Quyền khiếu nại của công dân lý luận và thực tiễn

TR

NG
I H C C N TH
KHOA LU T
dc

LU N V N T T NGHI P C

NHÂN LU T

KHÓA 30 (2004 – 2008)

TÀI:

QUY N KHI U N I C A CÔNG DÂN
LÝ LU N VÀ TH C TI N

Gi ng viên

ng d n:

Sinh viên th c hi n:

NGUY N H U L C

LÊ TH DI M

B môn Lu t Hành Chính

MSSV: 5044025

L p: Lu t Hành Chính- K 30

N TH : 5/2008


IC M

N

B n n m d i mái tr ng i h c là kho ng th i gian th t s c n thi t và quý
báu i v i b n thân c a m i sinh viên. ây là th i gian
h c t p và rèn luy n
trang b cho mình nh ng ki n th c th t s c n thi t, làm hành trang trong cu c
s ng.
Sau b n n m h c, gi ây em ã là m t sinh viên s p ra tr ng và ang làm
tài “Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n”. Có
c ngày hôm
nay, bên c nh s c g ng và t l c c a b n thân còn có s h ng d n và quá trình
truy n t ki n th c và kinh nghi m quý báu c a th y cô. Em xin chân thành c m
n:
Quý th y cô tr ng
i h c C n Th nói chung, quý th y cô khoa Lu t nói
riêng,
c bi t là th y Nguy n H u L c ã t n tình ch d n, truy n t nh ng ki n
th c chuyên môn em có th v n d ng và hoàn thành bài lu n v n này.
Quý cô chú trong c quan Thanh tra thành ph C n Th và Phòng ti p dân
thu c y ban nhân dân thành ph C n Th ã cung c p cho em nh ng s li u th c
t

em hoàn thành bài vi t này.

CL C
Trang
L I NÓI
U........................................................................................................ 1
1. Lý do ch n tài ................................................................................................. 1
2. Ph ng pháp nghiên c u tài ............................................................................ 1
3. B c c c a tài.................................................................................................. 1
4. Tác d ng c a tài .............................................................................................. 2
CH
NG 1
T NG QUAN V QUY N KHI U N I C A CÔNG DÂN ............................ 3
1.1 Ngu n g c, s c n thi t c a quy n khi u n i...................................................... 3
1.1.1 Ngu n g c c a quy n khi u n i qua các Nhà n c phong ki n ....................... 3
1.1.2 S c n thi t c a quy n khi u n i ..................................................................... 5
1.2 Quy n khi u n i qua các b n Hi n pháp Vi t Nam............................................ 5
1.2.1 Hi n pháp 1946............................................................................................... 5
1.2.2 Hi n pháp 1959............................................................................................... 8
1.2.3 Hi n pháp 1980............................................................................................... 9
1.2.4 Hi n pháp 1992 và Hi n pháp s a

i, b sung n m 2001............................. 10

CH
NG 2
QUY N KHI U N I C A CÔNG DÂN THEO PHÁP LU T
HI N HÀNH....................................................................................................... 13
2.1 Khái ni m và i t ng c a quy n khi u n i.................................................... 13
2.1.1 Khái ni m quy n khi u n i............................................................................ 13

2.1.1.1 Khi u n i là gì? .......................................................................................... 13
2.1.1.2 Khái ni m khi u n i theo quy nh c a Lu t khi u n i, t cáo
ã
c s a i, b sung n m 2004 và n m 2005. ................................................. 14
2.1.2 i t ng c a quy n khi u n i...................................................................... 15
2.1.2.1 Quy t nh hành chính ............................................................................... 16
2.1.2.1.1 Khái ni m quy t nh hành chính ............................................................ 17
2.1.2.1.2 Quy t nh hành chính- m t lo i c a quy t nh qu n lý hành
chính Nhà n c ..................................................................................................... 18
2.1.2.1.3 Tính h p pháp và h p lý c a m t quy t nh hành chính:
c s c a quy n khi u n i .................................................................................... 20
2.1.2.1.3.1 Tính h p pháp c a quy t nh hành chính ............................................ 21
2.1.2.1.3.2 Tính h p lý c a quy t nh hành chính ................................................. 21
2.1.2.2 Hành vi hành chính .................................................................................... 22
2.1.2.2.1Hành vi hành chính nói chung.................................................................. 22


2.1.2.2.2 Khái ni m và c m c a hành vi hành chính ....................................... 24
2.1.2.3 Quy t nh k lu t cán b , công ch c......................................................... 24
2.1.2.4 D u hi u v
i t ng c a quy n khi u n i................................................ 26
2.1.2.4.1 D u hi u c a quy t nh hành chính b khi u n i..................................... 26
2.1.2.4.1.1 Hình th c c a quy t nh hành chính.................................................... 26
2.1.2.4.1.2 Quy t nh hành chính ph i là quy t nh cá bi t v i nh ng
c tr ng sau: ....................................................................................................... 27
2.1.2.4.1.3 Ch th c a quy t nh hành chính ....................................................... 27
2.1.2.4.1.4 Tính h p pháp c a quy t nh hành chính ............................................ 28
2.1.2.4.2 D u hi u c a hành vi hành chính b khi u n i.......................................... 29
2.1.2.4.2.1 Hình th c bi u hi n c a hành vi hành chính ......................................... 29
2.1.2.4.2.2 Ch th c a hành vi hành chính............................................................ 30

2.2 Ch th c a quy n khi u n i ............................................................................ 30
2.2.1 Ch th chung............................................................................................... 30
2.2.2 Ch th
c bi t ............................................................................................ 32
2.3 Quy n và ngh a v c a ng i khi u n i và ng i b khi u n i.......................... 33
2.3.1 Quy n và ngh a v c a ng i khi u n i......................................................... 33
2.3.1.1 Quy n c a ng i khi u n i......................................................................... 33
2.3.1.2 Ngh a v c a ng i khi u n i..................................................................... 34
2.3.2 Quy n và ngh a v c a ng i b khi u n i..................................................... 35
2.3.2.1 Quy n c a ng i b khi u n i..................................................................... 35
2.3.2.2 Ngh a v c a ng i b khi u n i................................................................. 35
CH
NG 3
TH C TI N C A QUY N KHI U N I
VÀ H
NG HOÀN THI N............................................................................... 37
3.1 Tình hình th c thi quy n khi u n i trên ph m vi c n c ................................. 37
3.1.1 Tình hình khi u n i hi n nay......................................................................... 37
3.1.2 Nh ng m t còn t n t i .................................................................................. 38
3.2 Trên a bàn thành ph C n Th ...................................................................... 39
3.2.1 Tình hình khi u n i hi n nay......................................................................... 39
3.2.2 K t qu gi i quy t khi u n i ......................................................................... 41
3.2.3 Tình hình khi u n i trong quý I n m 2008..................................................... 43
3.2.3.1 S l t ng i khi u n i:............................................................................. 43
3.2.3.2 S oàn khi u n i:...................................................................................... 43
3.2.3.3 S
n ti p nh n ........................................................................................ 44
3.2.4 Nh ng m t làm
c..................................................................................... 45
3.2.5 Nh ng m t còn t n t i................................................................................... 45

3.3 Nguyên nhân c a nh ng t n t i trên................................................................. 46
3.4 Ki n ngh ......................................................................................................... 46
K T LU N .......................................................................................................... 51
DANH M C TÀI LI U THAM KH O


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

I NÓI

U

1. Lý do ch n
tài
Ngay t nh ng ngày u thành l p n c Vi t Nam dân ch c ng hòa, ng
và Nhà n c ta luôn quan tâm n vi c th c hi n các quy n và l i ích h p pháp c a
công dân. Nhi u Ngh quy t c a ng, các v n b n pháp lu t c a Nhà n c t Hi n
pháp, Lu t, Pháp l nh n các Ngh nh, Ngh quy t, Ch th c a Chính ph
c
ban hành nh m th c hi n các quy n c b n c a công dân.
c bi t
ng và Nhà
c ta th ng xuyên quan tâm n vi c m b o cho công dân có th nêu nh ng ý
ki n, nguy n v ng, ki n ngh
i v i ho t ng c a các c quan nhà n c nh m b o
v l i ích c a Nhà n c, c a t p th , các quy n và l i ích h p pháp c a công dân.

