Đề tài bước đầu nghiên cứu tạo dòng gà ác phạm thị hiên, trịnh công thành

BƯỚC ðẦU NGHIÊN CỨU TẠO DÒNG GÀ ÁC
A preliminary study on the establishment of Ac pure line chicken
Phạm thị Hiên1 và Trịnh công Thành2
Công ty gia cầm thành phố Hồ chí Minh,
2
Khoa Chăn Nuôi Thú Y, ðại học Nông Lâm Tp. HCM
1

Summary
The study was done in two periods with five generations of Ac chicken at Binh An
enterprise, Saigon poultry company. In the first period, three generations were surveyed (0;1;2)
with selection index : I=100+0,672xEBVSLT–0,121xEBVNT. In the second period, two generations
were studied (3;4) with selection index of male (growth) line for feathered-leg group:
$CSCLCSST=0,672xEBVSLT–0,121xEBVNT; and selection index of female (reproduction) line for
non feathered-leg group: $CSCLCSSS=0,672xEBVSLT +1,657 xEBVAN. The application of selection
indexes improved the production performance of chicken generation .
Key words: selection index , Ac chicken
Tóm tắt
Nghiên cứu ñược thực hiện tại Xí nghiệp Bình An , Công ty gia cầm Saigon qua 2 giai
ñọan với 5 thế hệ gà Ác. Giai ñọan 1 bao gồm 3 thế hệ (0;1;2) với chỉ số chọn lọc
I=100+0,672xEBVSLT –0,121xEBVNT. Giai ñọan 2 gồm 2 thế hệ (3;4) với chỉ số chọn lọc dòng
trống cho nhóm gà có lông chân $CSCLCSST=0,672xEBVSLT –0,121xEBVNT và chỉ số chọn lọc dòng
mái cho nhóm gà không lông chân $CSCLCSSS=0,672xEBVSLT +1,657 xEBVAN. Việc áp dụng chỉ
số chọn lọc ñã cải thiện năng suất ñàn gà.
ðẶT VẤN ðỀ
Gà Ác là một giống gà nội ñịa ñặc trưng ñược nhân dân ta nuôi giữ từ lâu ñời, tập trung tại
các tỉnh ñồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Thịt gà Ác ñược sử dụng như là
một loại thức ăn bổ dưỡng và ñược coi như là dược kê ñể làm thức ăn cho người bệnh, sản phụ,
người bị suy nhược cơ thể…. Từ trước ñến nay con giống của gà Ác cũng giống như các giống gà
nội ñịa khác ñều do những hộ chăn nuôi gia ñình tự lai tạo và cung cấp cho thị trường, vì vậy mà
chất lượng con giống chưa ñạt chuẩn, bị lai tạp nhiều như ñã xuất hiện gà Ác có lông màu vàng,

nâu; da chân, mỏ màu xám; chân có 4 ngón, không còn thuần chủng nữa. Những năm gần ñây thị
trường gà Ác ngày càng gia tăng, ñặc biệt kể từ khi Công ty ñông nam dược Bảo Long bắt ñầu
ñưa món gà Ác tiềm thuốc bắc vào sản xuất công nghiệp dưới dạng ñóng hộp ñể xuất khẩu và tiêu
thụ thị trường trong nước thì nhu cầu con giống ngày một tăng mạnh mẽ. Từ năm 2003 dịch cúm
gà xuất hiện và liên tục tác ñộng sống còn ñến ngành chăn nuôi gia cầm, do ñó vừa ñể bảo tồn
nguồn gen quý hiếm trong nước, vừa ñáp ứng nhu cầu con giống có chất lượng thị trường thì việc
nghiên cứu chọn lọc và tạo giống gà Ác thuần chủng theo những phương pháp tiên tiến vào thực tế
sản xuất rất quan trọng trong giai ñoạn hiện nay.
VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Thời gian nghiên cứu từ tháng 1/2004 ñến tháng 2/2008 tại xí nghiệp chăn nuôi gà Bình An
với sơ ñồ bố trí thí nghiệm như sau.
26


CL

KL

HN

ðT

HN

ðT

(TH0, ñàn 3/1/04)

