NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO OLIGOALGINAT BẰNG KĨ THUẬT BỨC XẠ BỨC XẠ VÀ KHẢO SÁT HIỆU ỨNG TĂNG TRƯỞNG TRÊN MỘT SỐ ĐỐI TƯỢNG THỰC VẬT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT

LÊ QUANG LUÂN

NGHIÊN CỨU CHẾ TẠO OLIGOALGINAT
BẰNG KỸ THUẬT BỨC XẠ VÀ KHẢO
SÁT HIỆU ỨNG TĂNG TRƯỞNG TRÊN
MỘT SỐ ĐỐI TƯNG THỰC VẬT

LUẬN VĂN THẠC SĨ
NGÀNH: SINH HOÁ

ĐÀ LẠT - 1999


80 GIAO DT,Je vA DAo T~O
TRUONG D~I HOC DA L~T
KHOA DAo T~O SAU D~I HOC
*********************************

Lit QUANG LUAN

NGHIEN CUu CUE T~O OLIGOALGINAT
BANG KY THU~T BUC ~ vA KHAO SAT HItU lJ"NG
TA G TRUONG TREN MOT SO DOl TU(5NG Tmje V~T

Chuyen nganh: SINH HOA

Ma s6:

LU~N AN T~e SY KHOA HOC SINH HOC

Can b6 hu'dng dan: PTS NGUYEN Qu6e HIEN

DA L~T -1999


'I'mu -ItUJ1/l'lIb 1;;P/ ~/Jl']l 71i]! l]! ',/u{jJ 7TI"/)
7J~1iJ nilll ?{nll

?!(I

1211 7/:!J!6 7/0 "!JT 71t?!1/" II?" tillpll1/1 "/Iln 'liP 'III!};) "'/':}9
'l1l';) 7Q?I/6." 710 ?f{JI t.lOl/'IIV!/)

?I/'II 7f}JH till(hll "'i!!0 fJuql' VO 12lJ 7f?'rfJ PlI '!q 1Iyq rTprJ 71,0 'JII?};J 7'1':}9
'7W 11!J1'1 1Itt'/ t.lli"1/1 1,.,T!>I'1 pnb 1'n1(,hll t!]! 7/:?,!fJ ?!Jl7l!7:JYJe '(/)b "'V'/" 1ix)e
n i1l1p f i r 111l}l 1'nm>lb '111IY(j) 'fm(j) J!flJ -'I"lP '?/!Jq ni11lfJ 1!?}J)TD1rDb
'Ii:x: <lllff; 1Jwe l1lTiJ l'?f1/1'JlfJ ll11J1 t'nm>lb "'Dlf1lflll/Ilb
'b ;f'b ~Ilplmlflllll' 'r Y"b l!!l/l'ofllJ

'£J Y"b

'tje Y"b It.llImr

lip 'III!};) l/lI~np 11!JJp 7/1':}9

'U!J 'U!il1/"rt!!l/ t.llilp 7/U!)/1 !In/) fJuO)/1 U!1 t!]l '1J?f/1'J 'IQP/7,?!lJ -mi, ?Ill
'ilx '-'l'ff; ?IJ1'JII 1JII(!(J tillf!l/(/) 71jp/611 lhl.'n/ 7IJiq 7ix)e l1l'iJ 71i!!J{b}.fJ 7rtj!(lJ -mi(/) 1/1I"!!?r ll1Jff; 71,0 ll1f'J 1/1I!,1/11'YIP '''!%

'7/!1 l".,iIT/lq,11 willI II"?"] plY/} ""0>11 l1!Jq J1rb '/~F/
'(11171"''''' !(J1-OJp 7!?J!6!1J! pip!(/) rT1il1b '~J(I 1'JuPJ1?r 1".,111':}9 T'J]/r '~b(/) Y"f3'InT/} ll1J!6 ?ll'll 7fJlrr til1(hll !(Jl t!ll 7!?'!1'J
'!JO fnip tillprfJ 11"9 U{JI !ll' pin'(/) 11011 pi(/) 1'JU/lJl)/[j

")(KJe

TO(/;) l11J,f'

'1JOJIX: tliJ '/"?JJ/7 !n() 710 l1tj!(}e 111!'1"{}- 'mIff; 'lip 1IT!J0l lfl11J11J1I1J1P "1%
""!) 1I!n'l1{II{FI/l
In!OJI

un

t!]! 7/:?1rfJ 710 lI~IP "".pln/ "tt'!l R!J/lI Pll (pinl (/;)) 111]llu p'xje

lW" 1,,!!J{frJeJ lQl(l; "li;x: "l'ff; ?ll1'Ju 1'JufJ(j) 1'JlIf!llrV till/{IUfj 17~!(}e 'OJ,(J1I()
",?l'm6}.fJ y"fjrV !;{J0 !JIJ! !,!J0 "lIT nY'f lip mlq 1'Jl1f!]

lfJl)

fl 'fnlq 7/,IX !(Jb

.

l/l1PO egrr
•

•

Ml)C Ll)C

• MCJ DAU

5

• TONG QUAN TAl LItU
1. Cae hoemon di~u hOH sinh trudng tht/e v:;lt
1.1.Cae hoe mOll kieh lhieh Sillh Irtti'Jllg Ihlte vill
1.I.l.Nh6mauxin..............................................................................
1.1.2. Nh6m gibegelin
1.1.3. Nh6m xilokinin
1.2. Cae hoell/oil kimhiill/ sil/h Irtti'JIIg Ihlte vijl
1.2.1. Nh6m axil abseieie
1.2.2. Nh6m elylen

2. Chllt c1i~u hoa sinh trudng tht/e v:;lt nh6m oligosaearit

;

2.1. Oligosaearil vii eae ph/MIg phap eht 1(10
2.1.1. Oligosaearil
2.1.2. Cae phlldng pha p ehe' l~O
2.1.2.1. Che'It;1O MI/g phuong phap enzym
2.1.2.2. Chi 1(10 Mng phuong phdp hOa hrc
2.1.2.3. Chll(lo Mng phuong phap buc X(I
2.2. Hifll Illig sillh hve e/ia oligosaearillrell Ih!ie vijl

2.2.1. Oligoehilosan
2.2.2. Oligopeelin
2.2.3. Oligoalginal

6
8
8
10
12
13
13
14
15
15
15
19
19
23
25
28
29
32
36

~ V~T LItU VA PHilo G PHAP
1. V:;lt Ii~u
'I"
- e1tal
,- va• Iuel
1 ,,- b',

.. Ngilyell
/fll, 1lOa
11
- d'-"
' I - IIg I"
1..
2 Cae
0/ IIl(1l1g I1I!ie v(/llu
Uflll
1.2.1. Qui mo phong lhi nghi<$m
j .2.2. Qui mo dang ruong

.
.
..

.
.

39
39
39
39
39


2. Phtidng phlip

2.1. Che'l(lo OA bling ki tlwql b,lc X(I
2.2. Xtic d;nh IIIQI s6dijc Irtlng clia alginal va OA

2.2.1.80 ph6ltl ngoa; (UV) va hilng ngo~i (lR)

2.2.2.80 kh6i 1l!<;1ng philn It( Mn va Mw
2.2.3.80 dq nhOl
2.2.4. Pht(dng phap xae dinh hi~u sua'l philn huy m~eh bue x~ (Gd).
2.3. Khao stilhifll Il'ng lung Irtldng tll(iC vql clia VA

2.3.1. Qui

ma phong lhi nghiem

2.3.1./. HifU ung lang Inlang cua OA Ihea khO'i !Ll(!ng phan 111........
2.3.1.2. HifU ung lang Inlang cua OA Iren cay dlju phOng..

2.3.2. Qui

42

ma dilng ruqng

42
42
43
44

2.3.2.1. HifU !(ng lang Iruang cua VA Iren cay chi:
2.3.2.2. HifU ung lang Iruang ala OA Iren cay cn rot
2.3.2.3. Hifu ung lang !rLlang cua OA Iren cay lwa cuc
2.4. Ph,lung philp XI~ Ii IMllg

40
40
40
40
40
40
41
41
42
42

ke

45

1. Hi~u ung cilt ml)ch alginat cua buc Xl) gamma Co-GO
1.2. PM" 1R

..