Tuy nhiên, th c ti n th c thi quy n khi u n i c ng nh gi i quy t khi u n i
trong nh ng n m qua cho th y: m c dù các c quan Nhà n c có nhi u c g ng
nh ng ch t l ng công tác gi i quy t còn r t h n ch , tình tr ng ng i dân g i n
th khi u n i tràn lan ho c ph i th c hi n các quy t nh vi ph m pháp lu t mà
không hay bi t, ch a xác nh
c quy n khi u n i c a mình nh th nào…
Vì nh ng lý do nêu trên nên m c ích c a vi c l a ch n
tài này là nh m nghiên
c u, tìm hi u sâu h n và có cái nhìn chính xác v quy n khi u n i c a công dân,
góp ph n phát huy quy n làm ch c a công dân và th c hi n m c tiêu xây d ng nhà
c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam trong s ch, v ng m nh.
2. Ph ng pháp nghiên c u
tài
nghiên c u
tài này tác gi ã s d ng các ph ng pháp nghiên c u sau:
ph ng pháp duy v t bi n ch ng, duy v t l ch s , ph ng pháp so sánh, i chi u,
u t m, tìm ki m tài li u có liên quan n tài …
có cái nhìn khách quan nh t
i v i tài.
3. B c c c a
tài
Trong ph m vi nghiên c u c a

tài tác gi ch xoay quanh nghiên c u quy n

khi u n i trong ho t ng qu n lý Nhà n c.
thu n ti n cho vi c nghiên c u và tìm hi u v quy n khi u n i c a công dân t
k t qu t t nh t tác gi ã chia tài ra làm 3 ch ng theo b c c sau:
- Ch ng 1: T ng quan v quy n khi u n i c a công dân. Qua ây s giúp cho
ng i c có cái nhìn và hi u bi t s l c i v i quy n khi u n i c a công dân, v

ngu n g c hình thành quy n khi u n i qua các Nhà n c phong ki n c ng nh s
c n thi t c a quy n khi u n i trong th c ti n cu c s ng hi n nay. Ngoài ra, chúng ta
còn th y
c s ghi nh n c a các Hi n pháp v quy n khi u n i – là m t trong
nh ng quy n c b n c a công dân. Qua ó kh i g i tính ham hi u bi t c a ng i

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

1

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p
c

h có th

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

i sâu vào t ng chi ti t c a quy n này s

c gi i thi u

ch

ng

2.
- Ch ng 2: Quy n khi u n i c a công dân theo pháp lu t hi n hành. Sau khi ã
tìm hi u s l c v quy n khi u n i c a công dân trên c s pháp lu t cao nh t –
Hi n pháp Vi t Nam thì sang ch ng 2 ng i c s bi t thêm quy n khi u n i c a
công dân theo quy nh c a Lu t khi u n i, t cáo (s a i, b sung n m 2004 và
m 2005). Qua ch ng này, ng i c s hi u bi t thêm
c nhi u v n
v
quy n khi u n i nh : i t ng c a quy n khi u n i, ch th c a quy n khi u n i
c ng nh nh ng quy nh v quy n và ngh a v c a ng i khi u n i và ng i b
khi u n i v.v…mà pháp lu t v khi u n i ã d li u ng th i có th rút ra
c
nh ng b t c p c a quy n này trong quá trình áp d ng vào th c t .
- Ch ng 3: Th c ti n c a quy n khi u n i và h ng hoàn thi n. Trong ch ng
này tác gi ã trình bày nh ng s li u th c t v tình hình khi u n i hi n nay d a
trên báo cáo c a Chính ph t i phiên h p y ban Th ng v Qu c h i c a ông Bùi
Nguyên Súy (V tr ng v ti p dân và x lý n th Thanh tra Chính ph ), báo cáo
c a Thanh tra thành ph C n Th cùng v i báo cáo c a Chánh v n phòng y ban
nhan dân thành ph C n Th . T ó có cái nhìn khái quát nh t, rút ra
c nh ng
m t ã làm
c và nh ng m t còn h n ch , còn t n t i trong quá trình th c thi
quy n này. Qua ây tác gi ã a ra nh ng ki n ngh nh m làm hoàn thi n h n
quy n khi u n i c a công dân khi nó
c áp d ng vào th c t và ây c ng chính là
m c ích mà tác gi mu n g i t i b n

c.

4. Tác d ng c a

tài
T vi c tìm hi u tài s cho chúng ta có cái nhìn bao quát và có th xác nh
c
ch th c a quy n khi u n i, i t ng c a quy n khi u n i, quy n và ngh a v c a
ng i khi u n i và ng i b khi u n i…và trách nhi m c a các c quan, t ch c
trong công tác gi i quy t khi u n i nh m giúp ng i dân khi u n i úng lúc, úng
cách, úng ch , úng th m quy n góp ph n th c hi n t t ch tr ng c i cách hành
chính, c i cách t pháp áp ng v i giai

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

n phát tri n kinh t - xã h i hi n nay.

2

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

CH
NG 1
NG QUAN V QUY N KHI U N I
A CÔNG DÂN
1.1 Ngu n g c, s c n thi t c a quy n khi u n i
Quy n khi u n i là quy n c b n c a công dân, dù trong l nh v c nào i n a

th c hi n các quy n này c a công dân c ng ph i tuân th theo nh ng quy nh
chung c a pháp lu t v khi u n i.
quán tri t tinh th n Ngh quy t Trung ng 3 khóa VIII nh m ti p t c xây d ng
và hoàn thi n Nhà n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam k h p th n m ngày
15-6-2004 thông qua Lu t s a i, b sung m t s
u c a Lu t Khi u n i, t cáo
1998 v n d ã b c l nh ng thi u sót, b t c p trong quá trình áp d ng lu t c bi t
là quy n khi u n i c a công dân.
Tuy nhiên, ngoài Lu t khi u n i, t cáo hi n hành, các quy nh v khi u n i
còn
c quy nh nhi u v n b n quy ph m pháp lu t khác mà n i dung không
th ng nh t v i nhau, gây khó kh n, lúng túng cho ng i th c hi n. M c khác, trong
th i gian qua, Qu c h i và Nhà n c ta ã ban hành và s a i, b sung các lu t
nh : B lu t dân s , B lu t t t ng dân s , Lu t thanh tra… òi h i Lu t khi u
n i, t cáo c n có nh ng s a i, b sung cho ng b , th ng nh t v i các lu t có
liên quan. Tr c nh ng yêu c u c a công cu c i m i, cùng v i s tác ng c a
các nhân t nói trên, pháp lu t v khi u n i, t cáo hi n hành n c ta ch a áp
ng
c yêu c u c a th c ti n cách m ng trong giai
n m i. Chính vì v y, vi c
ti p t c hoàn thi n pháp lu t v khi u n i, t cáo là m t v n c p thi t c a n c ta
trong giai o n cách m ng hi n nay ng th i nó c ng mang tính chi n l c lâu dài
trong ti n trình xây d ng Nhà n c pháp quy n c a dân, do dân và vì dân. Do ó,
ngày 29-11-2005, t i k h p th 8, Qu c h i n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t
Nam khóa XI ã thông qua Lu t s a i, b sung m t s
u c a Lu t khi u n i, t
cáo. Lu t này có hi u l c thi hành t ngày 01-6-2006. ây là c s pháp lý hoàn
ch nh nh t góp ph n th c hi n quy n khi u n i c a công dân t hi u qu cao nh t.
1.1.1 Ngu n g c c a quy n khi u n i qua các Nhà n c phong ki n Vi t Nam
Khi nghiên c u m t v n

nào ó ta c n ph i tìm hi u l ch s v s hình
thành c a v n
ó và quy n khi u n i c ng v y nó hình thành n c ta nh th
nào?
Nghiên c u l ch s Vi t Nam cho th y, trong các tri u
cùng v i quá trình t n t i và cai tr
t n c, nh ng b c
“d a vào dân”, ã th c hi n nhi u chính sách “an dân”
c a mình và luôn coi ó là chính sách có ý ngh a chi n l
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

3

i phong ki n tr c ây,
v ng, hi n tài u bi t
b o m cho s c m nh
c lâu dài. Chính sách ó