HN

ðT

HN

ðT

(TH1, ñàn 3/12/04)

HN

ðT

HN

ðT

(TH2, ñàn 1/8/05)

HN

ðT

HN

ðT

(TH3, ñàn 5/5/06)

HN

ðT

HN

ðT

(TH4, ñàn 16/3/07)

HN: ñàn hạt nhân, ðT: ñàn ñại trà, TH: thế hệ, CL: gà có lông chân, KL: gà không có lông chân.
Thế hệ 0-ñàn 3/1/2004: số lượng ñầu con lúc 19 tuần tuổi 425 con trống và 3235 con mái
tuyển chọn theo ngoại hình 100 trống và 1000 con mái làm ñàn hạt nhân nuôi cá thể trên lồng, mỗi
lồng một con, cứ 10 con gà mái ghép thành 1 gia ñình phối với một con trống theo phương pháp
thụ tinh nhân tạo. Trên ñàn hạt nhân chia làm hai nhóm có lông ở cẳng chân và không có lông ở
cẳng chân, mỗi nhóm gồm 50 gia ñình. Các cá thể ñàn hạt nhân nuôi trên lồng ñược theo dõi, ghi
chép sản lượng trứng trên từng cá thể trong 4 tháng ñẻ. Trứng giống ñem ấp ở lồng cá thể và gà
con giống nở ra ñược ñeo số cánh trên từng con gà. Số gà còn lại ñược ghép chéo giữa hai nhóm
(mái có lông ở cẳng chân ghép với trống không lông và ngược lại) làm ñàn ñại trà ñể sản xuất con
lai thương phẩm.
Thế hệ 1- ñàn 3/12/2004: Trứng giống ñủ tiêu chuẩn ấp của ñàn hạt nhân thế hệ 0 có ghi số
trên từng quả trứng ñem vào lồng ấp cá thể, gà con nở ra sẽ ñược ñeo số cánh trên từng con, theo
dõi tỷ lệ phân ly, chọn những con ñủ tiêu chuẩn giống, cân trọng lượng 1 ngày tuổi. Lúc 5 tuần
tuổi cân trọng lượng từng con, tính chỉ số chọn lọc, xếp hạng mỗi con gà ñể chọn lọc, giữ lại 20%
gà trống (so với số lượng gà mái) có chỉ số chọn lọc cao nhất và ngoại hình tốt nhất. Lúc 19 tuần
tuổi tiếp tục chọn 1000 con mái và 100 con trống có chỉ số chọn lọc cao nhất, ngoại hình tốt nhất
làm cha mẹ cho thế hệ sau. Số gà còn lại ghép chéo như thế hệ 0.
Thế hệ 2-ñàn 1/8/2005: Các bước tiến hành như thế hệ 1, tuy nhiên khi phối giống trên ñàn
hạt nhân phải kết hợp gia phả ñể luân chuyển trống tránh ñồng huyết.
Thế hệ 3-ñàn 5/5/2006: Trong thế hệ này chúng tôi tiến hành xây dựng chỉ số chọn lọc của
từng dòng sinh sản, sinh trưởng nhằm chọn lọc ñàn hạt nhân với số lượng 40 gia ñình (40 con
trống; 400 con mái) dòng sinh trưởng – dòng có lông chân và 60 gia ñình (60 con trống; 600 con

mái) dòng sinh sản – dòng không lông chân. Quy trình chọn lọc như các thệ hệ trước.
Thế hệ 4-ñàn 16/3/2007: Tiến hành chọn lọc tương tự thế hệ 3 nhưng số lượng ñàn gà hạt
nhân thay ñổi với dòng sinh trưởng 30 gia ñình, dòng sinh sản 70 gia ñình.
Thu thập và xử lý số liệu
Số liệu thu thập qua việc ghi chép về hệ phả, sinh trưởng, sinh sản như thế hệ, dòng, ngày
nở, giới tính, số cánh gà con, cha, mẹ, ông bà nội, ông bà ngoại... trọng lượng 1 ngày tuổi, 5 tuần
tuổi, số lượng trứng ñẻ của ñàn cha mẹ trong 4 tháng ñẻ. Ngoài ra, còn các số liệu về giá trị kinh tế
như giá bán gà thịt thương phẩm, giá bán gà con giống, giá bán trứng thương phẩm, giá thuốc thú
27