48
48
49

1.3. KMlltlfJ'n,g pllllli Il~ Mn va Mw

..

50

.

52

..

55

1.1. Phii'

.

uv.

.

1.4. Hifll suat phlin luiy lII(lch b,lc X(I Gd
2. Hifll Ilng lung Irtldng clia OA dOl vm cliy Irang
2.1. Qui 1110 phong Ihf nghiflll

2.1.1. Hieu ung lang lrtldng eua OA lheo kh6i It(<)ng philn ltl
2.1.2. Hieu ung lang lrtldng eua OA lren cay dilu phqng
d~
.
2..
2 Q /lIIIIO
ong rtulng
2.2.1. Hieu ung lang lrtldng lhlfe V~l eua OA lren cay ehe
A

A

do

2.2.1.1. Mq.1
blip chi:
2.2.1.2. Tr<;mg lu(!ng bup chi:
2.2.1.3. Nang sual bup chi:

.

55

.

55
56

..

58
58
58
59

.
..
..
..
..

60


2.2.1.4. Chdtlu(1ng blip che
, OA tren cay ea rot
A"
· l ng tang tr lid' ng ella
2 .2 .2. HI<;:U
A

'(

•

A

A

.

61

.

62
62
62
64

•

2.2.2.1. A'nh huang cua OA de'n sf! phdt trdn chidu caD cdy va so'lii .
A'
? ?? A'nh1LfOng
i ' cua
, OA d en
• I kl A'·
,
A'
2.".".".
Sin
I
101 cua
co• rot
.
2.2.2.3. A'nh huang clla OA dell nang sudt va chiitltfr;tng cu ca 1'0"1
.
2.2.3. Hi~u ung tang tn(ong ella OA Iren cay hoa cue
.
2.2.3.1. A'nh huang eua OA den S?f phdllrie'n chdu caD cdy va so'lii .
2.2.3.2. A'nh huang cua OA dell ehiitlu(1ng hoa
.

66

67
68

• Kih LUAN vA D11 NGH!

I. Ke't lui;\n

69

2. D~ nghi

70

• PHI,) LI,)C

71

• TAl LIi):U THAM KHAO

76


•
?

"

MODAU
Trang lhai gian giln day do ehinh sach uu lien phal tri€'n nen da lhue
dily n€n nong nghieP nudc la phal lri€'n m~nh me, khong nhung dam bao
lieu dung trong m(dc eon xua't khii'u. Trong xu the'd6 ngilnh nang nghieP
cOng da boc 10 mol s6 nhuqc di€'m Iii viec I~m d~ng cac che' philm nang
duqc da Iilm anh huang khong l6t de'n cha'l luqng nang phii'm, gay a nhi~m
moi trt(ang, anh huang de'n suc khoe cong d6ng vii Iilm ma'l can b~ng he
sinh thai [3]. Theo th6ng ke, cho de'n nam 1996, nudc ta si't d~ng khoang

295 lo~i thu6c lrlt sau, 19610~i thu6c lrlt benh, 148 lo~i lhu6c trlt co, 23 lo~i
lhu6c kich lhich sinh truang lhlfc V~l vii hilng 10~l cac Cha'l diin d~ can lrung
vdi s61uqng khoang 10.000 la'n [12] vii nam 1998 udc Hnh khoang 40.000
liln [IS]. Nhi€u lo~i lrong s6 cac che' philm nang dt(qc n6i tren oa bi ca'm Sl(
d~ng hoi:\c chi ot(qc
d~ng h~n che' do c6 doc linh cao. Chinh VI v~y viec
nghien cuu che' l~o ra cac che' phii'm nang duqc c6 ngu6n g6c llf nhien an
loiln vii hiell qua Iii ra'l dn lhie'l.
Oligosacaril Iii nh6m eha'l di€lI hoa sinh lr[(Clng thlfc V~l mdi 1uqc hai
nhil khoa hQc My Iii Albersheim vii Darvill thong bao nam 1985 [34].
Nhi€u cong lrlnh nghien cuu sau d6 cOng da xac nh~n r~ng cac oligosacaril
(oligochilosan, oligoalginal, ..) khOng nhung c6 hieu ung lang lruClng, mil con
l~O ra cho cay kha nang khang benh b~ng cach ttf lie'l ra cac khang sinh thlfc
vi:\l hay con gQi Iii phyloalexin [41,69]. Mi:\c dilll vh cho de'n nay cac che'
philm loai oligosacarit viin ehua duqc lri€'n khai san xuill vii thudng m~i h6a.
Viec si't d~ng cac che' philm oligosacaril Iii ra'l lhie'l lhlfC cho nhll du
phal lri€'n san Xlla'l rall qua, nang philm s~ch vii dam bao moi lruang b€n
vung. Si't d~ng buc Xa M dl m~ch cac poly me Iii mol phudng phap c6 do
lin c~y cao, lie'l kiem nang luqng vii dap ung duqc nhu du bao ve moi
lruong. Do vi:\y ky lhu~l chie'u x~ Iii mol phudng phap duqc xem Iii lhich
hQP M che' lao oligosacarilliY cac polysacaril.
Tren cd sCl nhung va'n d€ di:\l ra, chung loi lie'n hilnh d€ lili: "Nghien

sa

el?ll eht t(lO oligoalginat bang ky thllljt bl?e X(I va khao Slit hifll I?llg tang
tntUug treu mf}t SO dOl ttt(ltIg thlte vljt". Hien nay viln M nily d6i vdi m(dc
la con mdi me, chua duqc nghien CUll nhi€u, chung loi ra'l mong nh~n duqc
<; d6ng g6p cua Qui Thily co vii cac d6ng nghiep.

1. CAC HOCMON DIEU HOA SINH TRUONG THljC V~T
Trong qua lrlnh sinh lnldng va phat lriCn, Ih\lC v~l khong nhung
cftn cac chill prolein, gluxil, lipil, axil nucleic ... di! cilu lruc nen Ie' bao,
mo va cung ci\p nang Itl<)ng cho ho~l d9ng s6ng rna con cftn rill nhi€u
cac chill co hO~1 linh sinh 19 nhtl vilamin, enzym va nhiliia cac chill di€u
hoa sinh lntdng (CEJHST). Trong so' do cac CEJHST co vai lro rill quan
In,JIlg lrong viec di€u lie'l cac qua lrlnh sinh Inl('lng phat lrii!n va cae ho~l
l10ng sinh 19 eua cay 15,21 I.
CEJHST lh\lc V~l (doi khi con dli<)c gQi la phylohocmon) la cac
chill huu cd co ban chill hoa hoc khac nhau Otl<)c 16ng h<)p voi m91 Itl<)ng
rill nha d lrong cac cd quan, b9 ph~n nhill (linh e,:'Ja diy va III oily v~n
chuyi!n de'n cac cd quan, b9 ph~n khac cua ciiy M oi€u hoa cac ho~l
u9ng sinh 19 cGng nlul cac qua lrlnh sinh lrlidng va phal lrii!n cua cay
nh~m duy lrl m6i quan he hai hoa giua cac cd quan, cac b9 ph~n lrong cd
lhi! [5,431. Song song voi cac chill sinh lnldng oll<)c 16ng h<)p [rong cd
lhi! lh\lc v~l, ngay nay con ngtloi oa t6ng h<)p nen hang lo~l nhung
CEJHST llulc v~l co hoallinh ltldng ltl M lam phtldng lien oi€u chinh v€
m~l ho~l hoa S\I sinh lnldng phallrii!n cua cay lr6ng. Cac CEJHST lh\lc
v~t 16ng h<)p ngay ci\ng phong phu va Ott<)c ling d~ng r9ng rai lrong san
xuill nong
nghiep nhtl: 2,4 dicofenoxiaxetic (2,40); 2,4,5
lriclofenoxiaxelic (2,4,5T), .. 14,J21. EJ~c oii!m cua cac CEJHST co ngu6n
goc l\l nhien va l6ng h<)p la d chi) chung co lac dung ooi voi Ih\,C v~l d
n6ng 09 rfll thilp. Cae CEJHST Ih\lc v~llham gia vao cac qua lrinh phan
chia le' bao, phan hoa cac mo, phal sinh phoi, lac d~ng len chllc nang cua
AND va ARN lam anh IUldng m~nh oe'n nhung qua lrlnh chu ye'u cua
hO;\l (lOng song th\tc v~l nlul qua lrlnh sinh tilng h<)p cac enzym, ho hilp,
dinh dtlong r€, quang h<)p hay di chuyi!n va hu) o9ng cac chill. Chfnh vI

vh chung co lac dung oi€u hoa qua lrlnh sinh lnldng phat lrign cua cay
III noan bilO phallrifn lhanh phi)i eho uc'n diy ra hoa ke'l qUi!, hlnh lhanh
cd quan sinh san, lai sinh nhung cd quan bi mill oi, ke'l thuc chu ky song
cua cay va oam bao cho S\( song cua cay nhtl m91 lhi! lhong nhill
15,21,31,431.
Tuy Ihu9C vao ehtk nang ooi voi th\lc v~l, cac CEJHST Ih\lc v~l
otlQc chia lhanh 2 nhom ehinh nhtl sau:

6


Nhom cac chilt kich thich sinh tnldng (KTST): G6m co aUXII1,
giberelin va xitokinin.
Nhom cac chilt kIm ham sinh trLfong (KHST): G6m co axit abscisic
va etylen.
Bang I. Cac phytohocmon
au Ink phanltf

Nh6m

HO~I

phylohoClllOll

linh sinh hqc
eilinll

Eh(1ng v~u
c1l11yen troug cay

I (cha't dieu hinh)
KTST hoi tac
d(\ng keo dai te
hao, lam lang
chieu cao ciiy
lun.

Auxin
(IAA)

GibereIin
(GA,)

KKST boi tac
d(\ng keo dai te'
bao, lam cham
qua lrlnh gia hOa,
kich thich tao
chdi.

o

NWCH -C
CH
2 II
II
HC-CH

Xitokinin

I

(Kinelin)

/C

N /
I

CII

HC,

C

N
II
../CH

V~n
len

chuyen
xu5ng

tTOng c::y theo

dtf

Van chuye'n IU

dinh
ngQIl
xudng cae cd
quan.

Van chuye'n Iu
ri!
len
he

KTST, lang 15c
d(\ philn bao, lam
ch~m qua lftnh
gia hOa, kich
thich I?O ch6i.

m:;tch tren.

KHST. My m?nh
qua Irlnh gia hoa,
51! chin qua va

Khuyech tan
ra moi lrtfdtfdi d?ng khi.

N

Etylen
(elylen)

rt,lI1g

lao

Axil absicic

KHST,

(Ab5izin II)

nay

uc

l11~m.

che' Khuyech
(1§y

g~1l

m?nh qua Irlnh
gia hoa, 51f chin
qua va rung la.

khi.

d

Ian
d~ng

Nhln chung 5 nhom chilt ElHST th\IC v~t nay va cac chilt tlfdng tlf

7


gQi, du lruc phan li'l va vai lro cua chung e16i vOi lh,lc V~l c!Llc;1c d,la ra
bang 1[311.

a

1.1. Cac hocmon kfch thfch sinh trtfdng th,(c V\lt
1.1.1. Nham auxin

Auxin la chill di~u hoa sinh lnlang ullc;1c nghien cuu d5u lien. Lich
sU' pluH hit$n ra auxin dllc;1c bih d5u lUnam J 880 khi Dazwin va con lrai
nghien cClu lfnh luIOng sang lh,lc v~l, nhllng mai ue'n nam 1934 lhl mOi
xac u!nh Ulic;1c cilu lruc hoa hQc cua auxin [2J J.
Auxin la chill xuc lac cho stj sinh lnlang cay lr<3ng, auxin co ph6
ho~l dQng rQng hdn giberelin. Trong cd lh€ lhtjc v~l chill auxin ultc;1c
l6ng hc;1p chu ye'u cac ndi phan sinh nhlt oinh ngQn, ch6p rl!, la, hoa
va qua oang phallri€"n. Tac e1Qng sinh Iy cua auxin ooi vOi lhtjc v~l rill
phC!c l~p. Cac ma lh,lc V~l khac nhau c6 phan li"ng khac nhau uoi vOi lac
oQng cua au·xin. Auxin c6 lh€" can lhit$p vao nhi~u hit$n lltc;1ng sinh 1y cua
cay lr<3ng. HO~l c1Qng cua auxin lUY lhuQc vao n<3ng OQ va stj lac oQng

lltdng h6 gii1a chung vOi CDHST khac. Auxin My m~nh stj sinh lnlang
lhOng qua stj keo dai le' bao. Hit$u qua nay la do chung lhuc oily cac
ho~l oQng cua enzym, lam gia lang linh c1an hili cua lhanh le' bao lam
cho s,1 lham nh~p nltOc vao lrong le' bao ollc;1c dl! dang, giam sac o~
khang cua lhanh le' bao va le' bao ltj keo dai ra. Auxin ho~l h6a cae qua
trlnh sinh l6ng hc;1p cac chill cao phan li'l (prolein, xeluloza, peclin, ..) va
ngan can stj phan giai chung; VI v~y chung co lac dllng lam ch~m (rl! qua
lrlnh gia h6a gay hit$u qua kIm ham stj rllng hi, qua va nhung cd quan
khac, kich lhich ra rli va xuc lie'n s,1 s~p xe'p cua nhung rl! billoinh. Stj
gia lang ham Iltc;1ng auxin (rong mQl cd quan nao 06 se lhuc oily dong
chillo<3ng h6a quang hc;1p va nhung muoi dinh duang oi vao n6. Chinh VI
the' s,1 phan bo auxin lrong cay quye'l oinh dong chilt v~n chuy€n va slt
llldng quan sinh lnlang cua nhung lhan chinh va phil 14,3J,32,53J. (j
n<3ng uQ ,·ao, auxin co the gay ra stj lang lruang khong kIm chC' UII<,Jc va
diln Mn cay lr<3ng bi che'l.
Ngoai ra auxin lham gia vao qua lrlnh no hoa, n<3ng OQ cao n6
lhuong ac che' qua lrlnh nay. N6ng dQ si'l dung clia auxin co lien quan
ch~l che ue'n s,1 chie'u sang, nhit$l oQ, s,1 co Ill~l cua cac chill oi~u hoa
sinh lnlang khac [43J. Nhi~Ulac gia nghien cau v€. auxin cho r~ng c6 Ie
auxin lham gia di€.u hoa nhung giai do~n [\10 ch<3i d5u lien, lam l!.ay d6i

a

a

a

a

8

U1I1 tl/ sl/ xiip xe'p cac la m~m va lam thay d6i lilc do philn chia te' bao va
co kha nang tac dong len s\1 t6ng h<;Jp clla ARN [5,31,32,53J.

Oo-C"2-h~-COCH
NH

Triptophan

1
~Ic~IT-co~
~

NH

~

~ C"2-\jH
~

NH
Axit indolyl1iminopropionic

Triptamin

1
WCH,-<::HO

NH

NH

Indolyletymin

~C"2-IT-COCH
~
0
NH

Indolylaxetandehit

Axit indolylpiruvic

Indolylaxetonitryl

1

1
CH,-COOH

.

--

Indolylaxetami t

Axit B-indolylaxetic (IAA)

Hlnh I. 5d d6 sinh t6ng h<;Jp ax it Il-indolaxelic [5J

Trong thl/c le' auxin dll<;Jc tim tha'y ph6 bie'n nha't la Il-indolaxetic
axit (lAA) hay con goi la heteroauxin dU<;Jc hlnh thanh trong cay ttl
triplophan qua triptamin va indolylaxetandehil hOac la qua axit
indoliminopropionic, indolylpiruvic va inclolylaxetandehit hay qua
indolylaminopropionic,
indolyletylamim,
indolylaxetonitryl
va
indolylaxetamil. S\I pha hl'y auxin dU<;Jc thl/c hi~n b~ng xl/ oxy hoa voi
sl/ tham gia cua enzym auxinoxydaza hay IAA-oxydaza, nho d6 rna di~u

9


chinh muc dQ cua chung trong cay. lAA dt(<;1c nghien clfu nhi~u hdn cac
auxin khac, nhi'f do ma ngt(i'fi ta d5 phat hien IAA va d~n xu§t cua nO t6n
l~j nhi~u trong cay va nhln chung la co lac dQng gi6ng nhau, CO Ie VI the'
s,!chuy€n hoa l~n nhau tt(dng d6i d€ dang 151.