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

xu t hi n t vi c nh ng ng i lãnh o t n c luôn nh n th c và ánh giá úng
m c vai trò to l n c a nhân dân “ch thuy n c ng là dân, l t thuy n c ng là dân”1.
th c hi n

u ó, các Nhà n c phong ki n nói chung, nh t là các tri u i
th nh v ng ã có nhi u bi n pháp
phát huy s c dân, trong ó có vi c quan tâm
n nguy n v ng c a nhân dân, gi i quy t k p th i các vi c khi u ki n (lúc này
ch a có s phân bi t gi a khi u n i, t cáo và khi u ki n), nh ng n i oan khu t c a
ng i dân.
V quy n c b n c a công dân tác gi nh n th y r ng ch chính th c
c th a
nh n vào th i nhà Lý (1010-1225). Có l th i y, v vua u tiên c a tri u Lý ã
th y n i th ng kh c a ng i dân khi b các quan ch c a ph ng c hi p nên khi
m i lên ngôi vua Lý Công U n ã “Xu ng chi u t nay ai có vi c tranh ki n cho
n tri u tâu bày, Vua thân xét quy t”. Vi c ban chi u y c a vua Lý ã m ra m t
th i i m i, m t th i i mà m i công dân u
c b o v , che ch b i pháp lu t
và ng i ng u Nhà n c, th i i mà quy n c b n c a con ng i
c Vua
chính th c th a nh n. Tuy nhiên, trong th i k này hai khái ni m quy n khi u n i,
t cáo và quy n khi u ki n ch a phân bi t rõ l m. T t c các v vi c u
c gi i
quy t t i các huy n
ng và lúc này c ng ch a có m t c quan tài phán nào
chuyên xét x v các v án hành chính.
S c còn ghi: “Vua Lý Thái Tông (1028-1054) th ng t ch c các chuy n i kinh
lý v các vùng quê
g n dân và nghe ngóng, xem xét vi c dân. Vua Tr n Nhân
Tông (1278-1293), n m 1248, khi gi c Nguyên sang xâm l c n c ta ã m H i
ngh Diên H ng xin ý ki n các bô lão c n c v vi c nên hòa hay nên ánh.
M t s tri u i phong ki n còn t o
u ki n thu n l i
cho dân bày t

nguy n v ng v i tri u ình: “D i tri u vua Lý Thái Tông, nhà vua ã t hai bên
t h u th m r ng hai l u chuông i nhau
nhân dân ai có vi c ki n t ng, oan
u ng thì ánh lên”. N m 1747, chúa Tr nh Doanh c ng: “ t chuông mõ ph
ng
ng i tài t ti n c và ng i b c hi p n khi u n i”2. “N m 1158 i
vua Lý Anh Tông (1137-1175), nhà vua ra l nh cho t m t cái hòm gi a sân
ai mu n c n trình bày vi c gì thì b th vào y”3; Vua Tr n Nhân Tông còn cho
phép dân th ng
c tâu bày nh ng
u oan c tr c ti p v i vua khi nhà vua xa
giá i kinh lý. R i d n v sau, cùng v i s phát tri n c a t n c thì quy n khi u
n i c a ng i dân ã
c c th hóa qua các v n b n pháp lu t c a Nhà n c ta.

1
2
3

inh V n Minh - i m i c ch gi i quy t khi u ki n hành chính, trang 46, NXB T pháp.
Phan Huy Chú - L ch tri u hi n ch ng lo i chí, t p II, NXB S h c 1961, trang 23.
i Vi t s ký toàn th , t p I, NXB Khoa h c xã h i 1983.

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

4

SV th c hi n: Lê Th Di m

Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

1.1.2 S c n thi t c a quy n khi u n i
Quy n khi u n i c a công dân óng vai trò vô cùng quan tr ng vì nó là ti n
th c hi n t t các v n sau:
- Quy n khi u n i là ph ng ti n
nhân dân s d ng nh m b o v quy n và l i
ích h p pháp c a mình c ng nh l i ích c a xã h i.
- Làm cho nh ng ng i
ng nhi m trong c quan Nhà n c ph i c n tr ng và
cân nh c khi ra các quy t nh hành chính c ng nh gi i quy t các khi u n i m t
cách h p lý ho c không có nh ng hành vi hành chính xâm ph m n quy n và l i
ích h p pháp c a công dân. Khi x lý v vi c c n ph i xem tính n ng nh c a v n
t ó có nh ng quy t nh h p lý, h p tình.
- Quy n khi u n i th c hi n t t s giúp c quan Nhà n c n m b t tình hình th c thi
pháp lu t c a c quan, n v mình. Qua ó th u hi u
c
c tâm t , nguy n
v ng c a nhân dân và nh ng yêu c u c a nhân dân ng th i giám sát
c nh ng
di n bi n c a công tác th c thi pháp lu t. T ó, Nhà n c có nh ng thông tin
chính xác làm c s cho vi c nghiên c u
s a i, b sung, xây d ng và hoàn
thi n h th ng pháp lu t c a Nhà n c ta.
- Góp ph n vào vi c xây d ng Nhà n c th c s trong s ch v ng m nh, m b o
n n an ninh t n c, h ng t i xây d ng Nhà n c pháp quy n xã h i ch ngh a.

Tóm l i, v i b n ch t t t p c a Nhà n c ta là Nhà n c c a dân, do dân và vì
dân, Nhà n c luôn quan tâm và t o
u ki n
công dân có th th c hi n t t
quy n khi u n i c a mình và xem ây là công tác quan tr ng và th ng xuyên góp
ph n m b o các quy n và l i ích h p pháp c a công dân. Quy n khi u n i c a
công dân s làm t ng c ng tính pháp ch trong ho t ng qu n lý, ng n ng a và
lo i tr các hành vi vi ph m pháp lu t, ch ng quan liêu, tham nh ng trong c quan
Nhà n c, là y u t quan tr ng có ý ngh a chính tr , pháp lý sâu s c, ó là bi u hi n
c a s t p trung th ng nh t c a vi c th c hi n dân ch d i ch
xã h i ch
ngh a.
1.2. Quy n khi u n i c a công dân qua các b n hi n pháp Vi t Nam
1.2.1 Hi n pháp n m 1946 thi t l p m t th ch dân ch - n n t ng c b n hình
thành quy n khi u n i c a công dân
Hi n pháp n m 1946 ra i ánh d u b c ngo t v
i trong l ch s Nhà
c và pháp lu t n c ta. ây là b n Hi n pháp u tiên c a Nhà n c dân ch
nhân dân. Các ch
nh v công dân và các quy nh v m i quan h gi a công dân
v i Nhà n c ã làm thay i toàn b h th ng c u trúc b máy Nhà n c, s hình
thành và th c thi quy n l c Nhà n c. S thay i v
i này tr c h t th hi n s
chuy n i t xã h i th n dân sang xã h i công dân. Hi n pháp n m 1946 ã a

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

5

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

ng i dân t
a v c a ng i nô l tr thành nh ng công dân, nh ng ng i quy t
nh v n m nh c a t n c.
L n u tiên trong l ch s Vi t Nam, các quy n c b n c a công dân
c
ghi nh n trong m t v n b n có hi u l c cao nh t, cùng v i m t thi t ch b máy
Nhà n c m b o th c hi n các quy n c b n ó.
Hi n pháp n m 1946 ghi nh n các quy n công dân g m: Quy n bình ng v chính
tr , kinh t , v n hóa; quy n bình ng tr c pháp lu t; quy n
c tham gia chính
quy n và tham gia công cu c ki n qu c; quy n bình ng nam n ; quy n t do
ngôn lu n, t do xu t b n, t do t ch c và h i h p; quy n b t kh xâm ph m v
thân th , nhà và th tín; quy n h c t p, quy n
c giúp , giáo d ng, quy n
b u c , ng c …
Cùng v i vi c ghi nh n các quy n c b n c a công dân, Hi n pháp 1946 ã quy
nh m t thi t ch b máy Nhà n c dân ch . B máy Nhà n c ta theo Hi n pháp
1946 bao g m: Ngh vi n nhân dân, Chính ph , H i ng nhân dân, y ban nhân
dân, y ban hành chính và các c quan t pháp.
Ngh vi n nhân dân là c quan quy n l c cao nh t c a n c Vi t Nam dân ch c ng
hòa; Ngh vi n nhân dân do công dân Vi t Nam b u ra. M i Ngh vi n không ch
thay m t cho a ph ng n i

c b u ra, mà còn thay m t cho toàn th nhân dân
và nhân dân có quy n bãi mi n nh ng Ngh vi n viên mà mình b u ra.
Chính ph là c quan hành chính cao nh t c a toàn qu c, Chính ph có
nh ng quy n h n nh : thi hành các o lu t và quy t ngh c a Ngh vi n, bãi b
nh ng m nh l nh và ngh quy t c a c quan c p d i n u c n, b nhi m ho c cách
ch c các nhân viên trong c quan hành chính…
Các B tr ng trong Chính ph ph i tr l i ch t v n c a Ngh vi n…
H i ng nhân dân các t nh, thành ph th xã và xã do nhân dân b u ra. H i ng
nhân dân các c p c ra U ban hành chính m i c p ( y ban hành chính B do H i
ng các t nh và thành ph b u ra, y ban hành chính huy n do H i ng các xã
b u ra). H i ng nhân dân có quy n quy t nh nh ng v n
a ph ng mình
nh ng không
c trái v i ch th c a c p trên. y ban hành chính có trách nhi m:
thi hành các m nh l nh c a c p trên, Ngh quy t c a H i ng nhân dân a ph ng
mình và ch huy công vi c hành chính trong a ph ng.
i bi u H i ng nhân
dân và các thành viên y ban hành chính c ng có th b bãi mi n.
Các c quan t pháp theo Hi n pháp 1946 bao g m: Tòa án t i cao, các tòa
án phúc th m, các tòa án
nh ng nguyên t c xét x
ph i có ph th m nhân dân
mình tr c tòa; tòa án xét x
GV h

