dục tiểu học trờng Đại học Vinh, Ban
giám hiệu, các giáo viên trờng tiểu học Lê Lợi đã cho tôi những ý kiến
đóng góp quý báu và tạo điều kiện để tôi hoàn thành đề tài này.
Tôi quan niệm đây là công trình nghiên cứu đầu tiên, là bớc tập dợt
trong lĩnh vực NCKH. Đề tài chắc chắn không tránh khỏi những thiếu
sót. Tôi rất mong nhận đợc các ý kiến đóng góp, nhận xét của các thầy cô
và bạn đọc.
Vinh tháng 6 năm 20003.
Tác giả

A. Phần mở đầu.
I. Lí do chọn đề tài.
Giáo dục tiểu học là cơ sở ban đầu hết sức quan trọng đặt nền móng cho
sự phát triển toàn diện nhân cách con ngời, đặt nền tảng vững chắc cho giáo dục
phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.
Môn Toán là một trong những môn học đợc quy định trong kế hoạch đào

tạo, là môn học có vị trí hàng đầu trong hệ thống các môn học ở bậc tiểu học.
Kiến thức và kĩ năng Toán có nhiều ứng dụng trong đời sống của con ngời. Với
môn học này, dạy học giúp ngời học nhận biết đợc mối quan hệ về số lợng và


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

hình dạng không gian của thế giới hiện thực. Nhờ đó, học sinh có đợc phơng
pháp nhận thức một số mặt của thế giới xung quanh và biết cách hoạt động có
hiệu quả trong thực tiễn. Nó góp phần quan trọng trong việc rèn luyện phơng
pháp suy nghĩ, phơng pháp suy luận, phơng pháp giải quyết vấn đề; góp phần
phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập. Tóm lại, Toán học đóng vai trò
quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh tiểu học, góp
phần xứng đáng vào việc hoàn thành mục tiêu giáo dục toàn diện nhân cách thế
hệ trẻ.
Một trong các mục tiêu mới và quan trọng của việc dạy học Toán ở tiểu
học hiện nay là giúp học sinh tích cực ứng dụng các kiến thức và kĩ năng Toán
vào việc giải quyết các tình huống thờng gặp trong đời sống hàng ngày. Nhiều
giải pháp đã và đang đợc nghiên cứu, áp dụng để góp phần thực hiện mục tiêu
nói trên. Đổi mới hình thức tổ chức dạy học là một trong các giải pháp đợc
nhiều ngời quan tâm nhằm đa các hình thức tổ chức dạy học mới vào Nhà trờng
tiểu học. Các hình thức tổ chức dạy học mới có thể là: dạy học cá nhân, dạy học
theo nhóm, dạy học thông qua các trò chơi Toán học. Trong Nhà trờng tiểu học,
trò chơi có thể tổ chức nh một hoạt động dạy học Toán. Cơ sở tâm lý và sinh lý
khẳng định: hoạt động dạy học Toán dới dạng trò chơi rất phù hợp với lứa tuổi
học sinh tiểu học. Thực tế cũng cho thấy, hình thức tổ chức dạy học bằng trò
chơi dễ đợc học sinh hởng ứng và tích cực tham gia. Việc tổ chức trò chơi trong
dạy học Toán, do vậy, có thể phát huy đợc tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng

tạo ở học sinh góp phần nâng cao chất lợng dạy học Toán.
Tuy nhiên, hiện nay, ở tiểu học, việc sử dụng trò chơi trong dạy học Toán
cha đợc nghiên cứu nhiều và cha có hệ thống. Thực tế cho thấy, giáo viên có sử
dụng trò chơi trong dạy học Toán song cha đạt kết quả cao. Phần lớn họ cha
chuẩn bị kĩ kế hoạch dạy học, cha biết cách lựa chọn - thiết kế trò chơi, cha nắm
sâu sắc cách thức tổ chức trò chơi, Đặc biệt giáo viên cha có một lí luận vững
chắc về trò chơi và cách thức tổ chức nó để đa tới hiệu quả dạy học cao nhất. Vì
vậy, việc tổ chức trò chơi nhằm góp phần hoàn thành mục tiêu dạy học Toán vẫn
là vấn đề phải xem xét và đi tới thống nhất cả ở lí luận và thực tiễn.
Tóm lại: Giáo viên tiểu học còn gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức trò
chơi trong dạy học Toán. Xuất phát từ thực tiễn sinh động và u điểm của hình
thức tổ chức dạy học thông qua trò chơi Toán; nhằm nâng cao hơn nữa chất lợng
dạy học Toán ở tiểu học, chúng tôi chọn vấn đề "Sử dụng trò chơi trong dạy học
Toán ở tiểu học" làm đề tài nghiên cứu của mình.
II. Mục đích nghiên cứu.
Bớc đầu tìm hiểu và bổ cứu hệ thống lí luận về hình thức tổ chức dạy học
Toán thông qua trò chơi nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Toán ở tiểu
học.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

III. Khách thể nghiên cứu, đối tợng nghiên cứu.
1. Khách thể nghiên cứu.
Học sinh tiểu học
2. Đối tợng nghiên cứu.
Cách thức tổ chức trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.
IV. Giả thuyết khoa học.

Có thể góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn Toán nếu sử dụng tốt trò
chơi Toán học.
V. Nhiệm vụ nghiên cứu.
1. Xây dựng hệ thống lí luận tổ chức trò chơi trong dạy học Toán.
2. Đề ra cách thức tổ chức trò chơi trong quá trình dạy học Toán.
VI. Phơng pháp nghiên cứu.
Tiến hành nghiên cứu đề tài này, chúng tôi sử dụng đồng bộ các phơng
pháp sau:
1. Phơng pháp phân tích tài liệu.
2. Phơng pháp quan sát.
3. Phơng pháp điều tra.
4. Phơng pháp thực nghiệm s phạm.
5. Phơng pháp thống kê toán học.
VII. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.
Chúng tôi giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài "Sử dụng trò chơi trong dạy
học Toán ở tiểu học" là : dạy học Toán ở Trờng tiểu học Lê Lợi-TP Vinh trong
học kỳ II.
VIII. Cấu trúc đề tài.
Đề tài nghiên cứu có 3 phần, 4 chơng nh sau:
A. Phần mở đầu.
I.
Lí do chọn đề tài.
II.
Mục đích nghiên cứu.
III. Khách thể nghiên cứu, đối tợng nghiên cứu.
IV. Giả thuyết khoa học.
V.
Nhiệm vụ nghiên cứu.
VI. Phơng pháp nghiên cứu.
VII. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .

VIII. Cấu trúc đề tài.
B. Phần nội dung.
Chơng I. Cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
I. Cơ sở lí luận về việc sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học
II. Thực trạng sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.
Chơng II. Cách thức tổ chức trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học
I.
II.

Phạm Văn Niu

Một số vấn đề chung.
Cách thức tổ chức trò chơi nhằm dẫn dắt hình thành tri thức, kĩ
năng Toán.
III. Cách thức tổ chức trò chơi nhằm cũng cố kiến thức, rèn luyện kĩ
năng Toán.
IV. Cách thức tổ chức trò chơi nhằm phát hiện và bồi dỡng năng khiếu
Toán.
Chơng III. Hệ thống trò chơi theo các mạch kiến thức Toán.
I. Trò chơi có nội dung Số học.
II. Trò chơi có nội dung Hình học.
III. Trò chơi có nội dung Đại lợng và đo đại lợng.
IV. Trò chơi có nội dung Giải toán.
Chơng IV. Thực nghiệm s phạm.
I. Mục đích, đối tợng, cách thức tiến hành, chỉ tiêu đánh giá kết quả thực
nghiệm.
II. Phân tích kết quả thực nghiệm.

C. Phần kết luận.
I.
Kết luận.
II.
Đề xuất s phạm.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

B. Phần nội dung

Chơng I.
Cơ sở lí luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.

I. Lí luận về trò chơi và sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu
học.
1. Tình hình đổi mới quá trình dạy học Toán
Lí luận và thực tiễn dạy học chỉ ra rằng: cần phải đổi mới quá trình dạy
học một cách toàn diện, sâu sắc mới có thể nâng cao chất lợng dạy học - giáo
dục. Có nh vậy, giáo dục và đào tạo mới đáp ứng đợc yêu cầu của xã hội hiện
đại là tạo nên lớp ngời có đủ năng lực và đạo đức để tiếp tục cải tạo xã hội. Hiện
nay, đổi mới quá trình dạy học đã và đang diễn ra hết sức sôi động và đem lại
những kết quả bớc đầu. Quá trình dạy học đang đợc đổi mới ở tất cả các khâu,
các thành tố mà trọng tâm là thay đổi mục đích, nội dung và phơng pháp dạy
học cho phù hợp, làm thế nào đó để tích cực hoá hoạt động của ngời học. Một
trong những đổi mới quan trọng nhất cần đợc tiến hành sâu rộng hơn nữa trong
dạy học nói chung và dạy học Toán nói riêng là nhanh chóng chuyển từ hình
thức thầy giảng- trò ghi sang hình thức thầy tổ chức - trò hoạt động. Nói cách

