Một số biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng việt cho học sinh lớp 1 người ê đê luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ THỊ NGỌC HOA

MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM
TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI Ê ĐÊ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An, 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ THỊ NGỌC HOA

MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM
TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI Ê ĐÊ

Chuyên ngành: Giáo dục học (Bậc tiểu học)
Mã số: 60.14.01.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Chu Thị Thủy An

Nghệ An, 2014


LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
 PGS. TS. Chu Thị Thủy An - Người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn tôi
trong suốt quá trình làm đề tài luận văn này.
 Phòng Đào Tạo Sau Đại học, Khoa Giáo dục học cùng toàn thể quý thầy
cô trong khoa Giáo dục của Trường Đại học Vinh đã tạo mọi điều kiện
giúp đỡ tôi hoàn thành khóa học này.
 Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Krông Năng, Ban Giám hiệu các
trường Tiểu học huyện Krông Năng tỉnh Đăk Lăk đã giúp đỡ, tạo điều
kiện thuận lợi để tôi hoàn thành tốt đợt thử nghiệm đề tài của mình.
Nghệ An, tháng 5 /2014

Lê Thị Ngọc Hoa


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới
sự hướng dẫn của PGS. TS Chu Thị Thủy An. Những kết quả nghiên cứu trong
luận văn chưa từng được công bố trong bất kì một công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Lê Thị Ngọc Hoa


MỤC LỤC
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.............................................................................1
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.....................................................................3
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU....................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu.............................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................3
3.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................3

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ....................................................................3
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.....................................................................4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................4
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận..................................................4
6.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết: Phương pháp phân tích và
tổng hợp lí thuyết qua các tài liệu, báo chí, internet, sách giáo khoa... để
phân tích, tổng hợp các vấn đề lí thuyết liên quan đến đề tài........................4
6.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết: Để làm rõ cơ sở lí
luận của vấn đề nghiên cứu...........................................................................4
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn..............................................4
6.2.1. Phương pháp điều tra...........................................................................4
6.2.2. Phương pháp quan sát.........................................................................4
6.2.3. Thử nghiệm sư phạm...........................................................................4
6.3. Phương pháp thống kê toán học.............................................................4
7. Cấu trúc luận văn.......................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI.............................................6
1.1.LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .....................................................6
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc
thiểu số..........................................................................................................6
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về thực trạng và giải pháp chữa lỗi phát
âm do ảnh hưởng phương ngữ ......................................................................8
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho người Êđê..............9
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA HỆ THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT....................9


1.2.1. Khái niệm về chính âm........................................................................9
1.2.2. Chính âm trong tiếng Việt.................................................................10
1.2.3. Chính âm trong nhà trường tiểu học..................................................12
1.3. HỆ THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG ÊĐÊ VÀ SỰ KHÁC BIỆT VỚI HỆ
THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT...............................................................15

1.3.1. Khái quát về tiếng Êđê ở Đắl Lắk.....................................................15
1.3.2. Hệ thống nguyên âm, phụ âm, thanh điệu trong tiếng Êđê tỉnh
ĐắkLắk........................................................................................................16
Bảng 1.2: Tổ hợp hai phụ âm tiếng Êđê......................................................22
Bảng 1.3: Các tổ hợp ba phụ âm.................................................................22
1.3.2.2. Hệ thống nguyên âm ......................................................................23
1.3.2.3. Hệ thống thanh điệu.......................................................................26
1.4. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC PHÁT ÂM TIẾNG
VIỆT CỦA HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI ÊĐÊ

...................................28

1.4.1. Yếu tố sinh lí ....................................................................................28
1.4.2. Yếu tố tiếng mẹ đẻ ...........................................................................30
1.4.3. Yếu tố xã hội ....................................................................................30
1.4.4. Cách phát âm của giáo viên...............................................................31
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI.....................................32
2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ...........32
2.1.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu.......................................................32
2.1.2. Khái quát về điều kiện kinh tế, xã hội, giáo dục huyện Krông Năng
.....................................................................................................................33
Bảng 2. 1: Bảng tổng hợp kết quả xếp loại giáo dục HSDTTS huyện
Krông Năng năm học 2012-2013 (So sánh với các năm học trước)...........35
Bảng 2.2: Bảng tổng hợp kết quả học tập môn Tiếng Việt HSDTTS huyện
Krông Năng năm học 2012-2013 (So sánh với năm học trước).................36
2.1.3. Mục đích khảo sát thực trạng ...........................................................36
2.1.4. Hình thức tổ chức khảo sát thực trạng...............................................36