nh c p và s c p. Hi n pháp 1946 c ng ã quy nh
n hình c a m t ch
dân ch là: vi c xét x hình s
tham gia; qu c dân thi u s
c dùng ti ng nói c a

công khai; ng i b cáo
c quy n t bào ch a ho c

ng d n: Nguy n H u L c

6

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

nh lu t s bào ch a; khi xét x th m phán ch tuân theo pháp lu t; c m không
c tra t n, ánh p, ng c ãi nh ng b cáo và t i nhân…
Nh v y, Hi n pháp 1946 là b n Hi n pháp xóa b n n quân ch thi t l p n n dân
ch c ng hòa. M t trong nh ng nguyên t c mang tính tuyên ngôn ã
c quy nh
trong i u 1 c a Hi n pháp 1946 là: “…T t c quy n bính trong n c là c a nhân
dân Vi t Nam, không phân bi t nòi gi ng, gái trai, giàu nghèo, giai c p, tôn giáo
…”. L i nói u c a Hi n pháp 1946 c ng xác nh ba nguyên t c xây d ng Hi n
pháp, bao g m:
- oàn k t toàn dân không phân bi t gi ng nòi, gái trai, giai c p, tôn giáo.
- m b o các quy n t do dân ch
- Th c hi n chính quy n m nh m và sáng su t c a nhân dân.
Rõ ràng t t ng H Chí Minh v m t Nhà n c c a dân, do dân và vì dân
ã
c th hi n xuyên su t trong b n Hi n pháp u tiên c a n c Vi t Nam dân
ch c ng hòa. Th ch dân ch mà Hi n pháp 1946 t o ra là i u ki n tiên quy t, là

n n t ng c b n
hình thành quy n khi u n i c a công dân. Trên th c t , vi c
khi u n i ã có t l ch s xa x a v i nh ng Bao Công, Ng s . Tuy nhiên, vi c
khi u n i d i ch
quân ch chuyên ch hoàn toàn khác v b n ch t v i vi c
khi u n i trong ch
dân ch . Tr c Hi n pháp 1946, khi u n i ch a bao gi tr
thành quy n c a ng i dân. Vi c Hi n pháp 1946 ghi nh n các quy n c b n c a
công dân cùng v i b máy Nhà n c b o m các quy n c b n ó ã gián ti p
kh ng nh quy n n ng c a ch th khi u n i c a công dân c ng nh trách nhi m
gi i quy t khi u n i c a các c quan Nhà n c. B i vì quy n khi u n i là m t trong
nh ng c tr ng c a ch
dân ch nhân dân. Trong ch
ó, khi các quy n c
b n c a công dân ã
c Hi n pháp ghi nh n mà b xâm ph m thì h s có quy n
khi u n i v i các c quan Nhà n c.
ng th i, trong ch
dân ch , v i a v là
ng i làm ch
t n c công dân s s d ng quy n khi u n i nh m t bi n pháp
tham gia xây d ng chính quy n, tham gia vào s nghi p xây d ng và b o v T
qu c. Ng c l i, vi c gi i quy t k p th i, khách quan các khi u n i c ng là m t
ph ng th c h u hi u
các c quan Nhà n c và các nhân viên c quan Nhà
c th c thi quy n l c Nhà n c vì m c tiêu m b o t do dân ch cho nhân dân.
Ngay t nh ng ngày u xây d ng chính quy n dân ch nhân dân, Ch t ch H Chí
Minh ã c bi t chú tr ng n công tác gi i quy t khi u n i. Trong S c l nh s
64/SL ngày 23/11/1945 quy nh v Ban Thanh tra c bi t ã
c pv v n

này. Ban Thanh tra c bi t có nhi m v giám sát t t c các công vi c và các nhân
viên c a các y ban hành chính và các c quan c a Chính ph . M t trong các
quy n c a Ban Thanh tra c bi t khi ó là: “Nh n các n khi u n i c a nhân
dân”.
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

7

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Nh v y, m c dù Hi n pháp 1946 ch a có i u kho n c th quy nh quy n khi u
n i c a công dân nh ng th ch dân ch mà Hi n pháp này t o d ng lên ã là n n
t ng c b n hình thành quy n khi u n i c a công dân trên th c t .
Sau khi Hi n pháp 1946
c ban hành, cu c chi n tranh xâm l c c a th c dân
Pháp ã làm gián o n quá trình th c thi Hi n pháp. Song v i b n Hi n pháp 1946,
m t th ch dân ch chính th c
c hình thành các i u ki n
khi u n i c a công dân chính th c
c th a nh n và ti p t c
cao trong các b n Hi n pháp sau này.

th c hi n quy n

c duy trì, nâng

1.2.2 Quy n khi u n i c a công dân chính th c
c ghi nh n trong Hi n pháp
1959
Chi n th ng l ch s
n Biên Ph 1954 là m c son chói l i ánh d u th ng
l i cu c kháng chi n 9 n m ch ng th c dân Pháp. T sau h i ngh Gi - ne- , cách
m ng n c ta chuy n sang giai
n m i. mi n B c, chúng ta ã có i u ki n
xây d ng và c ng c chính quy n, m r ng và th c hi n y các quy n t do dân
ch nhân dân. Nh ng
u ki n khách quan ó ã òi h i ph i s a i Hi n pháp
1946.
So v i Hi n pháp 1946, trong Hi n pháp 1959 nh ng quy n t do dân ch
c a nhân dân ã
c quy nh y
h n. N u nh Hi n pháp 1946 có 18
u
quy nh v quy n và ngh a v c a công dân thì Hi n pháp 1959 có t i 21
u quy
nh v quy n và ngh a v c a công dân (t
u 22 n
u 42).
Trong Hi n pháp 1959, th m quy n và trách nhi m c a các c quan Nhà n c c ng
c xây d ng c th h n so v i Hi n pháp 1946.
Toàn b các quy nh c a Hi n pháp 1959 ã th hi n: ây là b n Hi n pháp th c s
dân ch nh L i nói u b n Hi n pháp ã kh ng nh. c bi t, trong Hi n pháp
1959, quy n khi u n i ã
c ghi nh n trong m t

u riêng. i u 29 Hi n pháp
1959 quy nh: “Công dân có quy n khi u n i, t cáo v i b t c c quan nào c a
Nhà n c v nh ng vi c làm vi ph m pháp lu t c a cán b và nhân viên Nhà n c.
Các khi u n i, t cáo ph i
c xem xét và gi i quy t nhanh chóng. Ng i b thi t
h i có quy n
c b i th ng”.
Có th nói, vi c ghi nh n quy n khi u n i c a công dân là m t trong nh ng
c phát tri n quan tr ng nh t c a Hi n pháp 1959 trên n n t ng c b n c a Hi n
pháp 1946. V th c ch t, ây là m t s hoàn thi n c v h th ng các quy n công
dân và c v c ch th c hi n các quy n ó.
u 29 c a Hi n pháp 1959 ch ng
nh ng kh ng nh công dân có quy n khi u n i mà còn quy nh các khi u n i c a
công dân ph i
c xem xét và gi i quy t nhanh chóng, ng i b thi t h i có quy n
c b i th ng. ó chính là s xác nh trách nhi m c a các c quan Nhà n c và
nhân viên Nhà n c i v i vi c gi i quy t khi u n i c a công dân. Rõ ràng là t
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

8

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

ng H Chí Minh v m t Nhà n c c a dân, do dân và vì dân ti p t c
c th
hi n m t cách nh t quán và m c
cao h n trong Hi n pháp 1959.
Vi c quy nh quy n khi u n i là m t trong nh ng quy n c b n c a công
dân ã c ng c thêm m t b c a v pháp lý c a công dân trong xã h i, là m t s
b tr quan tr ng i v i các quy n t do dân ch khác. Nó ti p t c kh ng nh vai
trò tham gia qu n lý Nhà n c, qu n lý xã h i c a công dân. Vi c t ng c ng hi u
qu , hi u l c qu n lý c a chính quy n không tách r i vi c b o m các quy n t do
dân ch c a nhân dân.
Quy n khi u n i c a công dân quy nh t i
u 29 Hi n pháp 1959 ã
c
th ch hóa trong ch
làm vi c c a các c quan Nhà n c, trong vi c giáo d c
ph m ch t o c cán b và trong các nguyên t c hành chính. Th c t giai
n
l ch s t 1959 n n m 1980 ch ng minh r ng, vi c ghi nh n quy n khi u n i c a
công dân trong Hi n pháp 1959 ã tr thành m t trong nh ng y u t quan tr ng
xây d ng chính quy n cách m ng mi n B c xã h i ch ngh a, kh ng nh tính dân
ch c a Nhà n c ta.
1.2.3 Hi n pháp 1980 ti p t c th ch hóa quy n khi u n i
Mùa xuân n m 1975, nhân dân Vi t Nam giành
c th ng l i tr n v n trong
cu c chi n tranh giành c l p t do. Sau 30 n m u tranh không m t m i, t
c ta
c hoàn toàn gi i phóng, T qu c ã th ng nh t, m ra m t trang s m i
c a dân t c.
K th a và phát tri n các Hi n pháp 1946 và 1959, Hi n pháp 1980 th ch hóa
ng l i xây d ng ch ngh a xã h i trên ph m vi c n c do

