Nghiên cứu đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kinh tế trong đánh bắt xa bờ tại thành phố đà nẵng

L IC M
Tr

N

c tiên, tác gi xin bày t lòng bi t n đ n Ban giám hi u Tr

ng

ih c

Th y L i, Phòng đào t o Sau đ i h c, Khoa Kinh t và Qu n lý, B môn Qu n lý
xây d ng đã giúp đ , t o m i đi u ki n giúp đ tác gi h c t p, nghiên c u và hoàn
thành lu n v n.
c bi t tác gi xin đ

c bày t lòng bi t n sâu s c t i th y h

h c PGS.TSKH. Nguy n Trung D ng đã t n tình h

ng d n khoa

ng d n, ch b o và cung c p

các thông tin khoa h c c n thi t trong quá trình th c hi n lu n v n. Tác gi xin trân
tr ng c m n các th y giáo, cô giáo Khoa Kinh t và qu n lý - Tr

ng

ih c

Th y l i, đã gi ng d y t o đi u ki n giúp đ tác gi trong su t quá trình th c hi n
lu n v n.
Tác gi xin chân thành c m n các cán b S Nông nghi p và Phát tri n nông
thôn thành ph

à N ng; bà con ng dân đã nhi t tình giúp đ trong quá trình đi u

tra th c t t i đ a ph

ng đ hoàn thành lu n v n này.

Cu i cùng, tác gi c ng xin bày t lòng bi t n t i gia đình, ng

i thân và b n

bè đã luôn ng h , đ ng viên và giúp đ tác gi trong su t quá trình h c t p và hoàn
thành lu n v n t t nghi p.
Xin trân tr ng c m n!
Hà N i, Ngày tháng

n m 2014

TÁC GI LU N V N

TR N TH THU TRANG


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n thân tôi. Các k t qu
nghiên c u và các k t lu n trong lu n án này là trung th c và không sao chép t b t

k m t ngu n nào và d
đã đ

i b t k hình th c nào. Vi c tham kh o các ngu n tài li u

c th c hi n trích d n và ghi ngu n tài li u tham kh o đúng quy đ nh.
Hà N i, Ngày tháng

n m 2014

TÁC GI LU N V N

TR N TH THU TRANG


M CL C
L IC M N
L I CAM OAN
M CL C
DANH M C B NG BI U
DANH M C T
M
CH

VI T T T

U
NG 1: T NG QUAN CHUNG V

ÁNH B T XA B VÀ VI C PHÂN

TÍCH HI U QU C A NÓ ............................................................................................. 1
1.1 ánh b t xa b - Khái ni m và t ng quan chung v k thu t đánh b t ...................... 1
1.1.1 Khái ni m v đánh b t xa b ...................................................................................... 1
1.1.2 K thu t truy n th ng và hi n đ i trong nuôi tr ng và đánh b t xa b .................. 3
1.2 Hi u qu kinh t trong đánh b t xa b .......................................................................... 6
1.2.1 Khái ni m ..................................................................................................................... 6
1.2.2 Phân tích hi u qu kinh t trong mô hình kinh t h c v đánh b t th y s n........... 9
1.2.3 M t s ch tiêu kinh t và hi u qu kinh t ..............................................................10
1.3 Kinh nghi m v đánh b t xa b c a Nh t B n ...........................................................11
1.3.1 Gi i thi u chung v ngành đánh b t th y s n Nh t B n.....................................11
1.3.2 ánh b t xa b t i Nh t B n....................................................................................13
1.4 C s pháp lý qu c t cho phát tri n đánh b t xa b c a Vi t Nam .........................17
1.4.1 Lu t bi n n m 2012 c a Vi t Nam...........................................................................17
1.4.2 B quy t c ng x trên bi n ông (COC) ...............................................................23
K t lu n ch
CH

ng 1 ..............................................................................................................26

NG 2: TH C TR NG

ÁNH B T XA B

T I THÀNH PH

À

N NG ................................................................................................................................28
2.1

c đi m c a khu v c nghiên c u ..............................................................................28

2.1.1 i u ki n t nhiên .....................................................................................................28
2.1.2 i u ki n kinh t – xã h i .........................................................................................31
2.2 Các y u t

nh h

ng đ n hi u qu đánh b t xa b t i thành ph

à N ng............39

2.2.1 i u ki n t nhiên .....................................................................................................39


2.2.2 Các y u t kinh t - xã h i ........................................................................................40
2.2.3 Các y u t v k thu t và trình đ c a ng dân ......................................................41
2.2.4 Các chính sách v đánh b t xa b c a Vi t Nam....................................................41
2.3 Phân tích th c tr ng đánh b t xa b t i thành ph
2.3.1 Th c tr ng đánh b t xa b t i thành ph

à N ng .....................................41

à N ng ................................................41

2.3.2 Hi u qu kinh t c a ho t đ ng đánh b t xa b t i thành ph

à N ng ..............57

2.3.3 Nh ng v n đ còn t n t i ..........................................................................................62
K t lu n ch
CH

ng 2 ..............................................................................................................65

NG 3: M T S GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU

B

THÀNH PH

3.1

nh h

À N NG....................................................................................66

ng và chi n l

c c a thành ph

à N ng v phát tri n đánh b t xa b ...66

3.2 Các gi i pháp nâng cao hi u qu đánh b t xa b t i thành ph
3.2.1 T ng c

ÁNH B T XA

à N ng ................77

ng hành lang pháp lý cho đánh b t xa b ...............................................77

3.2.2 Chính sách h tr cho ng dân làm ch bi n đ o v tài chính, an ninh và an toàn
trong đánh b t.....................................................................................................................80
3.2.3 Hi n đ i hóa đ i tàu thuy n đánh b t cá xa b ......................................................83
3.2.4 Nâng cao trình đ c a ng dân................................................................................87
K t lu n ch

ng 3 ..............................................................................................................89

K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................................................91
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C B NG BI U
B ng 1.2: S n l

ng khai thác cá ng theo ngh ......................................................................... 16

B ng 1.1: T ng giá tr đánh b t t i Bi n B c n m 1999 theo phân đo n tàu ............................... 8
B ng 2.1: S l

ng tàu theo công su t .......................................................................................... 43

B ng 2.2: Th ng kê s l
B ng 2.3: S l

ng tàu cá c i hoán và đóng m i ......................................................... 44

ng tàu cá n m 2012 theo qu n, huy n ............................................................... 45

B ng 2.4: B ng t ng h p máy đ nh v và thông tin liên l c ........................................................ 47
B ng 2.5: Th ng kê tàu cá theo c c u ngh nghi p .................................................................... 47
B ng 2.6: Th ng kê tàu cá theo c c u ngh đ i v i tàu thuy n d

i 20CV ............................. 48

B ng 2.7: Th ng kê tàu cá theo c c u ngh đ i v i tàu thuy n t 20CV đ n 90CV ............... 48
B ng 2.8: Th ng kê tàu cá theo c c u ngh đ i v i tàu thuy n t 90CV tr lên ..................... 49
B ng 2.9: C c u ngh khai thác h i s n c a các qu n, huy n ................................................... 49
B ng 2.10: Bi n đ ng ngh khai thác qua các n m...................................................................... 50
B ng 2.11: Lao đ ng tham gia ho t đ ng khai thác h i s n ........................................................ 52
B ng 2.12: Di n bi n t đ i đoàn k t s n xu t trên bi n ............................................................. 55
B ng 2.13: S n l

ng khai thác h i s n trung bình theo nhóm công su t tàu ............................ 58