2.2.1. Thực trạng lỗi phát âm tiếng Việt của học sinh lớp 1 người Êđê

huyện Krông Năng......................................................................................37
2.2.1.2. Thực trạng lỗi phát âm tiếng Việt của học sinh lớp 1 người Êđê
huyện Krông Năng......................................................................................37
Bảng 2.3: Lỗi ở phụ âm đầu của học sinh lớp 1 người Êđê ở huyện Krông
Năng, tỉnh Đắk Lắk.....................................................................................38
2.2.1.2.2. Lỗi ở phần vần............................................................................38
Bảng 2.4: Lỗi ở âm đệm của học sinh lớp 1 người Êđê ở ..........................39
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................39
Bảng 2.5: Lỗi ở âm chính của học sinh lớp 1 người Êđê ở huyện Krông
Năng, tỉnh Đắk Lắk.....................................................................................41
Bảng 2.6: Lỗi ở âm cuối của học sinh lớp 1 người Êđê ở ..........................42
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................42
Bảng 2.7: Lỗi thanh điệu của học sinh lớp 1 người Êđê ở .........................43
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................43
2.2.2. Thực trạng những khó khăn trong việc rèn kĩ năng phát âm cho học
sinh người Êđê.............................................................................................43
Bảng 2.8 : Những khó khăn trong việc rèn phát âm tiếng Việt cho HS
người Êđê....................................................................................................43
Bảng 2.9 : Thực trạng về sử dụng các biện pháp rèn phát âm cho HS người
Êđê...............................................................................................................45
2.2.4. Thực trạng nhận thức, nhu cầu, mục đích học tiếng Việt của phụ
huynh người Êđê ở tỉnh Đắk Lắk................................................................47
Bảng 2.10 : Bảng khảo sát thực trạng nhận thức, nhu cầu, mục đích học
tiếng Việt của phụ huynh người Êđê...........................................................47
2.3.1. Nguyên nhân khách quan..................................................................48
2.3.1.1. Ảnh hưởng của ngữ âm tiếng Êđê .................................................48
2.3.1.2. Ảnh hưởng giao tiếp.......................................................................54
2.3.2. Nguyên nhân chủ quan......................................................................55
2.3.2.1. Nguyên nhân từ phía học sinh.......................................................55

2.3.2.2. Nguyên nhân từ phía giáo viên......................................................56
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM .....................59
TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI Ê ĐÊ..............................59
3.1. NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA VIỆC ĐỀ XUẤT CÁC
BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1
NGƯỜI ÊĐÊ ..............................................................................................59
3.1.1. Nguyên tắc mục tiêu..........................................................................59
3.1.2. Nguyên tắc khoa học.........................................................................59
3.1.3. Nguyên tắc khả thi.............................................................................59
3.2.1. Biện pháp 1: Luyện tập theo mẫu......................................................60
3.2.1.1. Ý nghĩa của luyện tập theo mẫu.....................................................60
3.2.1.2. Các bước tiến hành .......................................................................60
3.2.1.3. Yêu cầu cơ bản khi luyện tập phát âm theo mẫu cho học sinh lớp 1
người Êđê ................................................................................................62
3.2.2. Biện pháp 2: Chữa lỗi bằng âm trung gian.......................................64
3.2.2.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................64
3.2.1.2. Các bước tiến hành.........................................................................64
3.2.3. Biện pháp 3: So sánh âm chuẩn và lệch chuẩn..................................66
3.2.3.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................66
3.2.3.2. Yêu cầu cơ bản khi sử dụng biện pháp so sánh âm chuẩn và lệch
chuẩn...........................................................................................................68
3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức trò chơi học tập để luyện phát âm..................68
3.2.4.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................68
3.2.4.2. Những yêu cầu chung của việc tổ chức trò chơi học tập để luyện
phát âm........................................................................................................68
3.2.4.3. Các loại trò chơi học tập.................................................................69
3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng và sử dụng bài tập luyện chính âm ............77
3.2.5.1. Ý nghĩa của biện pháp...................................................................77
3.2.4.2. Các dạng bài tập luyện chính âm....................................................77

3.2.6. Biện pháp 6: Tạo môi trường giao tiếp tiếng Việt cho học sinh lớp 1
người

Êđê

.....................................................................................................................87
3.2.6.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................87
3.2.4.2. Cách thức thực hiện .......................................................................88
3.3. THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................................93
3.3.1. Mục đích thử nghiệm........................................................................93
3.3.2. Phương pháp thử nghiệm.................................................................93
3.3.3. Đối tượng và địa bàn thử nghiệm......................................................93
3.3.4. Nội dung thử nghiệm.........................................................................95
3.3.4.1. Bài thử nghiệm.............................................................................95
3.3.4.2. Giáo án thử nghiệm .......................................................................95
3.3.5. Kết quả thử nghiệm...........................................................................96
Bảng 3.3: Kết quả thực nghiệm...................................................................97
Bảng 3.4: Đa giác đồ..................................................................................97
Bảng 3.5: Biểu đồ tần suất điểm kiểm tra sau thử nghiệm..........................98
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................99
1. Kết luận...................................................................................................99
2. Kiến nghị...............................................................................................100
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................101
PHỤ LỤC 2...................................................................................................5
PHỤ LỤC 3...................................................................................................9

DANH MỤC BẢNG BIỂU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.............................................................................1

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.....................................................................3
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU....................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu.............................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................3