i h i l n th IV
c a ng ra. ó là Hi n pháp c a th i k quá
i lên ch ngh a xã h i.
Trong b n Hi n pháp 1980, quy n khi u n i
c quy nh t i
u 73: “Công dân
có quy n khi u n i và t cáo v i b t c c quan nào c a Nhà n c v nh ng vi c
làm trái pháp lu t c a c quan Nhà n c, t ch c xã h i, n v v trang nhân dân
ho c b t c cá nhân nào thu c các c quan, t ch c và n v ó.
Các

n khi u n i, t cáo ph i
c xem xét và gi i quy t nhanh chóng.
M i hành ng xâm ph m quy n l i chính áng c a công dân ph i
cs a
ch a và x lý nghiêm minh. Ng i b thi t h i có quy n
c b i th ng.
Nghiêm c m vi c tr thù ng i khi u n i, t cáo”.
So v i Hi n pháp 1959, quy nh c a Hi n pháp 1980 v quy n khi u n i ã có m t
c phát tri n cao h n.
Tr c h t v
i t ng b khi u n i, n u nh
i u 29 Hi n pháp 1959 m i
ch quy nh i t ng b khi u n i là “nh ng hành vi vi ph m pháp lu t c a nhân
viên c quan Nhà n c” thì i u 73 Hi n pháp 1980 ã m r ng i v i nh ng vi c
làm trái pháp lu t c a c quan Nhà n c, t ch c xã h i, n v v trang nhân dân
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

9

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

ho c c a b t c cá nhân thu c các c quan, t ch c và n v ó. Nh v y, theo
Hi n pháp 1980, i t ng b khi u n i ã m r ng r t nhi u. Không ch có các
nhân viên c quan Nhà n c mà ngay c b n thân c quan ó, n u có nh ng vi c
làm trái pháp lu t u có th b khi u n i. ây là m t quy nh m i, h t s c ti n b ,
là m t y u t c a Nhà n c pháp quy n. Ngoài ra, các t ch c, n v v trang mà
có nh ng vi c làm trái pháp lu t thì c ng là i t ng b khi u n i. Có th nói, quy
nh c a Hi n pháp 1980 v quy n khi u n i ã k th a và phát tri n m t cách nh t
quán ph ng h ng xây d ng m t Nhà n c c a dân, do dân và vì dân và các
ph ng th c th c hi n n n dân ch .
C ng trong
u 73 Hi n pháp 1980, ý ngh a c a vi c th c hi n quy n khi u
n i nh m t hình th c ch y u
nhân dân tham gia qu n lý Nhà n c, qu n lý xã
h i
c kh ng nh m t cách y h n. So v i
u 29 Hi n pháp 1959,
u 73
Hi n pháp 1980 quy nh b sung thêm: “M i hành ng xâm ph m quy n l i
chính áng c a công dân ph i
c k p th i s a ch a và x lý nghiêm minh”.
Quy nh này không ch có ý ngh a b o m các quy n và l i ích h p pháp c a

công dân mà còn th hi n vi c nâng cao hi u qu qu n lý Nhà n c, làm trong s ch
Nhà n c, xây d ng chính quy n v ng m nh thông qua ho t ng gi i quy t khi u
n i.
M t trong nh ng b sung quan tr ng khác trong
u 73 Hi n pháp 1980 là
vi c quy nh: “Nghiêm c m vi c tr thù ng i khi u n i, t cáo”. ây là quy nh
b o m cho công dân th c hi n quy n khi u n i c a mình. Quy nh này là c s
các “Pháp l nh quy nh v th t c gi i quy t khi u n i, t cáo” n m 1981 và “
Pháp l nh khi u n i, t cáo c a công dân” n m 1991 th ch hóa. Nói chung, nh ng
quy nh này c a các pháp l nh nói trên ã nâng cao tính th c ti n c a vi c th c
hi n quy n khi u n i sau Hi n pháp 1980.
1.1.2.4 Hi n pháp n m 1992 ( ã s a i, b sung n m 2001) hoàn thi n thêm
m t b c quy n khi u n i c a công dân
T sau i h i ng toàn qu c l n th VI (n m 1986), t n c ta b t u
công cu c i m i. Ch sau m t th i gian không dài, i s ng kinh t - xã h i n c
ta ã có nh ng chuy n bi n tích c c và toàn di n. Tr c nh ng thay i ó, m t s
quy nh c a Hi n pháp 1980 không còn phù h p. N m 1992, b n Hi n pháp m i ra
i - Hi n pháp c a công cu c i m i.
Hi n pháp 1992 ã th hi n quá trình chuy n i t c ch qu n lý t p trung
quan liêu bao c p sang c ch th tr ng có s qu n lý Nhà n c. Các thành ph n
kinh t
c th a nh n. Ch
ho ch toán kinh doanh
c áp d ng i v i các
doanh nghi p Nhà n c. S thay i v kinh t ã làm thay i v p
ng pháp,
cách th c qu n lý c a Nhà n c i v i xã h i. K th a nh ng quan
m c a Hi n
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

10

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

pháp tr c ây, Nhà n c là công c
nhân dân làm ch , Nhà n c v a là c
quan quy n l c chính tr , v a là c quan i u hành công cu c xây d ng xã h i, phát
tri n kinh t , v n hóa, xã h i, là c quan qu n lý toàn di n t n c.
i u 12 Hi n pháp 1992 quy nh:
“Nhà n c qu n lý xã h i b ng pháp lu t, không ng ng t ng c ng pháp ch xã h i
ch ngh a. Các c quan Nhà n c, t ch c kinh t , t ch c xã h i, n v v trang
nhân dân và m i công dân ph i nghiêm ch nh ch p hành Hi n pháp và pháp lu t,
u tranh phòng ng a và ch ng các t i ph m, các vi ph m Hi n pháp và pháp lu t.
M i hành ng xâm ph m l i ích c a Nhà n c, quy n và l i ích h p pháp c a t p
th và c a công dân u b x lý theo pháp lu t”.
Nh v y, theo Hi n pháp 1992, Nhà n c v i t cách là ch th qu n lý xã
h i, tác ng t i xã h i b ng ph ng ti n c thù là pháp lu t. Nói cách khác, Nhà
c qu n lý c ch chính sách, pháp lu t thay cho cách th c qu n lý b ng ch tiêu,
m nh l nh tr c ây.
u ó òi h i ph i t ng c ng pháp ch xã h i ch ngh a.
Không nh ng các i t ng b qu n lý ph i tuân th hành lang pháp lý chung, ngh a
là các t ch c kinh t , t ch c xã h i và m i công dân ph i ch p hành Hi n pháp và
pháp lu t mà c nh ng ch th qu n lý là các c quan Nhà n c trong quá trình ho t

ng c a mình c ng ph i tuân theo pháp lu t.
V i quan
m ó, quy n khi u n i c a công dân- v i t cách là m t trong nh ng
quy n c b n c a công dân, ã
c Hi n pháp 1992 hoàn thi n thêm m t b c,
phù h p v i ti n trình i m i toàn di n v kinh t - xã h i.
u 74 Hi n pháp 1992
quy nh: “Công dân có quy n khi u n i v i c quan Nhà n c có th m quy n v
nh ng vi c làm trái pháp lu t c a c quan Nhà n c, t ch c kinh t , t ch c xã
h i, n v v trang nhân dân ho c b t c cá nhân nào.
Vi c khi u n i ph i
c c quan Nhà n c xem xét và gi i quy t trong th i h n
pháp lu t quy nh.
M i hành vi xâm ph m l i ích c a Nhà n c, quy n và l i ích h p pháp c a t p th
và c a công dân ph i
c k p th i x lý nghiêm minh. Ng i b h i có quy n
c
b i th ng v v t ch t và ph c h i danh d .
Nghiêm c m vi c tr thù ng i khi u n i, t cáo ho c l i d ng quy n khi u n i, t
cáo vu kh ng, vu cáo làm h i ng i khác”.
Tóm l i, s ra i c a Hi n pháp 1946 ã ánh d u m t b c ngo c v i trong l ch
s Nhà n c và pháp lu t n c ta. V i s ra i c a Hi n pháp 1946, m t Nhà n c
dân ch
u tiên trong l ch s n c ta
c hình thành, t o ra n n t ng c b n
hình thành quy n khi u n i c a công dân, m c dù trong Hi n pháp 1946 ch a có
i u kho n quy nh c th v quy n n ng này. B t u t Hi n pháp 1959, quy n
khi u n i c a công dân ã chính th c
c ghi nh n và không ng ng
c b sung

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

11

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

và hoàn thi n. Nh ng quy nh c a Hi n pháp v quy n khi u n i c a công dân ã
th hi n rõ nét b n ch t t t p c a Nhà n c ta, Nhà n c c a dân, do dân và vì
dân, tinh th n ó s
c t a sáng trong các ch nh pháp lu t v khi u n i.

