Nghiên cứu các giải pháp cấp nước phục vụ phát triển kinh tế xã hội trên lưu vực sông bưởi

1

L IC M

N

Sau th i gian dài th c hi n, lu n v n Th c s chuyên ngành Quy ho ch và
Qu n lý Tài nguyên n c v i đ tài: “Nghiên c u các gi i pháp c p n c ph c v
phát tri n kinh t - xã h i trên l u v c sông B i” đã đ c hoàn thành. Ngoài s n
l c c a b n thân, tác gi còn đ c s ch b o, h ng d n t n tình c a các th y cô
giáo và các đ ng nghi p, b n bè.
u tiên, tác gi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i th y h ng
d n khoa h c PGS.TS. Ph m Vi t Hòa - Tr ng i h c Th y l i đã tr c ti p t n
tình h ng d n, giúp đ và cung c p nh ng tài li u, nh ng thông tin c n thi t cho
tác gi hoàn thành Lu n v n này.
Tác gi xin chân thành c m n Tr

ng

i h c Th y l i, các th y giáo, cô

giáo Khoa K thu t Tài nguyên n c, các th y giáo, cô giáo các b môn đã truy n
đ t nh ng ki n th c chuyên môn trong quá trình h c t p.
Tác gi c ng xin chân thành c m n s giúp đ c a các đ ng nghi p, b n bè
đã giúp đ , cung c p các tài li u c n thi t và đóng góp ý ki n cho tác gi hoàn thành
lu n v n.
Tuy nhiên do th i gian có h n, kh i l ng tính toán l n nên nh ng thi u sót
c a lu n v n là không th tránh kh i. Tác gi r t mong ti p t c nh n đ c s ch
b o giúp đ c a các th y cô giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và
c a đ ng nghi p.
Cu i cùng, tác gi xin chân thành c m n t m lòng c a nh ng ng i thân

trong gia đình, b n bè đã đ ng viên giúp đ khích l tác gi trong su t quá trình h c
t p và hoàn thành lu n v n này.
Xin chân thành c m n./.
Hà N i, ngày

tháng

Tác gi

Nguy n Kh c

n m 2015


2

B N CAM K T
Tên tác gi :

Nguy n Kh c

H c viên cao h c:

L p CH20Q21

Ng

ih

ng d n khoa h c: PGS.TS. Ph m Vi t Hòa

Tên đ tài lu n v n “Nghiên c u các gi i pháp c p n
kinh t - xã h i trên l u v c sông B

i”.

Tác gi xin cam đoan đ tài lu n v n đ
đ

c thu th p t ngu n th c t , đ

n

c, đ

c ph c v phát tri n

c làm d a trên các s li u, t li u

c công b trên báo cáo c a các c quan Nhà

c đ ng t i trên các t p chí chuyên ngành, sách, báo… đ làm c s nghiên

c u. Tác gi không sao chép b t k m t lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào
tr

c đó.
Hà N i, ngày

tháng

Tác gi

Nguy n Kh c

n m 2015


3

M CL C
M
U ............................................................................................................................... 9
I. Tính c p thi t c a
tài ..................................................................................................... 9
II. M c tiêu nghiên c u.......................................................................................................... 9
III. Cách ti p c n và ph ng pháp nghiên c u .................................................................... 10
CH NG I .......................................................................................................................... 12
T NG QUAN V L NH V C NGHIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U........................... 12
1.1. T ng quan v các gi i pháp c p n c trên l u v c sông .............................................. 12

1.1.1. Tình hình nghiên c u ngoài n c ...................................................................12
1.1.2. Tình hình nghiên c u trong n c ....................................................................14
1.2. T ng quan v vùng nghiên c u..................................................................................... 19

1.2.1. c đi m t nhiên. ..........................................................................................19
1.2.2. c đi m Kinh t – Xã h i vùng nghiên c u ..................................................32
1.2.3. Hi n tr ng công trình th y l i trên l u v c ....................................................34
CH NG II ........................................................................................................................ 41
C S

XU T GI I PHÁP C P N C ..................................................................... 41
2.1. PHÂN VÙNG T
I .................................................................................................... 41

2.1.1. Vùng I: Vùng th ng ngu n sông B i .........................................................41
2.1.2. Vùng II: Khu h ng l i n c sông B i ........................................................42
2.1.3. Vùng III: Vùng trung sông B i .....................................................................42
2.1.4. Vùng IV: Vùng h sông B i .........................................................................42
2.2. T NG NHU C U N

C CHO CÁC VÙNG ............................................................ 42

2.2.1 Tính toán nhu c u n c nông nghi p ...............................................................42
2.2.2. Ch tiêu dùng n c cho các ngành khác .........................................................50
2.2.3. Nhu c u n c c a các ngành...........................................................................53
2.3. PHÂN TÍCH, ÁNH GIÁ KH N NG KHAI THÁC NGU N N
C PH C V
PHÁT TRI N KINH T XÃ H I TRÊN L U V C ........................................................ 58

2.3.1. Tài li u dùng trong tính toán ...........................................................................58
2.3.2. Tính toán cân b ng n c .................................................................................59
2.4. PHÂN TÍCH CÁC Y U T
NH H
NG
N KH N NG KHAI THÁC
NGU N N C TRÊN L U V C .................................................................................... 65
CH NG III ....................................................................................................................... 69
XU T GI I PHÁP C P N C PH C V PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I
TRÊN L U V C SÔNG B
I ......................................................................................... 69

3.1.
XU T CÁC GI I PHÁP C P N C .................................................................. 69
3.1.1. Phân tích, đánh giá ti m n ng khai thác trên dòng chính sông B i ......................... 69

3.1.2.

xu t các gi i pháp c p n

3.2. PHÂN TÍCH L A CH N PH

c ......................................................................71
NG ÁN ................................................................... 71


4

3.2.1 Ph m vi nghiên c u c a mô hình th y l c .......................................................71
3.2.2. Xác đ nh b thông s và ki m nghi m mô hình .............................................77
3.2.3. K t qu tính toán m c n c và l u l ng theo ph ng án tính toán trên dòng
chính ..........................................................................................................................82
3.3. GI I PHÁP CÔNG TRÌNH THEO PH NG ÁN CH N......................................... 86
3.4. GI I PHÁP PHI CÔNG TRÌNH ................................................................................ 100
K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................................................... 104
I. K T LU N .................................................................................................................... 104
II. KI N NGH .................................................................................................................. 106
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................. 107
PH L C .......................................................................................................................... 108


5

DANH M C HÌNH V
Hình 1.1: S gia t ng t ng l

ng n

c s d ng hàng n m và t ng l

d ng hàng n m cho các l nh v c dùng n
Hình 1.2: B n đ l u v c sông B

ng n

cs

c……………………………………… 14

i...…………………………………………….20

Hình 3.1: S đ tính toán th y l c mùa ki t m ng sông Mã...………………….…73
Hình 3.2:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Quang L c trên

sông Lèn (v trí 26490)……………………………………………………………..78
Hình 3.3:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Phà Th m trên

sông Lèn (v trí 32575)……………………………………………………………..79

Hình 3.4:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Hàm R ng trên

sông Mã (v trí 71952) .……………………………………………………………79
Hình 3.5:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Nguy t Viên trên

sông Mã (v trí 82570)….………………………………………………………… 80
Hình 3.6:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i C