3.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ................................................................3
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ....................................................................3
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.....................................................................4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................4
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận..................................................4
6.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết: Phương pháp phân tích và
tổng hợp lí thuyết qua các tài liệu, báo chí, internet, sách giáo khoa... để
phân tích, tổng hợp các vấn đề lí thuyết liên quan đến đề tài........................4
6.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết: Để làm rõ cơ sở lí
luận của vấn đề nghiên cứu...........................................................................4
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn..............................................4
6.2.1. Phương pháp điều tra...........................................................................4
6.2.2. Phương pháp quan sát.........................................................................4
6.2.3. Thử nghiệm sư phạm...........................................................................4
6.3. Phương pháp thống kê toán học.............................................................4
7. Cấu trúc luận văn.......................................................................................5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI.............................................6
1.1.LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .....................................................6
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc
thiểu số..........................................................................................................6
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về thực trạng và giải pháp chữa lỗi phát
âm do ảnh hưởng phương ngữ ......................................................................8
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho người Êđê..............9
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA HỆ THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT....................9

1.2.1. Khái niệm về chính âm........................................................................9
1.2.2. Chính âm trong tiếng Việt.................................................................10
1.2.3. Chính âm trong nhà trường tiểu học..................................................12
1.3. HỆ THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG ÊĐÊ VÀ SỰ KHÁC BIỆT VỚI HỆ
THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT...............................................................15
1.3.1. Khái quát về tiếng Êđê ở Đắl Lắk.....................................................15


1.3.2. Hệ thống nguyên âm, phụ âm, thanh điệu trong tiếng Êđê tỉnh
ĐắkLắk........................................................................................................16
Bảng 1.2: Tổ hợp hai phụ âm tiếng Êđê......................................................22
Bảng 1.3: Các tổ hợp ba phụ âm.................................................................22
1.3.2.2. Hệ thống nguyên âm ......................................................................23
1.3.2.3. Hệ thống thanh điệu.......................................................................26
1.4. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC PHÁT ÂM TIẾNG
VIỆT CỦA HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI ÊĐÊ

...................................28

1.4.1. Yếu tố sinh lí ....................................................................................28
1.4.2. Yếu tố tiếng mẹ đẻ ...........................................................................30
1.4.3. Yếu tố xã hội ....................................................................................30
1.4.4. Cách phát âm của giáo viên...............................................................31
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI.....................................32
2.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG ...........32
2.1.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu.......................................................32
2.1.2. Khái quát về điều kiện kinh tế, xã hội, giáo dục huyện Krông Năng
.....................................................................................................................33
Bảng 2. 1: Bảng tổng hợp kết quả xếp loại giáo dục HSDTTS huyện
Krông Năng năm học 2012-2013 (So sánh với các năm học trước)...........35

Bảng 2.2: Bảng tổng hợp kết quả học tập môn Tiếng Việt HSDTTS huyện
Krông Năng năm học 2012-2013 (So sánh với năm học trước).................36
2.1.3. Mục đích khảo sát thực trạng ...........................................................36
2.1.4. Hình thức tổ chức khảo sát thực trạng...............................................36
2.2.1. Thực trạng lỗi phát âm tiếng Việt của học sinh lớp 1 người Êđê
huyện Krông Năng......................................................................................37
2.2.1.2. Thực trạng lỗi phát âm tiếng Việt của học sinh lớp 1 người Êđê
huyện Krông Năng......................................................................................37
Bảng 2.3: Lỗi ở phụ âm đầu của học sinh lớp 1 người Êđê ở huyện Krông
Năng, tỉnh Đắk Lắk.....................................................................................38
2.2.1.2.2. Lỗi ở phần vần............................................................................38


Bảng 2.4: Lỗi ở âm đệm của học sinh lớp 1 người Êđê ở ..........................39
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................39
Bảng 2.5: Lỗi ở âm chính của học sinh lớp 1 người Êđê ở huyện Krông
Năng, tỉnh Đắk Lắk.....................................................................................41
Bảng 2.6: Lỗi ở âm cuối của học sinh lớp 1 người Êđê ở ..........................42
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................42
Bảng 2.7: Lỗi thanh điệu của học sinh lớp 1 người Êđê ở .........................43
huyện Krông Năng, tỉnh Đắk Lắk...............................................................43
2.2.2. Thực trạng những khó khăn trong việc rèn kĩ năng phát âm cho học
sinh người Êđê.............................................................................................43
Bảng 2.8 : Những khó khăn trong việc rèn phát âm tiếng Việt cho HS
người Êđê....................................................................................................43
Bảng 2.9 : Thực trạng về sử dụng các biện pháp rèn phát âm cho HS người
Êđê...............................................................................................................45
2.2.4. Thực trạng nhận thức, nhu cầu, mục đích học tiếng Việt của phụ
huynh người Êđê ở tỉnh Đắk Lắk................................................................47
Bảng 2.10 : Bảng khảo sát thực trạng nhận thức, nhu cầu, mục đích học

tiếng Việt của phụ huynh người Êđê...........................................................47
2.3.1. Nguyên nhân khách quan..................................................................48
2.3.1.1. Ảnh hưởng của ngữ âm tiếng Êđê .................................................48
2.3.1.2. Ảnh hưởng giao tiếp.......................................................................54
2.3.2. Nguyên nhân chủ quan......................................................................55
2.3.2.1. Nguyên nhân từ phía học sinh.......................................................55
2.3.2.2. Nguyên nhân từ phía giáo viên......................................................56
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM .....................59
TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1 NGƯỜI Ê ĐÊ..............................59
3.1. NHỮNG NGUYÊN TẮC CƠ BẢN CỦA VIỆC ĐỀ XUẤT CÁC
BIỆN PHÁP SỬA LỖI PHÁT ÂM TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH LỚP 1
NGƯỜI ÊĐÊ ..............................................................................................59
3.1.1. Nguyên tắc mục tiêu..........................................................................59