B ng 2.14: Thu nh p bình quân đ u ng

i................................................................................... 59

B ng 2.15: Hi u qu đánh b t h i s n theo các ngh ................................................................... 60

DANH M C HÌNH V
Hình 1.1: M i quan h gi a doanh thu và chi phí ................................................................. 10
Hình 1.2: S gia t ng s l

ng tàu cá ...................................................................................... 15

DANH M C T

TT
1

T

VI T
T T
CV

T

VI T T T

Y

Cheval Vapeur

NGH A TI NG VI T
Mã l c

Tuyên b v ng x c a các bên
Declaration on Conduct of
Bi n ông còn g i là Tuyên b v
the Parties in the South
ng x c a các bên Bi n Nam
China Sea

Trung Hoa

2

DOC

3

COC

4

EEZ

5

DWT

Deadweight Tonnage

6

GPS

Global Positioning System

Code of Conduct

B quy t c ng x Bi n ông

Exclusive Economic Zones Vùng đ c quy n kinh t
n v đo n ng l c v n t i an toàn
c a tàu th y tính b ng t n
H th ng đ nh v toàn c u


M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Vi t Nam là m t qu c gia ven bi n

ông Nam Á, đ

c thiên nhiên ban t ng

cho nhi u đi u ki n thu n l i đ phát tri n ngành thu h i s n. V i b bi n dài 3260
km tr i dài su t 13 v đ B c Nam t o nên s khác nhau rõ r t v các vùng khí h u,
th i ti t, ch đ thu h c… Ven b có nhi u đ o, vùng v nh và hàng v n hecta đ m
phá, ao h sông ngòi n i đ a, thêm vào đó l i có u th v v trí n m
c a các ng tr

ng chính, đây là khu v c đ

c đánh giá là có tr l

n i giao l u
ng h i s n l n,

phong phú v ch ng lo i và nhi u đ c s n quý.
Vi t nam có th m nh v khai thác và nuôi tr ng thu s n trên c 3 vùng n

c

m n, ng t, l . Khu v c đ c quy n kinh t bi n kho ng 1 tri u km2 thu c 4 khu v c
đ

c phân chia rõ ràng v m t thu v n đó là: V nh B c B

bi n mi n Trung, khu v c bi n

phía B c, khu v c

ông Nam và vùng V nh Tây Nam, hàng n m có

th khai thác 1,2-1,4 tri u t n h i s n, có đ sâu cho phép khai thác
n

c khác nhau.

vùng v nh B c B và Tây Nam B có đ sâu phân b gi ng

nhau v i 50% di n tích sâu d
Bi n

nhi u t ng

i 50 m n

c và đ sâu l n nh t không quá 100 m.

ông Nam B , đ sâu t 30-60 m chi m t i 3/4 di n tích, đ sâu t i đa

khu

v c này là 300 m. Bi n mi n Trung có đ sâu l n nh t, m c nu c 30-50 m, 100 m
ch cách b bi n có 3-10 h i lý, đ sâu t 200-500 m ch cách b 20-40 h i lý, vùng
sâu nh t đ t t i 4000-5000 m.
Trong su t s nghi p hình thành, b o v và xây d ng đ t n

c, bi n đã, đang

và s đóng vai trò h t s c to l n. Chính vì v y, phát tri n và khai thác b n v ng các
ngu n tài nguyên thiên nhiên đ ng th i v i b o v môi tr
m c tiêu chi n l
Thành ph

ng bi n đã tr thành

c lâu dài trong quá trình phát tri n kinh t - xã h i c a n

c ta.

à N ng là trong nh ng t nh ven bi n có ti m n ng l n đ phát

tri n ngành th y h i s n, v i b bi n dài 92 km, có vùng lãnh h i l n v i ng
tr

ng r ng trên 15.000 km2. Bi n thành ph

à N ng có nhi u đ ng v t bi n

phong phú v i trên 266 gi ng loài, trong đó h i s n có giá tr kinh t cao g m 16
loài và t ng tr l

ng kho ng trên 1 tri u t n h i s n các lo i. Hàng n m, thành ph


à N ng có kh n ng khai thác trên 150.000-200.000 t n h i s n các lo i.
V i ti m n ng th y h i s n nh v y, các c p lãnh đ o thành ph

à N ng

luôn quan tâm h tr kinh phí cho ng dân phát tri n tàu công su t l n, th hi n s
quy t tâm c a lãnh đ o thành ph trong vi c đ u t phát tri n tàu đánh b t xa b đ
ph c v phát tri n kinh t , đ ng th i góp ph n b o v ch quy n bi n, đ o c a đ t
n

c. Hi n nay, thành ph

211 tàu. Xu h

à N ng có 1.374 tàu, trong đó tàu có 90 CV tr lên là

ng đóng tàu đánh b t xa b ngày càng t ng nh các chính sách h

tr trên.
Bên c nh đó, v n còn nh ng khó kh n đ i v i ho t đ ng đánh b t xa b c a
thành ph . Th c t cho th y, thi u v n đ u t đ đánh b t h i s n xa b đang là v n

đ b c thi t đ i v i ng dân có nhu c u đóng m i, nâng c p tàu thuy n và mua s m
l
th

i, ng c . Trong khi đó vi c ti p c n v n vay t các t ch c tín d ng, ngân hàng
ng m i đ đóng m i, c i hoán các ph

kh n. Chính vì v y ng tr
n

ng ti n khai thác h i s n h t s c khó

ng vùng kh i nhi u ch b b tr ng, t o c h i cho tàu

c ngoài xâm nh p trái phép vùng bi n có ch quy n c a Vi t Nam đ khai thác

tr m h i s n.
Ngoài ra còn nhi u khó kh n c n gi i quy t đ đánh b t xa b nh thi u nhân
l c cho ngh cá. B i lao đ ng khai thác h i s n có tính đ c thù, đi bi n dài ngày,
đi u ki n lao đ ng kh c nghi t, nhi u r i ro và không n đ nh. Ph n l n lao đ ng
ngh cá hi n nay ch a qua đào t o, trình đ chuyên môn k thu t ch y u d a vào
kinh nghi m, khai thác th công là ch y u, ch a đ u t , s d ng thi t b công ngh
hi n đ i. M t khác, m t s c ng, b n cá trong quá trình khai thác đã xu ng c p và
thi u trang thi t b nh c u c ng thi u h th ng đ m ch ng va, c c neo bu c tàu,
lu ng tàu b b i l ng nên ra vào khó kh n.
ch a đáp ng đ

i v i đ i tàu d ch v h u c n ngh cá

c xu th phát tri n c a đ i tàu đánh b t xa b , do s c ch h n ch ,

thi u s liên k t gi a d ch v h u c n v i tàu khai thác h i s n...
Th c tr ng khai thác th y s n trên cho th y, đ ng dân đánh b t xa b tr

c

m t c n ph i t ch c l i s n xu t t vi c khai thác đ n hi n đ i hóa đ i tàu cho phù
h p v i t ng nhóm ngh , ng tr

ng.