L ch Tr

ng (v trí 2379)..……………………………………………………….. 80

Hình 3.7:

ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Ho ng Hà trên

sông L ch Tr
Hình 3.8:
sông B

à trên sông

ng (v trí 19500).. …………………………………………………81
ng quá trình MN tính toán mô ph ng và th c đo t i Kim Tân trên

i (v trí 46800)…………..………………………………………………. 81


6

DANH M C CÁC B NG BI U
B ng 1.1: Tình hình s d ng n
B ng 1.2: % s d ng n

c

c vùng đ ng b ng sông H ng theo KC-12…….. 15

đ ng b ng sông so v i t ng l

ng n

c s d ng qua

các n m …………………………………………………………………………....15
B ng 1.3: M c đ gia t ng l

ng n

c cho nông nghi p (l n) so v i n m 1990....15

B ng 1.4: M ng l

i tr m m a và tr m khí t

B ng 1.5: M ng l

i tr m th y v n trên l u v c sông B

B ng 1.6: Nhi t đ không khí đo đ
B ng 1.7: L

i................................... 22

c t i các tr m................................................ 22

ng m a tháng n m trung bình nhi u n m......................................... 24

B ng 1.8: T n su t l
B ng 1.9:

ng.................................................. 21

mt

ng m a n m......................................................................... 24
ng đ i t i tr m L c S n và Yên

nh..................................... 25

B ng 1.10: B c h i bình quân tháng t i tr m L c S n và Yên
B ng 1.11: S gi n ng qua các tháng t i tr m L c S n và Yên

nh....................... 25

nh.................... 25

B ng 1.12: T c đ gió trung bình tháng, n m t i tr m L c S n và Yên
B ng 1.13:

c tr ng hình thái các sông trên l u v c sông B

B ng 1.14:

c tr ng dòng ch y n m l u v c sông B

nh........ 28

i........................... 28

i t i V B n.................... 29

B ng 1.15: M t s đ c tr ng v dòng ch y n m t i tr m V B n………………... 29
B ng 1.16: L u l

ng các tháng mùa ki t ng v i t n su t thi t k t i tr m V B n

………………...……………………………………………………………………30
B ng 1.17: Phân b di n tích đ t theo t ng vùng.................................................... 34
B ng 1.18: T ng h p công trình t

i trên đ a bàn vùng nghiên c u…..…………. 39

B ng 2.1: Phân vùng thu l i l u v c sông B
B ng 2.2: K t qu tính l

i.................................................... 42

ng m a v theo t n su t P = 85%.................................. 43

B ng 2.3: Nhi t đ không khí trung bình tháng n m t i các tr m……...………… 44
B ng 2.5: L

ng b c h i đo b ng ng Picher trung bình tháng t i các tr m.......... 44

B ng 2.6: T c đ gió trung bình tháng t i các tr m................................................. 44
B ng 2.7: S gi n ng trung bình tháng t i các tr m............................................... 44
B ng 2.8: Th i v gieo tr ng................................................................................... 46
Bi u 2.9: Th i v gieo tr ng…………………………………………………….... 46


7

Bi u 2.10: H s sinh lý cây tr ng theo các giai đo n phát tri n (Kc)……… …… 46
B ng 2.11: M c t

i c a các lo i cây tr ng chính vùng nghiên c u - P = 85%..... 50

B ng 2.12: Ch tiêu c p n

c cho sinh ho t..…………………………………….. 50

B ng 2.13: Th ng kê dân s n m 2012 và n m 2020..…………………………… 51
B ng 2.14: Th ng kê gia súc, gia c m hi n tr ng n m 2012, n m 2020.………… 51
B ng 2.15: Th ng kê các khu công nghi p vùng nghiên c u n m 2012.………… 52

B ng 2.16: Th ng kê các khu công nghi p vùng nghiên c u đ n n m 2020..…… 55
B ng 2.17: Di n tích nuôi tr ng th y s n hi n t i 2012 và t

ng lai 2020...…….. 53

B ng 2.18: Nhu c u n

ct

i cho cây tr ng hi n tr ng – P = 85%....................... 53

B ng 2.19: Nhu c u n

ct

i cho cây tr ng n m 2020 – P = 85%........................ 53

B ng 2.20: Nhu c u n

c cho ch n nuôi hi n tr ng...……………………………. 53

B ng 2.21: Nhu c u n

c cho ch n nuôi n m 2020..…………………………….. 54

B ng 2.22: Nhu c u n

c cho dân sinh n m 2012...……………………………… 54

B ng 2.23: Nhu c u n

c cho dân sinh n m 2020...……………………………… 54

B ng 2.24: Nhu c u n

c cho công nghi p hi n tr ng...…………………………. 55

B ng 2.25: Nhu c u n

c cho công nghi p n m 2020..………………………….. 55

B ng 2.26: Nhu c u n

c cho th y s n hi n tr ng..……………………………… 55

B ng 2.27: Nhu c u n

c cho th y s n n m 2020..………………………………. 56

B ng 2.28: L

ng n

c tái t o môi tr

ng h du………………………………… 56

B ng 2.29: T ng nhu c u n

c cho các ngành hi n t i – P = 85% ..………………56

B ng 2.30: T ng nhu c u n

c cho các ngành giai đo n 2020 – P = 85%.............. 57

B ng 2.31: T ng l

ng dòng ch y đ n ng v i t n su t P = 85%.. ………………58

B ng 2.32: Cân b ng n

c theo l u l

ng giai đo n hi n t i, P=85% ..…………..60

B ng 2.33: Cân b ng n

c theo t ng l

ng giai đo n hi n t i, P=85%.................. 61

B ng 2.34: Cân b ng l u l

ng giai đo n 2020 - t n su t 85% .…………………62

B ng 2.35: Cân b ng t ng l

ng giai đo n 2020 - t n su t 85% ..…………..……62

B ng 2.36: T ng h p l

ng n

c th a, thi u các vùng - giai đo n hi n t i..…….. 63

B ng 2.37: T ng h p l

ng n

c th a, thi u các vùng - giai đo n 2020………… 63

B ng 2.38: Trách nhi m qu n lý tài nguyên n

c và ch c n ng cung c p d ch v ..67


8

B ng 2.39: Di n bi n m c n
B

c t i m t s công trình thu l itrên l u v c sông

i……………………………………………………………………………….. 68

B ng 3.1: Tính toán cân b ng ngu n n

c trên dòng chính su i Bin trong t

ng lai

...……………………………………………………………………………………69
B ng 3.2: Ch tiêu c b n c a các biên gia nh p khu gi a sông Mã..……………. 74
B ng 3.3: Ch tiêu c b n c a các v trí l y n
B ng 3.4:

c d c sông ...……………………. 74

a hình lòng d n m ng sông Mã...……………………………………. 76

B ng 3.5: Thông s c b n c a các công trình l i d ng t ng h p trên sông Mã....76
B ng 3.6: K t qu m c n