1.1.2. Nhom giberelin
Bang 2. Tac dung clh heleroauxin va giberelin len cay
Giberelin

Heleroauxin
- Du'Cfng bi€u dieu

5l! phl,! IhllQc gili'a n6ng di;!

- Eh(1l1g bill! di~1I

stf phl,l

IhuQc gili'a

n6ng

dQ

va

fO ding. N6ng dQ

siuh tnJdng. da s6 Iru'C111g hc;fp c6 "maj" ph~ng.
N6ng d9 COlO it dqc.

• Ngoai saog kh6ug kich Ihiclt sinh trudng thau

- Ngoai sang kich Ihieh m<;luh sinh tntdllg thaD d

d uln1ug cay nguyen va nh;ft III kh6ng gay nell

nhullg cay uguyeu va ohit Ii!. gay nell 51! lla~y fa
die m~m Iloa clia IIhullg ciiy ugay dlti 1-2 nAm.

va sinh trtrO'ng c6 dfnh
cao co llllll d9C Ill{lllh.

ClfC

slf niy ra cae m~m hoa clia Ilhung diy ogay di\i

1-2 nalll.
- Khong I~C dl,lllg dc'1I nhulIg
Iruyc!ll.

- Klu xU' 19 treD ogl;)II ciiy bi cik kim ham
phat lrieD ch6i ben.

SI(

- Cho phan lIng dlfdng khi tllll Ilghi~m len S1f
u61l eong dia bao Iii vii thu' nghil$m IrclI diy

• Tn) It.li di.IUg lUll ella ciiy vOi kich thud'c bluh
Ihu'O'ng Clia nhu'lIg kiln bilu IU~1I ban d~u.

- Klu xU' 19 IreD IIgQIl diy bi cal. kieh lhich sinh
lnfd'ng ch6i ben.
• Khollg plltlll ling d6i vdi ca hai Ini(j'llg hc;1p.

d~ll.

- Tiuh clfe ella Slf v~u chnYc!1l lhe! lu';n roo
• Kich Ihleh
- KhOllg gay

slf hlllh
Dell

lhallh reo

b¢lIh 6a vilng.

f-o-' Khoug Him milt Ir~ng thAi llgli d' eli khoai tay.

- "nuh e1fC da Slf v~n ehuy@'u khong the! lul$n .
- Khoug kich Ihich va klm h,im ngay eli SI! Juah
thilnh reo
• G;iy nell bc;nh (ia vi\ug.
- PhA v(J Ir~T1g thAi Ilg11. t1l1.lc dAy SI! mly m~m
eli a eli khoai lay.

Trong qua tr1nh nghien cau benh lua non cao v6ng len cac nha
khoa hoc Nh~t ban uii phat bien ra CElHST lh\(c v~l co lrung djch tiet
cua n§m Gibberella fujikuroi (lrong giai doan dinh bao til) goi la
giberelin. Giberelin la mQt nhom IOn cac hl1p ch§t lhuQc loai
ditecpennoit chua 4 vang va la nhung ch§l KTST lh'!c v~l r§t m~nh.
Giberelin ph6 bie'n nh§l va co ham It(l1ng cao nh§t lrong cd thi! sinb v~l
la GA3 (axit gibberelic) co kh6i 1u'<;1ng phi\n tl( 340 [5]. Trong cay tr6ng

In


giberelin c!Lf<;lc l6ng h<;fp d cac ch6i non, d dgu mtil cua r€ vii cua ph6i
dang phallri€n. No co mi)l vai lro quan lrong lrang qua lrlnh sinh lnfdng
phiillri€n cua cay lr6ng [21,31].
Hc d~ng sinh Iy n6i b~l nhal cua giberclin Iii kha nang kich lhich
s\( sinh In(ong lhan, nhl(ng no chI co lac d~ng d6i vdi mi)l viii loiii cay,
dilc bi~l d cac gi6ng cay Iun co lh€ lrd I~i hlnh dang blnh lhuong sau khi
xii' Iy cay do vui giberelin. Vi d~ ne'u b6 sung giberelin cho d~u lun hay

ng6 Iun di lruy~n lhl cay Iun s1: keo diii long so vdj cay blnh lInfong
kh6ng JUn. Cay blnh lhltOng kh6ng phan ((ng vdi giberelin b6 sung. Do
do, hi~u lfng chu ye'u Iii keo diii long vii ro rang cay Iun kh6ng du IU<;fng
giberelin ni)j sinh dn lhie'l M qua lrlnh sinh lrudng xay ra mi)l cach
blnh lhlfong. Sl/ lang lrudng lhan dudi lac d~ng cua giberelin chu ye'u Iii
s\( keo dai le' biio. Do v~y khi XLI Iy vdi giberelin lhl(ong dfin de'n b~nh
ua yang va lhan dai ra mOL cach ye'u dl[21,431.
Giberelin kich 1I1ich sl/ ra hoa d nhi~u loai lhl/c v~l. Hi~u qua xii'
Iy kich lhich ra hoa cua giberelin lh€ hi~n ro hun d cac cay diii ngay
lrong di~u ki~n ngiiy ng~n. Giberelin cGng kich lhich sl/ d~u qua va phal
lri€n qua. Trang mQl s6 lnfung h<;fp giberelin ngan chiln sl/ giii hoa cua
la. Nhu v~y giberelin Iii chal kich lhich sinh Ulfdng phal lri€n, diic bi~l
giberelin lac dQng chu ye'u len ch6i ngon liim no keo dai ra. Ngoiii ra,
giberelin con lham gia vao qua lrlnh di~u hoa giai do~n chuy€n It( giai
doan phallri€n valinh sang huu linh d rill nhi~u loai cay lr6ng [311.
Trang truong h<;fp cua h~t ngG c6c dang nay mllm khi b6 sung
giberelin ngo,!i sinh da lam kich lhich qua lrlnh l6ng h<;fp cac enzym thuy
phan. Vi d~ d h'!t lua c1,!i m,!ch, s\( nay mllm kern lheo sl/ lhuy pl'5n cua
nQi nhG, nho do huy dQng hydralcacbon va axil amin d€ dung trang qua
lrlnh sinh lrudng sau khi nay mllm [5,31]. Giberelin con co tac d~ng
danh lh((c rna phan sinh ch6i ben, rul ng~n giai do,!n phat tri€n v6 linh,
lam lhay d6i hlnh clang la, ... Tuy nhien rill it khi mi)l mlnh giberelin co
kha nang kich lhich nd hoa, rna no co lh€ tac dong lrang sl/ ph6i h<;fp
cung vdi cac lac nhan ben ngoai khac nlnf nhi~t di), di) chie'u sang hay
cac tac nhan ben lrang nhu S\( co mill hay v~ng mal cua cac gen xac djnh
hOiic cac giai do,!n phat tri€n cua ban than co lh€ lh\fC v~l. Hllu nhlf d6i
vdi tilt
cac 10,!i thl/c v~t, khi xii' Iy gibereJin ngo,!i bao Mu lac dOng
len ch6i ngon vii liim phat lri€n sl/ phan chia te' bao d cac rna ben c1lfdi
ch6i ngon [31,43,531.