y, giá thức ăn, chi phí công lao ñộng, khấu hao chuồng trại, chi phí ñiện, nước, gas trong từng
tháng, sau ñó tính trung bình cho từng giai ñoạn nuôi, từng thế hệ.
Giá trị gây giống (EBV-Estimated Breeding Value) của các tính trạng ngày tuổi ñạt trọng
lượng 200gr ( EBVNT ) ; sản lượng trứng ( EBVSLT ); tỷ lệ ấp nở (EBVAN) ñược ước lượng theo
phương pháp BLUP-mô hình thú với chương trình PEST version 4.2.3 (Groeneveld và ctv, 2003).
Mô hình thú có dạng như sau: Y=Xb+Zu+e
Y: Vectơ các số quan sát (giá trị kiểu hình của ngày tuổi ñạt trọng lượng 200 gr, sản lượng trứng,
tỷ lệ ấp nở), b: Vectơ ảnh hưởng cố ñịnh (giới tính, dòng, ñợt nở), u: Vectơ ảnh hưởng ngẫu nhiên
(giá trị gây giống ), X: Ma trận tới (Incidence matrix) liên quan ñến các ảnh hưởng cố ñịnh, Z:
Ma trận tới liên quan các ảnh hưởng ngẫu nhiên, e: Vectơ sai số ngẫu nhiên.
Sản lượng trứng trong 4 tháng ñẻ của từng cá thể ñược biến ñổi về phân phối chuẩn theo
phương pháp Box-Cox (1964) như sau:

→λ ≠0
( x λ − 1) / λ
y = g λ ( x) = 
→λ =0
 log( x )
Trong ñó: x là giá trị gốc của biến, λ là tham số chuyển ñổi, g λ (x )

λ

là giá trị của biến
ñã chuyển ñổi.Việc chuyển ñổi số liệu này ñược thực hiện bằng chương trình MINITAB (version
13.1).
Trọng lượng gà 5 tuần tuổi không ñồng ñều nhau nên ñược hiệu chỉnh về tuổi ñạt trọng
lượng 200gr : NT
200 = 35 +

200 − P5w
( P5w − P1d ) / 35

Trong ñó: P5w: Trọng lượng lúc 5 tuần tuổi, P1d: Trọng lượng lúc 1 ngày tuổi, NT200:Ngày
tuổi ñạt trọng lượng 200 gr.
Giá trị kinh tế của ngày tuổi ñạt trọng lượng 200 gr (a1=GTKTNT) chính là lợi nhuận mang
lại khi giảm chi phí một ngày nuôi do con gà thương phẩm tăng trọng nhanh. Những chi phí này
bao gồm chi phí thức ăn (CTA), chi phí công lao ñộng (CLD), chi phí thuốc thú y (CTY), chi phí năng
lượng như gas, ñiện, nước (CNL), chi phí khấu hao (CKH). Công thức như sau: a1=GTKTNT= CTA+
CLD+ CTY+ CNL+ CKH
Giá trị kinh tế của sản lượng trứng (a1=GTKTSLT) là lợi nhuận mang lại cho trại giống khi
tăng sản lượng một quả trứng giống hay một con gà con một ngày tuổi. Công thức tính giá trị kinh
tế của tính trạng này như sau:
a2 = GTKTSLT = (Gbgc − Gt gc ) * 85% * 95% * 80%
Gt gc = [(Gt t / 0,85) + C Ap ] /(0,80 * 0,95)
Gt t = (C ghb + C gd ) / SLTN
Trong ñó: 85% là tỷ lệ chọn ấp, 95% là tỷ lệ chọn gà loại 1, 80% là tỷ lệ ấp nở, Gbgc: giá
bán gà con trung bình trong năm, Gtgc: giá thành gà con trung bình trong năm, Gtt : giá thành quả
trứng trung bình trong năm, CAp: chi phí ấp trung bình trong năm, Cghb: tổng chi phí nuôi gà giai
ñoạn hậu bị, Cgd: tổng chi phí nuôi gà giai ñoạn ñẻ, SLTN: sản lượng trứng trung bình trong năm.