khác, dạy học Toán cần đợc tiến hành dới dạng tổ chức các hoạt động học. Theo
đó, học sinh đợc đặt vào các tình huống học tập để tự khám phá, lĩnh hội các tri
thức, các mối quan hệ, liên hệ giữa những yếu tố, những tính chất Toán học bằng
các hoạt động của mình. Hoạt động học mà chúng tôi muốn đề cập trong khuôn
khổ luận văn này là học thông qua chơi. Học sinh sẽ đợc tiếp thu kiến thức, rèn
luyện kĩ năng dới hình thức tổ chức dạy học bằng trò chơi.
2. Khái niện trò chơi.
2.1. Hoạt động vui chơi.
Vui chơi không chỉ là nhu cầu của trẻ em mà còn là nhu cầu của ngời lớn
nói chung. Nó là dạng hoạt động nhằm giải toả căng thẳng do hoạt động học
tập, lao động đa lại. Vui chơi có thể xem là một dạng giải trí, giao lu xã hội đặc
biệt là để phát triển tính cộng đồng, tính trách nhiệm chung và tình thơng yêu
đồng loại. Qua đó, học sinh đợc rèn luyện kĩ năng giao tiếp và hoạt động; phát
triển tình cảm, niềm tin, đạo đức, thẩm mĩ của cá nhân. Hoạt động vui chơi cần
đợc tổ chức một cách có mục đích, có kế hoạch để đáp ứng đợc nhu cầu chính
đáng của trẻ.
2.2. Trò chơi là gì?
ở lứa tuổi mẫu giáo, hoạt động chủ đạo của trẻ là vui chơi. Vì vậy, trẻ đã
đợc làm quen với nhiều trò chơi lí thú và bổ ích. Bớc vào lứa tuổi tiểu học, vui
chơi không còn là hoạt động chủ đạo. Hoạt động chủ đạo của các em lúc này là
hoạt động học. Mặc dầu chỉ là một hoạt động bộ phận, song vui chơi lại chiếm
một vai trò quan trọng trong cuộc sống của trẻ và có thể hỗ trợ ở chừng mực nào
đó cho hoạt động học.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Có nhiều cách hiểu khác nhau xung quanh định nghĩa trò chơi. TS.

Nguyễn Thiện Tuân cho rằng: "Trò chơi là hoạt động bày ra để vui chơi giải trí".
Lê Vĩ lại phát biểu: "Trò chơi là hoạt động vui chơi chứa đựng một chủ đề, nội
dung nhất định, có những quy định bắt buộc ngời tham gia phải tuân thủ". Và
còn nhiều ý kiến khác.
Theo chúng tôi: Trò chơi là một thành tố của hoạt động vui chơi có tổ
chức, chứa đựng một chủ đề, nội dung nào đó; có những quy định, luật lệ nhất
định để phục vụ hoạt động vui chơi mang lại hiệu quả dạy học - giáo dục.
3. Khái niệm trò chơi học tập.
3.1. Trò chơi học tập là gì?
Xuất phát từ chủ trơng và thực tiễn dạy học bằng trò chơi, trên cơ sở khái
niệm trò chơi, ngời ta đã thiết kế các trò chơi học tập. Vậy là: Trò chơi đợc sử
dụng với mục đích dạy học gọi là trò chơi học tập. Nói rõ hơn trò chơi học tập là
trò chơi đợc tổ chức nhằm thông qua hoạt động này mà đạt tới mục tiêu dạy học.
Qua đó, bằng phơng thức "Học mà vui, vui mà học", học sinh có thể lĩnh hội tri
thức, củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ năng. Trò chơi học tập và trò chơi thông thờng có nhiều điểm tơng đồng, song về căn bản chúng khác nhau ở chỗ: Trò chơi
thông thờng bao gồm yếu tố giải trí và yếu tố giáo dục chung còn trò chơi học
tập bao gồm yếu tố vui chơi và yếu tố mục đích học tập. Trò chơi Toán lại chứa
đựng trong nó các yếu tố toán học.
3.2. Phân loại trò chơi học tập.
Các loại trò chơi học tập trong dạy học ở tiểu học rất phong phú, đa dạng
và đợc sử dụng với nhiều mục đích khác nhau. Phân loại trò chơi có nhiều cách
Có thể kể ra một số cách nh sau:
- Phân loại trò chơi theo quy mô tổ chức: Trò chơi lớn, trò chơi nhỏ (theo
Lê Vĩ).
- Phân loại trò chơi theo số lợng ngời tham gia: Trò chơi cá nhân, trò chơi
hai ngời, trò chơi tập thể (theo Lê Vĩ).
- Phân loại trò chơi theo hình thức vận động: Trò chơi vận động, trò chơi
trí tuệ (theo Lê Ngọc Lan).
Phổ biến trong cách phân loại trò chơi ở tiểu học là: Trò chơi thuần tuý trí
tuệ và trò chơi kết hợp trí tuệ với vận động. Trò chơi Toán thờng là trò chơi mà

tính trí tuệ và tính vận động đợc kết hợp hài hoà để phù hợp với đặc điểm tâm
sinh lý học sinh. ở các lớp dới, trò chơi có tính vận động cao hơn, tính trí tuệ ở
mức độ nhất định. Càng lên lớp trên tính vận động giảm, tính trí tuệ tăng dần.
3.3. Cấu trúc trò chơi học tập.
Một trò chơi học tập thờng có cấu trúc bốn phần: Cốt trò, đề trò, luật trò,
thởng phạt.
- Cốt trò (Mục đích trò chơi): Trò chơi có tác dụng rèn luyện nhiều mặt.
Trong đó có những mặt chủ yếu, nổi bật đợc gọi là cốt trò. Nói khác đi, cốt trò


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

chính là nội dung chủ yếu của trò chơi, là mục đích học tập cần đạt tới về kiến
thức, về kĩ năng của việc tổ chức trò chơi. Cốt trò là cái "nút", là tình huống của
vấn đề cần giải quyết trong quá trình chơi. Vợt qua khó khăn của cái "nút" tức là
đạt đợc mục đích trò chơi. Chính cái "nút"ấy tạo nên sự lôi cuốn, sự hấp dẫn của
trò chơi, khơi gợi tính tò mò, lòng tự tin và thúc đẩy các em phối hợp hoạt động
để hoàn thành nhiệm vụ học tập.
Việc xác định và chọn cốt trò giúp ngời tổ chức tìm "trúng" trò chơi phục
vụ đối tợng.
- Để trò: Là hình thức thể hiện trò chơi. Đây là câu chuyện để dẫn vào trò
chơi có tình huống, có tác dụng thu hút, lôi cuốn, cổ vũ để trò chơi sôi nổi hơn.
Đề trò phải đợc trình bày theo đúng quan điểm, đờng lối giáo dục mới, phải có
tính thời sự, tính khoa học. Tránh dùng những đề trò chung chung, yếu về mặt t
tởng hoặc những đề trò quá cổ không còn phù hợp. Thực tế cho thấy, đề trò nếu
dựa vào các câu chuyện hay có tình huống hấp dẫn sẽ có sức lôi cuốn trẻ rất
mạnh.
- Luật trò: Luật trò là những quy tắc của trò chơi mà bất kì ai tham gia

đều phải tuân theo, đảm bảo cho cuộc chơi đợc thực hiện có hiệu quả và đạt đợc
mục đích dạy học mong muốn. Ngời chơi phải tôn trọng, tuân thủ luật chơi
trong quá trình giải quyết tình huống. Nếu không thực hiện nó cuộc chơi sẽ
không mang lại hiệu quả đề ra.
Luật trò một mặt phải đảm bảo cho cuộc chơi đi đến kết quả mặt khác
phải đảm bảo hớng vào giáo dục phẩm chất đạo đức cho học sinh. Tránh luật trò
quá đơn giản hoặc quá khó, càng phải tránh luật trò không bình thờng, thiếu tính
s phạm.
- Thởng phạt: Mỗi trò chơi khi kết thúc thờng có thởng cho ngời thắng và
phạt đối với ngời phạm luật. Hình thức thởng phạt cũng không kém phần quan
trọng. Nó chính là một loại động cơ khích lệ ngời chơi cố gắng hơn và phải
nhanh chóng tìm ra biện pháp để giành kết quả cao nhất về mình.
Muốn trò chơi diễn ra sôi nổi, hấp dẫn, giáo viên phải có thởng phạt phân
minh, hấp dẫn để ngời chơi tự nguyện, vui vẻ chấp nhận. Việc thởng phạt phải
đảm bảo tính mục tiêu và tính s phạm.
Có thể nêu lên sơ đồ cấu trúc trò chơi nh sau:
Trò chơi