3.1.2. Nguyên tắc khoa học.........................................................................59
3.1.3. Nguyên tắc khả thi.............................................................................59
3.2.1. Biện pháp 1: Luyện tập theo mẫu......................................................60
3.2.1.1. Ý nghĩa của luyện tập theo mẫu.....................................................60
3.2.1.2. Các bước tiến hành .......................................................................60
3.2.1.3. Yêu cầu cơ bản khi luyện tập phát âm theo mẫu cho học sinh lớp 1
người Êđê ................................................................................................62
3.2.2. Biện pháp 2: Chữa lỗi bằng âm trung gian.......................................64
3.2.2.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................64
3.2.1.2. Các bước tiến hành.........................................................................64
3.2.3. Biện pháp 3: So sánh âm chuẩn và lệch chuẩn..................................66
3.2.3.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................66
3.2.3.2. Yêu cầu cơ bản khi sử dụng biện pháp so sánh âm chuẩn và lệch
chuẩn...........................................................................................................68
3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức trò chơi học tập để luyện phát âm..................68

3.2.4.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................68
3.2.4.2. Những yêu cầu chung của việc tổ chức trò chơi học tập để luyện
phát âm........................................................................................................68
3.2.4.3. Các loại trò chơi học tập.................................................................69
3.2.5. Biện pháp 5: Xây dựng và sử dụng bài tập luyện chính âm ............77
3.2.5.1. Ý nghĩa của biện pháp...................................................................77
3.2.4.2. Các dạng bài tập luyện chính âm....................................................77
3.2.6. Biện pháp 6: Tạo môi trường giao tiếp tiếng Việt cho học sinh lớp 1
người

Êđê

.....................................................................................................................87
3.2.6.1. Ý nghĩa của biện pháp....................................................................87
3.2.4.2. Cách thức thực hiện .......................................................................88
3.3. THỬ NGHIỆM SƯ PHẠM .................................................................93
3.3.1. Mục đích thử nghiệm........................................................................93
3.3.2. Phương pháp thử nghiệm.................................................................93


3.3.3. Đối tượng và địa bàn thử nghiệm......................................................93
3.3.4. Nội dung thử nghiệm.........................................................................95
3.3.4.1. Bài thử nghiệm.............................................................................95
3.3.4.2. Giáo án thử nghiệm .......................................................................95
3.3.5. Kết quả thử nghiệm...........................................................................96
Bảng 3.3: Kết quả thực nghiệm...................................................................97
Bảng 3.4: Đa giác đồ..................................................................................97
Bảng 3.5: Biểu đồ tần suất điểm kiểm tra sau thử nghiệm..........................98
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.....................................................................99
1. Kết luận...................................................................................................99

2. Kiến nghị...............................................................................................100
TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................101
PHỤ LỤC 2...................................................................................................5
PHỤ LỤC 3...................................................................................................9

BẢNG KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT
1
2
3
4
5
6
7
8

NGUYÊN VĂN
Dạy học
Dân tộc thiểu số
Giáo dục
Giáo viên
Học sinh
Học sinh dân tộc thiểu số
Hướng dẫn
Phương pháp

VIẾT TẮT
DH
DTTS

GD
GV
HS
HSDTTS
HD
PP


9
10
11
12
13
14

Phổ thông dân tộc
Phương pháp dạy học
Sách giáo khoa
Tiếng mẹ đẻ
Tiếng Việt
Ví dụ

PTDT
PPDH
SGK
TMĐ
TV
VD

1

MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1.1. Đại hội XI của Đảng đã xác định mục tiêu tổng quát trong thời
kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội của nước ta là xây dựng được cơ bản nền
tảng kinh tế, văn hóa phù hợp, tạo cơ sở để nước ta trở thành một nước xã
hội chủ nghĩa ngày càng phồn vinh. Đại hội đã khẳng định “Giáo dục đào
tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân
tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con
người Việt Nam”. Trong bối cảnh đất nước đang bước vào thời kỳ đổi mới,
giáo dục được coi là chìa khoá của mọi sự thành công trong sự nghiệp phát
triển kinh tế - xã hội. Vì vậy “Thực sự coi giáo dục và đào tạo là quốc sách
hàng đầu, là động lực phát triển kinh tế xã hội” đã trở thành triết lý nhằm
đảm bảo các điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để
phát triển xã hội, thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ khi ra
đời cho đến nay, Đảng ta luôn quan tâm và coi trọng vấn đề giáo dục. Đặc
biệt ưu tiên đầu tư phát triển giáo dục và đào tạo vùng dân tộc thiểu số,
nhằm thu hẹp khoảng cách về chất lượng giáo dục giữa vùng dân tộc thiểu
số, miền núi với miền xuôi. Đảng và nhà nước luôn chú trọng đến việc xóa
mù chữ cho đồng bào, phát triển giáo dục miền núi, khôi phục và xây dựng
hệ thống chữ viết cho các dân tộc như Thái, M’nông, H’mông, Ê đê… Chú ý
mở rộng mạng lưới trường lớp đến tận thôn buôn, xây dựng trường dân tộc
nội trú, bán trú. Các xã, phường, thị trấn đều có hội đồng giáo dục. Quan
tâm đào tạo giáo viên nhất là giáo viên người dân tộc thiểu số với mục đích
đưa “miền núi tiến kịp miền xuôi” như Bác Hồ mong muốn. Trong giai
đoạn cách mạng hiện nay, toàn Đảng, toàn dân ta đang tích cực thực hiện
Nghị quyết XI của Đảng, phát huy nội lực tiếp tục tiến hành sự nghiệp đổi
mới công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đưa nước ta tiến lên con đường