ca


Tuy nhien ngLioi ta cung nh~n tha'y s\' tac a9ng qua I~i giua auxin
va giberelin trong cay vli'a tLldng h6 I~i vela a6i khang, nhLlng thea
Boiarkin [51 thl chung khac nhau cd ban nhlld bang 2.
1.1.3. Nhom xitokinin
Xitokinin all<,Jc phat hi~n trong qua trlnh nghien cuu nuoi ca'y mo
lhl!c v~t vao nhung nam 1945 -1955, nlulng c1e'nnam 1956 Miller aa tach
all<,Jc cha'l co hoallinh sinh 19 nay voi ten goi la kinetin, sau ao moi xac
ainh all<,Jc ca'u truc hoa hoc cua no [431. Xitokinin la C8HST lh\IC v~l,
co lac d~ng ciffy m~nh sl! sinh lrtldng cua cay lrilng. Trong cay xilokinin
all<,Jc l6ng h<,Jp chu ye'u d chop r~ va t~i phoi ,"" ao all<,Jc v~n chuy€n len
ngon [21J.
Xitokinin co kid nang kleh thleh sl! phan chia te' bao, t1nh aac
hi~u cua no la kich lhleh qua trlnh phan bao giam nhi€m. Ben c~nh ao
xitokinin co vai tro quan trong trong qua trlnh phan hoa te' bao va t~o
moi caccd quan. 8€ thl!c hi~n aLl<,Jc qua trlnh phan hoa te' bao va t~o
moi cac cd quan thl xitokinin phai ke't h<,lp voi auxin hoac gibcrelin. Ne'u
v~ng mat auxin hOac giberelin thl qua lrlnh phan hoa cac te bao va t~o
moi cac cd quan se khong co hi~u qua, bdi VI auxin tlnJc My qua trlnh
nhan aoi ADN va xitokinin cho phep lam lach roi cac nhi€m s~c th€ [5J.
Xilokinin lam ch~m sl! gia hoa trong la. Ne'u xi'I 19 b~ng xilokinin
thl la viin giu mau xanh rna l~i thoi i1iCm i16 chung Uulong bie'n thanh
mau vang va hoa gia. Xitokinin kleh lhleh manh me S\I thanh I~p chili
non, pha vo tr~ng thai ngi'l cua h~t, kleh lhleh h~t nay milm, thuc offy qua
trlnh ra hoa va co anh IUldng len qua trlnh sinh trLldng cua qua. Trong
nuoi ca'y in vitro xilokinin affy m~nh qua lrlnh hlnh lhanh chili milm
_trong nhi€u mo, bao gilm mo s~o (callus) [5[.

Nhung ke'l qua nghien cuu v€ xilokinin cho lha'y xitokinin la san
phffm blnh lhLlong trong hoat o9ng s6ng cua thl!c v~t, no lham gia trl!c
tie'p vao cac giai i1o~n quan tr9ng eua qua lrlnh lrao i16i cha'l, qua trlnh
nay milm cua h~l va sinh lrtldng d cay con [5,21,21,31,53 J.
Elai di~n ehinh cria nh6m nay la kinetin (6-rurrurylmetyl
aminopurin) all<,Jc plHlt hi~n lrong dich thuy phan cua na'm men. Elac
lrtlng nha't cua eha'lnay la tac d~ng ngan can s\' ma't mau eua la lrong t6i,
tang cllong sl! xam nh~p cua dong cha't dinh dltOng va thuc My sl/ phan
chia Ie' bao khi nuoi ca'y te' bao roi [5 J.

12


1.2. Cae hoemon kIm ham sinh tnidng thife v~t
1.2.1. Nhom lIxit lIbscisic
Nam 1953 trong qua trlnh nghien CUll, Osborne d1i tim ra dli<;fc
mot cha't co tac d\lng liim r~ng la mot cach nh"nh chong vii dt(<;f~ g9i Iii
axit abscisic (hay can g9i la abxizin). Sall (10 ngt(oi ta tach dt(<;fc Llt la
cay g6 dang trang tr~ng thai ngll mot cha't g9i Iii dormin. Dormin co the
gay nen tr~ng thai ngll trang cay g6 (lang sinh trliang m~nh me. Cu6i
cling ngt(oi ta d1i di de'n kh~ng dinh axit abscisic vii dorm in Iii mot cha't
va co tac d~ng UC che' qua trlnh sinh tn(ilng clla lh\(c v~t 151.
Axit abscisic Iii mot cha't KHST vii lht((1ng dli<;fc tling h<;fp a thlic
v~t tTOng giai do~n khang thll~n. Eli6u nay la mot tTOng nhung pht(dng
ti~n cay trilng phan ang 1,1i voi ngo~i canh. Cay lrang dtf<;fC diit tTOng
tlnh tr~ng tlf v~ b~ng cach lam ch~m lai cac ho~t dong clla chung. S\(
liim ch~m niiy co th€ Iii s\( lhoang qua, ne'u nht( sli cha'n dong (stress) chi
keo dai trong mot thoi gian ngiln, hoiic Iii se d~n de'n tlnh tr~ng ngll ne'u
nht(cac di6u ki~n xa'u cho cay tie'p t~c keo dai 15,43J.
Khi moi phat hi~n ra axit abscisic nglioi ta chi moi bitt chung la

cha't gay r~ng la, qua, bong va kieh thieh St( nghi clla chai. Sau nay
nglioi ta tha'y r~ng axit abscisic co kha nang tham gia viio hang lo~t qua
lrlnh khac nht( s\( nghi, slf nay milm clla h~t, St( giii hoa clla la vii S\( chin
clh qua 1311.
Axit abscisic Iii cha't KHST ph5 bie'n vii lien quan (le'n hi~n tli<;fng
r~ng la, qua va gay hi~n tli<;fng ngll trong cay. Khac voi giberelin, ax it
abscisic UC che' ho~t dong nay milm, vi d~: h~t Ilon clla qua, bong se nay
milm sam ne'u axit abscisic bi rua trai ra khoi qua h~t. Axit abscisic di6u
hoa vi~c su d~ng ARN thong tin d1i hlnh thanh tn(oc cha khanS di6u
• chinh qua trlnh sinh t5ng h<;fp ARN lhong tin. Ngoiii ra axit abcisic can
co tac dung tren St( thffm lha'lI clla te' bao (16i voi ion K+, do lile dong nay
d1i anh ht(ilng de'n qua trlnh dong cac kenh tren lhiinh te' bao 131 J. Tuy
la cha't KHST, nht(ng axit abscisic cung co lac u\Jng de'n qua trlnh ra hoa.
Khi xu Ii ax it absisic len cac lo~i cay ngiln ngiiy dt(<;fc nuai b~ng chu ky
anh sang thich h<;fp, chung co the hoantoan hoiic tung philn bi ac che',
nhling doi khi chung I~i kieh thieh s\( ra hoa 131 ,43J.
Cae absizin - nhung cha't KHST t\( nhiell co tac d~ng a nang do
Lha'p hdn It( 10-200 liln so voi so voi nhung chflt KHST d~ng renol. Thi
d~ chung ((c che' nay milm clla h9 hoa th,lo il nang (Ii) 0, I-I Omg/lit,


KHST cua ch6i ngon cua cay y€'m m~ch 0 n6ng dQ 2mgllil. Trong nuoi
dy in vitro, axit abscisic it dUQc su dung, mQt ph§n tuy theo lo~i ciiy va
mQt ph§n khac tuy thuQc di€u ki~n nuoi dy rna no se gay nen phan ling
khac nhau. Cac absizin co ph6 tac dung rQng, thuc dffy slf pha huy va
phan giai cua nhu mo than, hlnh thanh ph§n rai va S\( rung la (cha't
khang auxin), kIm ham slf ra hoa, S\( nay ch6i (cha't khang giberelin) va
kIm ham slf phan chia t€' bao cua mQt s6 mo Lrong nuoi dy in vitro (cha't
khang xitokinin) [5].