c th c đo và tính toán mô ph ng……………………. 78

B ng 3.7: K t qu tính toán m c n
B ng 3.8: K t qu tính toán l u l
B ng 3.9: L u l

c ki t sông B

i P = 85%............................. 82

ng ki t sông B

i P = 85%............................. 83

ng trung bình t i m t s v trí trên sông B

i... ……………….85

B ng 3.10: M t s ch tiêu thi t k theo quy mô công trình h Cánh T ng……… 88
B ng 3.11: S b quy mô công trình c p n

c cho 6 xã ph c n s. B

i………... 89

B ng 3.12: M t s ch tiêu thi t k công trình đ p dâng ChòmMo………………. 89
B ng 3.13: T ng h p ph
B ng 3.14:

ng án b trí t

i cho các vùng…………….…………. 95

c tính kinh phí v n đ u t cho công nghi p - ti u th công nghi p

…………………………………………………………………………….………..97
B ng 3.15: Quy mô dân s các khu đô th trên l u v c sông B
B ng 3.16:
B ng 3.17: Ph
B

c tính kinh phí c p n

i……….……… 98

c cho các khu đô th t p trung……..……... 99

ng án, kinh phí c p n

c sinh ho t nông thôn vùng l u v c sông

i……………………………………………………………………………... 100

B ng 3.18: Hi n tr ng h n hán trên đ a bàn vùng nghiên c u…………………. 102


9

M
I. Tính c p thi t c a

U

tài

L u v c sông B i là ph l u c p I c a sông Mã bao g m đ t đai c a 5
huy n: Tân L c, L c S n, Yên Thu t nh Hoà Bình và huy n Th ch Thành, V nh
L c t nh Thanh Hoá. T ng di n tích t nhiên toàn vùng nghiên c u là 1.731 km2
v i dân s tính đ n n m 2010 là 409.756 ng i.
Ti m n ng phát tri n kinh t trên l u v c sông B i r t đa d ng: Nông
nghi p, lâm nghi p, công nghi p, du l ch, thu s n và khai khoáng… chính vì v y
yêu c u đáp ng v ngu n n c c ng r t phong phú và có nh ng đ c thù khác nhau
gi a các ngành. V c p n c ph c v s n xu t nông nghi p, hi n nay trên toàn vùng
đã xây d ng đ c 584 công trình th y l i nh ng m i đáp ng đ c trên 50% di n
tích c n t i.
ánh giá v công tác phát tri n công trình t
nay có nh ng t n t i sau:

i trên l u v c sông B

i hi n

- Do yêu c u khai thác ngu n n c trên l u v c ngày m t l n, hi n nay h
du dòng chính sông B i trong mùa ki t th ng x y ra thi u n c nghiêm tr ng,
nhi u tr m b m không l y đ c n c ph i s d ng các bi n pháp t m th i nh đ p
đ p t m hay n i dài ng hút nh ng v n không b m đ c theo công su t thi t k .
- M t s công trình d ki n trong quy ho ch thu l i l u v c sông B
đây đã không còn phù h p.

i tr

c

- Ngoài ra vùng ph c n sông B i g m 6 xã a Phúc, B o Hi u, Phú Lai,
Yên Tr , Yên L c và th tr n Hàng Tr m c a huy n Yên Thu hàng n m có t i
2.706 ha (trong t ng s 3.525 ha) s n xu t nông nghi p b h n hán.
M t khác, theo đ nh h ng phát tri n kinh t xã h i vùng h du sông B i,
do vi c m r ng vùng nguyên li u mía ph c v nhà máy đ ng Vi t ài và xây
d ng hàng lo t các khu công nghi p nh : KCN Th ch Qu ng huy n Th ch Thành
(200ha); KCN V nh Minh, V nh Hòa, V nh Quang huy n V nh L c (85ha)… s d n
đ n nhu c u s d ng n c trong t ng lai ngày càng t ng cao.
T nh ng lý do trên cho th y vi c l p
tài: “Nghiên c u các gi i pháp c p
n c ph c v phát tri n kinh t xã h i trên l u v c sông B i” là r t c n thi t và
c p bách đ ph c v yêu c u phát tri n kinh t xã h i trên l u v c.
II. M c tiêu nghiên c u
xu t đ c gi i pháp c p n c, khai thác hi u qu di n tích đ t nông

nghi p và c p n c cho các nghành khác ph c v k p th i yêu c u phát tri n kinh t
- xã h i trên l u v c sông.


10

III. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

a) Cách ti p c n
Vi c suy gi m dòng ch y ki t trong nh ng n m g n đây là r t đáng báo
đ ng. Phân tích đánh giá các đ c đi m t nhiên, tình hình khai thác và s d ng
ngu n n c cho các ho t đ ng kinh t - xã h i vùng h du sông B i, đ tài ch n
h ng ti p c n nh sau:
• Ti p c n k th a
Trên l u v c sông B i c ng nh toàn h th ng sông Mã đã có m t s các
d án quy ho ch, các đ tài nghiên c u v ngu n n c, v n đ khai thác, s d ng và
qu n lý tài nguyên n c. Vi c k th a có ch n l c các k t qu nghiên c u này s
giúp đ tài có đ nh h ng gi i quy t v n đ m t cách khoa h c h n.
• Ti p c n th c ti n
Ti n hành kh o sát th c đ a, t ng h p s li u nh m n m rõ chi ti t hi n tr ng
và đ nh h ng phát tri n kinh t - xã h i c a t ng đ a ph ng, hi n tr ng khai thác
và s d ng ngu n n c, các quy ho ch vùng, các chính sách phát tri n các ngành
kinh t , tình hình v m c n c và l u l ng trên h th ng sông B i t i các th i
gian khác nhau, các đánh giá v tình hình thi t h i, suy gi m ngu n l i kinh t vùng
h du do không đáp ng đ nhu c u dùng n c.
Các s li u th c ti n giúp đánh giá m t cách t ng quan v đi u ki n t nhiên,
hi n tr ng khai thác và s d ng n c trên l u v c sông B i, nhu c u dùng n c
các ngành kinh t - xã h i hi n nay và trong t ng lai, xu th bi n đ ng các y u t

khí t ng, th y v n làm c s đánh giá kh n ng c p n c trên dòng chính sông
B i, t đó có c s đ xu t gi i pháp kh c ph c.
• Ti p c n các ph

ng pháp, công c hi n đ i trong nghiên c u:

tài này ng d ng, khai thác các ph n m m, mô hình hi n đ i nh mô
hình tính toán th y đ ng l c h c (MIKE 11), ph n m m tính toán h s t i cho các
lo i cây tr ng (CROPWAT), công ngh GIS ph c v l p b n đ .
Ph
- Ph

ng pháp nghiên c u
ng pháp k th a: K th a các tài li u, k t qu tính toán c a các d án

quy ho ch, các đ tài nghiên c u khoa h c, đi u tra c b n th c hi n trên đ a bàn
vùng nghiên c u, nh d án “Quy ho ch thu l i l u v c sông B i” đ c B Thu l i
l p n m 1979, d án “C p nh t quy ho ch thu l i l u v c sông B
nghi p & PTNT ti n hành n m 2004.

i” do B Nông


11

- Ph ng pháp đi u tra, thu th p: Thu th p, c p nh t tài li u v dân s , di n
tích đ t canh tác, s l ng v t nuôi, hi n tr ng nông nghi p, công nghi p… niên
giám th ng kê các huy n Tân L c, L c S n, Yên Thu t nh Hoà Bình và huy n
Th ch Thành, V nh L c t nh Thanh Hoá. Tài li u khí t ng, th y v n, đ a hình đ a
ch t trên l u v c...

