Trọng tài thương mại Thực trạng việc áp dụng hình thức trọng tài thương mại trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại ở Việt Nam

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
LỜI NÓI ĐẦU

Trong thời ñại kinh tế thị trường hiện nay, khi các doanh nghiệp ngày càng

OBO
OKS
.CO
M

có ñiều kiện ñược thành lập với nhiều hình thức khác nhau và trong nhiều ngành
nghề khác nhau thì việc liên kết, hợp tác hay thậm chí là cạnh tranh nhau ñang ngày
càng trở nên phổ biến. Bên cạnh những hợp ñồng hợp tác, những giao kết “thuận
buồm xuôi gió” vẫn còn tồn tại khá nhiều những mâu thuẫn, bất ñồng thậm chí vi
phạm quyền lợi lẫn nhau giữa các doanh nghiệp. Từ ñó gây ra những thiệt hại cho
các bên và cho cả nền kinh tế thị trường. Chính vì vậy, thuật ngữ “tranh chấp
thương mại” hay “tranh chấp kinh doanh” ñã là thuật ngữ quen thuộc trong ñời
sống kinh tế xã hội ở các nước trên thế giới và mới ñược sử dụng rộng rãi, phổ biến
ở nước ta trong mấy năm gần ñây.

Tranh chấp thương mại là một hiện tượng phổ biến và thường xuyên diễn ra
trong hoạt ñộng của nền kinh tế thị trường. Do tính chất thường xuyên cũng như
hậu quả của nó gây ra cho các chủ thể tham gia tranh chấp nói riêng và cho cả nền
kinh tế nói chung, pháp luật Việt Nam cũng ñã sớm có những quan tâm nhất ñịnh
ñến hoạt ñộng này, cũng như các phương thức giải quyết nó thể hiện thông qua các
quy ñịnh cụ thể trong nhiều văn bản pháp luật.

Ngay từ năm 1994, hệ thống pháp luật Việt Nam về thương mại cũng ñã ñưa
ra một số khái niệm khác nhau ñể biểu ñạt loại tranh chấp này. Tuy không xây

KI L

dựng ñược một khái niệm chuẩn mực về tranh chấp kinh tế nhưng cũng ñã liệt kê
ñược các tranh chấp ñược coi là tranh chấp kinh tế thuộc thẩm quyền giải quyết của
tòa án kinh tế và trọng tài kinh tế. Đến năm 1999, khái niệm tranh chấp thương mại
lần ñầu tiên ñược ñề cập ñến trong Luật thương mại ngày 10/5/1999. Năm 2003,
Pháp lệnh trọng tài thương mại ñược ban hành ngày 25/2/2003 tuy không ñưa ra
ñịnh nghĩa về tranh chấp thương mại nhưng thông qua khái niệm về “hoạt ñộng
thương mại” ñã tạo ñược sự tương ñồng trong quan niệm về “thương mại” và
“tranh chấp thương mại” của pháp luật Việt Nam với chuẩn mực chung của pháp
1



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
lut v thụng l quc t; t ủú m mn cho vic xem xột tip theo ca cỏc vn bn
phỏp lut khi ủ cp ủn lnh vc thng mi, tranh chp thng mi mt lnh
vc ủy sụi ni v phc tp. Tip ủú, ủn nm 2004, ủiu 29 B lut T tng Dõn

OBO
OKS
.CO
M

s 2004 ủó ủa ra khỏi nim tranh chp v kinh doanh, thng mi v lit kờ
nhng ni dung ca loi tranh chp ny, thc cht l cỏc tranh chp thng mi
theo hng tip cn ca Lut thng mi 2005. Tuy cú s khỏc nhau v cỏch thc
biu ủt v ngụn ng s dng nhng nhỡn chung quan nim v tranh chp thng
mi ủc th hin qua cỏc quy ủnh trong cỏc vn bn phỏp lut thi gian gn ủõy
l khỏ nht quỏn.

Túm li, cú th hiu: Tranh chp thng mi l nhng mõu thun (bt ủng
hay xung ủt) v quyn v ngha v gia cỏc bờn trong quỏ trỡnh thc hin cỏc hot
ủng thng mi. Cỏc tranh chp thng mi ch yu l nhng tranh chp phỏt
sinh gia cỏc thng nhõn vi nhau; ngoi ra trong nhng trng hp nht ủnh,
cỏc cỏ nhõn, t chc (khụng phi l thng nhõn) cng cú th l ch th ca tranh
chp thng mi nh: tranh chp gia cụng ty v thnh viờn cụng ty, gia cỏc
thnh viờn ca cụng ty vi nhau...

Tỡm hiu v tranh chp thng mi l c s quan trng ủ tỡm hiu v ỏp
dng cỏc phng thc gii quyt tranh chp thng mi. Trờn th gii cng nh
Vit Nam tn ti 4 phng thc gii quyt tranh chp thng mi c bn, bao gm:
Thng lng;

KI L

Hũa gii;

Trng ti thng mi;
Tũa ỏn.

C 4 phng thc ny ủu cú nhng u ủim v tm quan trng riờng ca nú.
Nhng trong phm vi bi nghiờn cu ny, em xin phộp tỡm hiu riờng v hỡnh thc
trng ti thng mi, t ủú nghiờn cu sõu thờm v thm quyn ca trng ti
thng mi trong vic gii quyt cỏc tranh chp thng mi theo phỏp lut Vit
Nam hin hnh.
2

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
NỘI DUNG
I. Khái quát chung về trọng tài thương mại

OBO
OKS
.CO
M

1. Khái niệm trọng tài thương mại

Khi xảy ra tranh chấp trong kinh doanh, doanh nghiệp sẽ cần ñến việc phân
xử. Hiện nay có 2 phương pháp giải quyết bằng tài phán là tòa án và trọng tài
thương mại. Trên thế giới, tại các nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp thường
sử dụng phương pháp trọng tài ñể giải quyết tranh chấp.

Vậy chúng ta cần phải hiểu trọng tài thương mại là gì? Pháp luật Việt Nam
hiện hành không ñưa ra một khái niệm cụ thể về trọng tài thương mại nhưng ta có
thể hiểu: Trọng tài thương mại là hình thức tài phán mà quyền lực của nó ñược tạo
nên bởi chính các bên trong quan hệ tranh chấp thương mại. Tôn trọng quyền tự
ñịnh ñoạt của các ñương sự, pháp luật quy ñịnh nguyên tắc loại trừ thẩm quyền của
tòa án khi các bên ñã lựa chọn trọng tài.

2. Các hình thức trọng tài thương mại:

Trọng tài thương mại tồn tại dưới hai hình thức, ñó là trọng tài vụ việc (trọng
tài ad-hoc) và trọng tài thường trực.
2.1. Trọng tài vụ việc

Có thể ñịnh nghĩa rằng, trọng tài vụ việc là phương thức trọng tài do các bên

tranh chấp thỏa thuận thành lập ñể giải quyết vụ tranh chấp giữa các bên và trọng

KI L

tài vụ việc sẽ tự chấm dứt tồn tại khi giải quyết xong vụ tranh chấp. Đây là hình
thức trọng tài xuất hiện sớm nhất và ñược sử dụng rộng rãi ở các nước trên thế giới.
Từ ñịnh nghĩa trên, ta có thể rút ra ñược một số ñặc ñiểm của trọng tài vụ việc như
sau:

• Thứ nhất, trọng tài vụ việc chỉ ñược thành lập khi phát sinh tranh chấp và tự
chấm dứt hoạt ñộng (tự giải thể) khi giải quyết xong tranh chấp.
• Thứ hai, trọng tài vụ việc không có trụ sở thường trực, không có bộ máy ñiều
hành và không có danh sách trọng tài viên riêng. Trọng tài viên ñược các bên
3



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
chn hoc ủc ch ủnh cú th l ngi cú tờn hoc ngoi danh sỏch trng
ti viờn ca bt c trung tõm trng ti no.
Th ba, trng ti v vic khụng cú quy tc t tng dnh riờng cho mỡnh, m

OBO
OKS
.CO
M

quy tc t tng ủ gii quyt v tranh chp phi ủc cỏc bờn tha thun xõy
dng. Thụng thng, cỏc bờn tranh chp cú th tha thun la chn bt k
mt quy tc t tng ph bin no, thng l quy tc t tng ca cỏc trung

tõm trng ti cú uy tớn trong nc v quc t.