1.2,2. Nhom etylen
Etylen la cha't co du lruc phan lU ddn gian (M =28), cha't nay co
lac dung [huc dffy S\( chin cua qua. Trong nhung niim g§n day ngt(ai ta
lhfly chung coo trong nhung mo sinh tnfong ella nhi€u cay va dt(<,ic x€'p
vao nhom nhung CEiHST llf nhien.
EtyIen khong gi6ng ba't ky CEiHST th\(c vat nao t6n l~i trong tlf
nhien va hlnh thanh chu y€'u 0 qua chin khuy€'ch tan ra moi truang Ian
Can. Etylen khong chi lam nhanh qua trlnh chin cua nhung qua mong,
rna con gay nen hi~n tt(Qng rung la, chin sum va KHST cua cay. Ngoai
ra etylen con gay nen hi~u ling lic ch€' nhi€u hi~n tt(Qng quan trong nhu
((c ch€' S\( keo dai than cay dau, ((c ch€' phat tri€n ch6i m§m 0 cac canh
giam.
Vui nhung n6ng dQ nha't dinh etylen co Ih€ kich thfch hlnh thanh
r& ph u va danh th((c nhung ch6i ngu. Nguai ta cling da xac nhan tac
dung ludng h6 cua elylen vdi IAA va co gia lhuy€'t cho r~ng IAA khong
tham gia tr\(c ti€'p vao qua trlnh sinh truang rna lhong qua etylen dUQc
l~o nen khi co lac dung cua no. Song trong nhi€u truang hQp etylen lh€
ni~n nhu cha'l d6i khang cua auxin, ho~t hoa s\( phan giai cua nhung hQp
cha'lcao phan ti'( [21,5,43J.
2. CDHST THl,fC VAT NHOM OLIGOSACAHIT

2.1. Oligosaearit va cae phu'dng phap ehe' tl)o
2.1.1. OJigosaearit
Niim 1985, sau hdn 10 niim nghien c((u v€ cac hoat linh cua cac
phylohocmon hai tac gia Abersheim va Darvill IhuQc Truong Ei~i hoc
Colorado, Hoa ky da Om ra dt(Qc nhom CEiHST thlfC vat moi do la cac
14


oligosacaril (hay can gQi Iii oligosacarin) 1341. Sau 06 hilng IO~l cac

cong lrlnh nghien el(lI lie'p lheo v€ oligosacaril oa cho lha'y cac oligoza
c6 hO~llinh EJHST lI11!C v~llil nhung oligosacaril c6 chua lrong phan lJ1 it
nha'l III 3 monoza lrd len 134,42,45.60]. Chinh VI lhe' lrong ITnh vlfc
EJHST lhlfC V~l, oligosacaril oUQc phan bii)l voi cac oisacaril vii oUQc
ojnh nghTa nhu sall: Oligosacaril Iii nh6m glllxil du l~o bili m(H s6 il cac
monosaearil (W 3 ,1en viii ehye) lien ke'l voi nhall b~ng de licn ke'lOgilleosil [34J. Do v~y kh6i It(Qng phan ll( cua oligosaearil Iii khong IOn
I~m vii lI11long d~ lan lrong lllioe. d~ ke'llinh 126,28]. Trong III nhien cac
oligosaearil llll(Qng OtlQc l~o ra W cac ngu6n khae nhau. e6 lh& Iii san
ph5'm phan huy cae polysaearil bdi vi sinh V;\l vii ph6 bie'n nha'l Iii san
phffm lhlle v~l vi dy: cellobioza, rafinoza, .. 1281. Cae oligosacaril c6
nhi~u trong t1/ nhien la cae trisacarit Lieu bi€u hi rafinoza co nhi€u lrong
h~l bong, eu cai ouong, o~u 00, o~u ludng •... , vii lelrasacaril lieu bi€u Iii
slachyoza ph6 bie'n lrong cay hQ 0~1I [17.26.281.
Ngoili cac lo~i oligoza lhuong gaP lrong llf nhien, ngily nay khi
cong nghi) sinh hQc ,1a phat lri€n m~nh me con ngtloi can l~o ra ra'l
nhi<3u lo~i oligosaearil W dc polysaearil khac "hall. oae bi<$l Iii cae
oligosacaril e6 lac dyng EJHST vii bao vi) lhllc v;\l. Cac lo~i oligoza nily
c6 kha nang ling dyng ra'l eao, nha'l Iii lrong ITnh vllc nong ngh'i;:p cac
oligosacaril nily c6 lh& ling dyng cho myc oich san xua'l cac rau qlla vii
nong phffm soligopeclin. oligopeelal.... Trong It! nhien de oligosaearillo~i nily Ilion
Ilion l6n l~i lrong Ie' bilo lht!e v~l duoi d~ng la cac phftn phan chia eoa
lhanh It bao nhung con nguoi kh6 lhu nh~n c1'IQc chung bdi Ie chung l6n
l~i voi ham ItlQng ra'l lha'p. Chinh VI lhe' ma eho otn nay hftll htl cac
Qligosacarillo~i nily Iii do con nguoi che' l~o ra b~ng nhi6u phudng phap
khae nhall nhtl b~ng nhii)l U9. b~ng enzym, b~ng cae lac nhan h6a hQC
hOac b~ng lae nhan bllc x~ ll( cac polysacaril ltldng ung 134.42.45,60J.
Sall oay la sd hlQc v€ m91 s6 lo~i oligosac,"il c1'IQc xem la cac cha'l
EJHST va bao vi) lhllc v;\l moi ua uUQc nghicn cllll nhi6u lrong nhung
nam gftn c1ay.

+ Oligopeclin: hay can gQi la a-I,4-0Iigo-D-galaclllronal la san
ph5'm lhlly phan eua pectin. Trong It bao cae oligogalaelllronal OtlQc
giai ph6ng W lhilnh It bao lht!c val bili en7.ym polygalaelllronaza hOac
pectin Iyaza. Trong cong nghi) sinh hQc cae oligogalacluronal otlQc cht

15


l~O b~ng phLlong phap lhuy phan peclin boi enzym (peclinaza, ..), ho~c
b~ng cac tac nhan hoa hoc (HCI) [45,69).

Pectin la polysacarit hay dung oi! chi cac chu6i axit
polygalacturonic melyl hoa 100%. Peclin co nhi€u a cu, qua va lhan
cay. Trong lh\(c V~l pectin liln l~i dt(oi d~ng prolopeclin khong lan, d~ng
hoa tan liln l~i chu ytu a dich It bao. Kh6i It(<;lng phan ll1 cua cac lo~i
peclin lach l,( dc ngu6n khac nhau lhay 06i lrong giOi h~n rQng. Vi d~
peclin chitllU lao, m~n co phan ll( It(<;lng l,( 25.000 - 35.000, lrong khi 00
pectin chitl W cam phan ll( It(<;lng o~l otn 50.000 [28). Elon vi co ban
cua peclin la axil galacluronic, cac axil galalorunic nay lien ktl v,1i nhau
b~ng cac lien ktl a -1,4 glucosil l~o lhanh polygalacluronic axil. Cac
peclin (va peclat) o€u hao I1lloc nen co kha nang hydral hoa cao nho slf
giln phan ll1l1lloc vao nhom hydroxyl cua chu6i polymelylgalacluronic
[28). DLloi lac d~ng cua axil ho~c enzym prolopeclinaza, prolopeclin
chuyi!n lhanh pectin hoa Lan. KJli co m~l axil va otlong peclin co kha
nang l~o lhanh gel, nen otl<;lc ling dung ph6 bitn lrong cong nghi<$p san
xuil mlil, k<;lo [26,28).
+ Oligoalginal: la oo~n m~ch polyme voi cae oon vi co so la
manuronal (M) va guluronal (G). Oligoalginal otl<;le cht l~o b~ng dch
lhuy phan alginal b~ng enzym (alginal Iyaza, ..), b~ng cae lac nhan hoa

hoC (HCI, HNO" ..) ho~c b~ng cac lac nhan blic x~ [55,63,67,74,80).
Aiginal la mQl polysacaril llf nhien otlJ881, alginalco nhi€u lrong lhanh ltbao cua lao nau [27). Kh6i ILI<;lng
phan tl1 cua alginal khoang 3.104 _2.10 5 lliy lhuQc V30 lo~i lu6i hay mo
chlia no.
Ciu lrue cua alginat bao gilm 3 d~ng kh6i elo la
plolymanuronat (poly M) do cae oon vi manuronatlien kttl~i voi nhau,
polyguluronat (poly G) la do lien ktt giua de oon vi guluronal va
-copolyme ngilu nhien cua manuronat va guluronat (poly MG). Lien ktl
giua cac oon vi monoza lrong chu6i m~ch cua phan III alginalla lien ktt
a-I,4-D-glucosit [271. Aiginal dLl<;lc ling d~ng rlIl\ic phii'm, trong cong nghi<$p I1lloc gi,ii khat, eli! lam chit 6n dinh bQl,
cho'ng tach pha, chil 6n elinh oQ nhol, l~o gel, .. , ling d~ng lrong cong
ngh<$ c1tl<;lc phii'm lam chit 6n oinh va chua tri dc chling dau c1~ clay,
trong cong ngh<$ my phii'm, cong nghi<$p in va cJ~c bi<$tla lam gia thi! co'
dinh cac chit co
hO~l chit sinh hQc, enzym, tt bao
[27,33,44,47,63,64,74).