- Ph
th p đ c.
c
m
n
B

ng pháp phân tích th ng kê ph c v s lý các s li u đã đi u tra, thu

- Ph ng pháp ng d ng các mô hình hi n đ i: ng d ng các mô hình, công
tiên ti n ph c v tính toán bao g m ph n m m Mapinfo xây d ng b n đ ; Ph n
m CROPWAT tính toán h s t i cho các lo i cây tr ng ph c bài toán cân b ng
c; s d ng mô hình Mike 11 đ di n toán ch đ dòng ch y trên h th ng sông
i.

- Ph ng pháp chuyên gia: Tác gi th c hi n đ tài v i s tr giúp, đánh giá,
góp ý c a các chuyên gia trong l nh v c Quy ho ch và qu n lý tài nguyên n c, c
th nh PGS.TS Ph m Vi t Hòa cùng các chuyên gia có nhi u n m nghiên c u l u
v c sông Mã trong Vi n Quy ho ch Th y l i.


12

CH

NG I

T NG QUAN V L NH V C NGHIÊN C U VÀ VÙNG NGHIÊN C U
1.1. T ng quan v các gi i pháp c p n
1.1.1. Tình hình nghiên c u ngoài n

Tài nguyên n

c trên l u v c sông

c

c là ngu n tài nguyên thiên nhiên có th tái t o nh ng c ng

có th b c n ki t tùy vào t c đ khai thác c a con ng
môi tr

ng. Ngày nay, s d ng n

i và kh n ng tái t o c a

c cho m i ho t đ ng đã tr nên ph bi n. Tuy

nhiên, vi c s d ng khai thác ngu n tài nguyên này gây ra nh ng h u qu
h

ng nghiêm tr ng t i ngu n tài nguyên n

ch n nuôi thì đ ng ru ng d n d n phát tri n

c. Khi con ng

nh

i b t đ u tr ng tr t và

mi n đ ng b ng màu m , k bên l u

v c các con sông l n. Lúc đ u c dân còn ít và n

c thì đ y p trên các sông h ,

đ ng ru ng, cho dù có g p th i gian khô h n kéo dài thì c ng ch c n chuy n c
không xa l m là tìm đ

cn i

m i t t đ p h n. Vì v y, n

cđ

c xem là ngu n

tài nguyên vô t n và c nh th qua m t th i gian dài, v n đ n

c ch a có gì là

quan tr ng. Tình hình thay đ i nhanh chóng khi cu c cách m ng công nghi p xu t
hi n và càng ngày càng phát tri n nh v bão. H p d n b i n n công nghi p m i ra
đ i, t ng dòng ng

i t nông thôn đ xô vào các thành ph và khuynh h

ng này

v n còn ti p t c cho đ n ngày nay. Ðô th tr thành nh ng n i t p trung dân c quá

đông đúc, tình tr ng này tác đ ng tr c ti p đ n v n đ v n
nên nan gi i. Nhu c u n

c càng ngày càng tr

c càng ngày càng t ng theo đà phát tri n c a n n công

nghi p, nông nghi p và s nâng cao m c s ng c a con ng

i. Theo s

bình quân trên toàn th gi i có ch ng kho ng 40% l

c cung c p đ

ng n

c tính,
cs

d ng cho công nghi p, 50% cho nông nghi p và 10%cho sinh ho t. Tuy nhiên, nhu
c un

c s d ng l i thay đ i tùy thu c vào s phát tri n c a m i qu c gia. Thí d :

Hoa K , kho ng 44% n

cđ

c s d ng cho công nghi p, 47% s d ng cho

nông nghi p và 9% cho sinh ho t và gi i trí (Chiras, 1991).
n

cđ

Trung Qu c thì 7%

c dùng cho công nghi p, 87% cho công nghi p, 6% s d ng cho sinh ho t

và gi i trí. Nhu c u v n

c trong công nghi p: S phát tri n càng ngày càng cao

c a n n công nghi p trên toàn th gi i càng làm t ng nhu c u v n

c, đ c bi t đ i


13

v i m t s ngành s n xu t nh ch bi n th c ph m, d u m , gi y, luy n kim, hóa
ch t..., ch 5 ngành s n xu t này đã tiêu th ngót 90% t ng l
công nghi p. Thí d : c n 1.700 lít n
c n 3.000 lít n

ng n

c s d ng cho

c đ s n xu t m t thùng bia ch ng 120 lít,

c đ l c m t thùng d u m ch ng 160 lít, c n 300.000 lít n

s n xu t 1 t n gi y ho c 1,5 t n thép, c n 2.000.000 lít n

cđ

c đ s n xu t 1 t n nh a

t ng h p. Theo đà phát tri n c a n n công nghi p hi n nay trên th gi i có th d
đoán đ n n m 2000 nhu c u n

c s d ng cho công nghi p t ng 1.900 km3/n m có

ngh a là t ng h n 60 l n so v i n m 1900. Ph n n

c tiêu hao không hoàn l i do

s n xu t công nghi p chi m kho ng t 1 - 2% t ng l

ng n

l i và l

ng n

c còn l i sau khi đã s d ng đ

c tiêu hao không hoàn

c quay v sông h d

i d ng n

c

th i ch a đ y nh ng ch t gây ô nhi m (Cao Liêm, Tr n đ c Viên - 1990 ). Nhu c u
v n

c trong nông nghi p: S phát tri n trong s n xu t nông nghi p nh s thâm

canh t ng v và m r ng di n tích đ t canh tác c ng đòi h i m t l
càng cao. Theo M.I.Lvovits (1974), trong t

ng n

c ngày

ng lai do thâm canh nông nghi p mà

dòng ch y c n m c a các con sông trên toàn th gi i có th gi m đi kho ng 700
km3/n m. Ph n l n nhu c u v n
m, nh ng c ng th

