văn bản cảnh ngày xuân ( trích truyen kieu)

1.Chẳng biết là bao giờ, mùa xuân đã có sức thu hút kì diệu với lòng người đến vậy. Xuân tuyệt diệu,
xuân trẻ trung, tinh khiết đã làm say lòng các thi nhân, văn sĩ. Đã có biết bao áng thơ, áng văn, biết bao
bản nhạc ca ngợi mùa xuân nhưng bức tranh xuân chắc hẳn sẽ kém đi sự huyền diệu nếu không có Cảnh
ngày xuân trong thơ đại thi hào Nguyễn Du. Chỉ với bốn câu thơ ngắn gọn, Nguyễn Du đã vẽ nên khung
cảnh tuyệt diệu của mùa xuân để lưu truyền cho muôn đời:
Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi..
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Mở đầu bức tranh xuân, tác giả thông báo trực tiếp về thời gian:
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Hình ảnh “con én đưa thoi” gợi ra các cách hiểu khác nhau. “Con én đưa thoi” có thể hiểu là những cánh
cò chao liệng trên bầu trời như thoi đưa, bởi chim én là tín hiệu của mùa xuân. Bên cạnh đó, "con én đưa
thoi” còn có thể hiểu là thời gian trôi rất nhanh chẳng khác nào thoi đưa. Nếu hiểu theo cách hai thì câu
thơ "Ngày xuân con én đưa thoi không chỉ đơn thuần là câu thơ tả cảnh mà ngầm chứa trong đó bước đi
vội vàng của thời gian. Cách hiểu này dường như rất lô gích với câu thơ tiếp theo: “Thiều quang chín
chục đã ngoài sáu mươi”. Nhà thơ Nguyễn Du đã đưa ra những con số rất cụ thể. Mùa xuân có chín mươi
ngày thì đã trôi đi quá nửa (đã ngoài sáu mươi). Câu thơ ẩn chứa sự nuối tiếc khôn nguôi của con người
trước sự chảy trôi của thời gian. Mùa xuân vốn đến và đi theo quy luật của tự nhiên bao giờ vẫn thế nhưng
ở đây nhà thơ đã nhìn dưới cái nhìn tâm lí mang màu sắc chủ quan nên mùa xuân cũng trở nên sống động.
Ta bắt gặp sự gần gũi trong cách cảm nhận thời gian của đại thi hào Nguyễn Du với ‘‘hoàng tử thơ ca"
Xuân Diệu sau này. Nhà thơ Xuân Diệu của thời thơ mới trước mùa xuân tươi đẹp cùng đã có những dự
cảm về sự tàn phai, nuối tiếc:
Xuân đang tới nghĩa là xuân đương qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
(Xuân Diệu - Vội vàng)
Sự tương đồng trong cách cảm nhận bước đi mùa xuân giữa hai nhà thơ cách nhau mấy thế kỉ thể hiện sự
nhạy cảm, tinh tế của những hồn thơ kiệt xuất. Chỉ có những người biết yêu, biết quý trọng thời gian mới
có thể cảm nhận được sự chảy trôi, vận động tế vi đến như vậy.
Nếu như hai câu đầu, Nguyễn Du nghiêng về miêu tả thời gian thì hai câu sau nhà thơ tập trung miêu tả

cảnh sắc:
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Chỉ với hai câu thơ, tác giả đã làm sống dậy một bức tranh xuân căng tràn nhựa sống. Tất cả cảnh vật đều
được miêu tả ở trạng thái viên mãn nhất. Cỏ non xanh tận chân trời, màu xanh của cỏ tiếp nối với màu
xanh của trời như trải ra ngút ngàn. Màu xanh vốn là màu của sự sống, hơn nữa đây là xanh non, xanh lộc
biếc nên sự sống lại càng tràn trề, trào dâng. Nguyễn Du không phải là nhà thơ đầu tiên miêu tả cỏ xuân,
trước ông. nhà thơ Nguvễn Trãi đã viết trong bài Bến đò xuân đầu trại:
Độ đầu xuân thảo lục như yên,
Xuân vũ thiêm lai thủy phách thiên
(Cỏ xanh như khói bến xuân tươi