Cốt trò

Luật trò

Thởng phạt


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

3.4. Tác dụng của trò chơi học tập.

Hầu hết các trò chơi trong dạy học ở tiểu học đã mang sẵn tính mục đích.
Quá trình chơi tạo ra sự tiếp xúc giữa các học sinh, giữa cá nhân học sinh với tập
thể. Vì vậy, tình bạn, lòng nhân ái, tinh thần tập thể đợc hình thành. Cũng trong
quá trình chơi, các phẩm chất nh: Tác phong khẩn trơng, tính nhanh nhẹn, tính
kỉ luật, sự sáng tạo đợc rèn luyện góp phần giáo dục đạo đức, hình thành nhân
cách học sinh.
Trong trò chơi, tính thi đua bao giờ cũng thể hiện rất cao. ở đó, các em sẽ
không ý thức đợc mình đang học mà hoạt động của các em sẽ đợc thúc đẩy bằng
động cơ vui chơi. Các em sẽ cố gắng làm nhanh để thắng cuộc. Với cách thức
đó, trẻ sẽ tự mình giải quyết đợc các nhiệm nhận thức. Trò chơi, nếu đợc tổ chức
tốt, dạy học sẽ giảm sự căng thẳng, giảm sự khô khan của Toán học, hứng thú
học tập Toán của học sinh tăng lên. Trẻ tự mình làm việc, tự do hoạt động là
điều kiện để bộc lộ, phát triển tài năng, trí tuệ của các em.
Tuy nhiên, chúng ta cũng phải nhận thức đợc mặt hạn chế của trò chơi.
Trò chơi không thể giúp dạy học hình thành, củng cố kiến thức, kĩ năng cho học
sinh theo một hệ thống lôgíc, chặt chẽ. Phàm là trò chơi thì chỉ có tác dụng giải
toả sự căng thẳng và góp phần hình thành, củng cố kiến thức, kĩ năng bộ phận.
Nó cha thể xem là một biện pháp để giải quyết khó khăn, càng không thể xem là
một phơng pháp dạy học. Trò chơi chỉ đợc dùng trong những điều kiện nhất
định, phục vụ một mục đích nhất định và đòi hỏi phải có năng lực tổ chức. Dẫu
vậy, hạn chế nêu trên của trò chơi không làm mất đi hiệu quả của hình thức tổ
chức dạy học mới này trong giảng dạy môn Toán ở tiểu học.
4. Việc sử dụng trò chơi trong dạy học Toán.
Cho đến nay, vẫn còn nhiều quan niệm xung quanh việc sử dụng trò chơi
tromh dạy học Toán. Theo tinh thần đổi mới phơng pháp dạy học, ngời ta
khuyến khích sử dụng trò chơi nhằm nâng cao hiệu quả giờ dạy. Dạy học Toán
đã bắt đầu sử dụng hình thức tổ chức trò chơi và đạt đợc một số kết quả nhất
định trong những năm gần đây.
Dạy học Toán bằng trò chơi có trể hiểu là cách thức tổ chức cho học sinh
thực hiện những hoạt động phù hợp với nội dung bài học thông qua một trò chơi

nào đó. Nhờ vậy, các em đợc thay đổi động hình hoạt động và giảm mệt mỏi
trong học tập; tăng cờng khả năng luyện tập thực hành và vận dụng nhanh các
kiến thức đã học; phát triển hứng thú, chú ý, tính độc lập, ham hiểu biết và các
kĩ năng suy luận lôgíc.
Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán là quán triệt t tởng lựa chọn và kết
hợp các hình thức tổ chức dạy học mới để nâng cao hiệu quả giờ lên lớp. Sử
dụng trò chơi một cách hợp lý chính là góp phần đa dạng hoá các loại hình thức
tổ chức dạy học. Tuy nhiên, cần tránh lạm dụng tổ chức trò chơi trong dạy học.
Không phải bài nào, đơn vị kiến thức nào cũng có thể tổ chức trò chơi đợc. Việc


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

lạm dụng trò chơi sẽ làm ảnh hởng đến tiết dạy nói riêng và quá trình dạy học
Toán nói chung.
Tổ chức trò chơi trong dạy học Toán xét đến cùng không phải việc dễ. Ngời giáo viên cần phải kết hợp nhiều thao tác, nhiều năng lực nhằm vận dụng tốt
lí luận vào thực tiễn dạy học. Có nh vậy, giáo viên mới làm cho hình thức tổ
chức dạy học bằng trò chơi bộc lộ hết u điểm của nó.
II. Thực trạng sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.
1. Thực trạng về nhận thức của GVTH đối với hình thức tổ dạy học thông
qua trò chơi.
Bảng 1. Nhận thức của GVTH về dạy học bằng trò chơi.
TT
1
2
3
4

Các quan niệm về dạy học bằng trò chơi
Là một biện pháp tổ chức thực hành luyện tập
nhằmgiúp học sinh củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ
năng
Là phơng pháp dạy học nhằm tổ chức cho học sinh vui
chơi mà đạt tới mục đích dạy học
Là hình thức tổ chức dạy học. Bằng hình thức dạy học
này, giáo viên tổ chức cho học sinh thực hiện những
hoạt động phù hợp với nội dung bài học thông qua
một trò chơi nào đó nhằm đạt tới mục tiêu bài học
Các ý kiến khác

Số ý kiến Tỉ lệ %
15

50

5

16,6

9

30

1

3,33

Qua bảng trên, ta thấy: Số giáo viên đồng ý với ý kiến 1 là 15 ngời chiếm

50%. ý kiến này chỉ đơn thuần coi đây là một biện pháp củng cố kiến thức, rèn
luyện kĩ năng Toán. Họ nặng về việc hớng học sinh vào mục đích dạy học mà
cha chú ý tới các kết quả khác của tổ chức trò chơi.
Số giáo viên đồng ý với ý kiến 2 là 5 ngời chiếm 16,6%. Họ coi dạy học
bằng trò chơi trong dạy học Toán là một phơng pháp. Quan niệm này sai lầm. Vì
xét về nhiều mặt, trò chơi chỉ có thể xem là một hình thức tổ chức dạy học chứ
không đợc xem là một phơng pháp. Cách quan niệm đó đã dẫn tới việc không ít
giáo viên dùng trò chơi nh một phơng pháp độc lập để hỗ trợ cho các phơng
pháp khác và đôi khi cứ bài nào cũng dùng trò chơi.
ý kiến thứ 3 có 9 giáo viên chiếm 30%. Đây là quan niệm đúng nhất. Tuy
vậy, mới chỉ gần 1/3 giáo viên nhận thức đợc.
Vậy là: Đa só giáo viên cha có nhận thức đúng đắn về hình thức tổ chức
dạy học thông qua trò chơi.
Bảng 2. Nhận thức của GVTH về ý nghĩa của dạy học bằng trò chơi.
TT
ý nghĩa của HTTCDH bằng trò chơi
Số ý kiến Tỉ lệ %
1
Hiệu quả giờ học đợc nâng cao
25
88,8
Giờ học sôi nổi, học sinh hào hứng tham gia. Trong khi
chơi, trẻ tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo vào giải
93,3
2
28
quyết tình huống. Học sinh huy động đợc các kiến thức,


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

kĩ năng vào việc giải quyết các nhiệm vụ nhận thức.
Tiết học diễn ra nhẹ nhàng, để lại ấn tợng tốt về môn học
3 cho học sinh; tạo đợc hứng thú, niềm say mê đối với môn
25
88,8
Toán
4. Các ý kiến khác
3
10
Qua bảng trên, ta thấy: hầu nh các giáo viên đều nhận thức đúng tầm quan
trọng, ý nghĩa của dạy học bằng trò chơi trong quá trình dạy học Toán.
2. Thực trạng về thiết kế - lựa chọn trò chơi của GVTH.
Qua điều tra và dự giờ thăm lớp, chúng tôi nhận thấy: giáo viên dùng các
trò chơi cha hợp lý. Trò chơi thờng không đảm bảo nguyên tắc lựa chọn - thiết
kế. Giáo viên cha có hệ thống trò chơi đầy đủ, chặt chẽ. Họ mới chỉ thiết kế đợc
một số trò chơi đơn giản nh: trò chơi tìm đúng, sai; trò chơi nối kết quả với phép
tính; Các trò chơi đó hạn chế về nhiệm vụ nhận thức, hoặc ít hoặc thấp về lợng kiến thức, kĩ năng mới cần đạt tới. Giáo viên mới chỉ dùng loại trò chơi với
mục đích cũng cố kiến thức, rèn luyện kĩ năng. Họ cha tổ chức đợc các trò chơi
để dẫn dắt hình thành tri thức, kĩ năng hay để phát hiện và bồi dỡng năng khiếu
Toán. Các trò chơi do giáo viên tổ chức vì vậy, căn bản chỉ dừng lại ở chỗ giúp
học sinh giải toả tâm lí căng thẳng trong tiết học, gây hứng thú cho học sinh đối
với môn học.
Trò chơi mà giáo viên đa vào thờng có cấu trúc lỏng lẻo. Cốt trò, luật trò,
cách tiến hành, thởng phạt cha chặt chẽ làm cho hiệu quả dạy học không cao,
sức hấp dẫn thấp. Vì thế, trò chơi mới chỉ gây hứng thú, đam mê toán cho học
sinh ở mức độ nhất định.
Nhìn chung, trò chơi sử dụng vào dạy học Toán còn kém chất lợng. Vấn

đề đặt ra là phải có biện pháp để có đợc hệ thống trò chơi hợp lí, đảm bảo chất lợng.
3. Thực trạng về tổ chức trò chơi.
Bảng 3. Mức độ sử dụng hình thức tổ chức dạy học thông qua trò chơi.
TT
Mức độ sử dụng
Số giáo viên
Tỉ lệ (%)
1.
Thờng xuyên
11
36,66
2
Đôi khi
18
60
3
Cha bao giờ
1
3,33
Nhìn vào bảng trên, ta thấy: đa số giáo viên có sử dụng trò chơi trong dạy
học Toán. Tuy vậy, mức độ sử dụng không giống nhau. Quá nửa giáo viên đôi
khi sử dụng, hơn 1/3 số giáo viên thờng xuyên sử dụng.
Mặc dù đa số giáo viên đã nhận thức đúng vai trò, ý nghĩa của hình thức
tổ chức dạy học thông qua trò chơi. Song nhìn chung, giáo viên vẫn cha thực
hiện tốt việc tổ chức trò chơi để hoàn thành mục tiêu dạy học. Qua dự giờ một
số tiết học, điều tra, phỏng vấn giáo viên, chúng tôi đã chứng thực một số điều
sau:


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

- Khi tổ chức trò chơi, giáo viên cha quán triệt hết các nguyên tắc tổ chức
của nó. Nhiều giáo viên còn cha làm cho học sinh hiểu rõ nội dung, yêu cầu
chơi; cha huy động đợc tối đa học sinh tham gia vào cuộc chơi; cha tổ chức đợc
trò chơi một cách tự nhiên;
- Các bớc tổ chức trò chơi chơi cha sâu, cha nhuần nhuyễn. Chẳng hạn:
khâu chuẩn bị của giáo viên cha chu đáo. Vì vậy, họ cha có đợc trò chơi hay, cha
có phơng tiện, đồ dùng dạy học hoặc cha dự trù trớc nên không xử lí kịp các tình
huống xảy ra trong cuộc chơi. ở bớc tiến hành chơi, giáo viên còn thả nổi cuộc
chơi dẫn đến tính tự nhiên át đi tính mục tiêu, trò chơi không diễn ra theo dự
kiến. Giáo viên tổng kết cuộc chơi còn hời hợt, chỉ chú ý đến cho điểm cho đội
thắng chứ ít chú ý tới việc làm nổi bật ý nghĩa, kết quả thực của cuộc chơi. Một
số giáo viên còn nặng về phân thắng thua thiếu tính s phạm. Do vậy, trò chơi
mất đi một phần ý nghĩa đích thực của nó.
4. Nguyên nhân thực trạng.
4.1. Về phía giáo viên: Trình độ, năng lực nói chung của giáo viên còn
hạn văn hạn chế. Khả năng vận dụng phơng pháp mới, hình thức tổ chức dạy
học mới còn cha cao. Giáo viên cha có hệ thống lí luận đầy đủ, vững chắc về trò
chơi và cách thức sử dụng trò chơi trong dạy học Toán. Mặt khác, giáo viên còn
cha đầu t thời gian cho công tác chuẩn bị tổ chức trò chơi. Hạn chế nói trên của
giáo viên ảnh hởng đến hiệu quả sử dụng hình thức tổ chức dạy học Toán thông
qua trò chơi.
4.2. Về phía chỉ đạo của các cấp quản lí giáo dục.
Việc bồi dỡng, nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên cha đạt hiệu
cao. Tuy có tổ chức nói chuyện chuyên đề, phổ biến sáng kiến kinh nghiệm
song còn nặng về hình thức, qua loa, đại khái. Khi tổ chức triển khai những cái
mới, các cấp quản lí giáo dục còn thiếu phơng án tối u trong việc tổng kết, rút
kinh nghiệm triệt để. Hình thức tổ chức dạy học bằng trò chơi cho đến nay vẫn ít

đợc sử dụng phổ biến và cha đạt hiệu quả cao. Cán bộ quản lí giáo dục cần đề ra
và thực hiện các biện pháp có tính khả thi cao nhằm nâng cao vốn kiến thức và
kĩ năng sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.
4.3. Về phía cơ sở vật chất phục vụ tổ chức trò chơi.
Các phơng tiện, đồ dùng phục vụ cho dạy học ở tiểu học hiện nay nhìn
chung còn thiếu. Hầu hết các trờng tiểu học cha có đủ hoặc không có đồ dùng,
dụng cụ để tổ chức trò chơi. Giáo viên phải tự làm để dạy học. Đồ dùng, dụng
cụ tự làm thờng không đảm bảo chất lợng. Cần quan tâm, có kế hoạch đối với
việc bổ sung cơ sở vật chất hỗ trợ đắc lực cho dạy học nói chung và tổ chức trò
chơi trong dạy học Toán nói riêng sao cho tiến trình dạy học có hiệu quả mong
muốn .


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Chơng II.
Cách thức tổ chức trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học.

I. Một số vấn đề chung.
1. Nguyên tắc thiết kế - lựa chọn, nguyên tắc tổ chức trò chơi.
1.1. Nguyên tắc thiết kế - lựa chọn trò chơi.
Muốn tổ chức tốt hoạt động dạy học bằng trò chơi, trớc hết, giáo viên
phải có đợc trò chơi phù hợp. Dới đây là nguyên tắc thiết kế - lựa chọn trò chơi:
- Trò chơi phải dảm bảo phù hợp với mục đích, yêu cầu nội dung bài học;
phải đặt ra cho trẻ các nhiệm vụ học tập tơng ứng với nội dung bài học.
- Trò chơi phải đảm bảo phù hợp với năng lực, trình độ, hứng thú của học
sinh. Trò chơi không nên quá khó cũng cần tránh quá dễ.
- Trò chơi còn phải đảm bảo phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của

lớp học, trờng học (về quỹ thời gian, không gian, các thiết bị, đồ dùng)
Ngời giáo viên cần coi các nguyên tắc này là cơ sở để thiết kế, lựa chọn
trò chơi cho tốt. Để làm đợc điều này, giáo viên phải đầu t thời gian và sức lực
cho công tác chuẩn bị. Nguyên tắc này chi phối bản thân cấu trúc trò chơi. Nhìn
vào cấu trúc trò chơi có thể thấy rõ trò chơi đợc thiết kế - lựa chọn đã quán triệt
các nguyên tắc cha.
1.2. Nguyên tắc tổ chức trò chơi.
Tổ chức trò chơi là việc quan trọng nhất. Đây chính là việc hiện thực hoá
tiến trình chơi để đạt mục đích. Khi tổ chức trò chơi trong tiết dạy học hay ở
buổi ngoại khoá, giáo viên cần chú ý đến các nguyên tắc sau đây:
- Đảm bảo cho học sinh hiểu rõ yêu cầu, nội dung và cách thức.
- Đảm bảo phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, và sáng tạo của học
sinh trong quá trình tham gia trò chơi.
- Đảm bảo tổ chức trò chơi một cách tự nhiên.
- Đảm bảo luân phiên các trò chơi một cách hợp lí.
- Đảm bảo tổ chức trò chơi với tinh thần thi đua đồng đội.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

- Đảm bảo về thời gian, không gian tức hình thức tổ chức lớp khi tiến
hành hoạt động chơi.
2. Các bớc tiến hành tổ chức trò chơi.
Hoạt động nói chung và hoạt động dạy học nói riêng cần đợc tiến hành
một cách trật tự, lôgíc mới đạt đợc mục đích đề ra. Tổ chức trò chơi cũng vậy.
Nó có các bớc tiến hành cụ thể. Nắm đợc các bớc tiến hành một trò chơi là một
yêu cầu quan trọng đối với ngời giáo viên.
Một trò chơi cần đợc tổ chức qua 4 bớc sau:

- Chuẩn bị: Giáo viên thiết kế - lựa chọn trò chơi cần tổ chức; dự kiến
cách chơi, những khó khăn , những tình huống xảy ra trong khi học sinh chơi.
Giáo viên (hoặc học sinh ) lựa chọn, tìm kiếm phơng tiện để phục vụ trò chơi.
Chẳng hạn: băng giấy ghi nội dung ngữ liệu, bút dạ,
- Công bố luật chơi: Giáo viên giải thích cách chơi. Tức là phổ biến cho
học sinh nắm đợc ai chơi trực tiếp, ai cổ động, ai đánh giá, chơi nh thế nào, đánh
giá nh thế nào, chơi bao lâu, phần thởng là gì?
Cần công bố luật chơi sao cho có hiệu quả để một mặt học sinh nắm đợc
luật chơi một mặt thấy hứng thú muốn chơi ngay. Chú ý hình thức phù hợp để
giải thích luật chơi. Lời giải thích phải ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu. Tránh lối nói
dài dòng, mập mờ khó hiểu, tránh dùng từ ngữ "đao to búa lớn" khiến học sinh
mất hứng thú khi cha tham gia vào cuộc chơi.
- Tiến hành chơi: Giáo viên phát lệnh chơi, học sinh chơi. Giáo viên quan
sát, giám sát cuộc chơi.
- Đây là bớc trung tâm, quan trọng nhất trong toàn bộ phần tổ chức trò
chơi. Giáo viên phải làm tốt khâu giám sát với t cách là ngời quản trò. Từ đó,
một mặt nắm đợc kết quả cuộc chơi mặt khác tháo gỡ vớng mắc cho học sinh
nếu cần. Giáo viên cần thể hiện tốt vai trò của mình để tính bất quy tắc và sôi
động của cuộc chơi không làm ảnh hởng đến mục đích trò chơi, không gây mất
trật tự cho "hàng xóm" của mình.
- Trò chơi dù chỉ có hai ngời tham gia hay một nhóm tham gia thì khi tổ
chức giáo viên cần tiến hành sao cho cả lớp phải có trách nhiệm cùng tìm ra lời
giải đáp. Tức là giáo viên phải bằng khả năng tổ chức của mình để huy động tất
cả học sinh tham gia sôi nổi vào cuộc chơi. Có nh vậy, việc tổ chức trò chơi mới
đạt tới hiệu quả đích thực và mục tiêu đúng đắn.
- Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên cùng tập thể lớp tìm ra đội thắng trong
cuộc chơi. Cần có cách thức để đội thắng không kiêu, đội thua không nản. Giáo
viên nên tỏ ra khích lệ động viên hơn là so sánh và tỏ ý không hài lòng. Từ đó,
giúp học sinh thấy đợc nội dung kiến thức, kĩ năng cần đạt tới qua trò chơi. Mục
đích chơi đợc thực hiện trong lúc các em tiến hành thi đua. Song mục đích đó lại