đ tđ

c đi u này, thành ph và các đ n


v ch c n ng liên quan c n có nh ng đ ng thái tích c c xây d ng các gi i pháp
đ ng b đ phát tri n ho t đ ng đánh b t xa b .
Trên c s nh ng phân tích trên đây, tác gi đã l a ch n đ tài: “Nghiên c u
đ xu t gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t trong đánh b t xa b t i thành
ph

à N ng” nh m phân tích và đánh giá đ

ph

à N ng. T đó lu n v n này s đ a ra m t s đ xu t v gi i pháp nâng cao

hi u qu ho t đ ng đánh b t xa b t i thành ph
2.

2.1.

it

c th c tr ng đánh b t xa b t i thành
à N ng.

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u
it

ng nghiên c u c a đ tài là các gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t

đánh b t xa b t i thành ph

à N ng.

2.2. Ph m vi nghiên c u
a. Ph m vi v n i dung: nghiên c u ho t đ ng đánh b t xa b t i thành ph
N ng và các y u t

nh h

à

ng đ n hi u qu c a ho t đ ng này.

b. Ph m vi v không gian: nghiên c u t i vùng bi n thành ph
c. Ph m vi v th i gian:

à N ng.

tài ti n hành thu th p s li u trong m t s n m g n

đây (2005-2013) và đ xu t gi i pháp đ n n m 2020.
3. M c đích nghiên c u c a lu n v n
ánh giá th c tr ng đánh b t xa b t i thành ph

à N ng đ t đó đ a ra các

gi i pháp nâng cao hi u qu kinh t trong đánh b t xa b t i thành ph

à N ng.

K t qu nghiên c u s góp ph n trong xây d ng các k ho ch, chính sách qu n lý
đánh b t xa b t i thành ph
4. Cách ti p c n và ph

à N ng.

ng pháp nghiên c u

4.1. Cách ti p c n c a đ tài
Cách ti p c n trong tri n khai các n i dung nghiên c u c a đ tài là k th a t i
đa các t li u, tài li u, k t qu nghiên c u hi n có, đ c bi t là thông tin liên quan
đ n các gi i pháp nâng cao hi u qu đánh b t xa b t i thành ph
K th a, đúc rút, h c h i kinh nghi m trong và ngoài n

à N ng.

c các k t qu nghiên

c u đã có trên c s ch n l c và đi u ch nh phù h p. Các công trình nghiên c u


hi n đã và đang th c hi n
tài nguyên, môi tr
à N ng s đ

các c quan, đ n v bao g m c nh ng s li u c b n v

ng và gi i pháp nâng cao hi u qu đánh b t xa b t i thành ph

c thu th p, phân tích, t ng h p và nghiên c u, s d ng trong đ tài.

tài đã ti n hành thu th p các s li u, tài li u có liên quan đ n ho t đ ng
đánh b t xa b t i thành ph

à N ng giai đo n t n m 2005 đ n n m 2013, bao

g m:
- S li u, tài li u v đi u ki n t nhiên: v trí đ a lý, khí h u, th y h i v n . . .
- S li u th ng kê v tình hình kinh t -xã h i.
- S li u th ng kê, tài li u liên quan đ n s l

ng tàu thuy n, công su t tàu…

- S li u th ng kê v lao đ ng trong ngành th y h i s n.
- Các tài li u, k t qu c a đ án nâng cao hi u qu đánh b t xa b t i thành
ph

à N ng.
- Các s li u, báo cáo, quy t đ nh có liên quan đ n công tác qu n lý, h tr

đánh b t xa b t i thành ph

à N ng.

- Các báo cáo tình hình th c hi n kinh t xã h i t n m 2012;2013
4.2. Ph

ng pháp nghiên c u

Lu n v n s d ng các ph
- Ph

ng pháp nghiên c u chính, sau đây:

ng pháp k th a (t ng h p, phân tích các nghiên c u th c hi n tr

đây, k th a nh ng k t qu nghiên c u đã có c trong và ngoài n

c

c): K th a t t

c các k t qu nghiên c u đã có trên c s ch n l c và đi u ch nh cho phù h p là r t

c n thi t.
- Ph

ng pháp đi u tra, nghiên c u th c đ a: thu th p thông tin, s li u t th c

t c a ho t đ ng đánh b t xa b t i thành ph
- Ph

à N ng.

ng pháp phân tích, đánh giá, t ng h p thông tin, d li u: S d ng các

ph n m m Word, Excel đ t ng h p, phân tích các s li u đã thu th p đ
hình đánh b t xa b t i

c v tình

à N ng đ phân tích và đánh giá v hi n tr ng khai thác

c ng nh hi u qu kinh t c a ho t đ ng đánh b t xa b đ t đó đ a ra các gi i
pháp h p lý.


1

CH

NG 1: T NG QUAN CHUNG V

ÁNH B T XA B

VÀ VI C

PHÂN TÍCH HI U QU C A NÓ
1.1 ánh b t xa b - Khái ni m và t ng quan chung v k thu t đánh b t
1.1.1 Khái ni m v đánh b t xa b
Vi t Nam, t hào là qu c gia có r ng vàng, bi n b c, đ

c thiên nhiên phú cho

nhi u đi u ki n thu n l i đ phát tri n kinh t nói chung, phát tri n trong ngành
thu s n nói riêng. V i b bi n dài h n 3200 km tr i dài su t 13 v đ B c Nam t o
nên s khác nhau rõ r t v các vùng khí h u, th i ti t, ch đ thu h c, đ ng th i l i
có nhi u đ o, vùng v nh, đ m phá, ao h sông ngòi n i đ a, thêm vào đó l i có u
th v v trí n m

n i giao l u c a các ng tr

là khu v c phong phú c v tr l

ng chính, Vi t Nam đ

c đánh giá

ng l n ch ng lo i th y h i s n.

Hi n nay, Vi t Nam đang có nh ng thay đ i nh t đ nh trong c c u đánh b t
đ theo k p xu h

ng chung c a th gi i.

i ng tàu thuy n đánh b t đã có nh ng

đi u ch nh và c i bi n rõ r t, ch y u t p trung đ y m nh phát tri n đ i tàu có kh
n ng đánh b t xa b , h n ch vi c đóng tàu có công su t nh nh m b o v và phát
tri n ngu n l i thu s n ven bi n, t ch c l i h th ng khai thác h i s n trong c
n

c.

s nl

ánh b t xa b là xu th phát tri n t t y u c a ngành thu s n đ t ng nhanh
ng đ ng th i t n d ng tri t đ

u th v ch ng lo i c a qu c gia.

Th k 21 là th k c a bi n và đ i d
c a th gi i đang h

ng đ n m c tiêu v

ng.

i u đó có ngh a là, xu th chung

n ra kh i, chi m l nh bi n, đ i d

ng.

Vi t Nam, m t qu c gia bi n c ng không th n m ngoài xu th chung đó.
V y th nào là đánh b t xa b ? Theo đ nh ngh a c a Wikipedia, đánh b t xa
b là ho t đ ng đánh b t cá trong vùng n

c sâu (h n 30 mét) và t i m t kho ng

cách nh t đ nh tính t đ t li n.
Theo quy t đ nh s 393/TTh c a Th t
th i quy đ nh là đánh b t

vùng bi n đ

c gi i h n b i đ

b bi n tr ra đ i v i vùng bi n V nh B c B ,
Lan, và đ

ng chính ph , đánh b t xa b t m
ng đ ng sâu 30 mét t

ông và Tây Nam B , V nh Thái

ng đ ng sâu 50 mét t b bi n tr ra d i v i vùng bi n mi n Trung.