Vit Nam, hỡnh thc trng ti v vic ln ủu tiờn ủc quy ủnh ti Phỏp lnh
trng ti thng mi mt cỏch c th, rừ rng v cỏch thc hỡnh thnh, quy trỡnh t
tng cng nh giỏ tr ca phỏp quyt v c ch ủm bo thi hnh quyt ủnh ca
trng ti v vic. Cú th khng ủnh rng, din mo ca trng ti v vic Vit
Nam ủc khc ha rừ nột k t khi ban hnh Phỏp lnh trng ti thng mi 2003.
2.2. Trng ti thng trc

cỏc nc trờn th gii, trng ti thng trc thng ủc t chc di
nhng hỡnh thc ủa dng nh: cỏc trung tõm trng ti, cỏc hip hi trng ti hay cỏc
vin trng ti nhng ch yu v ph bin ủc t chc di dng cỏc trung tõm
trng ti.

Theo phỏp lut Vit Nam, trng ti thng trc ủc t chc di dng cỏc
trung tõm trng ti. Ta cú ủnh ngha: Trung tõm trng ti l t chc phi chớnh ph,
cú t cỏch phỏp nhõn, cú con du, cú ti khon riờng v cú tr s giao dch n ủnh.

KI L

T khỏi nim v trung tõm trng ti trờn, ta cú th ủa ra mt s ủc trng c bn
v hỡnh thc trng ti ny nh sau:

Th nht, cỏc trung tõm trng ti l t chc phi chớnh ph, khụng nm trong
h thng c quan nh nc. Th hin:
- Cỏc trung tõm trng ti ủc thnh lp theo sỏng kin ca cỏc trng ti viờn
sau khi ủc c quan nh nc cú thm quyn cho phộp ch khụng phi ủc
thnh lp bi Nh nc. Do ủú, nú khụng nm trong h thng c quan qun lý Nh
nc cng khụng thuc h thng c quan xột x Nh nc.
4

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
- Hoạt ñộng của trung tâm trọng tài theo nguyên tắc tự trang trải mà không
ñược cấp kinh phí hoạt ñộng từ ngân sách Nhà nước.
- Trọng tài viên duy nhất hoặc hội ñồng trọng tài không nhân danh quyền lực

OBO
OKS
.CO
M

nhà nước mà nhân danh người thứ ba ñộc lập ra phán quyết.

- Dù không ñược thành lập bởi Nhà nước nhưng trung tâm trọng tài vẫn luôn
ñặt dưới sự quản lý và hỗ trợ của Nhà nước, thông qua các hoạt ñộng như: ban
hành các văn bản pháp luật tạo hành lang pháp lý cho việc tổ chức và hoạt ñộng
của trung tâm trọng tài; cấp, thay ñổi, bổ sung hay thu hồi giấy phép thành lập, giấy
ñăng ký hoạt ñộng của các trung tâm trọng tài; hỗ trợ trung tâm trọng tài trong việc
hủy hoặc không hủy quyết ñịnh trọng tài, hỗ trợ trong việc cưỡng chế thi hành
quyết ñịnh trọng tài...

• Thứ hai, các trung tâm trọng tài có tư cách pháp nhân, tồn tại ñộc lập với
nhau. Giữa các trung tâm trọng tài không tồn tại quan hệ phụ thuộc cấp trên,
cấp dưới.

• Thứ ba, tổ chức và quản lý ở các trung tâm trọng tài rất ñơn giản, gọn nhẹ.
Cơ cấu của trung tâm trọng tài gồm có ban ñiều hành và các trọng tài viên
của trung tâm. Cụ thể:

- Ban ñiều hành gồm có chủ tịch, một hoặc các phó chủ tịch trung tâm trọng
tài và có thể có tổng thư ký trung tâm trọng tài do chủ tịch trung tâm trọng tài cử.
- Các trọng tài viên trong danh sách trung tâm trọng tài có thể tham giai vào

KI L

việc giải quyết tranh chấp khi ñược chọn hoặc chỉ ñịnh.

• Thứ tư, mỗi trung tâm trọng tài tự quyết ñịnh về lĩnh vực hoạt ñộng và có
quy tắc tố tụng riêng. Thể hiện:
- Tùy theo khả năng chuyên môn của ñội ngũ trọng tài viên, mỗi trung tâm
trọng tài có quyền tự xác ñịnh về lĩnh vực hoạt ñộng của mình, ñồng thời có thể mở
rộng hoặc thu hẹp phạm vi lĩnh vực hoạt ñộng trên cơ sở sự chấp thuận của cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền.

5



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
- Mỗi trung tâm trọng tài ñều có ñiều lệ riêng, ñặc biệt là quy tắc tố tụng
riêng ñược xây dựng căn cứ vào ñặc thù về tổ chức, hoạt ñộng của trung tâm và
không trái với quy ñịnh của pháp luật về trọng tài thương mại. Khi giải quyết tranh

này.

OBO
OKS
.CO

M

chấp, hội ñồng trọng tài hoặc trọng tài viên duy nhất phải tuân thủ quy tắc tố tụng

- Việc xây dựng quy tắc tố tụng của các trung tâm trọng tài thường dựa trên
cơ sở là một số bản quy tắc trong tài hay một số công ước quốc tế có liên quan
cũng như bản quy tắc tố tụng của một số trung tâm trọng tài quốc tế có uy tín.
• Thứ năm, hoạt ñộng xét xử của trung tâm trọng tài ñược tiến hành bởi các
trọng tài viên của trung tâm. Việc chọn hoặc chỉ ñịnh trọng tài viên tham gia
giải quyết tranh chấp chỉ ñược giới hạn trọng danh sách trọng tài viên của
trung tâm. Vì vậy, hoạt ñộng xét xử của trung tâm trọng tài chỉ ñược tiến
hành bởi các trọng tài viên của chính trung tâm.

3. Các nguyên tắc giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài thương
mại

Trọng tài thương mại là một trong 4 hình thức giải quyết tranh chấp thương
mại. Đây là một hình thức giải quyết tranh chấp khá ñơn giản, nhanh chóng và có
nhiều ưu ñiểm. Tuy nhiên, ñể áp dụng hình thức này trong việc giải quyết tranh
chấp, các chủ thể tham gia giải quyết tranh chấp cần tuân thủ một số những nguyên
tắc cơ bản sau:

KI L

3.1. Nguyên tắc thỏa thuận trọng tài

Nguyên tắc này ñược hiểu như sau: tranh chấp thương mại chỉ ñược giải
quyết tại trọng tài nếu các bên có thỏa thuận trọng tài và thỏa thuận trọng tài ñó có
hiệu lực. Theo ñiều 54 Pháp lệnh trọng tài thương mại 2003, nếu không có thỏa
thuận trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu mà hội ñồng trọng tài vẫn giải

quyết thì quyết ñịnh của hội ñồng sẽ bị hủy. Đây là nguyên tắc quan trọng và có
tính quyết ñịnh ñối với việc có hay không áp dụng hình thức giải quyết tranh chấp
bằng trọng tài. Nếu không có nguyên tắc này thì những nguyên tắc sau cũng trở
6



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
thành vô nghĩa và không cần thiết. Chính vì vậy mà nó ñược ñưa lên làm nguyên
tắc ñầu tiên và cũng là nguyên tắc cần áp dụng trước tiên khi tiến hành xem xét một

OBO
OKS
.CO
M

vụ tranh chấp bằng hình thức trọng tài thương mại.