nằm ngay ở kết quả cuộc chơi. Điều quan trọng là giáo viên phải làm nổi bật kết
quả đích thực đó.
3. Về thời gian, thời điểm, địa điểm tổ chức trò chơi.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Trò chơi đợc tổ chức trong bao lâu, vào khoảng thời gian nào, nơi tổ chức
là đâu?. Câu hỏi này cần đợc giáo viên xác định rõ ngay từ khâu chuẩn bị. Mỗi
trò chơi có thể có thời gian, thời điểm, địa điểm tổ chức khác nhau và có thể là:
- Thời gian tổ chức trò chơi dẫn dắt hình thành tri thức thờng là 6 đến 10
phút, trò chơi củng cố kiến thức cần từ 2 đến 5 phút.
- Trò chơi có thể tổ chức vào đầu, giữa hoặc cuối tiết học. Đôi khi, giáo
viên có thể tổ chức vào giờ ra chơi.
- Về chơng trình nội dung: sau khi đã hoàn thành một đơn vị kiến thức
hay một mảng kiến thức, giáo viên có thể tổ chức trò chơi.
- Nếu là phục vụ một tiết học trò chơi đợc tiến hành trên lớp. Nếu là phục
vụ cho tiết ngoại khoá trò chơi đợc tổ chức ngoài trời.
4. Yêu cầu về phẩm chất quản trò của giáo viên khi tổ chức trò chơi.
Với việc tổ chức hoạt động vui chơi cho học sinh trong dạy học, ngời
giáo viên đồng thời là ngời quản trò. Vì vậy, giáo viên ngoài năng lực s phạm
vốn có cần phải có thêm một năng lực khác là năng lực quản trò. Có nh vậy, họ
mới đảm đơng đợc vai trò trung tâm điều khiển cuộc chơi, là ngời trọng tài mẫu
mực trong các cuộc chơi.
- Phẩm chất quản trò: Làm tốt đợc nhiệm vụ quản trò, ngời giáo viên phải
có tâm hồn cởi mở, vui vẻ, hoà nhã, dễ gần và phải luôn ý thức đợc mình đang
hớng dẫn cho đối tợng nào? Quản trò phải là ngời năng động, sáng tạo, có bản
lĩnh và biết kìm chế; biết kết hợp hài hoà giữa nói và thực hiện động tác,

Giáo viên tiểu học phải coi đây là tiêu chí để thờng xuyên rèn luyện nhằm
tổ chức tốt hoạt động vui chơi cho học sinh.
- Giáo viên phải có vốn liếng quản trò nhất định. Ngời giáo viên, trớc sự
phong phú, đa dạng của nội dung chơng trình môn Toán, cần phải có một vốn
trò chơi đủ "d dật" để phục vụ tốt cho hoạt động dạy học bằng việc thờng xuyên
tổ chức trò chơi. Quản trò phải không ngừng thiết kế, tìm tòi, đổi mới trò chơi
để bổ sung vào hệ thống trò chơi hiện còn ít ỏi của mình.
- Giọng nói, nét mặt, dáng điều quản trò: Là trung tâm điều khiển cuộc
chơi, là ngời cầm cân nẩy mực, giọng nói, nét mặt, dáng điệu của quản trò phải
chuẩn. Giáo viên phải có giọng nói to dõng dạc nhng truyền cảm làm rung động
tâm hồn các em. Bằng giọng nói, nét mặt, dáng điệu và cách thức tổ chức của
mình, giáo viên có thể tạo ra không khí khẩn trơng của cuộc chơi và không khí
hồ hởi phấn khởi của cả thầy và trò.
Hoạt động dạy học là sự kết hợp của hoạt động dạy và hoạt động học.
Muốn dạy học tốt, trớc hết, hoạt động dạy cần phải đợc tiến hành dựa trên kiến
thức và kĩ năng của môn học. Trong vấn đề này, ngời giáo viên, muốn làm tốt
công tác tổ chức trò chơi phải không ngừng trau dồi tri thức; thờng xuyên rèn
luyện năng lực quản trò để cùng với năng lực s phạm có thể thực hiện tốt việc tổ
chức trò chơi trong dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn
Toán.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

II. Cách thức tổ chức trò chơi nhằm dẫn dắt hình thành tri thức kĩ
năng Toán.
1. Cơ sở tổ chức.
Việc hình thành tri thức mới, kĩ năng mới ở học sinh là nhiệm vụ đầu tiên

rất quan trọng của quá trình dạy học. Hoàn thành đợc nhiệm vụ đó, dạy học mới
có thể đạt tới mục tiêu của mình. Lí luận và thực tiễn dạy học Toán tiểu học chỉ
ra rằng: để dẫn dắt hình thành tri thức, kĩ năng cho học sinh, giáo viên có thể sử
dụng các hình thành tổ chức dạy học nh: dạy học cả lớp, dạy học theo nhóm,
dạy học cá nhân, dạy học thông qua trò chơi học tập. Mỗi hình thức tổ chức dạy
học nói trên đều có u điểm, nhợc điểm riêng và đều có khả năng đa lại hiệu quả
dạy học mong muốn. ở một số đơn vị kiến thức, việc tổ chức trò chơi học tập để
lĩnh hội nó lại tỏ ra có hiệu quả.
Ta biết rằng, thảo luận nhóm là một phơng pháp dạy học mới đang đợc áp
dụng rộng rãi ở trờng tiểu học. Bớc đầu, phơng pháp này đã phát huy tác dụng
chứng tỏ đổi mới quá trình dạy học là rất cần thiết. Trong quá trình thảo luận
nhóm, học sinh đợc bàn bạc thảo luận để tìm ra kiến thức. Và do vậy, nếu ta đa
yếu tố vui chơi, sự thi đua vào thảo luận thì hiệu quả dạy học sẽ cao hơn. Giáo
viên tổ chức trò chơi để hình thành tri thức, kĩ năng nên lồng với thảo luận
nhóm. Vậy là, học sinh chơi qua thảo luận, thảo luận để chơi.
2. Đăc điểm trò chơi.
Trò chơi học tập đích thực phải góp phần tạo cho giờ học diễn ra nhẹ
nhàng, hấp dẫn mà vẫn đảm bảo đi đến mục tiêu giờ học. Để có đợc điều đó,
kiến thức, kĩ năng đề cập trong trò chơi cần đơn giản, dễ nắm bắt. Xem xét nội
dung chơng trình sách giáo khoa Toán tiểu học ở 2 chơng trình CCGD và Chơng
trình năm 2000, ta thấy một số bài học có yêu cầu về kiến thức và kĩ năng ở mức
độ phức tạp vừa phải. Đó là những bài mà kiến thức Toán học là sự tổng hợp của
các đơn vị kiến thức đơn giản đã học hay kiến thức, kĩ năng đợc hình thành chủ
yếu nhờ kết quả của tiết học ngay trớc nó đa lại. Những bài học nh vậy cho phép
giáo viên có thể tổ chức trò chơi để dẫn dắt hình thành tri thức, kĩ năng mới một
cách có hiệu quả. Thời gian để tổ chức trò chơi này là từ 6 đến 10 phút, thời
điểm tổ chức là vào đầu tiết học.
3. Ví dụ về trò chơi và tiến trình tổ chức loại trò chơi này.
Dới đây là một số ví dụ và cách tổ chức trò chơi để giúp học sinh lĩnh hội
kiến thức, hình thành kĩ năng.

Ví dụ 1. Trò chơi "Tìm điều thú vị"
Sử dụng để dạy tiết 79. Hình chữ nhật. Toán 3. Chơng trình 2000.
+ Mục đích: Giúp học sinh nắm đợc tính chất của hình chữ nhật, rèn
luyện kĩ năng đo đạc, diễn đạt ý.
+ Chuẩn bị: 2 thớc thẳng có vạch chia độ dài, 2 e ke vuông ,2 băng giấy
vẽ, 2 hình chữ nhật có chiều dài = 16 cm, chiều rộng = 10 cm, học sinh có giấy
nháp, thớc thẳng, eke.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Cách tiến hành: 2 nhóm nam và nữ tham gia chơi, mỗi nhóm 5 em. Các
đội chơi, khi nghe phát lệnh, sẽ dùng thớc, e ke để đo độ dài và góc hình rồi rút
ra kết luận về hình chữ nhật .
Trò chơi diễn ra trong 8 phút. Đội nào làm đúng, làm nhanh, trình bày đẹp
sẽ giành phần thắng.
Tổ chức trò chơi "Tìm điều thú vị".
+ Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị sẵn 2 thớc, 2 e ke ;yêu cầu học sinh đem
đủ giấy nháp, e ke. Giáo viên vẽ 2 hình chữ nhật thật đẹp vào 2 băng giấy, dự
đoán cách chơi, các khó khăn có thể mắc phải của học sinh trong quá trình chơi.
+ Công bố luật chơi: Bài học hôm nay, cô mời các em cùng tham gia trò
chơi "Tìm điều thú vị". Trò chơi này sẽ giúp các em nắm đợc định nghĩa hình
chữ nhật. Cô chia lớp thành 2 nhóm nam và nữ, mỗi nhóm cử 5 bạn tham gia trò
chơi. Yêu cầu trò chơi là: các em dùng thớc, e ke để đo độ dài và góc ở đỉnh của
hình chữ nhật, rút ra kết luận về hình chữ nhật đó. Trò chơi sẽ diễn ra trong 8
phút. Trong 8 phút, đội nào tìm đúng, tìm nhanh và trình bày đẹp sẽ giành phần
thắng. Đội thắng sẽ đợc một "bông hoa điểm mời".
Các bạn chơi tìm đợc kết luận thì ghi lên bảng. Các bạn dới lớp vừa cổ vũ