16


+ Oligochitin/oligochitosan: la

do~n

mach polyme cua N-acetyl-l3D-glucosamin (d6i vdi oligochitin) ho~c I3-D-glucosamin (d6i vdi
oligochitosan) lien ke't vdi nhau b~ng lien ke't 1,4 glucosit [28J. Khi tie'n
hanh thuy phan chitin, chitosan bCii enzym (chitinaza, chitosanaza, ...),
b~ng cac tac nhan hOa hQC (HCI, HNO z,...) ho~c b~ng cac lac nhan buc

X~, .. se t~o ra cac oligochilin, oligochilosan 149,501.
Chitin la lhanh philn chi', ye'u trang m" hi€u bl cua cac lo~i can
lrung, giap xac va thanh le' bao n5m. Chitin hilu nhu' khong hoa tan
trong nu'dc, trang dung dich kiem loang, dung moi huu cd thong thtl(Jng,
nhu'ng hoa tan trang axit formic va trang dung dich d~c cua mQl s6 mu6i.
Khi XLI 19 chitin b~ng kiem (1~c ke't h<:Jp vdi nhii;t thu du'<:Jc
chitosan, qua trlnh nay dtl<:Jc gQi la qua trlnh de axet, I hoa
(deacelylation) 11,17,281. Tuy nhien thong lhtlOng trong t\1 nhien chilin
cung da bi de axelyl hoa mQt philn (khoang 15%). Chilosan cung du'<;lc
tlm lh1ly lrang lhanh te' bao cua mQt s610~i nf'm [70J. Chitin tl/ nhien do
co c1Iu truc 16 nen thu'(Jng dung lam ch1llmang d€ co' dinh cac ho~t ch5l
sinh hQc nhtl enzym, te' bao, ... Ngoai ra ban lhan chitin cung co kha
nang khang mQt s610~i vi sinh v~t nhtlng hii;u ((ng th1lp hdn nhieu so voi
chitosan. Theo ke'l qua nghien c((u cua Allan va Hadwiger thuQc bQ man
Bi;nh 19 Thl/c v~l, Tnl(Jng EJ~i hQc Washinglon ve hii;u Il/c di~l n1lm
b~nh th\IC v~t in vilra cua chilin va chitosan da cho lh5y trong so' 42 loai
n5m (1tI<;lc khao sal thl Ci nOng dQ chitosan du'Oj 1000ppm da co hi';u I\IC
((c che' hoan loan s\1 phat tri€n 30 loai trang khi do chilin chI co hi~u 1\lc
d6i vc3i 9 loai [61 ,70J, Ngoai ra thee ke'l qua cua Pospieszny va cQng sl/
(1991) [65J cho th1ly khi xu 19 phun la chitosan vc3i nang dQ tll' 0,0001 0,1 % co tac d~ng ((c che' tll 78% de'n hoan loan d6i vdi nhieu lo~i virus
gay b~nh tren Ull/C v~t nhu' virus Alfalfa mvsaic, Tobacco Ilacrosis,

7'obacco mosaic, PeeanuT sTunT, Cucumber mosaic, .. ,

ra

Chitosan Ia ch1ll co t,lc d~ng khang khua"n
r~t (m~ch hdn nhieu
so vc3i chitin) d6i cac chung vi khua"n gram am va gram dtldng (t~ c5u
vang, lr\lc khua"n mu xanh, E.coli, ..) (1~c biet la u6i voi cac chung vi

khua"n "da khang" ma cac lo~i khang sinh m,lnh hi~n nay khong con
hi~u Itlc nua, Ngoai ra chitosan con co tac d~ng vc3i n5m da va n1lm
men, .. d~c bi~t la n5m Candida albicans 124,29,59,70J. Chitosan du'<:Jc
ung d~ng trang du'<:Jc pha"m, my pha"m, cung nhu' trong y hQc,

17


,

COO·
II ~--O

J-~o

II

° K"'i-~Io~'" ° --J' 1"1

COO·

01-1

~

I'

II

II

Oil
! '1 H~J
Oligoalginat

lIEN ;:J~i'HOC

t

~ ... L 10.. -,'

I'-----'P. tli~C _,,6 0 3 c:: 1t>D .Yo1/'
- --'
l--

CII?OIl
II
-1

--°

r- 0 ,I °

Oil

1

NllCOCI-I 3

V

-j
1
I· 011
1";1
1-1
-0
CNIICOCI1
C1lpll
3

1-

/III

-0

n

OligochUin

C1I Z0H
II

r-0 ~-0"""

•
- - 0-1 Oil

I

I

NII

I

--j~l

I" Oil
II

II

NII Z

I

°

-0-

CIIZOII

Z

n

Oligoc/r.itoson

n

Oligopectin
Hloh 2. Cffu lrue philo ltl eua rnQl s610 ai oligosaearil [8].

\8

n


a Vi';:t nam, chitosan oa oll<;1c ung d\lng trong nong nghi';:p va thlfC
ph~m nhll m9t ch5t c6 tac d\lng bao v';: diy trilng va san ph~m sau thu
ha~ch khoi slf xam nh~p cua n5m va vi khu~n (che' ph~m BQ-I). Trong

y hQc lam kern chua bong (che' ph~m polysan) [29J.
Chitin-chitosan la nhung polyme c6 kho'i Ill<;1ng phan tll JOn
(khoang 5xJ0 5 - 106 ) rilt kh6 t~o ra dung djch c6 nilng 09 cao, 09 nhot
thilp, do 06 vi';:c lam giam kho'i Ill<;1ng phan ttl' chitosan r5t quan tr'lng, tll
d6 mo r9ng ph~m vi ung d\lng cua n6. EJe Jiim vi';:c nay cac nha nghien
cuu oa dung tac nhan h6a hQc (NaN02 , HCI, ...), sinh hQc (chitinaza,
chitosanaza,...). Giln day, m9t so' nhieu cong trlnh nghien cuu da stl'
d\lng buc x~ ion h6a M XLI Iy phe' li';:u, chilt Lhai sinh hQc n6i chung va
nguiln chitin t\1 nhien n6i rieng de che' t~o chitosan c6 kho'i Ill<;1ng phan ttl'
nho [6J. Nhieu cong trlnh nghien cuu cho lh5y chitasan c6 kho'i M;Jng
phan tll th5p 0 m9t muc 09 nh5t oinh nao 06 I~i c6 hi';:u Illc di';:t vi sinh
v~t to'L hdn nhieu so voi chiLosan c6 kho'i Ill9ng phan ttl' Ion [6,59,70J.
2.1.2. Cac phuong pluip ch€ tCac aligasacarit c6 trong tlf nhien con nglloi c6 the thu nhan trlfc
tie'p b~ng cach tach chie't va tinh che' chung nlnlng chu ye'u la che t~a tll
Hi';:n t~i c6 3 phlldng phap che' t~o
cac polysacaril tlldng ung.

oligosacarit chu ye'u 06 la: phlldng phap sll d\lng enzym, cac Lac nhan
h6a hQC va buc X~.