28


Giá trị kinh tế của tỷ lệ ấp nở (a3 =GTKTAN) là lợi nhuận mang lại khi tăng 1% của tỷ lệ ấp
nở với công thức tính: a3=(Gbgc-CAp)*0,54
Chỉ số chọn lọc thiết lập cho từng giai ñoạn như sau:
Giai ñoạn 1 (thế hệ 0,1,2) chỉ số chung cho cả 2 nhóm gà: I=100+a1EBVSLT –a2EBVNT.
Giai ñoạn 2 (thế hệ 3, 4) chỉ số dưới dạng tiền tệ:
dòng sinh trưởng
$CSCLCSST=a2xEBVSLT –a1xEBVNT
dòng sinh sản
$CSCLCSSS=a2xEBVSLT +a3 xEBVAN.

KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
Giai ñoạn 1: Khảo sát và ổn ñịnh các tính trạng với chỉ số chọn lọc sử dụng chung cho 2 nhóm có
lông chân và không lông chân I=100+0,672xEBVSLT –0,121xEBVNT
Tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr
Bảng1. Giá trị kiểu hình và gây giống của tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr
Kiểu hình ngày tuổi 200gr(ngày)
Nhóm có lông

TH1
TH2

Nhóm không lông

Giá trị gây giống ngày tuổi 200gr
Nhóm có lông

Nhóm không lông

HN

QT

HN

QT

HN

QT

HN

QT

n

550

4345

550

4225

550

4345

550

4225

X±SD

31,4±4,6

33,5±7,7

31,7±4,5

33,5±7,5

-0,63±1,6

0,008±1,7

-0,49±1,6

0,005±1,7

n

550

3739

550

3514

550

3739

550

3514

26,7±3,5
27,0±9,1
-1,34±1,7 -0,84±1,4 -0,87±1,6
X±SD 26,5±3,4 26,6±5,1
n : số lượng gà, X: giá trị trung bình của tính trạng(ñơn vị tính:ngày), SD: ñộ lệch chuẩn

-0,4±1,4

Kết quả cho thấy kiểu hình tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr ở ñàn hạt nhân thấp
hơn (tốt hơn do cần ít ngày ñể ñạt trọng lượng 200gr) toàn bộ quần thể trên thế hệ 1và khác biệt rất
có ý nghĩa (P<0,001) nhưng trên thế hệ 2 khác biệt không có ý nghĩa về phương diện thống kê.
ðồng thời giá trị gây giống tính trạng này của ñàn hạt nhân cũng thấp hơn (tốt hơn) toàn bộ quần
thể trên cả 2 thế hệ. Nhóm có lông có giá trị gây giống của tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng
200gr thấp hơn nhóm không lông hay nhóm này có khuynh hướng di truyền về sinh trưởng.Thế
hệ 2 có giá trị gây giống và kiểu hình tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr luôn tốt hơn thế
hệ 1 và sự khác biệt này rất có ý nghĩa (P<0,001). Như vậy, dựa vào chỉ số chọn lọc có thể giúp
chọn ñược thú tốt làm cha mẹ cho thế hệ sau và cải tiến về tăng trọng cho ñàn gà Ác, ñồng thời
xác ñịnh nhóm có lông chân có khuynh hướng về sinh trưởng.

Tính trạng sản lượng trứng
Bảng 2. Giá trị kiểu hình và gây giống của tính trạng sản lượng trứng
Kiểu hình sản lượng trứng (quả)
Nhóm có lông