vừa tìm trên giấy nháp (vẽ hình vào vở nháp rồi đo, rút ra kết luận)
Cô chúc cả hai đội giành phần thắng trong trò chơi này. Trớc hết cả lớp
tặng hai đội một tràng pháo tay thật kêu.
+ Tiến hành chơi: Giáo viên phát lệnh "3-2-1, 8 phút bắt đầu". Học sinh
đo đạc, thảo luận, rút ra kết luận. Các học sinh dới lớp tự vẽ hình rồi đo, rút ra
kết luận. Giáo viên quán xuyến lớp, nhắc nhở học sinh nếu cần, không để học
sinh sử dụng sách giáo khoa. Hết 8 phút, giáo viên phát lệnh dừng cuộc chơi.
Đến phút thứ 7, giây thứ 50, giáo viên hô cho cả lớp hô theo 10-9-8--2-1. thời
gian các đội cùng chơi.
+ Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên cùng học sinh tìm ra đội làm đúng, làm
nhanh, trình bày đẹp. Nếu các đội tìm ra kết luận cha thật chính xác, đầy đủ,
giáo viên có thể bằng đàm thoại làm cho kết luận thật chuẩn và hớng học sinh
vào kết luận đó. Đây chính là định nghĩa đầy đủ về hình chữ nhật mà chúng ta
cần nắm trong bài học hôm nay. Cô mời các em nhắc lại (2 đến 5 em).
Ví dụ 2. Trò chơi "Em làm nhà khoa học"
Sử dụng để dạy tiết 47 Phép cộng trong phạm vi 7. Toán 1. Chơng trình
2000.
+ Mục đích: Giúp học sinh nắm đợc phép cộng trong phạm vi 7 .
+ Chuẩn bị: 2 bút dạ, 2 băng giấy trình bày nh sau:
6 + 1 = ..

1 + 6 =

5 + 2 = ..

2 + 5 =

4 + 3 = .

3+4=

Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

+ Cách tiến hành: Hai đội nam và nữ tham gia chơi, mỗi đội 6 em. Các
đội xếp thành một hàng ngay lối vào các dãy bàn sao cho học sinh có thể quan
sát đợc băng giấy của đội mình. Khi giáo viên phát lệnh, học sinh đứng đầu
hàng chạy lên dùng bút làm phép tính thứ nhất, làm xong chạy xuống đa bút cho
bạn thứ hai; bạn thứ hai lên hoàn thành phép tính thứ hai. Cứ nh vậy cho đến hết.
Đội nào tính nhanh, tính đúng sẽ giành phần thắng. Trò chơi đợc tiến hành trong
6 phút.
Tổ chức trò chơi. "Em làm nhà khoa học"
+ Chuẩn bị: 2 bút dạ, 2 băng giấy nh trên; dự kiến cách chơi, các tình
huống có thể xẩy ra trong khi học sinh chơi.
+ Công bố luật chơi: Bài học hôm nay, cô mời các em tham gia trò chơi
"Em làm nhà khoa học". Nhóm nam cử 6 bạn, nhóm nữ 6 bạn. Trò chơi sẽ giúp
các em biết làm phép cộng trong phạm vi 7. Các em sẽ chơi theo kiểu tiếp sức.
Trên bảng, cô có 2 băng giấy. Băng giấy bên phải dành cho đội nam, băng giấy
bên trái dành cho đội nữ. ở phép tính thứ nhất, các em thấy cô có 6 tam giác, cô
thêm 1 tam giác nữa ta có 6 + 1 bằng mấy tam giác?. Cũng nh vậy, các bạn hoàn
thành phép cộng. Bạn đầu hàng chạy lên làm phép tính, làm xong khẩn trơng
chạy về đa bút cho bạn tiếp theo để bạn tiếp theo lên hoàn thành. Các bạn không
đợc chạy lên trớc khi bạn về đa bút. Đội nào làm đúng, làm nhanh, viết số đẹp
sẽ đợc coi là nhà khoa học với1 điểm mời. Chúng ta có 6 phút để chơi trò chơi
này.
+ Tiến hành chơi: Giáo viên phát lệnh, học sinh lần lợt hoàn thành phép
tính. Giáo viên quán xuyến lớp, yêu cầu các học sinh khác cùng làm. Giáo viên
nhắc nhở, uốn nắn nếu cần.

+ Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên cùng học sinh kiểm tra từng phép tính.
Qua việc kiểm tra đó, các em sẽ nắm đợc bài học. Đội nào làm nhiều phép tính
đúng hơn sẽ giành phần thắng. Giáo viên cho học sinh nhắc lại các phép tính
(3 đến 5 em).
Ví dụ 3. Trò chơi "Khám phá bí ẩn công thức a x (b - c)".
Sử dụng để dạy tiết 46. Một số nhân với một tổng. Một số nhân với một
hiệu. Toán 4. CCGD.
+ Mục đích. Giúp học sinh nắm đợc cách tính nhân một số với một hiệu;
rèn luyện kĩ năng diễn đạt ý.
+ Chuẩn bị: 2 bút dạ, 2 băng giấy trình bày nh sau:

Làm tính:
So sánh:
Từ đó:

Khám phá bí ẩn của công thức a x (b - c)
4 x (5 - 3) = =
4 x 5 - 4 x 3 = . = ..
4 x (5 - 3) . 4 x 5 - 4 x 3
a x (b - c) =


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Vậy: Muốn nhân một số với một hiệu, ta
.
+ Cách tiến hành: 2 đội tham gia chơi, mỗi đội 3 em, học sinh hoàn thành
các ý trên nhờ thảo luận trao đổi.Đội nào làm đúng, làm nhanh, diễn đạt ý đúng,

trình bày đẹp sẽ giành phần thắng. Trò chơi diễn ra trong 7 phút.
Tổ chức trò chơi "Khám phá bí ẩn công thức a x (b - c)
+ Chuẩn bị: Giáo viên cần có 2 bút dạ, 2 băng giấy có nội dung nh trên,
phiếu học tập có nội dung nh ở băng giấy.
+ Công bố luật chơi: Với chúng ta công thức Toán học a x (b - c) vẫn là
một bí ẩn. Bây giờ, cô mời các em chơi trò chơi "Khám phá bí ẩn công thức thức
a x (b -c)". Nhóm nữ cử 3 bạn, nhóm nam cử 3 bạn tham gia trò chơi. Các em
đứng ngay sát phần băng giấy của mình (đính trên bảng). Khi có hiệu lệnh, các
em hoàn thành các yêu cầu ở băng giấy. Đội nào làm đúng, khám phá nhanh,
diễn đạt điều khám phá đúng sẽ giành phần thắng. Phần thởng cho đội thắng là
danh hiệu "Nhà khám phá nhỏ tuổi" do lớp X cấp.
+ Tiến hành chơi: Giáo viên phát lệnh "các nhà khám phá" đã sẵn sàng
cha? (học sinh trả lời "đã sẵn sàng") vậy thì "3-2-1. cuộc khám phá bắt đầu".
Học sinh hoàn thành các yêu cầu của trò chơi. Giáo viên quán xuyến lớp, yêu
cầu học sinh vừa cổ vũ vừa hoàn thành phần bài của mình vào phiếu. Giáo viên
giúp đỡ học sinh đặc biệt ở khâu nêu quy tắc.
+ Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên mời một học sinh nam nhận xét bài của
đội nữ, một học sinh nữ nhận xét bài của đội nam. Giáo viên tổng hợp ý kiến và
quyết định đội thắng. Giáo viên sửa lại một số lỗi nhỏ cho hoàn chỉnh quy tắc
rồi yêu cầu học sinh nhắc lại.
Lu ý: Trò chơi này đợc tổ chức sau khi giáo viên dùng phơng pháp đàm
thoại, gợi mở để giúp học sinh nắm đợc cách nhân một số với một tổng.
III. Cách thức tổ chức trò chơi nhằm củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ
năng Toán.
1. Cơ sở tổ chức.
Hoạt động chủ đạo của học sinh tiểu học là hoạt động học tập. Hoạt động
này lại bị chi phối bởi đặc điểm tâm sinh lí của trẻ. Trong việc tiếp thu kiến
thức, hình thành kĩ năng, trể tỏ ra chóng nhớ nhng laị cũng nhanh quên. Làm thế
nào để khắc phục hạn chế này? Lí luận dạy học đã đề ra cách giải quyết là sử
dụng phơng pháp thực hành luyện tập để củng cố, khắc sâu kiến thức, hình

thành vững chắc kĩ năng, kĩ xảo. Thực tiễn dạy học môn Toán đã khẳng định sự
cần thiết của lí luận đó. Vì rằng, ngoài việc quán triệt lí luận nói trên, càng đi
sâu vào con đờng học tập, Toán học là môn cơ sở của rất nhiều môn khác. Nếu
học Toán kém sẽ kéo theo sự học kém của các môn liên quan. Kiến thức Toán đợc phân bố một cách hệ thống và logíc chặt chẽ. Nếu hổng kiến thức của một
phần nào đó thì sẽ khó lĩnh hội đợc các tri thức tiếp theo. Học Toán kém, học