2.1.2.1. Ch€ tEJay chinh la qua trlnh thuy phan cac phan tl! polysacarit c6 mach
dai hdn nh~m L~o nen cac aligosacarit c6 m\lch ng;{n hdn nho tac d\lng
c'ua enzym. Phlldng phap dung enzym oe che' t~a oligosacarit da dll<;1c
con nglloi ap d\lng III ra't lau trong cong ngh/; Jen men, oien hlnh la qua
trlnh che' t~o m~ch nha lli tinh b9L nho ho~L oOng thuy phan cua enzym
amylaza tach tll milm cua h,ll ngO cc5e.
EJ9ng hQc cua cua phan ling xuc lac enzym lrong qua trlnh len
men dien ra kha phuc t~p va phu thu9C van r5t nhieu ye'u to"khac nhau
nhl! nilng 09 enzym, nilng dO cd ch5t, oieu ki/;n cua moi tnlong phan ung
(nhiel 09, pH, ..) va du truc cua polyme, ... EJi6u (1~c tnlng cua phan ung
xuc tac enzym la phan ung c6 linh o~c hi';:u rilt cao, m6i lo~i enzym chi

19


tac d~ng d6i vdi m9t hay m9t sO' lo~j co chill nhflt djnh, lMm chi d6i vdi
m9t diu truc hay m9t lo~i lien ke'l nhilt djnh. Nguoi ta co th€ thu nh~n
enzym tli cac ngu6n khac nhau nhu thifc v~t, l19ng v~t hay vi sinh v~t.
Cac enzym cung lo~i co philn ling xuc tac d~c hieu Iii gi6ng nhau nh,(ng
t6c ,19 cua philn ((ng xuc tac khac nhau va di&u kien t6i uu cua m6i
lruong philn ling nh,( nhiet d9, pH, .. cGng khac nhau [63,73J. Co th€ lily
vi d~ hilu he't cac enzym lhu9C WI' alginat Iyaza la enzym thuy philn
alginat thiinh cac oligoalginat cO pH t6i thieh iii giln nhu trung tinh (pH:
7-8) vii nhiel ,19 t6i l(U Iii khoilng tl( 20-40°C.
Bang 3. Enzym thuy phan cac polysacarit tl(ong ling.
Ngu6n g6c lhtl I1h~n

Enzym

Amylaza
Phosphorylaza

Polisacarit bi phan huy

M~m lua, vi khu§n va t~IY

Tinh bQl, glycogen

Vi khufin, n6m men, oQllg v~t

Amyloza, Amylopeclin

va thl,fc v~l

Xeluloza

Xelulaza

Vi khu§n va [lam

Lysozym

San ph§m tiet ella u¢llg v~t,

Polisacarit thanh

te' baD

long trtJng lrung

Alginal-lyaza

Vi khu§n

Alginal

Chitinaza

Nam

Chitin

Chitosanaza

Na'm

Chitosall

M~t khac c6ng lrlnh cua Nibu (1994) [63] cGng cho thily r~ng

-trong cfIu truc cua alginat bao g6m 3 d~ng cflu truc kh6i, do v~y cac
enzym phan gi,li alginat Iii rilt phlic t~p vii bao g6m nhi&u Io~i, co lo~i
chi thuy phan dUQc lien ke't -G-G- lrong poly G mii kh6ng thuy phan
ho~c thuy phan rilt ye'u cac lien ke'l -M-M- lrong poly M hay -G-Mtrong poly GM day la nhom enzym co ten la poly-guluronat. Nfl.fQc

l~i

nhom enzym co ten poly-mannllronal chu ye'u lhuy phan cac lien ke'l M-M- lrong phan tli alginat. Tuy nhien cGng co lo~i poly G Iyaza cGng
co khil nang thuy phan MQc lien ke't -M-M- rilt huu hieu vi c1~ enzym
enclo poly- guluronat Iyaza tach tU Enterobaeter cloacae M-l hoac

20


enzym Klebsiella inlracellular alginal Iyaza lach lu Klebsiela jJlleumollie
c6 kha nang phan giai ca lien ktl-M-M-, -G-G- va -G-M-.
Qua lrlnh lhuy phan polyme llf nhien n6i chung va polysacaril noi
rieng, cllt<;Jc litn hanh lrong dung dich voi s\( c6 mal cua cac h~ d~m
ltfdng ling cho lung lo~i enzym. Cac enzym Co ban cha'l prolein va ra'l
nh~y cam voi nhi~l oq, lhtfong la chung se bi ha'l ho~l hoanloan d nhi~l
oq cao va khong c6 kha nang phl!C h6i. Do v~y khi mu6n dung M phan
ling lrong cong ngh~ len men enzym ngtfOi la llulong nang nhi~l dq len
khoang 100°C lrang vong 3 dtn lO phul 150,541.
Bang 4. Trqng It(<;Ingphan lei va oq phan b6 cua oligohyaluranal cht
l~o b~ng enzym [381.
Thoi gian phan ling
voi enzym, phul

Kh6i Itf<;lng phan lei
lrung blnh lrqng (Mw)

a

106
105
lOS

105
105
4,30 x 104
4,29 x lO4

30
60
180
360
1440
2880

1,32 x
8,55 x
7,00 x
3,50 x
1,66x

8q phan b6
(0 = Mw/Mn)
1,29
1,30
1,83
2,34
1,82
1,40
1,40

Nhln chung khi cac enzym litn hanh lhuy phan cac polyme ali lam
giam kh6i Itl<;lng phan lu cua cac polyme lrang dung dich va do 06 lam

giam oq nhol cua dung dich. Co lh€ Ia'y vi dli trong lrtfong h<;lp thuy
p.h1in dung dich alginal co oq nhol ban oilu kha cao b~ng enzym endo
poly- guluronallyaza lach lu Enlerobacter cloacae M-I ali l~o otf<;lc dung
dich oligoalginal co oq nhollha'p giln nhtl Illioc 163J.
Mac oq giam kh6i Itf<;lng phan lU cua dc polyme lrang dung dich
con phI! lhuqc vao lhui gian phan ling cua enzym va lhtfong la chung ly
I~ lhu~n voi nhau (xem bang 4) [38J.

8i€u oang chu y d oay la lrong san phiim cu6i cung cua qua lrlnh
lhuy phan polysacril b~ng enzym luon luon la mql hiln hc)p cac
oligosacaril c6 kh6i It(<;Ing phan lU khac nhau. Cac phan c1o~n (fraclion)
nay lhtfong otf<;lc lach b~ng phtfdng phap s~c ky cql (fraclionalion) va

21


xac dinh b~ng s~c ky gel (GPC) vi\lho~c la s~c ky long cao ap (HPLC)
[38]. Shimokawa va ce)ng st/ (1996) dii lhuy phan polyguluronallach lu
nalri alginal (Ioai co ty I~ MIG = 0,2) b~ng enzym alginal Iyaza d€ cht
taO oligoguluronal. Sau 30 phUl phan ung i) 37"C, lrong moi tn(Clng d~m
phot phal pH=7, lac gia dii lhu dt(<;Ic san ph1i'm la me)l h6n h<;jp
oligoguluronal co kh6i IU<;Ing phan ll'( khiic nhau (DP = 2-7) vdi ham
IU<;Ing khac nhau (xem bang 5) [74J.
Bang 5. Ham IU<;jng cac L'I-oligoguluronal" lrong dung dich lhuy
phan 2g poly G b~ng alginallyaza.

S6 monome
lrong phan lil'

Ham It(<;Ing,

mg

2
3
4
5

7
35
100
84

6
7

33
19

",dla 4-deoxy-L-erYlhro-hex-4-enopyranosyluronic axil.
Khi lhuy phan polygalacluronal co ngu,in g6c ltY Ficus awkeolsang
b~ng enzym endo-pectal Iyaza (232 ddn vi UI) d 30°C lrong IgiCl,
Komae va ce)ng st/ (1989) [54J ding dii lhu c!L(<;Ic dung dich san ph1i'm sau
cung la h6n h<;lp dc oligogalacluronal co chl(a tu 3-12 monome lrong
phan lil'. Cung b~ng phudng phap enzym, lzume da lhuy phan 2,27g
chil::lsan b~ng chilosanaza lrong 6 giCl cung dii thu dU<;jc h6n h<;jp oligo Dglucosamin bao g6m (1i, lri, lelra vii penla D-glucosamin vdi ham Iu<;jng
It(dng l(ng nhu sau: 238, 719, 547 vii 207mg 1501. Tudng l\( Rochas va
Heyraud (1981) [68J dii lhuy phan K-caraghinin b~ng k-caraghinaza dii
lhu dt(<;Ic h6n h<;lp oligo neocarabio lu mono dtn penla. M~c khac lheo
ktl qua cua Chabrecek (1991) khi litn hanh lhl'ty phan nalri hyaluronal
b~ng enzym hyalul'Onidaza lheo lhoi gian lU 30-2880 phul (1ii lhu dt(<;Ic

cac h6n h<;lp San phii'm oligohyaluronal c6 khoi Il(<;jng phan ll'( lrung blnh
lrQng (Mw) khac nhau (xem bang 4) [38]. E>i~u dang chu y d day la de)

22