3.2. Nguyên tắc trọng tài viên ñộc lập, vô tư, khách quan
Một số tổ chức trọng tài yêu cầu trọng tài viên xác nhận bằng văn bản rằng
họ ñang và sẽ ñộc lập với các bên và yêu cầu trọng tài viên trình bày bất kỳ sự kiện
hoặc chi tiết nào có thể khiến các bên nghi ngờ về tính ñộc lập của họ. Điều này
cho thấy, việc giải quyết tranh chấp một cách công bằng, tính ñộc lập của các trọng
tài viên ñối với các bên là vấn ñề ñược quan tâm ñặc biệt. Trọng tài viên phải có ñủ
cách ñiều kiện nhất ñịnh ñể ñảm bảo rằng họ ñộc lập, vô tư, khách quan trong việc
giải quyết tranh chấp. Để trở thành một trọng tài viên của một trung tâm trọng tài,
công dân Việt Nam cần hội tụ ñầy ñủ những ñiều kiện quy ñịnh tại ñiều 12 Pháp
lệnh trọng tài thương mại.

Khi tham gia giải quyết tranh chấp thương mại, trọng tài viên phải thật sự là

người thứ ba ñộc lập, vô tư, không liên quan ñến các bên có tranh chấp cũng như
không có bất kỳ lợi ích nào dính dáng ñến vụ tranh chấp ñó. Nếu vi phạm những
quy ñịnh trên, trọng tài viên phải từ chối giải quyết vụ tranh chấp hoặc các bên có
quyền yêu cầu ñổi trọng tài viên vụ tranh chấp.

KI L

Trong quá trình giải quyết tranh chấp, trọng tài viên phải căn cứ vào các tình
tiết của vụ tranh chấp, xác mình sự việc nếu thấy cần thiết và phải căn cứ vào các
chứng cứ mà mình thu thập ñược chứ không thể bị chi phố bởi bất kỳ tổ chức, cá
nhân nào. Không ai có quyền can thiệp, chỉ ñạo vào việc giải quyết tranh chấp của
trọng tài viên. Quyết ñịnh của trọng tài viên phải ñúng với sự thật khách quan.
Tại ñiều 54 Pháp lệnh trọng tài thương mại 2003 còn quy ñịnh: Nếu trọng tài
viên không vô tư, không khách quan trong việc giải quyết tranh chấp thương mại,

7



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
vi phạm nghĩa vụ của trọng tài viên thì quyết ñịnh của hội ñồng trọng tài có trọng
tài viên ñó sẽ bị hủy bỏ.
3.3. Nguyên tắc trọng tài viên phải căn cứ vào pháp luật

OBO
OKS
.CO
M

Đây ñược coi là một nguyên tắc rất quan trọng trong mọi thủ tục tố tụng

cũng như giải quyết mọi vấn ñề của ñời sống xã hội trong ñiều kiện nhà nước pháp
quyền. Vì vậy, ñể giải quyết tranh chấp thương mại một cách công bằng, hợp lý,
bảo vệ quyền và lợi ích chính ñáng của các bên; trọng tài viên – người ñược các
bên có tranh chấp lựa chọn ñể giải quyết tranh chấp phải căn cứ theo pháp luật.
Nếu trọng tài viên không căn cứ vào pháp luật, nhận hối lộ hoặc có hành vi
vi phạm ñạo ñức trọng tài viên thì các bên có quyền yêu cầu thay ñổi trọng tài. Tư
tưởng chỉ ñạo ñối với trọng tài viên là pháp luật, chỉ có căn cứ vào pháp luật, trọng
tài viên mới giải quyết ñược các tranh chấp một cách vô tư, khách quan. Có như
vậy mới ñược các nhà kinh doanh tín nhiệm.

3.4. Nguyên tắc trọng tài viên phải tôn trọng sự thỏa thuận của các bên
Các bên tranh chấp có quyền thỏa thuận với nhau về nhiều vấn ñề liên quan
ñến thủ tục giải quyết tranh chấp mà trọng tài viên phải tôn trọng, nếu không sẽ dẫn
ñến hậu quả là quyết ñịnh của hội ñồng trọng tài sẽ bị tòa án hủy theo yêu cầu của
các bên.

Có thể thấy rằng, thông qua thỏa thuận trọng tài, quyền hạn của hội ñồng
trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp là do các bên giao cho họ. Cụ thể như:

KI L

• Các bên thỏa thuận chọn trung tâm trọng nào nào, hình thức trọng tài nào thì
chỉ có trung tâm trọng tài ñó và hình thức trọng tài ñó có thẩm quyền giải
quyết.

• Các bên lựa chọn trọng tài viên nào thì trọng tài viên ñó có quyền giải quyết.
• Các bên thỏa thuận vụ tranh chấp do một trọng tài viên duy nhất giải quyết
thì chỉ có trọng tài viên duy nhất ñó có quyền giải quyết.
• Các bên có quyền thỏa thuận ñịa ñiểm giải quyết vụ tranh chấp.

8



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
• Các bên có quyền thỏa thuận thời hạn thực hiện các thủ tục cần thiết cho việc
giải quyết.

chấp.

OBO
OKS
.CO
M

• Các bên có quyền thỏa thuận thời gian mở phiên họp giải quyết vụ tranh
Như vậy, có thể thấy nguyên tắc tôn trọng sự thỏa thuận của các bên tham gia tranh
chấp là một trong những nguyên nhắc tiên quyết của việc áp dụng hình thức trọng
tài thương mại. Và chỉ có trong tố tụng trọng tài – hình thức giải quyết tranh chấp
do các bên lựa chọn, các bên mới có quyền thỏa thuận nhiều vấn ñề như vậy và
trọng tài viên bắt buộc phải tuân theo.

3.5. Nguyên tắc giải quyết một lần

Một trong những mục ñích quan trọng nhất của việc giải quyết tranh chấp
thương mại là nhanh chóng, tránh dây dưa kéo dài, làm ảnh hưởng ñến hoạt ñộng
kinh doanh của các doanh nghiệp. Chính vì vậy mà ngày nay, ñể các tranh chấp
thương mại giữa các nhà kinh doanh có thể ñược giải quyết nhanh chóng và dứt
ñiểm, các tổ chức trọng tài phi chính phủ ñã ra ñời ñể ñáp ứng yêu cầu ñó của các
nhà kinh doanh.

Với tư cách là một tổ chức phi chính phủ, trọng tài thương mại không có cơ
quan cấp trên nên phán quyết của trọng tài có giá trị chung thẩm, không bị kháng
cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm như bản án sơ thẩm của tòa án, cũng không
có thủ tục giám ñốc thẩm, tái thẩm. Tố tụng trọng tài chỉ có một trình tự giải quyết,

KI L

tức là các tranh chấp thương mại chỉ ñược giải quyết một lần tại trọng tài.
Nếu quyết ñịnh của trọng tài không bị tòa án hủy bỏ theo ñơn yêu cầu của
một trong các bên mà bên phải thi hành không tự nguyện thi hành thì sau thời hạn
30 ngày, kể từ ngày hết thời hạn thi hành quyết ñịnh trọng tài, bên ñược thi hành
quyết ñịnh trọng tài có quyền làm ñơn yêu cầu cơ quan thi hành án cấp tỉnh nơi có
trụ sở, nơi cư trú hoặc nơi có tài sản của bên phải thi hành, thi hành quyết ñịnh
trọng tài.
II. Thẩm quyền của trọng tài thương mại
9



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Trọng tài thương mại ñược thành lập là ñể giải quyết các tranh chấp thương
mại. Nhưng tranh chấp thương mại cũng chỉ có thể thuộc thẩm quyền giải quyết
của trọng tài thương mại nếu các bên có tranh chấp có thỏa thuận trọng tài và thỏa

OBO
OKS
.CO
M

thuận trọng tài này có hiệu lực.