2
phát triển bền vũng thì vấn đề giáo dục nói chung và giáo dục dân tộc nói
riêng đang trở nên cấp bách và có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
1.2. Hơn 25 năm đổi mới đất nước, giáo dục và đào tạo nước ta góp
phần quan trọng trong việc đào tạo cho xã hội nguồn nhân lực ngày càng
lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng; trình độ dân trí ngày càng nâng lên,
xã hội học tập ngày càng mở rộng, công tác giáo dục không ngừng đổi mới
về nhiều mặt, đội ngũ giáo viên được nâng cao trình độ để đáp ứng nhu
cầu của xã hội.
Tuy nhiên, giáo dục nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, thể hiện rõ rệt ở
chất lượng giáo dục giữa vùng thuận lợi và khó khăn, giữa miền núi và
đồng bằng, giữa học sinh người Kinh và học sinh người dân tộc thiểu số.
Học sinh người dân tộc thiểu số hầu như không thể có được số lượng và
mật độ giao tiếp bằng tiếng Việt nhiều như người Kinh. Trong quá trình
học tập, học sinh dân tộc thiểu số luôn phải chịu ảnh hưởng của tiếng mẹ
đẻ, dẫn đến những khó khăn khi học tiếng Việt. Đó cũng là nguyên nhân
khiến học sinh dân tộc thiểu số mắc lỗi sử dụng tiếng Việt như lỗi chính tả,
lỗi dùng từ, lỗi phát âm… dẫn đến việc các em ngại giao tiếp bằng
tiếng Việt.
1.3. Hiện nay, việc bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt là vấn đề cần
được quan tâm hàng đầu trong giảng dạy tiếng Việt ở các trường tiểu học.
Tiếng Việt chính là một nhân tố không thể thiếu được làm nên đặc thù và
bản sắc văn hóa Việt Nam. Để giữ gìn đặc thù và bản sắc văn hóa đó thì
phát âm đúng, viết đúng chính tả trong các nhà trường hiện nay ở mọi cấp
học có vị trí vô cùng quan trọng. Phát âm đúng, viết đúng chính tả chứng tỏ
là người có trình độ văn hóa về mặt ngôn ngữ.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc rèn luyện phát âm cho
HSDTTS nhưng kết quả vẫn chưa cao. Trong dạy học, nhiều giáo viên còn

lúng túng trong việc sửa lỗi phát âm cho học sinh, chưa tìm ra các biện
pháp khắc phục lỗi phát âm có hiệu quả. Vì vậy, mục tiêu môn Tiếng Việt
hiệu quả đạt được chưa cao. Các công trình nghiên cứu, các đề tài khoa


3
học, tài liệu hướngdẫn dạy học sửa lỗi phát âm cho học sinh người Ê Đê
còn hạn chế.
1.4. Lớp 1 là lớp đầu cấp, đặt nền móng cho các lớp học, cấp học
khác. Mục tiêu của dạy học tiếng Việt lớp 1 là HS phải biết đọc các âm,
vần, vần mới, từ ngữ ứng dụng, câu ứng dụng, đọc toàn bài biết ngắt nghỉ
đúng. Biết viết đúng chữ ghi âm, vần… thật chuẩn xác. Nếu GV kịp thời
sửa lỗi phát âm cho học sinh ngay từ lớp 1, giúp các em phát âm chuẩn các
âm, vần trong bài Học vần, bài Tập đọc; phát âm chuẩn lời nói trong giao
tiếp sẽ góp phần rất lớn cho việc học tập lâu dài và khả năng giao tiếp của
học sinh người Êđê.
Chính vì những lí do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Một số
biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh lớp 1 người Êđê”.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Đề xuất một số biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh lớp
1 người Êđê nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh lớp 1 người Êđê.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh lớp 1
người Êđê.
3.3. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu, khảo sát thực trạng và thử nghiệm các biện pháp
đề xuất ở một số trường tiểu học trên địa bàn huyện Krông Năng tỉnh Đắk

Lắk trong khuôn khổ giờ học tiếng Việt trên lớp và một số hoạt động ngoại
khóa tiếng Việt.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu đề xuất và áp dụng được những biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng
Việt có tính có tính khoa học và khả thi thì sẽ góp phần nâng cao chất
lượng dạy học tiếng Việt cho học sinh lớp 1 người Êđê.