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

12

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

CH
NG 2
QUY N KHI U N I C A CÔNG DÂN THEO
PHÁP LU T HI N HÀNH
Quy n khi u n i là m t trong nh ng quy n c b n c a công dân.
ng và
Nhà n c ta luôn quan tâm, t o
u ki n quy n này
c th c hi n trên th c t .
vi c khi u n i và gi i quy t khi u n i úng pháp lu t, góp ph n phát huy dân
ch , t ng c ng pháp ch xã h i ch ngh a, b o v l i ích c a Nhà n c, quy n và
l i ích h p pháp c a công dân, Lu t khi u n i, t cáo ã
c Qu c h i n c C ng
hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam khóa X, k h p th 4 thông qua ngày 02-12-1998 có
hi u l c ngày 01-01-1999.
Ngày 15-6-2004, Qu c h i n c C ng hòa xã h i ch ngh a Vi t Nam khóa
XI, k h p th 5 thông qua Lu t s a i, b sung m t s
u c a Lu t khi u n i, t
cáo. Lu t này có hi u l c thi hành t ngày 01-10-2004. Ti p ó là Lu t s a i, b
sung m t s
u c a Lu t khi u n i, t cáo
c Qu c h i khóa XI k h p th 8
thông qua ngày 29-11-2005 có hi u l c thi hành t ngày 01-6-2006. Nh v y,
nh ng quy nh v quy n khi u n i trong Lu t khi u n i, t cáo Vi t Nam hi n hành
nh th nào?
2.1 Khái ni m và i t ng c a quy n khi u n i
2.1.1 Khái ni m quy n khi u n i
2.1.1.1 Khi u n i là gì?
Theo cu n T

n Ti ng Vi t c a Vi n ngôn ngôn ng h c, nhà xu t b n à
N ng, n m 2005, trang 501 thì “khi u n i th ng
c hi u là vi c ngh c quan
có th m quy n xét m t vi c làm mà mình không ng ý, cho là trái phép hay không
h p lý”.
Th c ra, nh ng khái ni m nêu trên
c ti p c n trên c s nh ng quy nh
nên nó th ng h p so v i ngh a c a t . Theo k t qu nghiên c u
c công b
trong ph m vi n i b trong nh ng n m g n ây c a Thanh tra Nhà n c thì khái
ni m khi u n i
c hi u r ng h n và y
h n c th nh sau: “Khi u n i theo
ngh a chung nh t là vi c cá nhân hay t ch c
ngh cá nhân, t ch c hay c quan
nào ó xem xét, s a ch a l i m t vi c làm mà h cho là không úng n, gây thi t
h i ho c s gây thi t h i n quy n, l i ích chính áng c a h và òi b i th ng
thi t h i do vi c làm không úng gây ra”.
Nh v y, khái ni m khi u n i
ây
c hi u theo m t ngh a r ng không
nh ng trong ngôn ng c a pháp lu t mà còn có th úng cho m i tr ng h p, ngay
c trong cu c s ng h ng ngày nh vi c công dân khi u n i Nhà n c, nhân viên
khi u n i th tr ng, h c sinh khi u n i giáo viên, c u th khi u n i tr ng tài…
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

13

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Trên th c t , có th th y c
m n i b t c a khi u n i là: thông th ng thì khi u
n i n y sinh t m t m i quan h không bình ng gi a ng i khi u n i và ng i b
khi u n i. Ng i b khi u n i th ng có quy n h n nh t nh i v i ng i khi u
n i và ã s d ng quy n h n ó tác ng vào ng i khi u n i và b ng i khi u n i
ph n i. Ng i khi u n i th “y u” h n và s khi u n i c a h
c gi i quy t
b i chính ng i b khi u n i.
Nghiên c u v ph ng di n l ch s thì thu t ng khi u n i
c s d ng l n u
tiên trong v n b n chính th c c a Nhà n c Vi t Nam k t khi có S c l nh s
64/SL ngày 23/11/1945 v thành l p Ban Thanh tra c bi t. T i
u 2 quy nh:
“…Ban Thanh tra c bi t có toàn quy n:
- Nh n các n th khi u n i c a nhân dân …”
N u nghiên c u toàn b n i dung c a S c l nh này c ng nh ý ngh a ra i
c a Ban Thanh tra c bi t thì có th th y r ng khi u n i c a nhân dân
ây ch s
khi u n i c a nhân dân i v i chính quy n và th c ch t nh hi n nay chúng ta
quan ni m thì ó chính là khi u n i i v i ho t ng c a b máy Nhà n c và
công ch c Nhà n c mà tr c h t là các c quan hành chính Nhà n c. ó chính là
khi u n i hành chính. T i
u 1 S c l nh ã xác nh:

“Chính ph s l p ngay m t Ban Thanh tra c bi t, có y nhi m là i giám sát t t
c các công vi c và các nhân viên c a y ban nhân dân và các c quan c a Chính
ph ”. Nh v y, vi c khi u n i v a có ý ngh a b o v quy n l i c a ng i dân tránh
s vi ph m t phía c quan Nhà n c và cán b Nhà n c v a t o ra c ch
giám sát ho t ng c a chính quy n các c p.
n c vào nh ng quy nh c a pháp lu t hi n hành, Thanh tra Nhà n c ã a ra
khái ni m t ng i chính xác v khi u n i hành chính và chính th c
c a vào
T
n Bách khoa Vi t Nam thì:
“Khi u n i hành chính là vi c cá nhân hay t ch c
ngh c quan hành chính Nhà
c xem xét, s a ch a m t hành vi hay m t quy t nh hành chính mà h cho là
hành vi hay quy t nh ó không úng pháp lu t, gây thi t h i ho c s gây thi t h i
n quy n và l i ích h p pháp c a h …”.
C ng nh các thu t ng hay khái ni m khoa h c khác, thu t ng khi u n i hành
chính” trên ây khó tránh kh i nh ng h n ch nên có th còn có i m gây tranh cãi
nh ng b c u ã nêu ra m t cách khá y
và t ng i phù h p v i các quan
ni m hi n nay c ng nh v i các quy nh c a pháp lu t hi n hành v v n này.
2.1.1.2 Khái ni m khi u n i theo quy

nh c a Lu t khi u n i, t cáo ã

s a

c

i, b sung n m 2004 và n m 2005.
Theo kho n 1

u 2 c a Lu t khi u n i, t cáo n m 2004 và n m 2005 nh
ngh a khi u n i nh sau: “Khi u n i là vi c công dân, c quan t ch c ho c cán b
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

14

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

công ch c theo th t c do Lu t này quy nh
ngh c quan, t ch c cá nhân có
th m quy n xem xét l i quy t nh hành chính, hành vi hành chính ho c quy t nh
k lu t cán b , công ch c khi có c n c cho r ng quy t nh ho c hành vi ó là trái
pháp lu t, xâm ph m quy n, l i ích h p pháp c a mình”.
T khái ni m trên ta xác nh
c ch th , m c ích và i t ng b khi u n i nh
sau:
- Ch th khi u n i bao g m công dân, c quan, t ch c (trong n c ho c n c
ngoài
c thành l p theo pháp lu t Vi t Nam) ho c cán b , công ch c.
- i t ng c a khi u n i: là nh ng quy t nh hành chính, hành vi hành chính ho c
quy t nh k lu t cán b , công ch c b coi là trái pháp lu t, xâm ph m n quy n
l i c a các i t ng thu c ph m vi tác ng.
- M c ích c a khi u n i là nh m b o v ho c khôi ph c quy n, l i ích h p pháp

c a ng

i khi u n i.