2

Tàu đánh cá xa b là tàu có l p máy chính công su t t 90 CV tr lên; có đ ng
ký hành ngh đánh cá xa b t i đ a ph

ng n i c trú ho c gi y phép hành ngh

đánh cá xa b do c quan b o v ngu n l i thu s n c p.
ánh b t xa b góp ph n không nh trong s nghi p xây d ng, b o v và phát
tri n đ t n

c.

ánh b t xa b nh m khai thác đ
th y h i s n xa b v a có tr l

c ngu n th y s n ti m n ng xa b . Ngu n

ng l n v a đa d ng, phong phú v ch ng lo i,

đ ng th i l i có giá tr kinh t cao. Do đó, đánh b t xa b không ch góp ph n t ng
tr

ng, phát tri n kinh t mà còn hi n th c hóa

cm v

n kh i c a qu c gia.

ánh b t xa b gi m thi u tình tr ng khai thác c n ki t đ i v i ngu n th y s n
g n b . Trong đi u ki n kinh t còn nhi u khó kh n, ph n l n qu c gia l a ch n
hình th c đánh b t ven b v a đáp ng nhu c u v th y h i s n và v a không đòi
h i chi phí l n, trình đ khoa h c k thu t cao. Tuy nhiên, theo đà t ng tr
t , ch t p trung vào đánh b t vùng h i s n ven b đã làm cho tr l

ng kinh

ng h i s n ven

b ngày càng c n ki t và khó ph c h i. T đó d n đ n tài nguyên bi n b suy gi m,
h sinh thái môi tr

ng bi n b m t cân b ng, nh h

ng tiêu c c đ n môi tr

ng và

các v n đ an sinh xã h i khác. M t khác, s n ph m th y h i s n ven b th

ng có

giá tr th p. Trong hoàn c nh đó, đánh b t xa b là m t gi i pháp thi t th c. V a
tránh gây c n ki t cho ngu n th y h i s n ven b v a góp ph n cung c p đ

c

ngu n th y h i s n đa d ng, có giá tr cao.
Ngoài ra, đánh b t xa b còn góp ph n b o v an ninh trên bi n và ch quy n
qu c gia. Th c hi n chính sách ng dân “bám bi n”, v a tham gia s n xu t, khai
thác h i s n, v a làm nhi m v gi gìn an ninh tr t t trên bi n, k p th i phát hi n,
đ u tranh ng n ch n các hành đ ng xâm ph m l i ích, ch quy n qu c gia.
ánh b t xa b là ho t đ ng có vai trò quan tr ng trong s nghi p xây d ng và
b o v t qu c, góp ph n th c hi n m c tiêu tr thành qu c gia m nh v bi n, làm
giàu t bi n.

3

1.1.2 K thu t truy n th ng và hi n đ i trong nuôi tr ng và đánh b t xa b
a) K thu t đánh b t truy n th ng
Có r t nhi u ph

ng pháp đánh b t, tuy nhiên các ph

ng pháp đánh b t đ

c

chia thành ba nhóm chính: (i) ánh b t cá đ n l ho c đánh b t theo đàn b ng cách
s d ng l
đ tl

i ho c giáo; (ii) B y cá b ng các ph

ng ti n c d nh nh b y cá ho c

i và (iii) Dùng móc b t cá b ng cách s d ng m i ho c các ph

ng ti n khác

nh ánh sáng, âm thanh...
M ts y ut
k đ n nh :

nh h

ng đ n vi c l a ch n ph

ng pháp đánh b t cá, có th

a đi m đánh b t cá; loài cá; đi u ki n th i ti t, tình tr ng bi n; chi

phí s d ng thuy n, thi t b và nhiên li u và yêu c u c a th tr
M t s ph

ng pháp th

- S d ng l

ng đ

- Ph

c s d ng trong đánh b t xa b nh :

i b t cá: có r t nhi u lo i l

h p và b ng ph ng, có phao n i

vi n l

ng pháp câu: các ph

ng

i b t cá. L

i b t cá th

ng kéo dài,

i.

ng pháp câu dòng th

câu tay, câu ch y và câu vàng cá. Câu vàng cá đ

ng đ

c s d ng nh t là

c s d ng đ đánh b t cá có giá

tr cao nh cá h ng, cá ng …
- Ph

ng pháp s d ng m i câu: Ph

ng pháp này đ

c thi t k đ đánh b t

các lo i cá di chuy n nhanh nh cá ng , cá maclin và cá thu…
- Ph

ng pháp l

i rê, l

i vét: L

quan tr ng, đ c bi t là đ i v i các loài

i rê, l

i vét là ph

vùng bi n sâu. L

ng pháp đánh b t cá
i rê, l

i vét đ

cs

d ng đ b t m t lo t các loài cá nh cá tuy t và m c…
- Ph

ng pháp đánh cá b ng l

i rùng

an M ch: L

s d ng đ bao vây và cu i cùng cái b y cá. M t túi l
d ng m t túi l
Hai dây đ
- Ph

i kéo đ

i rùng

i, t

an M ch đ

c

ng t nh trong hình

c đi u hành b i m t s i dây th ng dài có tr ng s c đ nh.

c s d ng đ bao vây cá và c ng đ chuyên ch ròng.
ng pháp s d ng l

i vây: L

i vây đ

cá ng , cá thu... Máy bay trinh sát trên không th
trí đánh b t. M ng l

i vây đ

c s d ng đ b t các loài nh
ng đ

c s d ng đ xác đ nh v

c đ t vòng tròn xung quanh đàn cá.


4

- Ph

ng pháp n o vét: N o vét đ

c s d ng đ thu th p sò đi p và hàu.

thu th p sò đi p, tàu cá kéo theo khung thép c ng n o vét d c theo đáy bi n.
b) K thu t đánh b t hi n đ i
Ngày nay có r t nhi u cách th c đ tìm đ
thi t b d n đ

c m t đ a đi m câu cá t t. Các

ng đi n t và thi t b tìm ki m cá h t s c tinh vi có th xác đ nh khu

v c đánh b t ch cách vùng khai thác t t nh t vài mét. Có th k đ n nh :
Máy đ nh v màu b ng âm thanh: Máy đ nh v màu b ng âm thanh đ
d ng đ tìm ki m cá và hi n th đ sâu, đ

đ

ng nét c a đáy đ i d

cs

ng. Các thông tin

c hi n th trên m t màn hình màu.
Máy ghi màu t l

i: Máy ghi màu đ

c s d ng k t h p cùng máy đ nh v

màu b ng âm thanh. Màn hình cung c p thông tin chuyên ngành trên l

i và cá b

m c vào đó, s d ng d li u t máy đ nh v b ng âm thanh g n tr c ti p vào l

i.

Máy ghi màu hi n đ i c ng có th đo chi u r ng c a l

i

và th m chí nhi t đ
đ nh đ

mi ng l

i. Thuy n tr

i, m c đ đ y cá c a l

ng có kinh nghi m còn có th xác

c không ch có bao nhiêu cá mà còn v ch ng lo i cá đ

c đánh b t.