4
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu những vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu thực trạng của vấn đề sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho
học sinh lớp 1 người Êđê.
- Đề xuất một số biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh
lớp 1 người Êđê.
- Tổ chức thử nghiệm sư phạm để kiểm chứng tính hiệu quả và khả
thi của biện pháp.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận
6.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp lí thuyết: Phương pháp phân tích
và tổng hợp lí thuyết qua các tài liệu, báo chí, internet, sách giáo khoa...
để phân tích, tổng hợp các vấn đề lí thuyết liên quan đến đề tài.
6.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lí thuyết: Để làm rõ cơ sở lí
luận của vấn đề nghiên cứu.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn cho đề tài nghiên cứu và kiểm chứng
tính khả thi được đề xuất của biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học
sinh lớp 1 người dân tộc Êđê.
6.2.1. Phương pháp điều tra
Nghiên cứu thực trạng việc phát âm tiếng Việt của học sinh lớp 1

người Êđê ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Krông Năng.
6.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát việc phát âm tiếng việt của học sinh qua các giờ tập đọc và
quá trình giao tiếp.
6.2.3. Thử nghiệm sư phạm
Nhằm kiểm tra tính hiệu quả của việc sửa lỗi phát âm tiếng Việt ở
học sinh lớp 1 người Êđê.
6.3. Phương pháp thống kê toán học
Nhằm xử lí số liệu khảo sát thực trang và thử nghiệm.


5
7. Cấu trúc luận văn
Chương 1: Cơ sở lí luận của đề tài
Chương 2: Cơ sở thực tiễn của đề tài
Chương 3: Một số biện pháp sửa lỗi phát âm tiếng Việt cho học sinh
lớp 1 người Êđê


6

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1.

LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, đa ngôn ngữ, đa văn hóa. Vậy

tiếng Việt cần có cương vị ngôn ngữ chung, ngôn ngữ quốc gia, tức ngôn
ngữ chính thức, ngôn ngữ giáo dục văn hóa, văn hóa của tất cả các dân tộc,
thành phần của quốc gia. Cho nên, sự phổ biến rộng rãi Tiếng Việt trong

các dân tộc Việt Nam là hết sức cần thiết. Khoảng cách về ngôn ngữ và văn
hóa là một rào cản lớn cho khối đại đoàn kết dân tộc. Thông thạo một tiếng
nói, chữ viết chung là cơ sở để các cá nhân trong cộng đồng gắn bó và đoàn
kết chặt chẽ thành một khối thống nhất. Xuất phát từ bối cảnh đất nước
ngày nay, trên cơ sở đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước về vấn
đề ngôn ngữ dân tộc, hơn lúc nào hết việc dạy Tiếng Việt cho học sinh dân
tộc thiểu số là vô cùng bức thiết và quan trọng. Trong thực tế, đã có rất
nhiều nghiên cứu về dạy học tiếng Việt theo các xu hướng nhằm giúp cho
người Việt thuộc các dân tộc khác nhau nói chuẩn tiếng Việt, viết đúng
tiếng Việt. Đảng ta đã xác định khâu đột phá trong chiến lược phát triển
kinh tế- xã hội vùng miền núi, vùng DTTS trong giai đoạn 2012- 2020 là
tập trung cho phát triển nhanh và có chất lượng nguồn nhân lực. Giáo dục
dân tộc có vai trò nền tảng và quyết định đối với sự phát triển nguồn nhân
lực, phát triển kinh tế- xã hội vùng miền núi, vùng DTTS.
1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc
thiểu số
Tiếng Việt là tiếng phổ thông của tất cả các dân tộc sinh sống trên
lãnh thổ Việt Nam và là ngôn ngữ được dùng để dạy và học trong cả nước.
Nước ta có 53 dân tộc thiểu số, mỗi dân tộc đều có ngôn ngữ riêng của
mình. Phần đông trẻ em dân tộc trước khi tới trường đã sử dụng thông thạo
tiếng mẹ đẻ nhưng lại không biết hoặc biết rất ít tiếng Việt. Vì vậy đối với
HSDTTS, việc học tiếng Việt, nắm vững tiếng Việt có ý nghĩa đặc biệt
quan trọng quyết định việc học tập ở trường và việc học tập suốt cả đời


7
người. Việc nắm chắc tiếng Việt, nói tiếng Việt lưu loát giúp các em tự tin,
mạnh dạn trong giao tiếp là điều kiện giúp các em tiếp tục học lên các lớp,
các bậc học cao hơn, tạo nên nguồn đào tạo cán bộ khoa học kĩ thuật, cán
bộ quản lí vững vàng cho vùng dân tộc.