Khác với thẩm quyền của tòa án, thẩm quyền của trọng tài chỉ là thẩm quyền
vụ việc, nếu ñược các bên có “vụ việc” lựa chọn ñích danh. Các nguyên tắc phân
ñịnh thẩm quyền theo lãnh thổ, theo trụ sở hoặc chỗ ở của bị ñơn và theo sự thỏa
thuận của nguyên ñơn không ñược áp dụng trong tố tụng trọng tài. Thẩm quyền của
trọng tài không ñược phân ñịnh theo lãnh thổ, vì các bên có tranh chấp có quyền
thỏa thuận lựa chọn bất kỳ một tổ chức trọng tài nào ñể giải quyết tranh chấp cho
họ, không phụ thuộc vào nơi ở cũng như trụ sở của nguyên ñơn hay bị ñơn, cũng
không phân ñịnh theo cấp xét xử, vì chỉ có một cấp trọng tài và lại càng không
phân ñịnh theo sự lựa chọn của nguyên ñơn, vì trọng tài chỉ có thẩm quyền giải
quyết nếu các bên có thỏa thuận trọng tài.

Khi các bên ñã thỏa thuận ñưa vụ tranh chấp ra giải quyết bằng con ñường
trọng tài, tức là họ ñã trao cho hội ñồng trọng tài thẩm quyền giải quyết tranh chấp
và phủ ñịnh thẩm quyền xét xử ñó của tòa án trừ khi thỏa thuận trọng tài vô hiệu
hoặc các bên hủy thỏa thuận trọng tài.

Nói tóm lại, trọng tài thương mại có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp
nào ñược pháp luật quy ñịnh là tranh chấp thương mại, tranh chấp này phát sinh

KI L

trong hoạt ñộng thương mại giữa cá nhân kinh doanh và tổ chức kinh doanh và các
bên có thỏa thuận trọng tài. Nếu thiếu 1 trong 2 ñiều kiện trên, vụ việc sẽ không
thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài thương mại.
Sau ñây, trên cơ sở Pháp lệnh trọng tài thương mại 2003 và các văn bản pháp
luật hiện hành có liên quan, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về thẩm quyền của
trọng tài thương mại thông qua 2 ñiều kiện trên:
1. Tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài thương mại phải là

tranh chấp thương mại giữa các cá nhân, tổ chức kinh doanh
10



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Như ta ñã biết, trong hoạt ñộng giao kết hợp ñồng giữa 1 bên là thương nhân
với một bên là các cá nhân, tổ chức (không phải là thương nhân), nếu có phát sinh
tranh chấp thì Luật thương mại 2005 cho phép bên có hoạt ñộng không nhằm mục

quyết.

OBO
OKS
.CO
M

ñích sinh lợi (bên có hành vi dân sự) có thể chọn áp dụng Luật thương mại ñể giải

Về bản chất, hoạt ñộng không nhằm mục ñích sinh lợi của một bên trong
giao dịch với thương nhân không phải là hoạt ñộng thương mại thuần túy nhưng
bên không nhằm mục ñích sinh lợi ñã chọn áp dụng Luật thương mại thì quan hệ
này trở thành quan hệ pháp luật thương mại và tranh chấp phát sinh từ quan hệ này
phải ñược quan niệm là tranh chấp thương mại. Ví dụ như: tranh chấp giữa công ty
với thành viên công ty hay tranh chấp giữa các thành viên công ty với nhau thực
chất là tranh chấp thương mại hiểu theo nghĩa rộng vì tranh chấp này phát sinh từ
hoạt ñộng ñầu tư với mục ñích sinh lợi.

Tuy nhiên, theo quy ñịnh của pháp luật hiện hành, loại tranh chấp nói trên
không thuộc thẩm quyền của trọng tài vì không thỏa mãn ñiều kiện các bên tranh

chấp là cá nhân kinh doanh hoặc tổ chức kinh doanh (ñiều 2 Nghị ñịnh số
25/2004/NĐ – CP ngày 15/01/2004 của Chính phủ quy ñịnh chi tiết thi hành một số
ñiều của pháp lệnh trọng tài thương mại) và cũng không thuộc loại tranh chấp về
kinh doanh, thương mại theo ñiều 29 Bộ luật tố tụng dân sự 2004. Bởi vậy, tranh
chấp này theo pháp luật Việt Nam hiện hành thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa

KI L

dân sự, song bên có hoạt ñộng không nhằm mục ñích sinh lợi có thể chọn áp dụng
Luật thương mại ñể giải quyết. Tương tự, các tranh chấp về sở hữu trí tuệ, chuyển
giao công nghệ cũng chỉ thuộc thẩm quyền của trọng tài khi các bên tranh chấp là
cá nhân, tổ chức có ñăng ký kinh doanh.
Tóm lại, trọng tài thương mại Việt Nam chỉ có thẩm quyền giải quyết các
tranh chấp phát sinh trong hoạt ñộng thương mại giữa các bên là cá nhân kinh
doanh hoặc tổ chức kinh doanh. Như vậy, so với pháp luật một số nước trên thế

11



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
gii, phỏp lut Vit Nam ta khụng m rng hon ton thm quyn ca trng ti
thng mi.1
2. Gia cỏc bờn tranh chp phi cú tha thun trng ti hp l

OBO
OKS
.CO
M

2.1. Tha thun trng ti

Trc ht, cú th hiu tha thun trng ti l tha thun gia cỏc bờn v vic
gii quyt bng trng ti cỏc v tranh chp cú th phỏt sinh hoc ủó phỏt sinh trong
hot ủng thng mi. Nh vy, cỏc bờn cú th tha thun trng ti trc khi cú
tranh chp hoc sau khi cú tranh chp. Khỏc vi vic gii quyt tranh chp ti tũa
ỏn c quan ti phỏn nh nc, khi cú tranh chp phỏt sinh, bờn cú quyn v li
ớch hp phỏp b vi phm cú quyn ủ ủn yờu cu tũa ỏn cú thm quyn gii quyt
m khụng cn cú s tha thun trc, vic gii quyt tranh chp bng trng ti ủũi
hi phi cú s tha thun ca cỏc bờn. Nguyờn tc chung l khụng cú tha thun
gii quyt bng phng thc trng ti, khụng cú t tng trng ti.
Tha thun trng ti cú th l mt tha thun riờng hoc l tha thun trong
hp ủng v phi ủc lp thnh vn bn. Cỏc hỡnh thc tha thun qua th, ủin
bỏo, Telex, Fax, th ủin t hoc hỡnh thc vn bn khỏc th hin ý chớ ca cỏc bờn
gii quyt v tranh chp bng trng ti ủu ủc coi l tha thun trng ti. Ngay
c khi hp ủng gia cỏc bờn khụng ủc th hin bng vn bn thỡ tha thun
trng ti vn phi lp thnh vn bn. Khi np ủn kin cho trung tõm trng ti,
nguyờn ủn phi np kốm theo tha thun trng ti. Nu khụng cú tha thun trng

KI L

ti, trung tõm trng ti s khụng cú thm quyn gii quyt.
2.2. Tha thun trng ti hp l

Tha thun trng ti hp l l tha thun trng ti ủú khụng b vụ hiu. iu
ny cú ngha l, ngay c khi cú tha thun trng ti nhng nu tha thun trng ti
ủú vụ hiu thỡ trng ti cng khụng cú thm quyn gii quyt. Cỏc trng hp tha

1

Phỏp lut v trng ti ca Ailen quy ủnh trng ti cú thm quyn gii quyt mi tranh chp hp ủng nu cỏc bờn
cú tho thun, tr hp ủng lao ủng. Thm chớ trng ti cũn cú thm quyn gii quyt ủi vi nhng yờu cu ủũi
bi thng thit hi ngoi hp ủng.