TH1
TH2

Nhóm không lông

Giá trị gây giống sản lượng trứng
Nhóm có lông

Nhóm không lông

HN

QT

HN

QT

HN

QT

HN

QT

n

494

930

496

917

550

4345

550

4225

X±SD

49,74

45,71

50,01

44,42

0,23±4,47

-0,03±2,8

0,02±4,25

0,02±2,6

n

497

1298

497

1367

550

3739

550

3514

X±SD

54,99

46,95

55,23

43,15

0,41±5,51

-0,27±3,5

-0,02±5,2

-0,07±3,7

29


Kiểu hình tính trạng sản lượng trứng ở nhóm có lông chân cao hơn (tốt hơn) nhóm không
lông chân, nhưng về giá trị gây giống nhóm không lông chân có khuynh hướng di truyền sinh sản
tốt hơn. Mặc dù kết quả kiểu hình và giá trị gây giống của tính trạng sản lượng trứng trên ñàn hạt
nhân ñều cao hơn toàn bộ quần thể nghĩa là ñàn hạt nhân là những con thú tốt nhất làm cha mẹ cho
thế hệ sau nhưng chưa ñem lại sự cải thiện năng suất của tính trạng này ở thế hệ 2. Nguyên nhân
có thể do ñàn gà chưa có sự ổn ñịnh và có sự phân ly lớn về tính trạng này hoặc do chỉ số chọn lọc
này chưa phù hợp với tính trạng sinh sản.
Tóm lại, kết quả khảo sát giai ñoạn 1 cho thấy nhóm có lông chân có khuynh hướng sinh
trưởng, nhóm không lông chân có khuynh hướng sinh sản .

Giai ñoạn 2: Xây dựng các dòng gà Ác theo hai chỉ số chọn lọc
$CSCLCSST=0,672xEBVSLT –0,121xEBVNT
$CSCLCSSS=0,672xEBVSLT +1,657 xEBVAN
Tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr

Bảng 3. Giá trị kiểu hình và gây giống của tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr
Kiểu hình ngày tuổi 200gr(ngày)
Dòng sinh sản

TH3
TH4

Giá trị gây giống ngày tuổi 200gr

Dòng sinh trưởng

Dòng sinh sản

Dòng sinh trưởng

HN

QT

HN

QT

HN

QT

HN

QT

n

657

3721

437

3716

657

3721

437

3716

X±SD

32,1±4,4

32,04±2,7

31,96±4,8

32,1±3,04

-3,39±2,2

-2,66±2,7

-4,1±3,6

-3,03±3,1

n

735

6094

303

2488

735

6094

303

2488

X±SD

29,01±4,8

27,83±5,2

29,4±4,3

28,48±2,2

-4,31±1,9

-3,81±2,2

-5,2±2,3

-4,79±5,2

Kết quả bảng 3 cho thấy ñã chọn ñược những con gà có giá trị gây giống tốt hơn toàn bộ
quần thể ñể làm cha mẹ cho thế hệ sau. Kiểu hình tính trạng ngày tuổi ñạt trọng lượng 200gr ở
dòng sinh trưởng, thế hệ 4 thấp hơn so với dòng sinh sản, giá trị gây giống của dòng sinh trưởng
luôn tốt hơn dòng sinh sản. Kết quả cho thấy khi chọn lọc dựa vào chỉ số này giúp cải tiến kiểu
gen và ñạt ñược sự tiến bộ về khả năng sinh trưởng ở thế hệ 4 so với thế hệ 3.

Tính trạng sản lượng trứng
Bảng 4. Giá trị kiểu hình và gây giống của tính trạng sản lượng trứng
Kiểu hình sản lượng trứng (quả)
Dòng sinh sản

TH1
TH2

Dòng sinh trưởng

Giá trị gây giống sản lượng trứng

Dòng sinh sản

Dòng sinh trưởng

HN

QT

HN

QT

HN

QT

HN

QT

n

597

1554

397

1504

657

3721

437

3716

X±SD

56,84

45,86

52,47

37,92

9,63±20,4

4,21±12,9

-4,5±16,4

-2,5±10,6

n

665

2371

273

969

X±SD

62,59

53,2

61,84

47,51

3,93±38,3

-0,67±16,7

-1,58±30,1

-2,01±27,9

Kết quả bảng 4 cho thấy kiểu hình, giá trị gây giống sản lượng trứng của dòng sinh sản cao
hơn hẳn so với dòng sinh trưởng trên ñàn hạt nhân cũng như toàn bộ quần thể và sự khác biệt này
rất có ý nghĩa với P<0,001. Việc chọn lọc theo chỉ số chọn lọc của dòng sinh sản mang lại tiến bộ
kiểu hình sản lượng trứng rất rõ rệt, tuy nhiên chưa mang lại tiến bộ về kiểu gen có lẽ do hệ số di
30

truyền của tính trạng này không cao nên việc chọn lọc ñể cải tiến tính trạng này gặp nhiều khó
khăn hơn tính trạng sinh trưởng.