Ngay từ khi Cách mạng tháng Tám thành công, các nhà nghiên cứu
đã làm ra bộ chữ viết cho đồng bào Êđê, Ba-na. Đến nay, nhiều dân tộc
thiểu số trên cả nước đã có chữ viết riêng. Có 7 dân tộc có bộ sách được
biên soạn riêng và đưa vào giảng dạy chính thức tại các trường tiểu học và
trường PTDT nội trú. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo biên soạn các loại
từ điển tiếng Việt dành cho HSDTTS, so sánh đối chiếu các ngôn ngữ Dân
tộc – Việt, Sổ tay phương ngữ Việt – Dân tộc, các tập truyện song ngữ…
Theo xu hướng này có một số công trình nghiên cứu sau:
+ “Phương pháp dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc cấp tiểu học”
Dự án Phát triển giáo viên tiểu học biên soạn. Tài liệu gồm 5 môđun, đề
cập đến các phương pháp dạy: âm, vần, nghe, nói, đọc, viết và kèm theo
băng hình hỗ trợ. Mỗi tiểu môđun có nhiều chủ đề khác nhau cung cấp cho
giáo viên các phương pháp dạy học tiếng Việt cho HSDT có hiệu quả.
+ “Ngôn ngữ, chữ viết và chính sách ngôn ngữ các dân tộc thiểu số
Việt Nam (đề tài độc lập cấp Nhà nước) của Nguyễn Văn Lợi [32]. Tác giả
nêu lên khá đầy đủ về thực trạng chính sách ngôn ngữ đối với vùng có
đông đồng bào DTTS. Từ đó, đưa ra những định hướng về ngôn ngữ, chữ
viết cho người dân tộc ở Việt Nam.
+ “Nghiên cứu thực trạng dạy học và những khó khăn cơ bản trong
quá trình học tiếng Việt của học sinh H’mông, tỉnh Thanh Hóa” của Hoàng
Ngọc Hiển [21; tr 26];
+ “Thực trạng lỗi chính tả tiếng Việt của học sinh lớp 2, 3 dân tộc
H’Mông huyện Kỳ Sơn tỉnh Nghệ An và một số biện pháp khắc phục” của
Phạm Thị Đào [17; tr 20]. Những luận văn này đã tìm hiểu thực trạng trong
việc học Tiếng Việt và viết đúng chính tả Tiếng Việt của HS dân tộc. Từ
đó, tìm hiểu nguyên nhân và đưa ra những biện pháp khắc phục lỗi chính tả


8
cho HS dân tộc nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

+ “Hướng dẫn trợ giảng tiếng dân tộc” của Bộ Giáo dục và Đào tạo
– Chương trình đảm bảo chất lượng trường học (SEQAP) đã chỉ ra vị trí
của môn Tiếng Việt trong trường tiểu học, những ảnh hưởng của TMĐ đến
việc học của HSDTTS và một số giải pháp hỗ trợ GV trong dạy học
HSDTTS.
+ Hội thảo “Dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc như ngôn ngữ thứ
hai” tháng 3 năm 2012. Hội nghị đã bàn về vấn đề dạy tiếng Việt cho học
sinh DTTS.
1.1.2. Các công trình nghiên cứu về thực trạng và giải pháp chữa lỗi
phát âm do ảnh hưởng phương ngữ
+ “Phương pháp dạy học tiếng Việt ở tiểu học” của Lê Phương Nga
đã chỉ ra các cơ sở khoa học để tổ chức dạy học tập đọc ở tiểu học. Tác giả
cũng đã chỉ ra những tồn tại trong cách phát âm của địa phương đã làm
giảm hiệu quả giao tiếp.
+ “Hướng dẫn dạy tập nói tiếng Việt cho học sinh dân tộc” tài liệu
của Bộ Giáo dục và Đào tạo do Mông Ký Slay làm chủ biên. Tài liệu xác
định nội dung tập nói TV bao gồm hệ thống từ vựng, mẫu câu tối thiểu
nhằm dạy HSDT tập nói. Dựa trên những hướng dẫn cụ thể trong tài liệu
này, GV có thể tiến hành tập nói cho HSDT thuận lợi.
+ “Phát triển lời nói cho HS tiểu học trên bình diện ngữ âm ” của
Nguyễn Thị Xuân Yến [40; tr 23]. Ở đây tác giả đề cập đến những lỗi phát
âm của học sinh theo từng vùng phương ngữ và đưa ra những điểm khác
biệt về ngữ âm trong các vùng phương ngữ. Từ đó, giúp người dạy lựa
chọn PPDH phù hợp, xác định được nguyên nhân dẫn đến lỗi phát âm của
HS và giúp HS nhận diện, phân tích, chữa lỗi phát âm chính xác.
+ “Phương pháp dạy tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số cấp
tiểu học” tài liệu bồi dưỡng GV của Bộ Giáo dục và Đào tạo [7; tr 23] . Tài
liệu đã chỉ ra những nguyên nhân cơ bản gây ra lỗi phát âm của HSDTTS,
những lỗi phát âm của HS và đề xuất một số biện pháp sửa lỗi phát âm.