1


Lại có mưa xuân nước vỗ trời)
Nếu Nguyền Trãi sử dụng thủ pháp so sánh “thảo lục như yên" để miêu tả về xuân như mờ ảo, sương khói
trong ngày mưa nơi bến đò thì Nguyễn Du lại vẽ trực tiếp bức tranh cỏ xuân. Chỉ với câu thơ: “Có non
xanh tận chân trời", ông đã đem đến cho người đọc cảm nhận về hình ảnh, màu sắc, đường nét, sức sống
của cỏ... Tất cả đều hài hòa, lắng đọng trong chiều sâu câu thơ 6 chữ tạo nên nét xuân riêng rất Nguyễn
Du. Cái tài của đại thi hào không dừng ở đó, bức tranh cỏ xuân xanh biếc như làm nền cho sự đột phá ở
câu thơ tiếp theo:
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Miêu tả những bông hoa lê trắng trong, tinh khiết, nhà thơ không viết là “điểm trắng” mà sử dụng đảo ngữ
“trắng điểm" khiến cho màu trắng càng được nhấn mạnh. Bên cạnh đó, biện pháp đảo ngữ khiến người
đọc cảm nhận màu trắng của hoa lê chủ động tô điểm cho bức tranh xuân thêm tuyệt diệu. Chỉ “một vài
bông hoa” nhưng cũng đủ làm nên thần thái của bức tranh xuân.
Chính điều này đã khiến câu thơ của đại thi hào Nguyễn Du tạo được dấu ấn riêng sắc nét so với câu thơ
cổ của Trung Quốc:
Phương thảo liên thiên bích

Lê chi sổ điểm hoa
Câu thơ “Lê chi sổ điểm hoa” (Trên cành lê có mấy bông hoa) chỉ đơn giản là lời thông báo, không có sự
hòa quyện màu sắc giữa sắc màu hoa lê với sắc màu “cỏ thơm” ở câu đầu. Trái lại, câu thơ của Nguyễn
Du là sự hòa quyện, kết hợp màu sắc tạo nên nét thần thái của cảnh vật. Tác giả đã rất tinh tế khi lựa chọn
màu sắc cho bức tranh xuân của mình. Đó là xanh và trắng - những sắc màu trinh nguyên, thanh khiết,
giàu sức sống, tiêu biểu cho mùa xuân. Ta nhận ra rằng Nguyễn Du không chỉ là đại thi hào trong lĩnh vực
thơ ca mà cũng là bậc thầy trong lĩnh vực hội họa. Hai câu thơ tả cảnh thực sự là những câu thơ tuyệt bút.
Đã bao mùa xuân trôi đi, đã có bao áng thơ văn về mùa xuân ra đời nhưng bốn câu thơ của đại thi hào
Nguyễn Du thì vẫn trường tồn cùng thời gian, không gì có thể thay thế. Đó thực sự là bức tranh xuân vĩnh
cửu cùng đất trời và lòng người.
2.“Truyện Kiều của Nguyễn Du ”rất thành công trong nghệ thuật tả cảnh .Đoạn trích “Cảnh ngày xuân ”là
đoạn thơ tiêu biểu thể hiện rõ tài năng miêu tả cảnh của nhà thơ .
Bốn câu thơ đầu đã miêu tả cảnh ngày xuân đẹp như một bức tranh . Nhà thơ đã lựa chọn những chi
tiết tiêu biểu nhất mang nét đặc trưng của ngày xuân để khắc hoạ .
“Ngày xuân con én đưa thoi
Thềm quang chín chục đã ngoài sáu mơi ”.
Giữa bầu trời bao la mêng mông là những cánh én bay qua , bay lại như đưa thoi. hai chữ “đưa thoi
”rất gợi hình gợi cảm .Nó vừa gợi được cánh én như con thoi bay qua , bay lại chao lượn , vừa thể hiện
được thời gian ngày xuân đang trôi nhanh . Nhà thơ mượn cách nói của dân gian , “thời gian thấm thoắt
thoi đưa” để miêu tả . Cảnh ngày xuân hiện nên trong thơ ông vừa bình dị vừa sống động .
Sau cánh én đưa thoi là ánh xuân , là “thềm quang ” của mùa xuân khi đã ngoài sáu mươi . Cách
tính thời gian và miêu tả vẻ đẹp mùa xuân của Nguyễn Du mang những nét rất riêng . hai chữ “Thềm
quang ”để thể hiện mùa xuân đã sang tháng ba .Hai chữ ấy đã gợi nên màu hồng của ánh xuân , cái đầm
ấm của khí xuân , cái mêng mông bao la của đất trời .Câu thơ đã thể hiện được không gian mùa xuân thật
trong sáng .
Bức tranh mùa xuân ấy còn là sắc xanh mơn mởn , ngọt ngào của cỏ non trải ra , lan rộng như tấm
thảm tới tận chân trời .
“ Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa ”.
Người đọc đều cảm nhận thấy nhà thơ Nguyễn Du đã tiếp thu những yếu tố miêu tả của câu thơ cổ