12



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
thuận trọng tài vô hiệu ñược quy ñịnh tại ñiều 10 Pháp lệnh trọng tài thương mại
2003.
Sau ñây, trên cơ sở ñiều 10 Pháp lệnh trọng tài thương mại 2003, chúng ta sẽ

OBO
OKS
.CO
M

cùng tìm hiểu về các trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu, từ ñó kéo theo việc
loại trừ thẩm quyền của trọng tài thương mại ñể giải quyết tranh chấp trong những
trường hợp này:

- Thứ nhất, tranh chấp phát sinh không thuộc hoạt ñộng thương mại (ví dụ: tranh
chấp hợp ñồng dịch vụ pháp lý giữa văn phòng luật sư hoặc công ty luật sư với
doanh nghiệp. Pháp luật Việt Nam không quan niệm ñây là tranh chấp kinh doanh,
thương mại).

Với cách quy ñịnh này dường như nhà làm luật có sự trùng lặp giữa thỏa
thuận trọng tài không có hiệu lực với vụ việc không thuộc thẩm quyền của trọng
tài? Bản thân lí do tranh chấp không thuộc hoạt ñộng thương mại ñã loại trừ thẩm

quyền của trọng tài. Như vậy, quy ñịnh thỏa thuận trọng tài bị vô hiệu trong trường
hợp này thực sự không có ý nghĩa.

- Thứ hai, người kí thỏa thuận trọng tài không có thẩm quyền kí kết. Quy ñịnh này
cần ñược hiểu ở hai khía cạnh.

Ở khía cạnh thứ nhất, một bên kí thỏa thuận trọng tài không có năng lực chủ
thể (ví dụ: chi nhánh, văn phòng ñại diện).

Ở khía cạnh thứ hai, người kí thỏa thuận trọng tài không phải là người ñại

KI L

diện hợp pháp cho pháp nhân hoặc kí thay cá nhân không ñược ủy quyền.
- Thứ ba, một bên kí thỏa thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự ñầy ñủ
(người chưa thành niên, mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành
vi dân sự).

- Thứ tư, thỏa thuận trọng tài không quy ñịnh hoặc quy ñịnh không rõ về ñối tượng
tranh chấp hay tổ chức trọng tài có thẩm quyền giải quyết vụ tranh chấp mà sau ñó
các bên không có thỏa thuận bổ sung. (ví dụ: Điều khoản trọng tài ghi chung chung
như “Tranh chấp giữa các bên ñược giải quyết tại cơ quan trọng tài Việt Nam”).
13



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Ct lừi ca tha thun trng ti l phi th hin rừ ý chớ v s thng nht ý
chớ ca cỏc bờn trong vic la chn t chc trng ti cú thm quyn. Cũn nhng sai
sút v mt k thut trong son tho ủiu khon trng ti khụng lm sai lch ý chớ

OBO
OKS
.CO
M

ca cỏc bờn thỡ s khụng khụng lm cho tha thun trng ti vụ hiu. (vớ d: Trong
hp ủng gia mt bờn l doanh nghip ca Vit Nam vi mt bờn l doanh nghip
nc ngoi cú ghi: Mi tranh chp phỏt sinh gia cỏc bờn ủc gii quyt ti tũa
ỏn trng ti Vit Nam bờn cnh Phũng thng mi v cụng nghip Vit Nam.
Tha thun trng ti ny khụng b coi l vụ hiu mc dự khỏi nim tũa ỏn trng
ti khụng phự hp vi tờn gi thc ca hỡnh thc trng ti m cỏc bờn hng ti.
ú l sai sút v mt k thut nhng khụng lm sai lch ý chớ ca cỏc bờn trng vic
la chn t chc trng ti, ủú l Trung tõm trng ti quc t Vit Nam bờn canh
Phũng thng mi v cụng nghip Vit Nam. Vỡ vy, tha thun ny hon ton cú
hiu lc.

- Th nm, tha thun trng ti khụng ủc lp thnh vn bn (vớ d: Cỏc bờn tha
thun ming, trao ủi qua ủin thoi...)

- Th sỏu, bờn kớ kt tha thun trng ti b la di, b ủe da v cú yờu cu tuyờn
b tha thun trng ti ủú vụ hiu.

Nh vy, tha thun trng ti b coi l vụ hiu khi tha thun ủú khụng th hin ủy
ủ, th hin khụng ủỳng ý chớ ca cỏc bờn hoc ý chớ ca cỏc bờn khụng phự hp
quy ủnh ca phỏp lut. Tha thun trng ti vụ hiu khụng to ra thm quyn cho

KI L

trng ti. Khi ủú v vic s thuc thm quyn ca tũa ỏn.

* Nhng vn ủ cn lu ý trong vic xỏc ủnh thm quyn ca trng ti
thng mi trong hot ủng gii quyt tranh chp thng mi:
Nhm hng dn nghip v cho cỏc thm phỏn trong vic phõn bit thm
quyn gii quyt cỏc v tranh chp phỏt sinh trong hot ủng thng mi gia
trng ti v tũa ỏn, t ủú thc hin cỏc bin phỏp h tr t phỏp ủi vi hot ủng
ca trng ti, Tũa ỏn nhõn dõn ti cao ủó ban hnh Ngh quyt s 05/2003/NQ
HTP ngy 31/7/2003 ca Hi ủng thm phỏn Tũa ỏn nhõn dõn ti cao hng dn
14



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
thi hành một số quy ñịnh của Pháp lệnh trọng tài thương mại. Theo ñó trong hoạt
ñộng thụ lí giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại của tòa án, người có
thẩm quyền thụ lí cần lưu ý những vấn ñề sau trong hoạt ñộng nghiệp vụ:

OBO
OKS
.CO
M

- Thứ nhất, khi có người khởi kiện yêu cầu tòa án giải quyết vụ tranh chấp phát
sinh trong hoạt ñộng thương mại, tòa án phải yêu cầu người khởi kiện cho biết
trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp các bên có thỏa thuận trọng tài hay không.
Đồng thời, tòa án phải kiểm tra, xem xét các tài liệu gửi kèm theo ñơn kiện ñể xác
ñịnh. Cụ thể, tòa án phải kiểm tra trong hợp ñồng có ñiều khoản trọng tài không
hoặc có văn bản nào ñó ghi nhận sự thỏa thuận của các bên về việc lựa chọn trọng
tài giải quyết tranh chấp không. Thao tác này sẽ giúp cho người thụ lí, ngay từ ñầu
ñã có thể xác ñịnh ñược vụ việc có thỏa thuận trọng tài chưa, tránh trường hợp thụ

lí rồi mới phát hiện vụ tranh chấp ñã có thỏa thuận trọng tài.

- Thứ hai, kiểm tra thỏa thuận trọng tài có bị vô hiệu không. Để kiểm tra thỏa thuận
trọng tài bị vô hiệu, người có thẩm quyền thụ lí cần dựa vào ñiều 10 Pháp lệnh
trọng tài thương mại 2003 ñể xem xét. Tuy nhiên, cần chú ý một số trường hợp sau:
● Thỏa thuận trọng tài do người không có thẩm quyền kí không bị vô hiệu
nếu ñược người có thẩm quyền chấp nhận. Vì vậy, khi phát sinh tranh chấp mà một
bên yêu cầu tòa án giải quyết, tòa án cần yêu cầu người có thẩm quyền kí kết thỏa
thuận trọng tài cho biết ý kiến bằng văn bản có chấp nhận thỏa thuận trọng tài do
người không có thẩm quyền kí kết không. Nếu người có thẩm quyền kí kết ñó

KI L

không chấp nhận thì vụ việc mới thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án.
Quy ñịnh này ñược xây dựng trên cơ sở kế thừa Nghị quyết số 04/2003/NQ –
HĐTP ngày 27/5/2003 của Hội ñồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn
áp dụng một số quy ñịnh của pháp luật trong việc giải quyết các vụ án kinh tế. Theo
Nghị quyết này, hợp ñồng do người không có thẩm quyền kí không bị vô hiệu nếu
người có thẩm quyền biết và không phản ñối. Cũng cần lưu ý ñó là sự kế thừa trong
xây dựng pháp luật, không phải vì hợp ñồng không bị vô hiệu nên hệ quả là ñiều
khoản trọng tài cũng không bị vô hiệu theo. Điều khoản trọng tài tồn tại ñộc lập với
15



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
hợp ñồng, sự vô hiệu của hợp ñồng không ảnh hưởng ñến hiệu lực của ñiều khoản
trọng tài.
● Thỏa thuận trọng tài không xác ñịnh rõ ñối tượng tranh chấp hoặc tổ chức

OBO
OKS
.CO
M

trọng tài cụ thể nào có thẩm quyền cũng không bị vô hiệu nếu sau ñó các bên có
thỏa thuận bổ sung. Vì vậy, người thụ lí cần kiểm tra giữa các bên có thỏa thuận bổ
sung về việc xác ñịnh ñối tượng tranh chấp hoặc hội ñồng trọng tài cụ thể có thẩm
quyền giải quyết tranh chấp không. Ví dụ: Trong hợp ñồng các bên quy ñịnh vụ
việc thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài mà không ghi rõ tổ chức trọng tài cụ
thể nào có thẩm quyền nhưng sau ñó các bên có văn bản thỏa thuận chỉ ñịnh rõ tổ
chức trọng tài có thẩm quyền là Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam bên cạnh
Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam.