Các thi t b đi n t công ngh cao giúp ho t đ ng đánh b t hi u qu h n.
Radar: Radar đ

c s d ng đ phát hi n các đ i t

40 km. Radar ho t đ ng trong không khí. Các đ i t

ng trên b m t lên đ n 30-

ng khi xu t hi n đ

c hi n th

nh là các đ m sáng trên màn hình radar.
H th ng d n đ

ng v tinh: Các thuy n tr

ng c ng s d ng m t h th ng

đ nh v v tinh đ xác đ nh v trí c a tàu. M t màn hình nh hi n th v trí c a tàu v đ và kinh đ - trong m t vài mét. V tinh c ng đang ngày càng đ

c s d ng

ph bi n trên bi n đ có đ

c bi n, đ

cao sóng, h

c thông tin v th i ti t, nhi t đ b m t n

ng gió và v trí c a cá và các tàu khác.

Vi t Nam, k thu t đánh b t xa b c ng có nh ng c i ti n nh t đ nh. Có th
k đ n nh :
Ngh l

i kéo là ngh đã phát tri n lâu đ i

gian qua đã có nhi u ti n b k thu t đ
l

i kéo đ m b o khai thác hi u qu

Vi t Nam. Tuy v y, trong th i

c ng d ng. Nghiên c u ng d ng m u

vùng bi n xa b , c i ti n đ m mi ng l

i,


5

t ng kích th

cm tl

i ph n mi ng l

i và cánh l

ng d ng ti n b khoa h c k thu t ngh l
Ngh l

i rê đ

i,

i kéo tôm

c phân lo i v i nhi u hình th c khác nhau, nh ng ph bi n là

phân lo i theo t ng n

c đánh b t, v i lo i hình đánh b t g m: rê t ng đáy, rê t ng

m t, rê h n h p,… Hi n nay nhi u đ a ph

ng đã ng d ng các ti n b khoa h c k

thu t c a nhóm ngh này đ khai thác các đ i t
cá L

i, nâng cao t c đ d t l

ng có giá tr kinh t cao: Cá H ng,

ng, Cá mú, cá k m, cá L c, cá ng … đây là ngh đánh b t có hi u qu , tính

ch n l c cao các đôi t
Ngh l

i vây c ng có m t s ti n b nh t ng chi u dài và chi u cao c a l

đ khai thác
kh i đã đ

ng có giá tr kinh t , chi phí s n xu t th p.

vùng bi n kh i.V n đ s d ng t i đ h tr khai thác

c ng d ng nh m gi m c

d ng máy dò ngang cho ngh l
l n. Hi n nay, nhi u đ a ph

ngh l

i

vùng bi n

ng đ lao đ ng, t ng hi u su t thu l

i. S

i vây kh i đã nâng cao hi u qu đánh b t nhi u

ng đã ng d ng công ngh k thu t khai thác b ng

i vây kh i k t h p máy dò ngang đ t hi u qu kinh t .

Ngh l
đây, nh

i ch p m c 4 t ng gông là ngh m i phát tri n trong nh ng n m g n

ng dung công ngh và khoa h c k thu t m i ngh l

i ch p m c 4 t ng

gông đã du nh p vào Vi t Nam. Xu t phát t t p tính c a m c đ n g n ngu n sáng
đ b t m i, nh ng l i s ánh sáng m nh lên ch y u m c n p d
này cho th y s d ng l
h n s d ng l

i thân tàu.

i u

i ch p m c 4 t ng gông đánh b t có hi u qu kinh t cao

i ch p m c 2 t ng gông.

Công ngh Khai thác cá ng đ i d

ng b ng ngh câu vàng đ

trong th i gian g n đây, v i đ c tính c a lo i cá ng đ i d

c phát tri n

ng có xu h

ng di c

th ng đ ng gi a ngày và đêm (ban đêm cá đi n i, ban ngày cá l n xu ng sâu). Vì
v y vàng câu đ

c thi t k làm sao phai t ng đ

c hi u su t đánh b t.

Công ngh k thu t khai thác b ng ngh l ng b y đ
Gh , c h

c s d ng đ khai thác

ng, Cá Chình và m t s lo i cá đáy khác.

c bi t, công ngh b o qu n s n ph m sau thu ho ch trên tàu cá đã có nh ng
ti n b trong b o qu n s n ph m sau quá trình đánh b t đ

c nghiên c u ng d ng


6

nh : S d ng h m b o qu n b ng x p cách nhi t, b ng công ngh composite v a
t ng ch t l

ng s n ph m và kéo dài th i gian đánh b t, b o qu n s n ph m b ng

công ngh đá v y trên tàu khai thác xa b ; s d ng công ngh b o qu n m c ng,
m c xà… đ nâng cao ch t l

ng và giá tr và ch t l

ng s n ph m đã mang l i

hi u qu t t cho ng dân.
1.2 Hi u qu kinh t trong đánh b t xa b
1.2.1 Khái ni m
Có r t nhi u đ nh ngh a v hi u qu kinh t .

nh ngh a đ u tiên c a hi u qu

kinh t là đ c p đ n vi c s d ng các ngu n l c trong xã h i: T i đa hóa s n xu t
hàng hoá và d ch v .
Trong đi u ki n t

ng đ i, m t n n kinh t đ

c g i là có hi u qu n u có th

cung c p nhi u hàng hóa và d ch v cho xã h i mà không s d ng nhi u tài nguyên
h n. Trong đi u ki n tuy t đ i, m t n n kinh t có th đ

c g i là hi u qu n u th a

mãn các đi u ki n: không còn cách phân b ngu n l c nào làm cho m t cá nhân t t
h n mà không làm cho cá nhân khác t i t đi; không th t ng s n l
làm t ng s l

ng mà không

ng y u t đ u vào; quá trình s n xu t ti n hành t i m i đ n v chi phí

th p nh t có th (Wikipedia, 2010).
Theo Samuelson và Nordhaus (n m 1984), thì: "Hi u qu kinh t đ t đ
xã h i không th t ng s n l
l

c khi

ng m t lo t hàng hoá mà không c t gi m m t lo t s n

ng hàng hoá khác. M t n n kinh t có hi u qu n m trên gi i h n kh n ng s n

xu t c a nó". Quan đi m này đã đ c p đ n khía c nh phân b có hi u qu các
ngu n l c c a n n s n xu t xã h i. Vi c phân b và s d ng các ngu n l c s n xu t
trên đ

ng gi i h n kh n ng s n xu t s làm cho n n kinh t có hi u qu cao.

M t s tác gi khác cho r ng hi u qu kinh t đ

c xác đ nh b i quan h t

l gi a s gia t ng k t qu và chi phí. Các quan đi m này m i ch đ c p đ n
hi u qu c a ph n t ng thêm ch không ph i c a toàn b ph n tham gia vào quy
trình kinh t .
M t s quan đi m l i cho r ng hi u qu kinh t đ
k t qu đ t đ

c và chi phí b ra đ có đ

c k t qu đó.

c xác đ nh b i t s gi a
i n hình cho quan đi m


7

này là tác gi Manfred Kuhn (n m 1990), theo ông: "Tính hi u qu đ

c xác đ nh

b ng cách l y k t qu tính theo đ n v giá tr chia cho chi phí kinh doanh".
quan đi m đ