Trung Quốc .
“Cỏ thảm liền với trời xanh
Trên cành lê có mấy bông hoa ”.

2


Nhưng ở dây , Nguyễn Du đã có điểm sáng tạo .Ông đã thiên về miêu tả sắc trắng của bông hoa
.Dùng phép đảo ngữ đưa tính từ “trắng lên trước cụm từ “vài bông hoa”để cùng với tính từ “ xanh ”ở câu
trên .Câu thơ của Nguyễn Du đã trở thành bức hoạ với gam màu dịu dàng .Trên nền xanh của cỏ biếc ,
điểm xuyến một vài bông hoa lê trắng đã tạo thành một bức gấm thêu .Nghệ thuật phối hợp sắc màu của
Nguyễn Du thật tài tình . Cái màu xanh –trắng hài hoà ấy gợi lên cảm giác cảnh mênh mông mà không
quạnh vắng , trong sáng mà trẻ trung , nhẹ nhàng mà thanh khiết .
Như vậy , bốn câu thơ đầu là một bức tranh về ngày xuân bằng ngôn từ .Bức tranh ấy đẹp , bình dị
mà thơ mộng .Đó là bức tranh có màu sắc hài hoà , dịu dàng , tươi tắn .Đó là màu xanh của cỏ , màu trắng
của hoa lê. Bức tranh ấy có không gian mênh mông , thoáng đạt .Có những cánh én đang chao lượn . có
màu hồng của ánh thềm quang . Vẽ được bức trang xuân hoa lê như vậy đã thể hiện rõ tình yêu thiên
nhiên , sự gắn bó với cảnh vật ngày xuân của Nguyễn Du . Qua đó ta cảm nhận được một bức tranh thiên
nhiên đẹp .Đó là một nét đẹp truyền thống văn hoá của dân tộc ta.
3.a. 2 câu thơ đầu:
- Là cái nhìn thời gian về khung cảnh mùa xuân đó là cái nhìn thấm đẫm tâm trạng của người trong cuộc.
“Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.”
- Câu thơ “con én đưa thoi ” có thể hiểu theo 2 cách:
+ Những cánh chim én có thực rộn ràng bay lượn giưã bầu trời mùa xuân trong sáng.
+ Cánh én đưa thoi là biểu tượng của bước đi thời gian: thời gian mùa xuân đang trôi qua rất nhanh.
Khung cảnh mùa xuân ở đây đã được nhìn từ cái nhìn tâm trạng của chị em Thúy Kiều đó là cái nhìn tươi
trẻ.
- Ở câu thơ thứ hai, từ “đã ngoài ” ẩn chứa thái độ để làm rõ hơn cái nhìn của chị em Kiều về bước đi thời
gian của mùa xuân và đó là một cái nhìn nuối tiếc.