ng đ

cđ

c b sung b i n

pháp th y l i nh t là vào mùa khô. Ng
n

c s d ng v i l

c th a mãn nh m a
i ta

ng s n ph m thu đ

xu t 1 t n lúa mì c n đ n 1.500 t n n
bông v i c n đ n 10.000 t n n

c sông ho c n
c tính đ

vùng có khí h u
c ng m b ng bi n

c m i quan h gi a l

ng

c trong quá trình canh tác nh sau: đ s n

c, 1 t n g o c n đ n 4.000 t n n

c. S d c n s l

ng l n n

c và 1 t n

c nh v y ch y u là

do s đòi h i c a quá trình thoát h i n

c c a cây, s b c h i n

m t trên đ ng ru ng, s tr c di c a n

c xu ng các l p đ t bên d

tích t l i trong các s n ph m nông nghi p. D báo nhu c u v n

cc al pn

c

i và ph n nh
c trong nông

nghi p đ n n m 2000 s lên t i 3.400 km3/n m, chi m 58% t ng nhu c u v n

c

trên toàn th gi i.
Nhu c u v n

c Sinh ho t và gi i trí: Theo s

s ng ki u nguyên th y ch c n 5-10 lít n
tri n c a xã h i loài ng

c/ ng

c tính thì các c dân sinh

i/ ngày. Ngày nay, do s phát

i ngày càng cao nên nhu c u v n

c sinh ho t và gi i trí


14

ngày c ng càng t ng theo nh t là

các th tr n và

các đô th l n, n

t ng g p hàng ch c đ n hàng tr m l n nhi u h n. Theo s
2000, nhu c u v n

c tính đó thì đ n n m

c sinh ho t và gi i trí s t ng g n 20 l n so v i n m 1900, t c

là chi m 7% t ng nhu c u n
N

c sinh ho t

c trên th gi i (Cao Liêm, Tr n đ c Viên - 1990).

c là nhu c u quan tr ng trong phát tri n kinh t xã h i, bao g m 3 l nh

v c ch y u: nông nghi p, công nghi p, dân d ng. Trên th gi i c ng nh
c un

ta nhu

c c 3 l nh v c trên đ u t ng r t nhanh. Theo th ng kê c a Liên h p qu c

trên th gi i tình hình trên đ

Hình 1.1: S gia t ng t ng l

c minh ho nh hình 1-1.

ng n

c s d ng hàng n m và t ng l

d ng hàng n m cho các l nh v c dùng n

ng n

cs

c

Qua các nghiên c u trên, có th th y các ho t đ ng phát tri n c a con ng
ngày càng gây nh h
là các khu dân c

ng nghiêm tr ng đ n môi tr

i

ng s ng c a chúng ta, đ c bi t

h l u các l u v c sông. Do đó, c n thi t ph i có nh ng nghiên

c u chuyên sâu, chi ti t đ có th đánh giá đúng và đ y đ tác đ ng c a các ho t
đ ng kinh t đ n h th ng c p n

c nói riêng và đ n v n đ qu n lý, b o v và s

d ng h p lý, b n v ng tài nguyên n

c trên th gi i nói chung.

1.1.2. Tình hình nghiên c u trong n

c

n

c ta tình hình s d ng n

c tr

đ ng b ng sông H ng nh b ng 1-1, 1-2, 1-3.

c m t và trong t

ng lai c a vùng


15

Nh v y hi n t i c ng nh trong t
v n

ng lai, nhu c u n

v trí ch y u. Và s gia t ng nhu c u n

c cho nông nghi p

c v n r t đáng k (g n 2 l n đ n

n m 2012). Nh v y tuy h th ng thu nông là h th ng đa m c tiêu nh ng m c
tiêu nông nghi p v n là chính.

93

2

5

85

ng n

9

100

66

14

20

T ng
T ng

Công nghi p

N m 2010

Nông nghi p

T ng

D ch v

6

19800

Nông nghi p
12361,0

B ng 1.3: M c đ gia t ng l

Công nghi p

Nông nghi p

100

D ch v

c s d ng qua

N m 2000

T ng

D ch v

Công nghi p

Nông nghi p

N m 1990

ng n

3918,0

T ng
13749,0

đ ng b ng sông so v i t ng l
các n m

Công nghi p

D ch v
1267

c

2531,0

Công nghi p

T ng
10778,0

849

D ch v

537,5

Nông nghi p

Công nghi p
222,5

B ng 1.2: % s d ng n

N m 2010

11633,0

Nông nghi p

N m 2000

10018,0

N m 1990

c vùng đ ng b ng sông H ng theo KC-12
(tri u m3)

D ch v

B ng 1.1: Tình hình s d ng n

100

c cho nông nghi p (l n) so v i n m 1990

N m 1990
N m 2000
N m 2010
1
1,4
1,97
V i m c tiêu đ y m nh công nghi p hoá, hi n đ i hoá, xây d ng n n kinh t
đ c l p t ch , đ a n

c ta c b n tr thành m t n

đ i vào n m 2020; mu n v y tr

c công nghi p theo h

ng hi n

c h t nông nghi p và nông thôn ph i phát tri n lên

m t trình đ m i b ng vi c đ i m i c c u cây tr ng, v t nuôi, t ng giá tr thu đ

c

trên m t đ n v di n tích, ng d ng ti n b khoa h c và công ngh ; phát tri n công
nghi p, d ch v , các làng ngh

nông thôn, t o nhi u vi c làm m i.

16

đáp ng nh ng m c tiêu đó, công tác thu l i ph c v s n xu t nông-lâmng -diêm nghi p và kinh t nông thôn đang đ ng tr
m i.

ó là vi c đ m b o n

cđ

xu t lúa, gi v ng an ninh l

c nh ng th i c và thách th c

n đ nh kho ng 4 tri u ha đ t có đi u ki n s n

ng th c v i s n l

ng l

ng th c có h t kho ng 40

tri u t n vào n m 2010; có các gi i pháp thu l i hi u qu ph c v cho 3 tri u ha
cây công nghi p và cây n qu lâu n m, kho ng 1,2 tri u ha cây công nghi p hàng
n m; cung c p n

c cho các c s s n xu t ti u th công nghi p, các làng ngh

nông thôn, cung c p n
c pn

lý n

c s ch cho c dân nông thôn; xây d ng các h th ng cung

c đ làm mu i ch t l

ng cao và nuôi tr ng thu , h i s n v i qui mô l n; x

c th i t các vùng nuôi tr ng thu s n t p trung, t các làng ngh , t các c

s s n xu t công nghi p d ch v

nông thôn.

Theo đánh giá c a Liên hi p qu c, trong th k 20 dân s th gi i t ng lên 3
l n trong khi tài nguyên n

cđ

c khai thác t ng lên 7 l n. V i t c đ t ng dân s

nh hi n nay, dân s th gi i đ

c d báo là 8 t ng

2050. Nh v y, nhu c u v n

c s t ng 650% trong vòng 30 n m t i.

2025 s có trên 3,5 t ng

N

i n m 2020 và 10 t vào n m
nn m

i trên hành tinh s ng trong đi u ki n khan hi m n

c ta có tài nguyên n

c

m c trung bình c a th gi i. L

ng n

c.
c phát

sinh trên lãnh th bình quân đ u ng

i kho ng 4100 m3/n m vào n m 2000. V i

t c đ t ng dân s hi n nay, l

c bình quân đ u ng

ng n

i ti p t c gi m 18-20%

sau m i th p k .
Do ch u nh h
đông b c và tây nam, l

ng m nh c a đ a hình và giao l u gi a 2 h th ng gió mùa
ng m a phân b không đ u theo không gian và th i gian.