2.1.2

i t ng c a quy n khi u n i
T i
u 74 Hi n pháp n m 1992 quy nh: “Công dân có quy n khi u n i,
t cáo v i c quan Nhà n c có th m quy n v nh ng vi c làm trái pháp lu t c a c
quan Nhà n c, t ch c kinh t , t ch c xã h i, n v v trang nhân dân ho c b t
c cá nhân nào…”. Nh v y, theo quy nh trên ây c a Hi n pháp 1992 thì i
ng c a khi u n i bao g m m t ph m vi r ng l n: vi c làm trái pháp lu t c a b t
c c quan, t ch c, n v , cá nhân nào.
Lu t khi u n i, t cáo ã c th hóa quy nh trên ây c a Hi n pháp v quy n
khi u n i trong l nh v c hành chính:
i u 1 Lu t khi u n i, t cáo quy nh:
“1. Công dân, c quan, t ch c có quy n khi u n i quy t nh hành chính, hành vi
hành chính c a c quan hành chính Nhà n c, c a ng i có th m quy n trong c
quan hành chính Nhà n c khi có c n c cho r ng quy t nh, hành vi ó là trái
pháp lu t xâm ph m quy n, l i ích h p pháp c a mình.
Cán b , công ch c có quy n khi u n i quy t nh k lu t c a ng i có th m quy n
khi có c n c cho r ng quy t nh ó là trái pháp lu t, xâm ph m quy n, l i ích h p
pháp c a mình…”.
Nh v y, i t ng
c khi u n i
c u ch nh trong Lu t khi u n i, t cáo ch
bao g m hai lo i:
M t là, quy t nh hành chính, hành vi hành chính c a c quan hành chính Nhà
c.

Hai là, quy t nh k lu t cán b , công ch c.
Nh ng khi u n i trong ho t ng t pháp, ch ng h n khi u n i quy t nh không
kh i t v án c a Vi n ki m sát, khi u n i i v i ho t ng c a
u tra viên,
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

15

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Ki m sát viên không thu c ph m vi
u ch nh c a Lu t này mà
c gi i quy t
theo trình t , th t c do pháp lu t t t ng hình s quy t nh và thu c th m quy n
quy t nh c a các c quan t pháp (các c quan Công an, Vi n ki m sát, Tòa án,
Thi hành án).
2.1.2.1 Quy t nh hành chính
Quy t nh hành chính (quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c cá bi t) là
m t d ng c a quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c do v y nó c ng mang b n
ch t và có y
c tr ng c a m t quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c.
Th nh t: tính n ph ng
Khi ra các quy t nh hành chính các c quan Nhà n c, ng i có th m quy n c n

c vào ch c n ng, nhi m v c a mình, c n c vào pháp lu t
ra quy t nh m t
cách n ph ng theo ý chí c a mình, không ph thu c vào vi c ch th b
u
ch nh trong quy t nh có ng ý hay không. Ví d nh , m t công dân A vi ph m
Lu t giao thông, chi n s c nh sát giao thông n ph ng ra quy t nh x ph t i
v i hành vi vi ph m ó, không ph thu c vào vi c công dân A có b ng lòng hay
không
i v i quy t nh x ph t ó. Nh v y, vi c ra quy t nh hành chính
không ph i là k t qu c a s th a thu n ý chí gi a ch th qu n lý v i i t ng b
qu n lý, mà là k t qu c a s th hi n ý chí n ph ng c a ch th qu n lý.
Th hai: tính ch p hành ngay
M i quy t nh hành chính (quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c cá bi t c th )
u có hi u l c b t bu c ch p hành ngay. Tính ch t này ràng bu c c công dân l n
quan Nhà n c.
i v i c quan Nhà n c, n u quy t nh cho phép công dân
c h ng các quy n và l i ích nh t nh, công dân có quy n òi h i
c h ng
nh ng quy n l i chính áng ó và c quan ph i có ngh a v thõa mãn ngay nh ng
òi h i ó.
i v i công dân, khi m t quy t nh hành chính quy nh nh ng ngh a v mà công
dân ph i th c hi n thì công dân có trách nhi m thi hành ngay nh ng ngh a v ã
c ch ra trong quy t nh. Ngay c trong tr ng h p, công dân cho r ng quy t
nh hành chính ó trái pháp lu t thì h v n ph i ch p hành ngay và th c hi n vi c
khi u n i sau.
Th ba:
c áp d ng m t l n
N u nh quy t nh quy ph m
c áp d ng nhi u l n thì quy t nh cá bi t ch
c áp d ng m t l n. Tính “áp d ng m t l n” th c hi n ch nó không có hi u

l c i v i các tr ng h p khác mà ch có hi u l c i v i nh ng i t ng c th
trong nh ng u ki n nh t nh ã
c ch rõ trong quy t nh. Sau khi th c hi n
nh ng yêu c u ã
c ch ra trong quy t nh hay nói cách khác i là sau khi quy t
nh
c th c hi n thì t thân nó ã ch m d t hi u l c c a chính mình. Ví d :
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

16

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Quy t nh x ph t hành chính ch rõ công dân A ph i n p ph t 100.000 ng thì
công dân A ch ph i n p 100.000 ng và không ph i n p s ti n trên thêm m t l n
n a. Tóm l i, quy n và ngh a v
c quy nh trong quy t nh cá bi t ch
c áp
d ng m t l n mà thôi.
Th t : ch có giá tr ràng bu c i v i m t ho c m t s
i t ng c th
i u ó có ý ngh a là quy t nh hành chính không có hi u l c áp d ng i v i t t
c các i t ng, mà ch có giá tr b t bu c thi hành v i nh ng ch th ã

c
quy t nh hành chính xác nh.
Th n m: ch áp d ng i v i m t v n c th
Quy t nh hành chính không i u ch nh cùng m t lúc nhi u v n , mà ch
u
ch nh v m t v n
nh t nh c th nào ó. Ví d : m t quy t nh hành chính
không th cùng m t lúc v a b nhi m m t ng i vào m t ch c v nh t nh, ng
th i v a quy t nh phân nhà cho chính ng i ó.
T nh ng c tr ng nói trên thì quy t nh hành chính (quy t nh cá bi t) có th i
n nh ngh a v quy t nh hành chính nh sau: Quy t nh hành chính là quy t
nh do c quan hành chính Nhà n c, ng i có th m quy n ho c cá nhân, t ch c
c y quy n ban hành nh m gi i quy t các công vi c c th cá bi t trong qu n lý
hành chính Nhà n c, có hi u l c thi hành ngay và ch
c áp d ng m t l n i
v i m t ho c m t s
i t ng c th . Th c ch t ây là m t lo i quy t nh áp d ng
pháp lu t và g i m t cách chính xác là quy t nh áp d ng pháp lu t vào nh ng
tr ng h p cá bi t, c th , nó
c ban hành trên c s các quy t nh chung và
quy t nh quy ph m ho c th m chí trên c s các quy t nh cá bi t c a c quan
c p trên.
Xu t phát t b n ch t và nh ng c m nói trên, quy t nh hành chính có vai trò
khá quan tr ng trong c ch
u ch nh pháp lu t. Nó làm phát sinh, thay i ho c
ch m d t các quy n và ngh a v pháp lý cho các cá nhân, t ch c nên thi u nó trong
nhi u tr ng h p pháp lu t không th i vào th c ti n cu c s ng. Th c t , ho t
ng qu n lý Nhà n c n c ta c ng nh nhi u n c khác trên th gi i ã cho
th y t ng s các quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c thì quy t nh hành chính
chi m m t t l l n và càng xu ng các c quan c p th p, c p c s thì t l càng

cao. Vì v y, trên th c t s không tránh kh i tr ng h p các quy t nh hành chính
b ban hành trái pháp lu t xâm h i n quy n và l i ích h p pháp c a cá nhân, t
ch c, nh h ng t i ch t l ng và hi u qu c a ho t ng qu n lý Nhà n c.
2.1.2.1.1 Khái ni m quy t nh hành chính
Theo kho n 10
u 2 c a Lu t khi u n i, t cáo ( ã
c s a i, b sung
m 2004 và n m 2005): “Quy t nh hành chính là quy t nh b ng v n b n c a c
quan hành chính Nhà n c ho c c a ng i có th m quy n trong c quan hành chính
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