Thỏa thuận bổ sung có thể ñược thể hiện ở một văn bản ñộc lập như phụ lục
hợp ñồng, văn bản ghi nhớ giữa hai bên hoặc thể hiện trong công văn, tài liệu trao
ñổi qua lại trong quá trình thực hiện hợp ñồng.

- Thứ ba, cần kiểm tra khi ñược nguyên ñơn cho biết bằng văn bản sẽ khởi kiện tại
tòa án hoặc khi ñược tòa án thông báo về việc nguyên ñơn ñã nộp ñơn khởi kiện
yêu cầu tòa án giải quyết vụ tranh chấp thì trong thời hạn 7 ngày làm việc kể từ
ngày nhận ñược văn bản của nguyên ñơn hoặc thông báo của tòa án, bị ñơn có văn
bản phản ñối không; có xuất trình ñược tài liệu chứng minh rằng trước ñó các bên
ñã có thỏa thuận trọng tài không.

KI L

Sở dĩ như vậy bởi, mặc dù các bên ñã có thỏa thuận trọng tài nhưng nếu
nguyên ñơn kiện ra tòa án mà bị ñơn không phải ñối thì coi như các bên có thỏa
thuận mới là lựa chọn tòa án giải quyết thay cho thỏa thuận trọng tài hoặc bị ñơn có

phản ñối nhưng không chứng minh ñược giữa các bên ñã có thỏa thuận trọng tài thì
ñược coi như là không có thỏa thuận trọng tài.
- Thứ tư, cần kiểm tra các bên có thỏa thuận nào khác không, có quyết ñịnh của tòa
án hủy quyết ñịnh trọng tài không.

16



THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
Khi quyết ñịnh trọng tài bị hủy thì quyết ñịnh trọng tài ñó không có giá trị thi
hành. Các bên có thể thỏa thuận lại ñể vụ tranh chấp tiếp tục ñược giải quyết bởi
một hội ñồng trọng tài tại trung tâm trọng tài hoặc hội ñồng trọng tài do các bên

OBO
OKS
.CO
M

thành lập. Nếu các bên không ñạt ñược sự thỏa thuận thì một bên có thể kiện ra tòa
án, khi ñó tòa án sẽ có thẩm quyền giải quyết vụ việc này. Tuy nhiên, vấn ñề chưa
rõ là thời hiệu ñược xác ñịnh như thế nào, thời gian theo kiện tại trọng tài có tính
vào thời hiệu khởi kiện hay không? Đây là vấn ñề cần ñược Tòa án nhân dân tối
cao có hướng dẫn cụ thể.

III. Ưu ñiểm và nhược ñiểm của trọng tài thương mại so với tòa án trong việc
giải quyết các tranh chấp thương mại
1. Ưu ñiểm

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hình thức trọng tài có một số ưu thế

so với giải quyết bằng con ñường tòa án, sau ñây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu cụ thể
về những ưu thế này:

- Thứ nhất, trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp thương
mại không mang ý chí quyền lực nhà nước (không nhân danh quyền lực nhà nước
như phán quyết của tòa án) mà chủ yếu ñược giải quyết dựa trên nền tảng ý chí tự
ñịnh ñoạt của các bên tranh chấp hoặc phán quyết của bên thứ ba ñộc lập (ñược các
bên lựa chọn) theo thủ tục linh hoạt mềm dẻo, từ ñó ñảm bảo tối ña quyền ñịnh

KI L

ñoạt của các bên tranh chấp mà không bị ràng buộc nghiêm ngặt, chặt chẽ bởi thủ
tục tố tụng như giải quyết tại tòa án.
- Thứ hai, phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mai còn
ñảm bảo tối ña uy tín cũng như bí mật (xử kín) của các bên tranh chấp, góp phần
củng cố và duy trì mối quan hệ hợp tác lâu dài giữa các bên. Điều này là rất quan
trọng với các doanh nghiệp vì nó liên quan ñến uy tín, thương hiệu của doanh
nghiệp.

17



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
- Th ba, cỏc trng ti viờn l nhng chuyờn gia hng ủu. Vớ d nh Trung
tõm trng ti quc t Vit Nam cú ti 117 trng ti viờn trong nc v 6 trng ti
viờn quc t l nhng chuyờn gia ủu ngnh ca hu ht cỏc ngnh trng yu. Trỡnh

ủo to nc ngoi.

OBO
OKS
.CO
M

ủ ca cỏc trng ti viờn thng l tin s, thp cng l cao hc v hu ht ủu ủc

- Th t, vic xột x bng c ch trng ti tuõn theo nguyờn tc xột x mt
ln nờn quyt ủnh ca trng ti thng mi cú giỏ tr chung thm. Quyt ủnh ca
trng ti thng mi buc cỏc bờn phi thi hnh ngay, nu khụng s ủc chuyn
sang c quan thi hnh ỏn dõn s thi hnh. Quyt ủnh ca trng ti thng mi
khụng b khỏng cỏo khỏng ngh. iu ny cú ngha l ngay sau khi hi ủng trng
ti cụng b quyt ủnh trng ti, cỏc bờn phi thi hnh quyt ủnh trng ti, tr
trng hp mt trong cỏc bờn lm ủn yờu cu tũa ỏn hy quyt ủnh trng ti ủú.
2. Nhc ủim

Tuy nhiờn, bờn cnh nhng u th, phng thc gii quyt tranh chp
thng mi bng trng ti thng mi cng cú nhng khú khn, tr ngi khú trỏnh
khi, ủú l:

- Th nht, s thnh cụng ca quỏ trỡnh gii quyt tranh chp bng con
ủng trng ti thng mi ch yu ph thuc vo thỏi ủ thin chớ v hp tỏc ca
cỏc bờn tranh chp. M cỏc doanh nghip nc ta hin nay vn cha thc s
quan tõm nhiu ủn vic lng trc cỏc tranh chp s phỏt sinh nờn vn cũn tỡnh

KI L

trng m h v hỡnh thc trng ti thng mi núi riờng, cng nh cỏc phng thc
gii quyt tranh chp khỏc núi chung.
- Th hai, vic thc thi cỏc kt qu ủó ủt ủc trong quỏ trỡnh gii quyt

tranh chp bng con ủng trng ti phn ln ph thuc vo s t nguyn thi hnh
ca bờn cú ngha v thi hnh m khụng cú c ch phỏp lý vng chc ủ ủm bo thi
hnh v nu cú thỡ vic thc thi ủú thng phc tp v tn kộm.
IV. Thc trng vic ỏp dng hỡnh thc trng ti thng mi trong vic gii
quyt cỏc tranh chp thng mi Vit Nam
18



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Trng ti thng mi l phng thc gii quyt tranh chp hiu qu v khỏ
thụng dng trờn th gii, song ti Vit Nam trng ti thng mi li rt m nht.
Con ủng ti phỏn ny hin khụng nhn ủc s quan tõm ca doanh nghip.