Mùa m a chi m 75-85% l

ng m a c n m. Trong khi mùa khô l

nhi u tháng không m a. V m t không gian, có nh ng vùng l
5000mm/n m, trong khi có vùng d

ng m a r t nh ,
ng m a đ t 3000-

i 1000mm/n m. S chênh l ch t 3-5 l n.

M a phân b không đ u nên dòng ch y m t là s n ph m c a m a phân b
c ng không đ u. Nh ng vùng m a l n có modul dòng ch y 60-80 lít/s/km2 trong
khi nh ng vùng m a nh ch đ t 10 lít/s/km2. Trong mùa m a l

ng dòng ch y


17

chi m 70-80% l

ng dòng ch y n m, trong khi tháng có l

ng dòng ch y nh nh t

ch chi m 1-2%.
Tài nguyên n

cd

i đ t v i tr l

ng đ ng thiên nhiên trên toàn lãnh th

(ch a k ph n h i đ o) kho ng 50-60 t m3 t

ng đ

ng 1513 m3/s nh ng c ng

phân b không đ u trên các vùng đ a ch t thu v n.
V i nh ng đ c đi m v tài nguyên n

c, tình tr ng h n hán, thi u n

c vào

mùa khô n m nào c ng x y ra v i m c đ khác nhau. Và mùa m a tình tr ng úng
l t c ng th

ng xuyên xu t hi n. Trong vòng 5 n m g n đây, n m nào

Vi t Nam c ng ph i đ
do nh h

ng đ u v i thiên tai liên quan đ n n

c. N m 1997, 1998

ng c a Enninô h n hán nghiêm tr ng trên nhi u vùng, đ c bi t là Mi n

Trung và Tây Nguyên. N m 1999 hai tr n l t đ u tháng 11 và đ u tháng 12
trung đ

c đánh giá là tr n l t l ch s . N m 2000, 2001 l t

Kông trong đó tr n l t n m 2000 đ
đ nh, l

ng và th i gian l .

mi n

ng b ng sông Mê

c đánh giá là l n nh t trong 70 n m qua c v

u n m 2002 h n hán l i x y ra trên di n r ng

Nam

B , Duyên h i Nam Trung B và Tây Nguyên gây thi t h i l n cho nông lâm
nghi p, thu s n. Cháy r ng tràm

Kiên Giang và Cà Mau c ng có nguyên nhân c

b n do h n hán.
Sau nhi u n m đ u t , v i m c tiêu ch y u là đ m b o an ninh l
qu c gia ti n t i xu t kh u.

n nay, c n

ng th c

c đã có 75 h th ng thu l i v a và l n,

r t nhi u h th ng thu l i nh v i t ng giá tr tài s n c đ nh kho ng 60.000 t
đ ng (ch a k giá tr đ t và công s c nhân dân đóng góp). Các h th ng thu l i
n m 2000 đã đ m b o t

i cho 3 tri u ha đ t canh tác, tiêu 1.4 tri u ha đ t t nhiên

các t nh b c b , ng n m n 70 v n ha, c i t o 1.6 tri u ha đ t chua phèn
b ng sông C u Long. N m 2000, di n tích lúa đ

ct

chi m 84% di n tích lúa. Các công trình thu l i còn t
cây công nghi p và cây n qu . L

ng n

đ ng

i c n m g n 7 tri u ha
i trên 1 tri u ha rau màu,

c s d ng cho nông nghi p r t l n. Theo

tính toán n m 1985 đã s d ng 41 t m3 chi m 89,8% t ng l

ng n

c tiêu th ,

n m 1990 s d ng 46,9 t m3 chi m 90% và n m 2000 kho ng trên 60 t m3


18

Nh các bi n pháp thu l i và các bi n pháp nông nghi p khác trong vòng 10
n m qua s n l
l

ng l

ng th c t ng bình quân 1.1 tri u t n/n m. T ng s n l

ng th c n m 2000 đ t 34,5 tri u t n, đ a bình quân l

ng th c đ u ng

n m 1990 lên 444 kg n m 2000. Vi t Nam t ch thi u l
n

ng

i 330 kg

ng th c đã tr thành

c xu t kh u g o l n v i m c g n 4 tri u t n/n m.
Ti m n ng phát tri n nuôi tr ng thu h i s n n

thu l i khi xây d ng đã xét đ n vi c k t h p c p n
xây d ng các h ch a n

c ta khá l n, nhi u h th ng
c đ nuôi tr ng thu s n. Khi

c v n đ phát tri n thu s n trong h ch a c ng đ

cđ

c p đ n. Vài n m g n đây do hi u qu c a nuôi tr ng thu s n nh t là tôm sú nhi u
vùng đ t ven bi n đã đ

c xây d ng thành nh ng khu v c nuôi tr ng thu s n t p

trung. Tuy nhiên vi c xây d ng các h th ng thu l i đáp ng yêu c u s n xu t
ch a đ

c quan tâm đúng m c, ch a có qui ho ch và các gi i pháp đ ng b . H u

h t đ u do dân t phát, t t ch c xây d ng theo kinh nghi m. Nhi u n i, đã có hi n
t

ng th y h i s n b b nh, tôm ch t hàng lo t mà nguyên nhân là do môi tr

n

c không đ m b o liên quan đ n h th ng c p n

c và thoát n

ng

c. M t s vùng

đã có tranh ch p gi a nuôi tôm và tr ng lúa g n v i nó là ranh gi i m n, ng t c ng
là v n đ công tác thu l i ph i xem xét, gi i quy t.
Các h th ng thu l i đã cung c p ngu n n

c sinh ho t cho ph n l n c dân

nông thôn nh t là trong mùa khô. V i 80% dân s s ng
th ng thu l i đ u t o ngu n n
n

c

các gi ng đào. Ngay

đ m b o ngu n n

nông thôn, h u h t các h

c sinh ho t tr c ti p cho dân ho c nâng cao m c
mi n núi, đ ng bào s ng khá phân tán, nh ng n i

c sinh ho t v ng ch c là nh ng n i có h th ng thu l i đi qua.