9
+ “Tài liệu Tiếng Việt 1 – Công nghệ Giáo dục” của Hồ Ngọc Đại
đã đưa đến cho học sinh những kiến thức cơ bản về ngữ âm Tiếng Việt,
cách phân biệt nguyên âm và phụ âm, các kiểu vần khác nhau và nắm chắc
luật chính tả.
1.1.3. Các công trình nghiên cứu về dạy tiếng Việt cho người Êđê
“Bài tập bổ trợ tiếng Việt 1,2,3” của Lê Thị Ngọc Thơm. Đề tài
khoa học cấp tỉnh đã nghiên cứu thực trạng về dạy học tiếng Việt trên địa
bàn tỉnh Đắk Lắk và đề cập đến những lỗi phát âm của học sinh DTTS nói
chung và học sinh người Êđê nói riêng. Đề tài đã nghiên cứu và xây dựng
hệ thống bài tập Tiếng Việt bổ trợ cho HSDTTS lớp 1,2,3 trong đó có
HS người Êđê.
Tóm lại, các công trình nghiên cứu, các hội thảo, hội nghị phần lớn
đã nêu lên tầm quan trọng và sự quan tâm của các cấp quản lí, các nhà sư
phạm đến việc DH tiếng Việt nói chung và thực trạng, biện pháp dạy học
từng phân môn Tiếng Việt cho HSDTTS trong nhà trường tiểu học hiện
nay nói riêng.
Tuy nhiên, vấn đề lỗi phát âm của học sinh dân tộc trong đó có dân
tộc Êđê là rào cản lớn trong việc giao tiếp, thực trạng ai cũng nhìn thấy
nhưng chưa có tác giả nào đi sâu nghiên cứu vấn đề này để tìm ra giải pháp
khắc phục. Chính vì vậy, tìm hiểu thực trạng và biện pháp khắc phục lỗi
phát âm tiếng Việt cho HS lớp 1 người Êđê ở huyện Krông Năng tỉnh Đắk
Lắk là hết sức cấp thiết. Việc nghiên cứu này sẽ tìm hiểu nguyên nhân
chính khiến HS Êđê phát âm sai. Đặc biệt sẽ tìm hiểu về nguyên nhân sự
khác biệt về ngữ âm tiếng Việt và Tiếng Êđê. Từ đó, đề tài sẽ đưa ra những
giải pháp tương ứng, phù hợp để khắc phục lỗi phát âm cho HS, làm giàu
đẹp vốn Tiếng Việt của chúng ta.
1.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA HỆ THỐNG NGỮ ÂM TIẾNG VIỆT
1.2.1. Khái niệm về chính âm

Chính âm là chuẩn mực phát âm của một ngôn ngữ có giá trị và hiệu
lực về mặt xã hội.


10
1.2.2. Chính âm trong tiếng Việt
Nguyễn Lân, năm 1956, đề nghị hệ thống âm chuẩn là: 6 thanh điệu
ở Bắc Bộ, các phụ âm cuối theo phương ngữ Bắc, các phụ âm quặt lưỡi
theo phương ngữ Trung và phân biệt d, gi.
Hồng Giao, năm 1957, đề nghị hệ thống âm chuẩn là hoàn toàn theo
thổ ngữ Hà Nội. Nhưng về mặt chính tả thì vẫn phân biệt tr/ch, s/x và
r/d/gi.
Năm 1972, các tác giả Cù Đình Tú, Hoàng Văn Thung, Nguyễn
Nguyên Trứ cùng một quan niệm với tác giả Hoàng Phê cho rằng "Hệ
thống ngữ âm tiêu chuẩn của tiếng Việt là hệ thống ngữ âm đã được cố
định hoá trên chữ viết với một sự điều chỉnh thích đáng cho phù hợp với
thực tế phát triển của tiếng Việt ngày nay”.
Năm 1974, Vương Hữu Lễ cũng tán thành cách giải quyết như vậy
khi đề nghị lấy thổ ngữ của người Hà Nội làm căn bản nhưng bổ túc các ưu
điểm của các thổ ngữ khác.
Năm 1982, các tác giả Nguyễn Kim Thản và Nguyễn Văn Tu cũng
đề nghị một ý kiến tương tự: "chuẩn mực ngữ âm của tiếng Việt ngày nay
nên lấy hệ thống ngữ âm của phương ngôn Bắc mà tiêu biểu là tiếng Hà
Nội làm căn cứ, đồng thời công nhận cách phát âm cong lưỡi, một số tổ
hợp phụ âm và một số vần cái như đã biểu hiện trên chính tả".
Hiện nay, hệ thống ngữ âm chuẩn (chính âm) tiếng Việt được thống
nhất như sau:
- Hệ thống thanh điệu gồm 6 thanh như trong thổ ngữ Hà Nội.
- Hệ thống phụ âm đầu có các âm quặt lưỡi /ţ , ş, / và không phân
biệt d/gi chỉ lấy một âm vị /z/.

- Hệ thống vần giống như trên chữ viết.
Đây là hệ thống âm được thể hiện trên chữ viết; là cách phát âm có
sự khu biệt âm vị học tối đa để khắc phục những âm đã mất đi hoặc đã bị
biế n dạ n g củ a tiế n g địa phương; là cá c h phá t âm tố i ưu để viế t đú n g
chí n h tả .