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

không chắc chắn thờng tạo thế bất lợi cho học sinh trong học tập. Trẻ sẽ thiếu tự
tin, tạo cho mình nếp nghĩ thụ động. Yêu cầu dạy học hiện nay không thể chấp
nhận điều đó.
Việc lĩnh hội các tri thức Toán đã khó, ghi nhớ vận dụng các tri thức đã
học để giải quyết các tình huống cụ thể lại càng khó hơn. Các kiến thức Toán
học suy cho cùng đều trừu tợng đối với học sinh tiểu học. Không phải học một
lần các em đã lĩnh hội đợc ngay mà phải qua củng cố ôn tập nhiều lần thì mới đợc trang bị đầy đủ và chắc chắn. Kiến thức, kĩ năng chỉ thực sự bền vững khi
chúng đợc củng cố, luyện tập thờng xuyên. Tuy vậy, việc củng cố kiến thức, rèn
luyện kĩ năng lại gặp một số khó khăn. Thời gian dành cho việc củng cố kiến
thức ít, trình độ của học sinh lại không đồng đều. Trong khi đó, thực tế ở các giờ
dạy cho thấy, giáo viên thờng sử dụng hình thức phát vấn, gợi mở để học sinh
nhắc lại điều vừa học. Biện pháp này nhìn chung hiệu quả song lại có nhợc điểm
là không tạo đợc hứng thú cho học sinh, sự khô khan của Toán học không giảm.
Mục đích cơ bản của việc dạy học Toán là học sinh có đợc kiến thức và kĩ
năng Toán. Việc rèn luyện kĩ năng đợc thực hiện trong quá trình ôn tập củng cố
kiến thức, luyện tập vận dụng kiến thức đã học vào việc giải quyết các nhiệm vụ
cụ thể. Để đạt đợc mục đích nêu trên, dạy học Toán có thể sử dụng các hình thức
tổ chức, phơng pháp dạy học khác nhau nh: dùng các phơng pháp giảng dạy
thích hợp có trọng tâm, tổ chức bồi dỡng kèm cặp hoặc phụ đạo, Thực tiễn đa

dạng hoá các hình thức tổ chức dạy học chỉ ra rằng: dạy học bằng trò chơi là
góp phần nâng cao chất lợng dạy học môn Toán. Chất lợng đó thể hiện trớc hết ở
chỗ học sinh củng cố đợc kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo một cách nhệ nhàng sau bài
học; học sinh tỏ ra hứng thú học Toán, đam mê Toán học hơn. Môn Toán trở
thành môn học hấp dẫn sinh động hơn đối với học sinh.
2. Đặc điểm trò chơi.
Trò chơi nhằm mục đích củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ năng mặc dù vẫn
bám sát mục tiêu bài học, song nó lại có tính tự do cao hơn. Nếu nội dung trò
chơi dẫn dắt hình thành tri thức, kĩ năng gần nh là nội dung bài học mới thì nội
dung trò chơi này lại khác. Nó có thể chỉ đề cập đến một phần của kiến thức, kĩ
năng; cũng có thể là sự tổng hợp, liên hệ nhiều đơn vị kiến thức khác nhau. Cốt
của trò chơi này là giúp trẻ nhớ lại, tái hiện lại các kiến thức đã học, huy động
kiến thức tổng hợp để thực hiện các thao tác chơi, hành động chơi.
Trò chơi dạng này thờng đợc tổ chức ở cuối tiết học coi nh phần củng cố
bài. Giáo viên cũng có thể tổ chức trò chơi vào giờ giải lao. Trò chơi này th ờng
diễn ra trong thời gian ngắn, học sinh thờng chơi thoải mái, sôi nổi hơn.
3. Ví dụ về trò chơi và tiến trình tổ chức loại trò chơi này.
Ví dụ 1 Trò chơi "Tìm bạn".


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Sử dụng để dạy tiết 45. Phép cộng trong phạm vi 8. Toán 1 Chơng trình
2000.
+ Mục đích: Giúp học sinh củng cố phép cộng trong phạm vi 8, rèn luyện
sự nhanh nhẹn .
+ Chuẩn bị: 1 chiếc còi, 10 chiếc mũ cắt bằng bìa cứng. Trên mũ có ghi
một trong các số: 0, 1, 2, 3, 4, 5 ,6, 7, 8, dự kiến các tình huống xảy ra khi học

sinh chơi.
+ Cách tiến hành: 10 học sinh tham gia chơi. Giáo viên phát cho mỗi em
một mũ. Cho các em đứng thành vòng tròn không theo một trật tự nào cả. Hiệu
lệnh chơi bắt đầu, học sinh hát bài "Một con vịt" đồng thời đi vòng tròn theo
chiều kim đồng hồ. Các em vừa đi vừa hát và quan sát mũ của bạn. Khi nghe
tiếng còi, các em sẽ ghép đôi sao cho tổng số của số mình mang và số của bạn
mang bằng 8. Tìm đợc bạn phải nắm lấy tay nhau.
Ai tìm bạn đúng, nhanh sẽ là đôi thắng. Ai tìm bạn sai hoặc tìm chậm sẽ
bị phạt. Phần thởng và hình phạt do nhóm quyết định. Chon 2 đôi thắng: một đôi
nhất, một đôi nhì.
Tiến trình tổ chức trò chơi "Tìm bạn"
+ Chuẩn bị: Giáo viên dùng các bìa cứng cắt thành 10 chiếc mũ (dạng cổ
vũ), dùng bút màu viết các số lên mũ cho đủ 10 số: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 4 (có
2 số 4), chuẩn bị một còi, không gian lớp học để có chỗ cho các học sinh tham
gia chơi xếp vòng tròn, dự kiến các tình huống xảy ra. Ví dụ: có một cặp ghép
sai mà chỉ do một em sai thì giáo viên có thể nhắc bạn không sai tách ra để tìm
bạn thực của mình,
+ Công bố luật chơi: Để các em có thể nắm chắc hơn phép cộng trong
phạm vi 8, cô mời các em tham gia trò chơi "Tìm bạn". Cô mời 10 bạn tham gia
chơi với tinh thần xung phong. Mõi bạn sẽ đợc cô phát một chiếc mũ. Các em sẽ
đứng thành vòng tròn. Cô bắt cái, các em vừa đi vừa hát. Khi cô hô "tìm bạn",
các em nhanh chóng tìm bạn sao cho số trên mũ của bạn và số trên mũ của mình
cộng lại bằng 8. Cặp nào tìm bạn đúng và nhanh sẽ giành phần thắng, cặp nào
tìm sai hoặc chậm sẽ bị thua. Trò chơi diễn ra trong 1 phút.
+ Tiến hành chơi: Học sinh nhận mũ, tự xem số trên mũ của mình. Sau
đó, các em xếp thành vòng tròn. Giáo viên bắt cái bài "Một con vịt". Học sinh
vừa đi vừa hát theo chiều kim đồng hồ theo hiệu lệnh của giáo viên. Khi giáo
viên hô "tìm bạn", học sinh nhanh chóng tìm bạn sao cho tổng số trên mũ của
mình và số trên mũ của bạn bằng 8.
Lu ý: Do trò chơi hết ít thời gian nên giáo viên có thể mời 10 bạn khác

chơi lại.
+ Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên và cả lớp tìm ra 2 đội nhanh nhất, yêu
cầu từng đôi nêu phép cộng với số của mình.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Ví dụ 2. Trò chơi "Thử làm siêu tính"
Sử dụng để dạy bài: "Tính giá trị biểu thức". Toán 3. Chơng trình 2000.
+ Mục đích: Giúp học sinh củng cố cách tính giá trị biểu thức có phép
cộng, trừ , nhân và phép chia.
+ Chuẩn bị: 2 bút dạ, 2 băng giấy trình bày nh sau:
Đúng điền Đ, sai điền S.
1. 37 - 5 x 5 = 12
2. 5 x 15 - 10 = 25
3. 5 x 15 - 10 = 65
4. 180 : 6 + 1 = 61
5. 30 + 60 x 2 = 180
6. 30 + 60 x 2 = 150
7. 282 - 100 : 2 = 232
8. 282 - 100 : 2 = 91
+ Cách tiến hành: Đội nam 8 em, đội nữ 8 em tham gia trò chơi. 2 đội xếp
thành hai hàng chơi theo kiểu tiếp sức. Đội nào làm đúng, nhanh sẽ giành phần
thắng. Đội thắng đợc phong là "siêu tính" của lớp. Trò chơi diễn ra trong 3 phút.
Tiến trình tổ chức trò chơi "Thử làm siêu tính"
+ Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 2 bút dạ, 2 cột nam châm, 2 băng giấy có
nội dung nêu trên; dự kiến cách chơi, các tình huống xảy ra trong khi tổ chức trò
chơi.