Nh ng công trình thu l i t o ngu n n

c cho sinh ho t đi n hình nh D u Ti ng,

Sông Quao, Nam Th ch Hãn, Ngòi Là, Phai Quy n... đã t o ngu n n

c sinh ho t

cho hàng ch c tri u dân nông thôn nh t là trong mùa khô.
1.1.3. Tình hình nghiên c u trên l u v c sông B
Do đ c thù l u v c sông B
c u riêng cho h th ng sông B

i

i là m t ph l u c a sông Mã nên nh ng nghiên
i không nhi u mà ch y u là nh ng s n ph m

mang tính t ng h p trên toàn l u v c sông Mã. C th là, nghiên c u: “T ng quan

19

quy ho ch thu l i l u v c sông Mã” - Vi n QHTL th c hi n n m 1993; “C p nh t
t ng quan quy ho ch thu l i khai thác b c thang ph c v phát tri n kinh t h du
l u v c sông Mã” - Vi n QHTL th c hi n n m 2001; “Quy ho ch s d ng t ng h p
ngu n n

c sông Mã” - Vi n QHTL th c hi n n m 2003; G n đây nh t là “Quy

ho ch phòng ch ng l các tuy n sông có đê và quy ho ch đê trên đ a bàn t nh Thanh
Hoá” - Vi n QHTL th c hi n n m 2009. Tuy nhiên nh ng nghiên c u này ph n l n
t p trung vào các công trình khai thác dòng chính và các ph

ng án khung v quy

ho ch phát tri n thu l i mà ch a có đi u ki n nghiên c u chi ti t cho t ng vùng.
Nh ng nghiên c u cho riêng l u v c sông B

i t n m 1979 đ n nay ch có

các d án:
+ D án “Quy ho ch thu l i l u v c sông B i” đ c B Thu l i l p n m 1979.
+ N m 2004, trên c s các quy ho ch đã th c hi n, B Nông nghi p &
PTNT ti n hành: “C p nh t quy ho ch thu l i l u v c sông B

i” đ có c s đ

quy t đ nh đ u t phát tri n h th ng công trình thu l i ph c v cho m c tiêu phát

tri n kinh t c a đ a ph

ng trong t

ng lai.

1.2. T ng quan v vùng nghiên c u
1.2.1.

c đi m t nhiên.

a) V trí đ a lý
L u v c sông B

i n m trong h th ng l u v c sông Mã bao g m đ t đai

c a 5 huy n: Tân L c, L c S n, Yên Thu t nh Hoà Bình và huy n Th ch Thành,
V nh L c t nh Thanh Hoá. T ng di n tích t nhiên toàn vùng nghiên c u là 1.731
km2 v i dân s tính đ n n m 2012 là 409.756 ng

i.

L u v c này n m trên đ a bàn t nh Thanh Hóa và Hòa Bình, có t a đ :
20o00’ đ n 20o43’ V đ B c và t 105o07’ đ n 105o45’ Kinh đ Ðông.
Phía B c giáp l u v c su i Hoa c a sông à.
Phía Nam giáp dòng chính sông Mã.
Phía Tây giáp huy n Mai Châu (t nh Hoà Bình), huy n Bá Th
(t nh Thanh Hoá).
Phía ông giáp l u v c sông Bôi (t nh Hoà Bình).

c, C m Thu


20

Hình 1.2: B n đ l u v c sông B

i


21

b) Khí t
•

ng – Th y v n

c đi m khí h u
L u v c sông B

i tr i dài trên 2 vùng Tây b c - B c b và B c khu 4 nên

ch đ khí h u c a các vùng, các ti u vùng c ng khác nhau. Khí h u chung trên l u
v c thu c vùng khí h u nhi t đ i, gió mùa, có đ y đ 4 ti t khí h u trong m t n m
là: xuân, h , thu, đông. Gi a các vùng khí h u có s khác bi t, ph n th

ng ngu n

n m trong vùng th i ti t khí h u Tây b c - B c b , vùng trung và h du thu c vùng
th i ti t khí h u khu 4. S bi n đ ng khí h u gi a các vùng và gi a các mùa th

hi n qua các y u t khí t
M ng l

ng trên các tr m đo.

i tr m quan tr c khí t

ng khí h u

Vùng nghiên c u có 3 tr m đo m a và 2 tr m khí t
đ u do c quan chuyên ngành c a T ng c c Khí t
ch t l

ng. T t c các tr m này

ng Thu v n đo đ c và qu n lý,

ng tài li u đáng tin c y, có th s d ng ph c v cho vi c nghiên c u tính

toán các công trình. Tuy nhiên các tr m L c S n, Th ch Qu ng và Yên
tài li u quan tr c đ dài và đ y đ các y u t khí t

nh có li t

ng nên tôi s d ng làm tài li u

nghiên c u trong đ tài này.
B ng 1.4: M ng l
TT
1

2
3
4
5

Tr m
L cS n
Vân Du
Th ch Qu ng
Yên nh
V nh L c
Ghi chú:

i tr m m a và tr m khí t

a đi m
H. L c S n, T. Hoà Bình
H. Th ch Thành, T. Thanh Hoá
H. Th ch Thành, T. Thanh Hoá
H. Yên nh, T. Thanh Hoá
H. V nh L c, T. Thanh Hoá

X: L

ng

Th i k đo
1960 - 2010
1959 - 1983
1961 - 2010

1962 - 2010
1960 - 2000

ng m a (mm); T: Nhi t đ (0C); U:

Y u t quan tr c
T, X, U, Z, V
X
X
X, T, U, V, P, Z, T
X

m (%);

V: V n t c gió (m/s); P: Áp su t không khí (A); Z: B c h i (mm)
M ng l

i quan tr c thu v n

Trên l u v c sông B

i có 4 tr m đo th y v n, trong đó tr m V B n đo t

n m 1961 đ n n m 1970 thì d ng, tr m Sòi ch đo m c n

c, tr m Kim Tân ch

quan tr c trong th i k l . Các tr m này đ u do c quan chuyên ngành c a T ng
c c Khí t

ng Thu v n đo đ c và qu n lý, ch t l

ng tài li u đáng tin c y.


22

B ng 1.5: M ng l
Tr m

TT

i tr m th y v n trên l u v c sông B
a đi m

1

V B n

X.V Lâm, H. L c S n

2

Th ch
Qu ng

3

Kim Tân

X. Th ch Qu ng, H. Th ch
Thành
X. Thành Kim, H. Th ch
Thành

4

Sòi
X. V nh Hoà, H. V nh L c
Ghi chú: Q: L u l ng (m3/s); H: M c n

i

1961 - 1970

Y u t quan
tr c
Q, H

1976 - 2010

Q, H

1976 - 2010

Q, H

Th i k đo

1976 - 2010

c (m)

H

• Ch đ nhi t
Nhi t đ không khí trung bình n m trong t 23-24oC, m c đ chênh l ch
nhi t đ gi a vùng th

ng ngu n và h du sông B

Tháng có nhi t đ cao nh t là th
nh t th

i không nhi u ch x p x 1oC.