ây là

c nhi u nhà kinh t và qu n tr kinh doanh áp d ng vào tính hi u qu

kinh t c a các qúa trình kinh t .
Hai tác gi Whohe và Doring (n m 1990), l i đ a ra hai khái ni m v hi u
qu kinh t . ó là hi u qu kinh t tính b ng đ n v hi n v t và hi u qu kinh t tính
b ng đ n v giá tr . Theo hai ông thì hai khái ni m này hoàn toàn khác nhau. "M i
quan h t l gi a s n l

ng tính theo đ n v hi n v t (chi c, kg...) và l

nhân t đ u vào (gi lao đ ng, đ n v thi t b , nguyên v t li u...) đ

ng các

c g i là tính

hi u qu có tính ch t k thu t hay hi n v t", "M i quan h t l gi a chi phí kinh
doanh ph i ch ra trong đi u ki n thu n l i nh t và chi phí kinh doanh th c t ph i
chi ra đ

c g i là tính hi u qu xét v m t giá tr " và "

m t giá tr ng

i ta còn hình thành t l gi a s n l

xác đ nh tính hi u qu v

ng tính b ng ti n và các nhân

t đ u vào tính b ng ti n". Khái ni m hi u qu kinh t tính b ng đ n v hi n v t c a
hai ông chính là n ng su t lao đ ng, máy móc thi t b và hi u su t tiêu hao v t t ,
còn hi u qu tính b ng giá tr là hi u qu c a ho t đ ng qu n tr chi phí.
Tác gi Farrell (n m 1957) cho r ng hi u qu c a m t công ty bao g m hai
thành ph n: hi u qu k thu t và hi u qu phân b . Hi u qu k thu t ph n ánh
kh n ng c a công ty t o ra đ

c t i đa s n l

ng t m t t p h p các y u t đ u

vào nh t đ nh. Hi u qu phân b ph n ánh kh n ng c a công ty s d ng các y u
t đ u vào theo t l t i u, đ a ra giá t
M t khái ni m đ

ng ng c a h và công ngh s n xu t.

c nhi u nhà kinh t trong và ngoài n

s d ng ph bi n đó là: hi u qu kinh t c a m t s hi n t

c quan tâm chú ý và

ng ho c m t quá trình

kinh t là m t ph m trù kinh t ph n ánh trình đ s d ng các ngu n l c đ đ t
đ

c m c tiêu đã xác đ nh.

ây là khái ni m t

ng đ i đ y đ ph n ánh đ

hi u qu kinh t c a ho t đ ng s n xu t kinh doanh.

c tính


8

T các quan đi m v hi u qu kinh t thì có th đ a ra khái ni m v hi u qu
kinh t nh sau: hi u qu kinh t là m t ph m trù kinh t ph n ánh trình đ s
d ng, phân b các ngu n l c nh m đ t đ
Hi u qu kinh t đ

c m c tiêu đã đ ra.

c đánh giá b ng m i liên h gi a giá tr s n l

ng đ u ra

v i chi phí c a đ u vào c n thi t.

Hi u qu kinh t trong đánh b t xa b có ngu n g c t nh ng cu c kh o sát v
kinh t c a ng dân tham gia trong ngành th y s n.
Tác gi Whitmarsh (n m 2000) nghiên c u trên đánh giá c a c hai l i nhu n
th c t c a V

ng qu c Anh h i s n và l i nhu n ti m n ng c a h c ng thu c

quy n qu n lý th y s n thay th ch đ . ây không ch cung c p các ho t đ ng kinh
t hi n t i c a th y s n mà còn thay đ i ho c c i thi n theo các k ch b n chính sách
khác nhau cho ngành th y s n t i V

ng qu c Anh.

Tác gi Christos (n m 2008) đi tiên phong trong vi c d đoán và đánh giá
n ng l c s d ng
tích đ
tàu l

vùng phía

ông

a Trung H i thông qua ph

ng pháp phân

ng gi i h n (DEA - Data Envelopment Analysis). K t qu cho th y các đ i
i vây th

ng ho t đ ng d

i m c công su t c a tàu, cho th y s d th a

công su t. Các đ i tàu v i chi u dài 24-40 m có hi u qu kinh t cao h n so v i
phân khúc đ i tàu 12-24 m (B ng 1-1).
B ng 1.1: T ng giá tr đánh b t t i Bi n B c n m 1999 theo phân đo n tàu
n v : 1000 Euro
TT

Phân đo n tàu

T ng giá tr đánh b t

1

18-24 m

8119

2

24-40 m

37624

3

Trên 40 m

16208

Ngu n: Multiple Objectives in the Management of EU Fisheries: Multiobjective Modelling (Part I) - Simon Mardle and Sean Pascoe, 2003


9

Có th th y r ng, v i phân khúc tàu 24-40 m, giá tr đánh b t là 37.624.000
Euro, g p 4,63 l n so v i phân khúc 18-24 m.
Các bi n pháp đ nh l

ng gi i h n và d th a công su t góp ph n cung c p

các thông tin có giá tr trong vi c cân b ng gi a kh n ng t ng tr

ng c a tr l

ng

M t khác, theo Simon Mardle and Sean Pascoe (n m 2003) có các y u t

nh

tài nguyên v i kh n ng thu ho ch, khai thác c a tàu.

h

ng đ n hi u qu kinh t c a ho t đ ng khai thác nh :
-

c đi m k thu t c a tàu: v tàu, công su t, trang thi t b trên tàu, tu i tàu;

-

c đi m ng c tham gia khai thác;

- i u ki n t nhiên: tr l

ng sinh h c, th i ti t, mùa v …

- Lao đ ng: kinh nghi m c a thuy n tr
- V n đ v qu n lý c a Nhà n
Các nhà khoa h c

ng và thuy n viên;

c: các ch

ng trình, d án…

Vi t Nam c ng đã có m t s nghiên c u t p trung vào

vi c nâng cao hi u qu kinh t cho ngành th y s n nói chung, phân khúc đánh b t
xa b nói riêng. Theo đó, m t s tiêu chí đ

c đ a ra nh m đánh giá hi u qu kinh

t trong đánh b t xa b nh : chi u dài thân tàu, tu i tàu, chi u dài c a l
nghi m c a thuy n tr

i, kinh

ng, thuy n viên và v trí đánh b t.

1.2.2 Phân tích hi u qu kinh t trong mô hình kinh t h c v đánh b t th y s n
Mô hình kinh t h c v đánh b t th y s n phân tích m i quan h gi a chi phí
và thu nh p. N u m i m t đ n v n l c khai thác có giá là w thì t ng chi phí (TC)
ng

i khai thác ph i b ra đ khai thác

TC có d ng đ

m c n l c E s là: TC= w*E. Trên đ th

ng th ng v i đ d c b ng w không đ i (Hình 1.1).

M t khác, gi s giá tài nguyên khai thác là P thì doanh thu t vi c khai thác là
TR s b ng l
có d ng đ

ng thu ho ch nhân v i giá tài nguyên (TR=H*P). Nh v y TR c ng

ng cong gi ng đ

ng thu ho ch H.


10

Thu ho ch

T ng tr ng

MR
TC

hMSY
p

TR=P*H

0
Emin

Epmax

EMSY

Emax
M cn l c

EOA

Hình 1.1: M i quan h gi a doanh thu và chi phí
Qua đ th 1.1 ta th y l i nhu n t i đa (

max =

g ng thu ho ch E p , t i đó ti p tuy n v i đ
kho ng cách gi a đ

TR – TC ) đ t đ

ct im cc

ng TR song song v i đ

ng TR và TC là l n nh t.

ng TC,

ó c ng chính là đi m chi phí khai

thác biên b ng doanh thu biên MC=MR.
Nh v y có th th y r ng t i m c s n l

ng b n v ng t i đa tuy đ t đ

qu sinh h c nh ng ch a ch c đã đ t hi u qu kinh t . Thông th
nhu n t i đa th

ng khai thác

tài nguyên mu n đ t đ
ph i đ

c hi u

ng đ có l i

m c n l c n m bên trái E MSY . Tuy nhiên khai thác

c l i nhu n t i đa thì nh t thi t quy n s h u tài nguyên

c xác đ nh. Còn khi nó không xác đ nh ng

i ta s khai thác

TR=TC. T c là n l c khai thác đ t t i E OA . N u khai thác h n n a ng
s b l (P<0). i m OA đ

m c

i khai thác

c g i là đi m khai thác “tài nguyên vô ch ”.