OBO
OKS
.CO
M

im qua hot ủng ca cỏc trung tõm trng ti trong thi gian gn ủõy, ta cú th
rỳt ra ủc mt s thc trng tiờu biu v tỡnh hỡnh ỏp dng hỡnh thc trng ti
thng mi trong vic gii quyt cỏc tranh chp Vit Nam ta hin nay, ủú l:
- Th nht, v phớa cỏc trung tõm trng ti: Theo kt qu nghiờn cu v s
cn thit v vic s dng trng ti trong gii quyt tranh chp thng mi Vit
Nam do B t phỏp tin hnh mi ủõy cho thy cú ủn 75% ý kin cho rng cn
thit thnh lp trung tõm trng ti, tuy nhiờn, hin nay trờn c nc mi cú 6 trung
tõm trng ti (3 trung tõm ti H Ni, 2 trung tõm ti Thnh ph H Chớ Minh, 1
trung tõm ti Cn Th). Thc ra trc ủú cng cú 1 trung tõm trng ti ti Bc
Giang, tuy nhiờn trung tõm ny thnh lp ra do khú khn v tr s ri cng gii tỏn.
Tuy nhiờn, ngoi Trung tõm trng ti Quc t Vit Nam (bờn cnh Phũng Thng

mi v cụng nghip Vit Nam) l cũn cú doanh nghip gừ ca, cỏc trung tõm trng
ti khỏc hu nh ngi chi xi nc.

Bờn cnh ủú, theo th trng B t phỏp Hong Tin Liờn: Trung tõm trng
ti Quc t Vit Nam (VIAC) mi nm ch x lý ủc 20 25 v. Cỏc trung tõm
trng ti khỏc khong 5 ủn 7 v, thm chớ cú trung tõm trng ti khụng cú v no.
Nh vy, trc vn hi mi, khi Vit Nam ủó tr thnh thnh viờn chớnh

KI L

thc ca WTO thỡ cỏc trung tõm trng ti thng mi ủang ủng trc tỡnh hỡnh
nc sụi la bng. Cỏc t chc trng ti thng mi hin nay thc s yu c v
t chc, cht lng cng nh nng lc trng ti viờn. Nu khụng cú s h tr ca
Nh nc, c ủ cỏc trung tõm trng ti t bi trong hot ủng nh cỏc vn
phũng lut s hoc cỏc trung tõm, cõu lc b... thỡ s ủn ngy... sp tim2.

2

Theo lut s Nguyn Hng Khi phỏt biu trong cuc hp to ủm v s dng trng ti thng mi ti Vit Nam
do B T phỏp t chc ngy 20/12/2006.

19



THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
- Thứ hai, về phía các doanh nghiệp: Theo tài liệu thống kê, có tới 84%
doanh nghiệp khơng biết đến việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Điều này
cũng dễ hiệu bởi còn nhiều doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh theo lối cũ, khi xảy

OBO
OKS
.CO
M

ra tranh chấp thì “nhờ” cơ quan chủ quản hoặc Bộ chủ quản giải quyết.
Bên cạnh đó, theo thơng kê của Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam, trong
khoảng 2 năm trở lại đây, trong các vụ tranh chấp thương mại, có đến gần 60% vụ
việc xảy ra giữa các doanh nghiệp trong nước với các đối tác nước ngồi. Và doanh
nghiệp Việt Nam thường thua thiệt trước các doanh

nghiệp nước ngồi do thiếu kinh nghiệm thương trường và kém hiểu biết về trọng
tài thương mại. Có thể xem qua 2 ví dụ sau đây như một điển hình cho việc thiếu
hiểu biết về trọng tài thương mại3):

• Ví dụ 1: VIAC đã từng phải từ chối giải quyết tranh chấp mua bán hàng hóa
giữa một cơng ty Đài Loan và chi nhánh cơng ty A có trụ sở tại Bà Rịa –
Vũng Tàu với lý do điều khoản về cơ quan giải quyết tranh chấp trong hợp
đồng ghi rất chung chung là “nếu có tranh chấp sẽ nhờ trọng tài Việt Nam
giải quyết”. Do mất nhiều thời gian để nhờ trọng tài phân xử, cuối cùng vụ
việc được đưa ra Tòa án nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giải quyết nhưng
cũng bị đình chỉ vì đã q thời hiệu khởi kiện.

• Ví dụ 2: Vừa qua, cơng ty Dâu tằm tơ Việt Nam đã bị trọng tài Geneva
(Thụy Sĩ) buộc phải thanh tốn gần nửa triệu USD cho cơng ty Kyunggi Silk

KI L

(Hàn Quốc) trong một vụ tranh chấp kéo dài 3 năm, kèm theo đó Cơng ty
Dâu tằm tơ Việt Nam phải thanh tốn gần 40.000 USD tiền phí trọng tài.

Thơng thường, các điều khoản về giá cả, chất lượng hàng hóa, thời gian giao
hàng, phương thức thanh tốn... vẫn được các doanh nghiệp chú trọng hơn là các
điều khoản về giải quyết tranh chấp. Chính tâm lý đó đã tạo ra những sai sót khơng
đáng có cho các doanh nghiệp trong q trình thực hiện hợp đồng. Trong nhiều hợp
3

Theo lời phát biểu của ơng Nguyễn Minh Chí - Chủ tịch trung tâm trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) trong cuộc
phỏng vấn với phóng viên báo Hải quan

20



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ủng, doanh nghip vit l: nu cú tranh chp thỡ s nh cụng an gii quyt hoc
nh y ban nhõn dõn chng t doanh nghip ch hiu mt cỏch nụm na, ủi khỏi
v trng ti thng mi. Cú trng hp cú tha thun v trng ti nhng li ghi l

OBO
OKS
.CO
M

nu khụng ủng ý vi phỏn quyt ca trng ti thỡ cú th nh Tũa ỏn gii quyt.
Trong trng hp ny thỡ c trng ti v tũa ỏn ủu bú tay.

Cng ủó cú nhng trng hp doanh nghip ủó chn chớnh xỏc VIAC nhng
quy tc t tng trong hp ủng thỡ doanh nghip li chn theo quy tc ca trng ti
thng mi Pari. VIAC ủó t chi khụng th lý vỡ nu theo quy tc t tng ca
trng ti thng mi Pari thỡ rt khú trong vic chn trng ti viờn, quy tc t tng,

gp rc ri trong phớ trng ti v mt s vn ủ v ủa ủim x lý tranh chp.
- Th ba, v phớa cỏc trng ti viờn: Cỏc trng ti viờn hin nay ủu l nhng
ngi kiờm nhim trong cỏc lnh vc thng mi. Vỡ vy, mt s trng ti viờn cũn
cha chuyờn nghip, vớ d nh yờu cu v quy tc t tng. iu ny mt s trng
ti viờn cũn cha nm ủc.

Cựng vi ủú, cỏc tranh chp ngy cng sõu v phc tp, nht l nhng tranh
chp cú yu t nc ngoi. Hin nay cng tn ti thc trng cú mt s ớt trng ti
viờn cha nm chc kin thc phỏp lut quc t bao gm lut cỏc nc v cỏc ủiu
c quc t m Vit Nam ủó l thnh viờn hoc sp l thnh viờn, t ủú s nh
hng ủn cht lng xột x.

- Th t, v phớa cỏc quy ủnh ca phỏp lut hin hnh: Bc xỳc ln nht

KI L

hin nay cũn vng mc l trong vic thi hnh phỏn quyt trng ti. Mc dự theo
Phỏp lnh trng ti thng mi v B lut t tng dõn s, quyt ủnh ca trng ti
cú giỏ tr nh mt bn ỏn nhng Phỏp lnh thi hnh ỏn li khụng quy ủnh ủim
ny. T ủú, c quan thi hnh ỏn cú th vin vo ủõy ủ khụng thi hnh cỏc quyt
ủnh ca trng ti. V nh vy, cỏc bờn tranh chp b mt lũng tin vo trng ti v
li tin tng vo tũa ỏn nhiu hn. iu ny li khụng phự hp vi thit ch trng
ti trờn th gii.