Ở đây do sự tiết chế về ngôn từ, do tư cách của người chuyện, do quy tắc của việc biểu hiện cái tôi trong
văn học trung đại, Nguyễn Du đã không thể để cho nhân vật của mình kêu lên đầy nuối tiếc, đầy táo bạo
và mãnh liệt như xuân Diệu- nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới, sống sau Nguyễn Du một thế kỉ - dù
là tâm trạng mới bước đi của mùa xuân là giống nhau ở 2 thi sĩ :
“Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân ”
(Vội vàng)
Nên:

“Nhanh lên chứ, vội vàng lên với chứ

Em em ơi tình non đã già rồi”
(Giục giã)
b. Hai câu thơ tiếp theo là bức tranh xuân được tả cận cảnh với cái nhìn không gian dẫn đến đây là 2 câu
thơ “tuyệt bút ” của Nguyễn Du khi miêu tả.
+ Chỉ với 2 câu mà mùa xuân hiện ra như một bức tranh có màu sắc tuyệt diệu, hài hoà. Thảm cỏ xanh
làm nền cho bức tranh xuân, trên cái nền ấy điểm một vài bông hoa lê trắng. Màu xanh và sắc trắng tôn
vinh lẫn nhau tạo ra một bức tranh xuân sống động, mới mẻ, tinh khiết và tràn đầy sức sống.
+ Chỉ bằng một nét vẽ cảnh mùa xuân dường như được nhuộm trong một màu xanh mềm mại và non tơ
dẫn đến cách dùng từ của Nguyễn Du đã khéo léo tài tình tạo nên màu xanh ấy: “Cỏ non xanh tận chân
trời ” . Trong câu thơ này từ “non ”vừa bổ nghĩa cho từ cỏ đứng trước lại vừa bổ nghĩa cho từ xanh ở sau
dẫn đến gợi nên một màu xanh non tơ và óng ả. Không chỉ thế 3 từ “tận chân trời” lại khiến cho màu

3


xanh ấy kết thành hình khối, mở rộng không gian, đó là một không gian xuân bạt ngàn màu xanh (ngập
tràn màu xanh) đúng hơn là một biển cỏ xanh mênh mông, bát ngát và dào dạt sức sống xanh non tơ.
+ Trên cái nền xanh gợi cảm ấy tác giả điểm xuyết sắc trắng của một vài bông hoa trên cành lê “Cành lê
trắng điểm một vài bông hoa ”.
Suy ra chọn cỏ và hoa lê để miêu tả sắc xuân đã có từ rất lâu trong thơ ca cổ của Trung Quốc:

“ Cỏ thơm liền với trời xanh
Trên cành lê có mấy bông hoa ”
Và có thể biết 2 câu thơ tuyệt bút Nguyễn Du đã mượn ý thơ từ 2 câu thơ cổ nói trên. Bằng tài hoa của
mình, Nguyễn Du đã thổi vào đó ngọn gió vô hình của tâm tình để tạo ra sự sống riêng biệt cho 2 câu thơ
tuyệt bút của mình. Đó là ở câu thơ thứ 2, ông thêm một từ “trắng” , ông lại còn đảo ngược cách dùng từ
thông dụng: “điểm trắng” suy ra “trắng điểm” . Chỉ một chút thay đổi đó thôi tưởng là đơn giản vậy mà
ngoài Nguyễn Du khó có ai có thể làm được bởi vì nếu viết “điểm trắng ” thì ý thơ và âm điệu của thơ
không thay đổi nhưng đó chỉ là cách vẽ tranh của một nghệ nhân bắt chước mà không có hồn . Còn
Nguyễn Du viết “trắng điểm” thì lại tạo ra yếu tố bất ngờ nghĩa là “trắng điểm” tức là điểm xuyết vào đó
một chút sắc trắng của mình để chăm chút tô điểm cho sắc xuân bằng bàn tay vô hình của tạo hoá một
cách ý nhị và tinh tế. Chính vì thế thêm một chút, thay đổi một chút vậy mà hương của cành lê tưởng
chừng như không còn là chính nó. Cách dùng từ khác biệt đã giúp Nguyễn Du tạo ra hai thế giới khác biệt
và như thế Nguyễn Du đã tô đậm hợp cảnh mùa xuân sinh động, gợi cảm, non tơ, mềm mại và hài hoà
màu sắc.

4