+ Công bố luật chơi: Để giúp các em tính thật nhanh các biểu thức dạng
vừa học, cô mời cả lớp chơi trò chơi "Thử làm siêu tính". Các em sẽ chơi theo
kiểu tiếp sức. Nhóm nam cử 8 bạn, nhóm nữ cử 8 bạn tham gia chơi. Các em
xếp thành 2 hàng, hàng nam bên trái hàng nữ bên phải, phần chơi của các đội tơng ứng với phía của mình. Khi có hiêụ lệnh các em sẽ tính và điền "Đ" hoặc
"S" vào ô mình chọn. Điền xong chạy về đa bút cho bạn tiếp theo rồi về cuối
hàng đứng. Trò chơi tiến hành trong 3 phút, đội nào làm đúng, nhanh sẽ là đội
thắng và đợc phong danh hiệu "Siêu tính lớp X"
+ Tiến hành chơi: Giáo viên phát lệnh "Cuộc thi thử làm siêu tính bắt
đầu". Học sinh lên bảng điền "Đ" hoặc "S" vào ô mình chọn, không nhất thiết
phải theo thứ tự, lần lợt nh vậy các em khác làm cho đến hết. Giáo viên quán
xuyến lớp.
+ Tổng kết cuộc chơi: Giáo viên cùng cả lớp xem đội nào hoàn thành trớc,
có nhiều phép tính đúng. Giáo viên kết hợp cả đúng cả nhanh để công bố đội
thắng.
Hỏi một đội điền sai, đúng yêu cầu: Vì sao em biết là sai? Học sinh sẽ
nêu cách tính; nhân chia trớc, cộng trừ sau, yêu cầu học sinh nhắc lại (2 em)
Ví dụ 3. Trò chơi: "Giúp Nôbita ôn tập hình"
Sử dụng để dạy tiết 72. Ôn tập tính chu vi, diện tích. Toán 5. CCGD.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

+ Mục đích: Củng cố cách tính chu vi, diện tích của một số hình hình
học.
+ Chuẩn bị: 3 bút dạ, 3 băng giấy trình bày nh sau:
b
P=
a

S=

P=
a
S=
P=
a
d

c

h

S=
P=

b

S=
c

b
h
a

P=
S=

R

+ Cách tiến hành: Cô kể chuyện về Nôbita: "Nôbita mải chơi nên không
nắm đợc công thức tính chu vi, diện tích các hình. Em hãy giúp bạn ôn tập. Trớc
hết là ghi lại các công thức tính tơng ứng với hình cho bạn ấy ôn tập. Để xem
đội nào giúp đợc Nôbita một cách đúng nhất, nhanh nhất, đẹp nhất.
Chúng ta sẽ chơi trò chơi "Giúp Nôbita ôn tập hình". 6 phút là thời gian
cần thiết cho trò chơi, các đội chơi theo kiểu tiếp sức. Đội nào đúng, nhanh và
trình bày đẹp là đội thắng, đội nào viết sai công thứ c sẽ bị phạt.
III. Trò chơi nhằm phát hiện và bồi dỡng năng khiếu Toán.


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Nh đã đề cập ở các phần trớc, GVTH nếu tổ chức tốt trò chơi học tập
trong dạy học Toán sẽ góp phần nâng cao hiệu quả dạy học. Song phải thấy
rằng, qua "vui" mà "học" học sinh sẽ thấy hứng thú, yêu thích môn Toán và đặc
biệt có một số học sinh vợt ra khỏi giới hạn chung để dần dần trở nên đam mê
Toán học. Thực tế cũng cho thấy học sinh tiểu học có thể bộc lộ và phát triển
năng khiếu Toán khi tham gia vào trò chơi. Do vậy, trong quá trình giảng dạy,
giáo viên có thể xem việc tổ chức trò chơi là một biện pháp để phát hiện và bồi
dỡng những học sinh có thiên hớng học Toán góp phần đạt tới mục tiêu dạy học
chung là đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài cho đất nớc.
Để phục vụ mục đích này, trò chơi có những nét khác so với các trò chơi
đã dẫn. Trò chơi nhằm phát hiện và bồi dỡng năng khiếu Toán thờng có mức độ
phức tạp hơn, độc đáo hơn và thú vị hơn. Nó đòi hỏi ngời tham gia trò chơi phải
có đầu óc sáng tạo, có t duy mềm dẻo. Và chính trong quá trình chơi, phẩm chất
trí tuệ ấy ở học sinh lại đợc nâng lên. Trò chơi , do vậy, mang tính trí tuệ nhiều
hơn tính vận động, có khi tính trí tuệ rất sâu sắc.
Tổ chức loại trò chơi này không đơn giản nh các trò chơi khác. Giáo viên

cần phải có năng lực tổ chức cao, phải nắm thật chắc, hiểu thật thấu đáo thần
kinh, trí tuệ, hng phấn của trẻ. Có thể nói, lúc này năng lực s phạm và năng lực
quản trò cần đợc phối hợp nhuần nhuyễn và đạt đến trình độ nghệ thuật. Với khả
năng đó, giáo viên sẽ kích thích, gợi mở giúp học sinh bộc lộ t chất Toán, làm
cho các em ngày càng đam mê, làm duy trì hng phấn của trẻ trong suốt quá trình
chơi. Thời gian, địa điểm tổ chức trò chơi này cũng khác. Cần phải có một lợng
thời gian dài hơn để tổ chức trò chơi này. Loại trò chơi này phải đợc tổ chức ở
một thời điểm thật sự hợp lí để tạo hng phấn tối đa cho học sinh, chẳng hạn có
thể tổ chức trò chơi trong khoảng thời gian từ 7 đến 9 giờ hay từ 15 đến 17 giờ.
Trò chơi này thờng đợc tổ chức ở tiết ngoại khoá hay sinh hoạt câu lạc bộ Toán.
Dới đây là một số trò chơi và gợi ý kết quả.
Trò chơi thứ 1: Giành bông hoa cuối cùng.
+ Mục đích: Giúp học sinh luyện cộng, trừ nhẩm trong phạm vi 20.
+ Chuẩn bị: Băng giấy kẻ 20 ô (hoặc kẻ các ô trên mặt bàn), 20 bông
hoa giấy (hoặc 20 đồ vật tợng trng cho 20 bông hoa).
+ Cách tiến hành: Giáo viên cho 2 học sinh chơi từng cặp một. Hai bạn
lần lợt lấy hoa, oẳn tù tì để chọn ngời đi trớc. Mỗi lần một ngời lấy ít nhất là 1


Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

và nhiều nhất là 3 bông hoa. Ai lấy đợc bông hoa cuối cùng (tức là ngời đó lấy
xong thì hết hoa) thì thắng cuộc.
Với trò chơi này, học sinh nào thông minh, t duy tính toán nhanh sẽ tìm
ra cho mình một chiến lợc thắng. Tức là nếu biết cách thì ngời thứ 2 bao giờ
cũng thắng cuộc. Chiến lợc đó nh sau: đợi bạn thứ nhất lấy xong hoa bạn thứ 2
chỉ cần lấy một số bông hoa bằng hiệu của 4 trừ đi số hoa ngời thứ nhất vừa
lấy. Khi đó, bạn thứ 2 sẽ lấy đợc các bông hoa thứ 4, 8, 12,16, 18 còn nếu học

sinh có khả năng cộng trừ nhẩm nhất định thì cứ lấy hoa rồi về gần cuối sẽ
nhẩm để thắng cuộc. Ví dụ: nếu còn 7 bông hoa đến lợt mình thì phải lấy 3
bông. Bạn kia lấy nhiều nhất là 3 bông thì vẫn còn 4 - 3 =1 bông hay bạn lấy ít
nhất thì còn 4 1 = 3 vẫn có thể lấy đợc bông cuối cùng.
Trò chơi thứ 2: Lập trật tự thú vị.
+ Mục đích: Giúp học sinh rèn kĩ năng tính cộng, kĩ năng suy luận logíc
trong việc thực hiện phép cộng.
+ Chuẩn bị: 2 bút dạ, 2 băng giấy trình bày nh sau:

+ Cách tiến hành: Cho các số 1, 2, 3, 4, 5, 6. Học sinh điền một trong
các số này vào từng vòng tròn sao cho tổng 3 số ở mỗi cạnh đều bằng:
a. 10, b. 9, c. 12. Hai đội, mỗi đội 3 ngời tham gia chơi. Đội nào điền
đúng, nhanh sẽ giành phần thắng. Trò chơi có thể diễn ra trong 20 phút.
Gợi ý: Nếu học sinh thông minh các em sẽ làm nh sau:
a. Tổng của 3 số bằng 10 có: 1 + 3 + 6 =10
2 + 3 + 5 = 10
1 + 4 + 5 = 10
Số 1, 3, 5 đều xuất hiện ở các tổng nêu trên nên vị trí của nó trên tam
giác là ở đỉnh. Do đó ta có:
1

4

6

3

2

5

Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở tiểu học

Phạm Văn Niu

Câu b và câu c tợng tự.
Các học sinh bình thờng làm mò thì cũng ra song chậm thời gian.
Trò chơi thứ 3: Thi xếp diêm thành nhiều hình vuông.
+ Mục đích: Giúp học sinh phát triển khả năng phân tích số, khả năng tởng tợng.
+ Chuẩn bị: 400 que diêm, 2 bàn chiều dài 60 cm, chiều rộng 15 cm
+ Cách tiến hành: 2 đội tham gia chơi (hoặc 3 đội hay 2 ngời), mỗi đội 4 ngời.
Yêu cầu: Xếp 24 que diêm thành 3 hình vuông. Học sinh tiến hành bàn
bạc rồi xếp diêm thành hình vuông. Trò chơi diễn ra trong 10 phút.
ở trò chơi này: Nếu học sinh phân tích tốt, tởng tợng tốt các em sẽ chia
làm 3 cách xếp: xếp dời, xếp giao, xếp ghép.
Cụ thể nh sau:
a. Xếp dời: Phân tích 24 = 8 + 8 + 8
24 = 12 + 8 + 4
24 = 16 + 4 + 4

b. Xếp giao

24 = 12 +12

24 = 16 + 8

c. Xếp ghép

24 = 12 + 6 + 6

24 = 12 + 9 + 3
24 = 20 + 2 + 2

24 = 12 + 8 + 4