21



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
Bờn cnh ủú, mt s vn bn phỏp lut cũn cha tng thớch vi ni dung

trong Phỏp lnh trng ti thng mi v cam kt WTO; mt s quy ủnh trong Phỏp
lnh trng ti thng mi cũn cha phự hp vi lut ủu t, lut doanh nghip...;

thc tin.

OBO
OKS
.CO
M

bn thõn t tng trng ti trong Phỏp lnh trng ti thng mi cng cha sỏt vi

Ngoi ra, theo Phỏp lnh trng ti thng mi, trng ti ch cú thm quyn
gii quyt cỏc tranh chp trong phm vi hot ủng thng mi. iu ny ủó lm
cỏc trung tõm trng ti mt ủi mt lng khỏch hng ủỏng k trong lnh vc ngoi
hot ủng thng mi.

V. Mt s gii phỏp chung ủ hon thin hỡnh thc trng ti thng mi trong
vic gii quyt cỏc tranh chp thng mi

- Th nht, mt s nh chuyờn mụn cho rng khụng cú c s khoa hc no lớ
gii cho vic thu hp phm vi thm quyn gii quyt cỏc tranh chp kinh doanh,
thng mi ca trng ti so vi tũa ỏn. Vỡ vy, vic sa ủi phỏp lut trng ti
trong thi gian ti nờn m rng thm quyn cho trng ti, to ủiu kin cho cỏc bờn
ủc quyn t do la chn c ch gii quyt tranh chp phự hp vi phỏp lut v
thụng l quc t.

- Th hai, cn phi xõy dng Lut v trng ti thng mi thay cho Phỏp
lnh trng ti thng mi 2003. Tuy nhiờn, cn phi cú s gn kt vi Phỏp lnh thi
hnh ỏn m hin nay ủang lm thnh Lut thi hnh ỏn ủ gia 2 ủo lut ny cú s

KI L

hi hũa, khụng ủ tỡnh trng khi lut ủi vo cuc sng li khụng bit vn dng lut
no. Cú th, khi ủú ý chớ ca ngi thc thi quyt ủnh li quyt ủnh ch khụng
phi l lut quyt ủnh.

- Th ba, cỏc doanh nghip cn phi trang b cho mỡnh nhng kin thc c
bn v trng ti thng mi. Khi ký kt hp ủng cn lu ý phi ghi rừ trung tõm
trng ti no s x lý khi tranh chp xy ra. Cỏc tha thun cng chi tit cng tt.
Vớ d nh: Lut ỏp dng cho th tc t tng l lut no? Lut ỏp dng cho ni dung
v tranh chp l lut no? Ngụn ng x lý?... Nhng doanh nghip cn lu ý, trng
22



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
ti viờn khụng phi lut s ca mỡnh m s l ngi cụng tõm ủng ra gii quyt v
vic v ch tuõn theo phỏp lut.
- Th t, ủ c ch trng ti tr thnh mt thnh t khụng th thiu trong

OBO
OKS
.CO
M

hot ủng thng mi thi gian ti, cỏc trung tõm trng ti núi chung v VIAC núi
riờng vn cn phi liờn tc khng ủnh nng lc xột x ca mỡnh. Cỏc trung tõm
trong ti cn tin ti khụng ch l ch da tin cy ca doanh nghip Vit Nam m
cú th cũn l s la chn ca cỏc doanh nghip nc ngoi trong cỏc giao thng

quc t.

- Th nm, cn nõng cao hn na trỡnh ủ, nng lc ca cỏc trng ti viờn,
tng cng tp hun, ủo to thờm k nng nghip v v t tng trng ti. ng
thi tranh th v tn dng s h tr ca nh nc v kinh phớ, tr s...
Trờn ủõy l mt s cỏc gii phỏp c bn gúp phn hon thin cỏc vn ủ liờn
quan ủn hot ủng trng ti thng mi trong vic gii quyt cỏc tranh chp kinh
doanh, thng mi. Hy vng vi nhng gii phỏp ny, trong tng lai cỏc trung
tõm trng ti s ngy cng tr nờn phỏt trin, s cú nhiu nhng v ỏn ủc gii

KI L

quyt bng th tc trng ti vi thi gian ngn v hiu qu cao hn.

23



THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
KT LUN

Trng ti thng mi l mt trong bn hỡnh thc c bn ủ gii quyt tranh

OBO
OKS
.CO
M

chp thng mi ủc quy ủnh hu ht cỏc nc trờn th gii cng nh Vit
Nam. Khi phỏt sinh tranh chp, doanh nghip la chn hỡnh thc trng ti thng

mi s cú rt nhiu u ủim nh: doanh nghip ủc la chn t chc trng ti, ủa
ủim, ngụn ng, thi gian tin hnh cỏc hot ủng t tng ca trng ti. Ngoi ra,
vic xột x bng hỡnh thc trng ti cũn gi ủc bớ mt cho cỏc ch th tham gia
tranh chp, ủm bo uy tớn ca cỏc ch v cú tớnh minh bch cao trong xột x. V
cui cựng, quyt ủnh ca trng ti cú giỏ tr chung thm v cú hiu lc cng ch
ngay.

Vit Nam ta, trong ủiu kin ủu t nc ngoi vo nc ta ngy cang gia
tng, hot ủng thng mi cng sụi ni thỡ tranh chp thng mi gia cỏc nh
ủu t v thng gia ngy cng nhiu hn. õy cng l ủiu bỡnh thng trng ủi
sng thng mi. Theo th trng B T phỏp Hong Tin Liờn, ủiu quan trng
nht l Nh nc phi to hnh lang phỏp lý gii quyt cỏc tranh chp ny. ỏp
ng ủc nhu cu ny, ng v Nh nc ta ủó cho ban hnh mt s cỏc vn bn
quy ủnh v cỏc hot ủng tranh chp, gii quyt tranh chp thng mi núi chung
v hot ủng trng ti thng mi núi riờng. Nhng vn bn ny ủó to ủiu kin
cho cỏc trung tõm trng ti hot ủng v phỏt trin ủỳng hng, cng nh to ủiu

KI L

kin cỏc doanh nghip tỡm hiu v tip cn vi hỡnh thc gii quyt tranh chp ny.
Trờn th gii, vic gii quyt tranh chp thng mi thụng qua trng ti l
phng thc ủc cỏc doanh nghip a chung nht. Tuy nhiờn Vit Nam, rt ớt
doanh nghip bit ủn trng ti thng mi, m cú bit thỡ li cú v cha mn m
vi c ch gii quyt ny hoc b qua c ch gii quyt bng trng ti ủ tỡm ủn
s can thip ca c quan ti phỏn Nh nc l tũa ỏn. iu ny l trỏi vi thụng l
quc t. Vy cõu hi ủt ra l: nguyờn nhõn t ủõu li cú s khỏc bit nh vy? Sau
khi tỡm hiu v thc trng vic ỏp dng hỡnh thc trng ti trong hot ủng gii
24

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
quyt tranh chp Vit Nam hin nay, cú th thy ủc nguyờn nhõn trng ti
thng mi ca chỳng ta b b qua l nhng vn ủ rt cp bỏch cn ủc khc
phc.

OBO
OKS
.CO
M

Nh vy, ủ ủy mnh v phỏt huy hn na u th ca trng ti thng mi
Vit Nam, ủũi hi phi cú s quan tõm cng nh n lc ca ton ng, Nh nc
v cỏc B, ngnh cú liờn quan, kt hp vi vic trang b kin thc c bn cho cỏc
doanh nghip v trng ti thng mi. Cú nh vy, hot ủng trng ti ca ta mi
cú th phỏt trin mt cỏch phự hp vi phỏp lut v thụng l quc t, t ủú to nn

KI L

tng phỏp lý vng chc cho cỏc doanh nghip bc vo sõn chi hi nhp.

25