1.2.3 M t s ch tiêu kinh t và hi u qu kinh t
Trong m t s tài li u qu c t có li t kê m t s ch tiêu đánh giá hi u qu kinh
t trong đánh b t xa b , có th k đ n nh :
-S l

ng các loài đ

- Quan h gi a s l
ch ng lo i tàu thuy n);

c đánh b t;
ng đánh b t và quy mô tàu thuy n đánh b t (mã l c c a

11

- Quan h gi a s l

ng đánh b t và giá bán trên th tr

ng (ph thu c vào

lo i cá đánh b t xa kh i nh cá ng , ...);
- Chi phí c a đ i tàu;
- Chi phí bi n đ i;
- Doanh thu và l i nhu n.
1.3 Kinh nghi m v đánh b t xa b c a Nh t B n
1.3.1 Gi i thi u chung v ngành đánh b t th y s n

Nh t B n

Nh t B n là m t trong s các qu c gia hàng đ u trong đánh b t xa b v i b
dày kinh nghi m đ

c đúc k t qua nhi u n m đ ng th i áp d ng đ

c khoa h c k

thu t hi n đ i trong quá trình đánh b t.
M t s nét chính v ngành đánh b t th y s n c a Nh t B n có th k đ n nh :
V đ i ng tàu thuy n: trong nh ng n m qua, Nh t B n đã tri n khai các
ch

ng trình khác nhau đ gi m đ i tàu đánh cá c a mình, gi m s l

ng tàu

thuy n và t ng dung tích. Tuy nhiên, t ng s công su t đ ng c t ng lên. Tàu quy
mô nh th ng tr th y s n c a Nh t B n, các đ i tàu khai thác trên 10 t n ch chi m
4% t ng s tàu. Ph n l n s n l
(21%), l

ng khai thác đ

i vây (kho ng 10%), và các lo i l

V th tr

ng th y s n: g n 90% s n l

d ng cho tiêu dùng trong n

c th c hi n b i ngh l

i kéo

i khác (kho ng 13%).
ng th y s n c a Nh t B n đ

cs

c. Sau m t giai đo n ph c h i đ u nh ng n m 2000,

xu t kh u s n ph m th y s n c a Nh t B n đã b thu h p t n m 2008 do kh ng

ho ng kinh t . Ngoài ra, tr n đ ng đ t và sóng th n tháng 3 n m 2011 và tai n n h t
nhân Fukushima đã góp ph n vào vi c gi m xu t kh u và nh p kh u cao h n. Trong
n m 2011, xu t kh u th y s n c a Nh t B n lên t i 424 000 t n, đ t 174 t yen
(gi m 11% so v i n m tr

c). Kh i l

kh u (24% và 11% t ng s t

ng l n cá thu và cá ng v n đã đ

c xu t

ng ng), nh ng các s n ph m có giá tr nh t là ng c

trai (11% t ng giá tr xu t kh u), d a chu t bi n (7%) và sò đi p (6%). Các th
tr

ng quan tr ng nh t là H ng Kông, ti p theo là Hoa K , Trung Qu c, Thái Lan

và Hàn Qu c. Xu t kh u sang EU r t h n ch : 4 t yên, t c là kho ng 2,3% t ng giá


12

tr xu t kh u. Ba s n ph m hàng đ u xu t kh u sang EU là ng c trai (30,7% t ng
giá tr ), cá c nh (22,5%) và sò đi p (20,5%).
V lao đ ng: trong n m 2008, t ng s lao đ ng trong ngành th y s n là 435
067, chi m 0,68% t ng s lao đ ng dân s t i Nh t B n. 221 908 ng

i đã tham gia

vào các ho t đ ng đánh b t cá, ch y u là nam gi i. Trong l nh v c phân ph i và
ch bi n s d ng 213 159 lao đ ng, ch y u là lao đ ng n . S l
và xu h

ng ng dân gi m

ng này có th v n ti p di n. Ng dân 65 tu i tr lên chi m h n m t ph n

ba t ng s lao đ ng, ng dân m i đ

c tuy n d ng thêm còn h n ch .

V các chính sách h tr trong ngành th y s n: Tr n đ ng đ t và sóng th n
n m 2011 đã tàn phá ngành th y s n c a Nh t B n. Kho ng 28 612 tàu cá và 319 c
s c ng cá đã b phá h y, giá tr c a các thi t h i
khu v c b

nh h

ng đã đóng m t vai trò quan tr ng trong vi c cung c p các s n

ph m cá và h tr ngành công nghi p đánh b t cá
t ng s n l

c đ t 1.263 nghìn t yên. Các
các vùng khác (kho ng 53%

ng th y s n c a Nh t B n và 38% s n xu t nuôi tr ng th y s n trong

n m 2010). Sóng th n gây ra tai n n t i nhà máy đi n h t nhân Fukushima Daiichi,
d nđ nx s l

ng l n ch t phóng x vào đ i d

ng và khí quy n, và đã gây ra

m i quan tâm l n c a c ng đ ng qu c t v vi c nhi m b n phóng x c a th c
ph m bi n trong và ngoài Nh t B n.

gi i quy t nh ng an toàn m i quan tâm,

chính ph Nh t B n thành l p m t "Chính sách c b n Thanh tra trên V t li u
phóng x trong s n ph m th y s n" và t ng c
thi t đ

ng các n l c giám sát. N l c tái

c ph i h p thông qua m t k ho ch c b n trong đó đ a ra m t lo t các

th y s n liên quan đ n ngân sách b sung 1,03 nghìn t yên.
V nghiên c u khoa h c trong ngành th y s n: T i trung tâm c a nghiên c u
bi n

Nh t B n - C quan Nghiên c u Th y s n (FRA), đã ti n hành m t lo t các

ho t đ ng nghiên c u và phát tri n trong ngành th y s n. Nghiên c u khoa h c
trong khoa h c bi n và th y h i s n t i Nh t B n r t phát tri n, có nhi u tr

ng đ i

h c đang ho t đ ng trong l nh v c này.
Vi c qu n lý đánh b t xa b c a Nh t B n hi n đ

c xây d ng d a trên 3 y u

t : ki m soát đ u vào, ki m soát đ u ra và ki m soát các y u t k thu t.