17

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Nhà n c
c
c áp d ng m t l n i v i m t ho c m t s
i t ng c th v
m t v n trong ho t ng qu n lý hành chính”.
ây là i t ng ch y u c a khi u n i
c
u ch nh trong Lu t khi u n i, t

cáo. T khái ni m trên chúng ta có th th y quy t nh hành chính là i t ng b
khi u n i
c quy nh trong Lu t khi u n i, t cáo g m ba y u t :
- Là quy t nh b ng v n b n;
- Là quy t nh
c áp d ng m t l n i v i m t ho c m t s
i t ng c th ;
- Là quy t nh c a c quan hành chính Nhà n c.
Nh v y, các quy nh có tính pháp quy
c áp d ng nhi u l n mà i
ng áp d ng không xác nh (các v n b n pháp quy) thì không
c quy n khi u
n i.
Quy t nh hành chính
ây
c hi u nh m t lo i quy t nh cá bi t. Ng c l i,
có quy t nh có tính ch t hành chính chung nh ng không ph i là quy t nh c a c
quan hành chính Nhà n c (tr quy t nh k lu t cán b , công ch c) thì khi u n i
quy t nh ó c ng không thu c ph m vi
u ch nh c a Lu t khi u n i, t cáo.
Ch ng h n
u 13 Pháp l nh Ki m sát viên Vi n ki m sát nhân dân t i cao quy
nh: “Vi n tr ng Vi n ki m sát nhân dân t i cao qu n lý th ng nh t i ng Ki m
sát viên, công tác ào t o b i d ng Ki m sát viên c a Vi n ki m sát các c p…”.
Khi th c hi n quy n h n qu n lý này, Vi n tr ng Vi n ki m sát nhân dân t i cao
có th có nh ng quy t nh hành chính, n u b khi u n i thì c ng không
c gi i
quy t theo quy nh c a lu t này.
ây có m t u c n l u ý là các quy t nh hành chính có tính ch t ch
o

u
hành c a c p trên i v i c p d i trong n i b th b c hành chính c ng không th
b khi u n i và không
c gi i quy t theo trình t , th t c chung v gi i quy t
khi u n i hành chính.
2.1.2.1.2 Quy t nh hành chính - m t lo i c a quy t nh qu n lý hành chính
Nhà n c
Hi n nay, trong khoa h c pháp lý có nhi u cách phân lo i quy t nh qu n lý
hành chính Nhà n c, nh c n c vào tính ch t pháp lý, vào c quan ban hành, trình
t ban hành, hình th c ban hành…N u c n c vào tính ch t pháp lý thì quy t nh
qu n lý hành chính Nhà n c
c phân thành ba lo i: quy t nh ch
o, quy t
nh quy ph m và quy t nh cá bi t. Trong ho t ng qu n lý c a các c quan Nhà
c quy t nh cá bi t còn g i là quy t nh hành chính, vì nó
c s d ng
i u hành ho t ng hành chính Nhà n c. Hay nói cách khác quy t nh hành
chính là m t d ng c a quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c, do ó
làm sáng
t b n ch t và khái ni m quy t nh hành chính, tr c h t c n tìm hi u trên bình
di n chung nh t v khái ni m quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c.
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

18

SV th c hi n: Lê Th Di m

Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

Quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c là m t lo i quy t nh pháp lu t
c các ch th th c hi n quy n l c Nhà n c trong ho t ng qu n lý hành chính
Nhà n c ti n hành theo m t trình t , th t c, d i nh ng hình th c do pháp lu t
quy nh nh m em l i hi u qu nh t nh trong vi c qu n lý.
Xét v tiêu chí tính ch t thì quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c có y
tính
ch t c a m t quy t nh pháp lu t. ó là tính ý chí, tính quy n l c và tính pháp lý.
Tính ý chí
Trên c s th m quy n c a mình, do pháp lu t quy nh, các ch th
c th hi n
ý chí thông qua ho t ng l p quy d i d ng v n b n ho c các ho t ng khác nh :
ban hành m nh l nh hành chính, ký hi u hành chính… ây là quy n quan tr ng th
hi n ý chí nh ng ý chí ây là ý chí n ph ng th hi n quy n l c công vì m c ích
duy nh t c a quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c là ph c v cho l i ích công
và thi hành pháp lu t.
Tính quy n l c:
Quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c luôn th hi n rõ tính quy n l c Nhà n c
trên c s y nhi m c a c quan l p pháp t i cao. ó là th m quy n nhân danh các
quan Nhà n c, các t ch c
c trao th m quy n hành chính Nhà n c. Ngoài
ra, i u này còn th hi n tính m b o thi hành các ch th c a qu n lý hành chính
c quy n áp d ng các bi n pháp c ng ch khi c n thi t.
Tính pháp lý
c th hi n hi u qu pháp lý c a nó. Quy t nh qu n lý xu t hi n s làm thay
i c ch
u ch nh pháp lu t: làm phát sinh, thay i ho c ch m d t các quan h

pháp lu t hành chính c th . t ra, s a i, bãi b quy ph m pháp lu t hành chính
ho c làm thay i ph m vi hi u l c pháp lý c a chúng, t ra nh ng ch tr ng,
chính sách, nhi m v c a ho t ng qu n lý. Tùy v trí c a các c quan Nhà n c
trong h th ng các c quan ó, mà quy t nh qu n lý c a chúng có h qu pháp lý
khác nhau.
n c vào nh ng tính ch t nói trên c a quy t nh qu n lý do các c quan Nhà
c có th m quy n ban hành, cho phép chúng ta phân bi t quy t nh qu n lý ó
v i các ho t ng t ch c- xã h i tr c ti p, các ho t ng tác nghi p v t ch t- k
thu t mà b n thân các c quan hành chính th c hi n trong ph m vi ch c n ng c a
mình.
ng th i cho phép chúng ta phân bi t quy t nh qu n lý do các c quan
Nhà n c, ng i có th m quy n ban hành v i các lo i công v n, gi y t hành chính
thông th ng, v i các ho t ng có giá tr pháp lý khác v.v.
Tuy nhiên, c ng c n th y r ng ó m i ch là nh ng tính ch t chung c a quy t nh
qu n lý v i t cách là m t d ng c a quy t nh pháp lu t. Bên c nh ó, b n thân
ho t ng qu n lý Nhà n c c ng có nh ng c thù riêng, vì v y quy t nh qu n lý
GV h

ng d n: Nguy n H u L c

19

SV th c hi n: Lê Th Di m


Lu n v n t t nghi p

Quy n khi u n i c a công dân lý lu n và th c ti n

hành chính Nhà n c ngoài nh ng tính ch t nói trên còn có nh ng c tr ng riêng,

t ó cho phép chúng ta phân bi t nó v i các quy t nh pháp lu t khác.
c tr ng u tiên c a quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c là tính d i
lu t. Tính d i lu t th hi n ch b n thân ho t ng qu n lý là ho t ng ch p
hành pháp lu t và i u hành trên c s lu t. Các quy t nh này
c ban hành
trong ho t ng ch p hành và i u hành ph i phù h p v i pháp lu t và v n b n c a
các c quan Nhà n c c p trên, n u mâu thu n v i chúng s b ình ch s a i
ho c bãi b . Tính d i lu t không ch t ra i v i n i dung c a quy t nh qu n lý
Nhà n c mà còn g n li n v i trình t xây d ng ban hành và hình th c th c hi n
c a quy t nh qu n lý Nhà n c c n tuân theo nh ng th t c nghiêm ng t. T t c
các quy t nh qu n lý hành chính Nhà n c u
c chu n b , xây d ng ban hành
theo m t th t c nh t nh do pháp lu t quy nh. Pháp lu t ã quy nh nh ng c
quan nào
c quy n ra nh ng lo i quy t nh nào, ai có quy n xây d ng các quy t
nh, tr t t xây d ng, nh ng bi n pháp
c áp d ng, tham kh o ý ki n, bàn b c
v i nh ng ai khi xây d ng d th o quy t nh, th i gian xây d ng và th o lu n,
hình th c thông qua theo ch
t p th hay là th tr ng… Tóm l i, t t c nh ng
yêu c u v th t c ban hành ã
c pháp lu t d li u t tr c ó u ph i
c
ch p hành nghiêm ch nh. Ngoài vi c tuân theo m t trình t ban hành nghiêm ng t,
m i quy t nh qu n lý Nhà n c u
c th c hi n d i m t hình th c nh t nh
do pháp lu t quy nh.
2.1.2.1.3 Tính h p pháp và h p lý c a m t quy t nh hành chính: c s c a
quy n khi u n i
Ho t ng qu n lý hành chính nhà n c xét v th c ch t là ho t ng ch p

hành và i u hành.
ho t ng này mang l i hi u qu thì c n ph i m b o tính
h p pháp và h p lý c a các quy t nh hành chính Nhà n c. Tính h p pháp và h p
lý luôn có s tác ng qua l i l n nhau, g n bó ch t ch v i nhau nh m t ch nh th .
Th c ti n nh ng n m qua cho th y nhi u quy t nh hành chính không mang
l i hi u qu ho c hi u qu không cao là do các quy t nh ó ch a m b o tính
h p pháp và h p lý. Do v y, mu n nâng cao và làm cho các quy t nh hành chính
th c thi trên th c t m t cách có hi u qu thì c n ph i m b o hai tính ch t trên.
2.1.2.1.3.1 Tính h p pháp c a quy t nh hành chính
Các quy t nh hành chính ph i có n i dung và m c ích phù h p v i nh ng
quy nh c a pháp lu t, không trái v i Hi n pháp và lu t c ng nh các v n b n Quy
ph m pháp lu t… V n b n ch o c a c quan Nhà n c c p trên. Quy t nh hành
chính ph i
c ban hành b i các ch th có th m quy n, theo úng trình t , th t c
do pháp lu t quy nh. Nói chung, tính h p pháp t ra các yêu c u sau:

GV h

ng d n: Nguy n H u L c

20

SV th c hi n: Lê Th Di m