Tỷ lệ phân ly trên gà con mới nở
Khi gà con nở ra chúng tôi theo dõi tỷ lệ phân ly về màu lông, số ngón chân, màu da chân,
mỏ trên nhóm trứng của từng cá thể mẹ.

Bảng 5. Tỷ lệ phân ly ngoại hình trên gà con mới nở
Chỉ tiêu (%)
Màu lông
Số ngón chân
Màu da chân, mỏ
Tổng cộng

TH 1
7,11
10,11
2,58
19,8

TH2
6,06
4,79
4,36
16,17

TH3
6,23
4,10

3,85
14,18

TH4
5,27
3,15
4,05
12,47

Sự phân ly về màu lông, số ngón chân, màu da ngày càng giảm qua các thế hệ chứng tỏ có
sự ổn ñịnh về các tính trạng hay ñàn gà ngày càng thuần chủng hơn.

Chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật qua các thế hệ
Bảng 6. Chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của các ñàn gà
Chỉ tiêu
Tỷ lệ nuôi sống (%)
Lượng thức ăn tiêu thụ
(kg/con)
Tỷ lệ ñẻ (%)

ðàn 3/12/04
(TH1)
Hậu bị
ðẻ
96,05
4,21

Tỷ lệ chọn ấp (%)
Trọng lượng 5tuần tuổi (gr)

95,7

216,1

ðàn 1/8/05
(TH2)
Hậu bị
ðẻ
97,4

96,5

4,45

ðàn 5/5/06
(TH3)
Hậu bị
ðẻ
97,32

95,85

4,12

ðàn 16/3/07
(TH4)
Hậu bị
ðẻ
97,85

95,77

4,55

33,44

33,7

36,98

38,5

87,21

91,46

96,33

95,7

261

224

249,5

Việc chọn lọc tạo dòng gà Ác theo chỉ số hiện ñại BLUP qua 4 thế hệ giúp cải tiến trọng
lượng 5 tuần tuổi, tỷ lệ ñẻ rất rõ rệt ở các thệ sau ñồng thời cũng cao hơn ñề tài của Nguyễn Thị
Quy (2002) và chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của công ty gia cầm 2004.

KẾT LUẬN
Qua 4 thế hệ chọn lọc dựa trên chỉ số ñã có sự tiến bộ về giá trị kiểu hình, kiểu gen về tăng
trọng của hai dòng gà ñặc biệt trên dòng sinh trưởng. Bước ñầu xây dựng ñược hai dòng gà sinh
sản và sinh trưởng theo hai chỉ số chọn lọc khác nhau. Tính trạng sản lượng trứng cũng ñạt ñược
một số cải thiện về phương diện kiểu hình.
Việc chọn lọc, tạo dòng qua các thế hệ mang lại ý nghĩa thực tiễn nhằm gia tăng trung
bình trọng lượng 5 tuần tuổi và tỷ lệ ñẻ ở các thế hệ sau.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
NGUYỄN THỊ QUY, TRẦN THỊ NINH, TĂNG TRÍ HƯNG, NGUYỄN THANH PHÙNG,
NGUYỄN HOÀNG KINH QUỐC, 2002. Bước ñầu chọn lọc, ghép phối nhằm thuần chủng và
nhân giống gà Ác ñịa phương ñể cung cấp cho thị trường và góp phần bảo tồn giống gà truyền
thống. ðề tài khoa học sở khoa học công nghệ và môi trường thành phố Hồ Chí Minh.
BOX G. E. P., COX D. R., 1964. An analysis of transformations. Journal of the Royal Statistical
Society Ser B, 211-246.
31