13

Ki m soát đ u vào bao g m vi c ki m soát các y u t nh : s l
th

c các lo i tàu; ng c , ph

ng pháp khai thác; t ng s n l

khai thác. Trong đó, vi c qu n lý tàu cá đ

ng theo c

ng, kích
ng l c

c Nh t B n h t s c chú tr ng và th c

hi n nghiêm ng t.
i v i vi c ki m soát đ u ra, hay nói cách khác là ki m soát t ng s n l

khai thác cho phép thì Nh t B n ch cho phép đ
tiêu, bao g m các loài đ
cu c s ng ng

ng

c khai thác đ i v i 7 loài m c

c khai thác, tiêu dùng v i s l

ng l n và quan tr ng v i

i dân. M i s ki m soát đ u có các lu t kèm theo khung pháp lý v

ngh cá c a Nh t B n. M c đích c a vi c ki m soát này nh m tránh tình tr ng khai
thác t n di t, gây m t cân b ng sinh thái.
Ki m soát v k thu t nh ki m soát kích c m t l
mùa khai thác và các ng tr
B n. Các y u t k thu t đ

ng khai thác c ng đ

i, kích c cá, ki m soát

c th c hi n khá chi ti t t i Nh t

c ki m soát nh m b o v các vùng sinh s n, các đàn cá

gi ng, đàn cá con, t o đi u ki n t t nh t đ ngu n l i th y s n đ

c b o t n và phát

tri n m t cách cân b ng gi a các vùng khai thác trong các mùa khai thác.
Có th th y nhi u u đi m trong qu n lý ngh cá xa b c a Nh t B n đó chính
là công tác qu n lý đ

c th c hi n m t cách ch t ch d a trên h th ng theo dõi,

ki m tra, giám sát; qu n lý tàu cá nghiêm ng t d a trên pháp lu t; phát tri n ngh cá
toàn di n d a trên ngu n l i nh m phát tri n b n v ng.
1.3.2 ánh b t xa b t i Nh t B n
S nl

ng th y s n c a Nh t B n có th đ

c chia thành n m lo i: vùng bi n

xa (ngoài vùng đ c quy n kinh t - EEZ c a Nh t B n), vùng bi n ngoài kh i (h n
5 km tính t b bi n), vùng n

c ven bi n (trong vòng 5 km t b bi n), nuôi tr ng

th y s n ngoài kh i và nuôi tr ng th y s n vùng n i đ a.
ánh b t xa b c a Nh t B n đ t m c t i đa 4 tri u t n trong n m 1970. Kh i
l

ng c a s n l

ng khai thác sau đó đã suy gi m, đ c bi t sau khi thành l p vùng

EEZ 200 h i lý đã gây ra s rút lui c a nhi u nhà khai thác th y s n xa b c a Nh t


14

B n. Xu h

ng gi m này v n ti p t c, và s n l

ng khai thác xa b gi m xu ng còn

480.074 t n trong n m 2010.
Hi n nay 9,5% s n l

ng th y s n xa b c a Nh t B n đ n t các vùng n

khác ngoài khu v c Tây B c Thái Bình D
trong đó, kho ng 53.915 t n t

ng đ

c a Nh t B n đ

i Tây D

thu n song ph
D

ng.

c đánh b t

c

ng bao g m vùng EEZ c a Nh t B n,

ng 1,3% t ng s n l

ng khai thác h i s n

ng vào n m 2009. Nh t B n có các th a

ng v i 13 qu c gia, h u h t trong s h t

khu v c Thái Bình

ó là các th a thu n cho phép các tàu đánh cá Nh t B n vào đánh b t t i

vùng bi n n

c ngoài

Tây Phi,

n

D

ng và phía tây nam Thái Bình D

ng,

ch y u là đ i v i s n ph m cá ng .
ánh b t xa b c a Nh t B n t lâu đã đóng góp ph n l n trong s n xu t th y
h i s n. S n l
M cs nl

ng đánh b t xa b đã đ

c gi m đáng k t cu i nh ng n m 1980.

ng cao nh t đ t 6-7 tri u t n trong n m 1980 ch y u là t đánh b t cá

mòi (kho ng 4,16 tri u t n trong n m 1988). S s t gi m m nh m trong tr l
ngu n tài nguyên cá mòi đã làm gi m t ng s n l
t ng kh i l

ng c a s n l

ng khai thác xa b

Nh t B n tri n khai các ch
mình, gi m s l

ng

ng đánh b t xa b . T n m 2002,
n đ nh

m c kho ng 2,4 tri u t n.

ng trình khác nhau đ gi m đ i tàu đánh cá c a

ng tàu thuy n và t ng dung tích. S l

ng đ ng ký tàu đánh cá đã

liên t c gi m t 410.350 chi c n m 1985 xu ng 276.074 chi c trong 2010, n m
2011 ch còn 252.665 chi c. T ng tr ng t i toàn ph n c a Nh t B n đã gi m xu ng
còn 1.112.127 t n trong n m 2009, gi m 23% so v i 1.447.960 t n vào n m 2000.
Tuy nhiên, t ng công su t đ ng c ng

c l i t ng 13% trong giai đo n này, c ng

nh giá tr trung bình công su t đ ng c (FAO 2012).
Tàu quy mô nh th ng tr th y s n c a Nh t B n, nh các đ i tàu khai thác
trên 10 t n chi m ch có 4% t ng s tàu.
t

tu i c a tàu đ

c ch đ nh thu c đ i

ng ch u ki m soát trung bình là 20 n m, và 47,1% trong s đó là h n 21 tu i (C

quan Th y s n 2011). Ph n l n các tàu cá có m t v s i th y tinh và nh a gia c .


15

450000
400000

29587

350000

19175

17279
15015

17901

12729

300000

11634

250000
200000
150000

380763

380896

327978

367051

346945
296081

264440

100000
50000
0
1980

1985

1990

1995

Tàu trên 10 t n

2000

Tàu d

Hình 1.2: S gia t ng s l
Trong giai đo n 2005-2010, ngh l
s nl

2005

2010

i 10 t n

ng tàu cá

i vét cung c p m t ph n quan tr ng c a

ng khai thác (21%), trong tàu thuy n đánh cá nh đ c bi t (11%) và tàu đánh

b t xa b v i m t thuy n (7%), 10% s n l
13% t các lo i l

ng khai thác thu c ngh l

i vây, và

i khác.

Trong n m 2012 đã có 2.912 c ng cá đ

c t i Nh t B n. Tính trung bình c

12 km d c theo b bi n c a Nh t B n có m t c ng cá. Các t nh có s l
nh t là Nagasaki (285 c ng) và Hokkaido (282 c ng). C ng cá l n
bao g m Nagasaki (

ng cao

các t nh này

phía tây nam Kyushu), Otaru, Kushiro và Abashiri

(Hokkaido).
Nh t B n là qu c gia có ngh khai thác cá ng đ i d
y ban Qu n lý ngh cá Trung và Tây Thái Bình D

ng phát tri n r t m nh.

ng (WCPFC) cho bi t, s li u

th ng kê liên quan đ n ho t đ ng khai thác cá ng c a Nh t B n đ

c b t đ u ghi

nh n t n m 1953. Theo đó, các ng c s d ng chính g m có: câu vàng, câu ch y
và l

i vây. Vi c thu th p s li u đ i v i ngh khai thác cá ng đ i d

B nđ

c th c hi n liên t c, chi ti t đ n s n l

ng c a Nh t

ng c a m i loài cá quan tr ng nh

cá ng m t to, ng vây vàng, ng s c d a, cá ki m, cá c , thu ngàng… và đ

c

th ng kê, thu th p cho t ng đ i tàu riêng bi t.
N m 1953, Nh t B n có 669 tàu câu vàng cá ng ven b , 1.064 tàu câu
vàng cá ng xa b và đ i d
xu t hi n 4 tàu l

ng, 622 tàu câu ch y cá ng .

i vây cá ng . S l

n n m 1969 m i

ng tàu câu vàng cá ng ven b c ng nh