ng là 2 tháng VI và VII, tháng có nhi t đ th p

ng là tháng I. S bi n đ i c a nhi t đ theo th i gian qua các tháng c ng

thay đ i khác nhau, t ng nhanh vào các tháng IV, V và gi m nhanh vào tháng X
sang tháng XI.
Nhi t đ cao nh t tuy t đ i t i tr m L c S n là 41,8oC, t i tr m Yên

nh là

41,1oC. Nhi t đ th p nh t tuy t đ i t i tr m L c S n là 0,1oC, t i tr m Yên

nh là

4,1oC. Chênh l ch nhi t đ trung bình nhi u n m qua các tháng bi n đ i không

nhi u, gi a tháng l n nh t v i tháng có giá tr nh nh t c ng ch dao đ ng trong
kho ng t 8oC-10oC.
B ng 1.6: Nhi t đ không khí đo đ c t i các tr
Tháng
Y ut
Tr m
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Tmax (oC) 33.8 35.7 39 40.5 41.8 40.5 40.3 39.0 37.4
Tmin (oC) 0.7 3.5 5.9 11.6 15.8 18.1 19.3 21.6 16.3
T TB (oC) 16.5 17.8 20.5 24.4 27.2 28.3 28.4 27.7 26.4
L c
Tmax TB
S n
29.8 31.2 33.9 36.7 38.9 38.2 38.0 37.3 35.4
(oC)
Tmin TB
(oC)

m
10
37.8
10.4

24.0

11
35.1
4.1
20.8

N m
12
34.3 41.8
0.1 0.1
17.6 23.3

33.9 32.2 30.1 14.1

7.3 9.2 12.4 16.3 19.7 22.8 23.3 23.2 20.4 15.9 11.3 6.6

5.6


23

Tmax (oC) 32.5 33.6 37 37.1 41.1 40.5 39.5 38.5 37 35.1 34 31.3 41.1
Tmin (oC) 4.2 6.8 7.7 13 17.4 20 20.2 20.7 17.4 13.8 8.3 4.1 4.1
Yên
nh

T TB (oC)

17.5 18.0 20.3 23.8 27.1 28.7 28.9 28.0 26.8 24.7 21.5 18.4 23.7

Tmax TB
(oC)

27.5 28.1 31.1 34.1 36.8 37.7 37.2 35.7 34.4 32.8 30.9 27.8 38.2

Tmin TB
(oC)

11.8 13.1 15.5 19.1 22.4 24.3 24.8 24.3 22.9 19.8 15.7 12.4 14.4

•M a
M a trên l u v c sông B
khác nhau. Vùng th

iđ

c chia thành hai vùng có tính ch t đ c thù

ng ngu n dòng chính n m

vùng ch đ m a Tây b c - B c

b , mùa m a đ n s m và k t thúc s m h n vùng B c Trung b .
T ng l

ng m a n m trên toàn l u v c là 1.800 mm, ph n th

trung l u sông b
l

ng ngu n và

i đ t 1.900-2.100 mm, ph n h du đ t 1.600-1.700 mm. N m có

ng m a l n nh t đ t 2.760 mm n m 1996 t i L c S n, 2.743 mm n m 1963 t i

Th ch Qu ng. N m có l

ng m a nh nh t t i L c S n ch đ t 1.303 mm n m

1991, t i Th ch Qu ng 629 mm n m 1976
Do nh h

ng c a gió mùa hàng n m m a trong vùng chia làm hai mùa rõ

r t: Mùa khô t tháng XII đ n tháng IV l
l

ng m a toàn n m. Mùa m a t tháng V đ n tháng XI l

chi m t i 80-85% l
L
n

ng m a mùa này r t ít chi m 15-20%

ng m a toàn n m.

ng m a l n trong n m th

ng t p trung trong ba tháng VIII, IX, X l

c trong ba tháng này chi m t i 50-55% t ng l

m t tr n m a th

ng m a mùa m a
ng

ng m a n m. Th i gian m a

ng kéo dài t 3-5 ngày, tr n m a l n t p trung vào tháng IX, X

chi m t i 70% các tr n m a l n trong n m.
L

ng m a gây l trong n m th

ng là các tr n m a có v l

ng t 300 mm

tr lên t p trung trong 3-4 ngày và m a đ ng đ u trên l u v c. M t n m th
3-4 đ t m a có v l

ng trên 300 mm, các tr n m a th

ng có t

ng cách nhau t 5-7 ngày.


24

S phân b m a trên toàn l u v c không đ ng đ u phía th
l n h n và th

ng xu t hi n s m h n phía h du. L

ng ngu n m a

ng m a c ng nhi u h n, do s

chia c t m nh c a đ a hình gây ra.
B ng 1.7: L ng m a tháng n m trung bình nhi u n m
L c S n (1959-2010)
Th ch Qu ng (1961-2010)
Tr m
Tháng
X(mm)
%
X(mm)
%
1
2

29,8
27,3

1,51
1,38

15,5
18,7

0,95
1,15

3
4
5

48,0
98,6
230,4

2,43
4,99
11,65

39,3
68,6
203,2

2,40
4,20
12,43

6

7
8

265,8
314,3
357,5

13,44
15,90
18,08

234,1
274,0
296,5

14,32
16,76
18,13

9
10
11
12

312,9
188,5
80,2
23,7

15,83

9,53
4,06
1,20

278,9
143,8
49,6
12,7

17,06
8,79
3,04
0,78

N m

1.977

100

1.635

100

B ng 1.8: T n su t l
Th i k
X tb
Cv
tính
(mm)

Tr m
L cS n

ng m a n m
Cs

1959-2010

1.980 0,18 0,26

Th ch Qu ng 1962-2010

1.635 0,27 0,27

•Ð

mt

X p (mm)
1
2
5
2.58
2.857 2.740
0
2.38
2.730 2.590
0

10
2.43
0
2.20
0

ng đ i
mt

ng đ i trung bình n m đ t 85-86%. Nh ng tháng có đ

m cao là

các tháng có m a phùn (tháng 2, tháng 3) ho c các tháng mùa m a (tháng 8, tháng 9).
mt

ng đ i trên đ a bàn vùng nghiên c u th hi n

b ng sau:


25

B ng 1.9:

mt

ng đ i t i tr m L c S n và Yên

nh

Ð nv:%
Tr m
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N m
L c S n 84.8 85.9 86.0 85.2 82.5 84.9 85.9 88.0 88.2 85.4 84.0 83.5 85.4
Yên

nh 84.9 87.3 89.7 89.7 86.3 83.4 84.2 88.4 88.0 85.2 82.9 82.9 86.1

•B ch i
B ch iđ

c đo b ng ng Piche.

nhi u n m cao h n vùng th

vùng h du sông B

i b c h i bình quân

ng ngu n. B c h i bình quân nhi u n m n m trong

kho ng 719-775 mm. Tháng có l

ng b c h i nh nh t là tháng 4 và tháng l n nh t

là tháng 6.
B ng 1.10: B c h i bình quân tháng t i tr m L c S n và Yên

nh
Ð nv
Tr m
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
L c S n 48.4 44.0 51.3 64.6 83.7 74.6 73.9 56.8 53.5 59.0 55.7 55.6
Yên nh 65.2 51.3 51.0 54.1 82.3 95.1 94.4 64.7 61.7 82.2 81.5 76.9

: mm
N m
719.1
774.5

• S gi n ng
Bình quân s gi n ng trong n m kho ng 1.400 gi . T i L c S n bình quân
s gi n ng trong tháng bi n đ i t 61 gi vào tháng I t i 158 gi vào tháng VIII.
T i Yên

nh s gi n ng bi n đ i t

51 gi vào tháng II t i 200 gi vào tháng VII.

B ng 1.11: S gi n ng qua các tháng t i tr m L c S n và Yên

nh
Ð n v : gi

Tr m
L cS n
Yên

IV V VI VII VIII IX X XI XII N m
90 148 138 149 158 154 149 112 102 1.408

I
61

II
95

III
53

nh 77

51

58 103 178 175 200 163 158 155 130 111 1.379