Xây dựng thể chế hỗ trợ thị trường

BAO CAO PHAT TRIẽN THẽậ GII 2002
Xờy dỷồng Thùớ chùở
Hửợ trỳồ Thừ trỷỳõng
Tửớng quan
NHA XUấậT BAN CHẹNH TRế QUệậC GIA
HA NệI - 2002
© 2002 Ngên hâng Tấi thiïët vâ Phất triïín Qëc tïë/Ngên hâng
Thïë giúái
1818 H. Street, N.W., Washington, D.C. 20433, Hoa K .
Thiïët kïë bòa: Debrra Naylor, Naylor Design, Inc.
Ẫnh bòa: ẫnh trïn, © 2001 Stephen Simpson/FPG; ẫnh giûäa, ©
2001 Stone/Paul Chesley; ẫnh dûúái, Yosef Hadar, Ngên hâng Thïë
giúái.
Thiïët kïë bïn trong vâ xïëp chûä: Barton Matheson Willse &
Worthington, Baltimore.
Lâm tẩi Hoa K
In lêìn àêìu vâo thấng Chđn 2001
Têåp sấch nây lâ sẫn phêím ca cấc nhên viïn Ngên hâng Thïë giúái.
Nhûäng kïët lån úã àêy khưng nhêët thiïët phẫn ấnh quan àiïím ca
Ban Giấm Àưëc hay nhûäng nûúác hổ lâm àẩi diïån. Ngên hâng Thïë
giúái khưng bẫo àẫm mûác àưå chđnh xấc ca cấc dûä liïåu trong êën
bẫn nây vâ cng khưng nhêån trấch nhiïåm dûúái bêët k hònh thûác
nâo vïì hêåu quẫ ca viïåc sûã dng nhûäng dûä liïåu nây. Cấc àûúâng
biïn giúái, mâu sùỉc, tïn gổi vâ cấc thưng tin khấc àûúåc nïu úã bêët
k bẫn àưì nâo trong têåp sấch khưng phẫi lâ phấn quët ca
Ngên hâng Thïë giúái vïì võ trõ àõa l ca bêët k lậnh thưí nâo hóåc
lâ sûå ng hưå hay chêëp nhêån nhûäng àûúâng biïn giúái nhû vêåy.
2
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2002
PHÊÌN I PHÊÌN GIÚÁI THIÏÅU
1. Xêy dûång thïí chïë: Bưí sung, àưíi múái, liïn kïët, vâ cẩnh tranh

Cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng nhû thïë nâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cấc thïí chïë hưỵ trúå tùng trûúãng vâ giẫm nghêo àối nhû thïë nâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lâm thïë nâo àïí xêy dûång thïí chïë cố hiïåu quẫ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cú cêëu vâ phẩm vi ca Bấo cấo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PHÊÌN II. CẤC DOANH NGHIÏÅP
2. Nưng dên
Xêy dûång cấc thïí chïë àêët nưng thưn àûúåc bẫo àẫm vâ cố khẫ nùng chuín nhûúång hún . . . .
Xêy dûång cấc thïí chïë tâi chđnh nưng thưn cố hiïåu quẫ vâ dïỵ tiïëp cêån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Xêy dûång cấc thïí chïë cố hiïåu quẫ àưëi vúái cưng nghïå nưng nghiïåp vâ àưíi múái . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Quẫn trõ doanh nghiïåp
Cấc doanh nghiïåp trïn thïë giúái cố àùåc àiïím gò? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cấc thïí chïë quẫn trõ tû nhên àưëi vúái doanh nghiïåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cấc låt vâ trung gian chđnh thûác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Hïå thưëng tâi chđnh
Cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch nïn khuën khđch hïå thưëng tâi chđnh dûåa vâo ngên hâng hay
dûåa vâo thõ trûúâng? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cêìn ấp dng hònh thûác àiïìu tiïët tâi chđnh nhû thïë nâo? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tùng cûúâng hiïåu quẫ trong khu vûåc tâi chđnh: vai trô ca súã hûäu vâ cẩnh tranh . . . . . . . . . . .
Sûå gia nhêåp ca tấc nhên nûúác ngoâi vâ tâi chđnh àiïån tûã cố thïí lâm thay àưíi bẫn chêët
ca thõ trûúâng tâi chđnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lâm thïë nâo àïí tùng khẫ nùng tiïëp cêån cấc dõch v tâi chđnh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mc lc
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PHÊÌN III CHĐNH PH
5. Cấc thïí chïë chđnh trõ vâ quẫn trõ
Cấc thïí chïë chđnh trõ vâ sûå lûåa chổn chđnh sấch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tham nhng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Chđnh trõ, thïí chïë, vâ thụë khoấ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Hïå thưëng tû phấp
So sấnh cấc hïå thưëng phấp låt vâ tû phấp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cấc bùçng chûáng múái vïì hai khđa cẩnh ca hïå thưëng tû phấp: tưëc àưå vâ chi phđ . . . . . . . . . . . .
Cấc nưỵ lûåc cẫi cấch tû phấp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sûå cưng bùçng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Cẩnh tranh
Cẩnh tranh trong nûúác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cẩnh tranh qëc tïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Àiïìu tiïët cú súã hẩ têìng
Cẩnh tranh trong cấc lơnh vûåc cú súã hẩ têìng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cú cêëu ca hïå thưëng àiïìu tiïët . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thiïët kïët viïåc àiïìu tiïët cú súã hẩ têìng àïí phên phưëi dõch v túái ngûúâi nghêo . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PHÊÌN IV XẬ HƯÅI
9. Chín mûåc vâ hïå thưëng
Thïí chïë khưng chđnh thûác trïn thõ trûúâng: lúåi đch vâ hẩn chïë . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Xêy dûång vâ thđch nghi cấc thïí chïë chđnh thûác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sûå hưåi nhêåp giûäa thïí chïë chđnh thûác vâ thïí chïë khưng chđnh thûác . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Phûúng tiïån truìn thưng àẩi chng
Sûå àưåc lêåp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chêët lûúång . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Múã rưång têìm hoẩt àưång ca cấc phûúng tiïån truìn thưng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cấc thïí chïë bưí sung cho truìn thưng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kïët lån . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ch thđch tâi liïåu tham khẫo

Cấc chó sưë phất triïín thïë giúái chổn lổc
viii
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2002
Chng ta giẫi thđch nhû thïë nâo vïì sûå tưìn tẩi
dai dùèng ca nghêo khưí úã giûäa sûå sung tc?
Nïëu chng ta àậ biïët ngìn gưëc ca sûå sung
tc thò tẩi sao cấc nûúác nghêo lẩi khưng àún
giẫn, chêëp nhêån cấc chđnh sấch tiïën àïën sûå
sung tc àố?... Chng ta phẫi tẩo nïn cấc kđch
thđch àïí mổi ngûúâi àêìu tû vâo cấc cưng nghïå
hiïåu quẫ hún, nêng cao k nùng ca hổ, vâ tưí
chûác cấc thõ trûúâng mưåt cấch hiïåu quẫ. Nhûäng
kđch thđch àố àûúåc thïí hiïån trong thïí chïë.
- Douglass, C. North, 2000
Ú
à thïë k 11, nhûäng thûúng nhên vng
Maghribi úã Bùỉc Phi gùåp mưåt vêën àïì
khố khùn: Hổ mën múã rưång hoẩt
àưång sang bïn kia búâ Àiẩ Trung Hẫi nhûng sûå
bêëp bïnh àậ cẫn trúã kïë hoẩch ca hổ. Àố lâ cấc
bêëp bïnh vïì giấ cẫ úã cấc vng àêët xa xưi, khẫ
nùng bõ trưåm cùỉp trïn àûúâng vêån chuín, cng
nhû chêët lûúång hâng hoấ khi àïën núi.
Cng vúái thúâi gian, hổ àậ tòm àûúåc giẫi
phấp. Hổ thiïët lêåp mưåt mẩng lûúái àẩi l ngûúâi
vng Maghribi tẩi cấc trung têm thûúng mẩi
chđnh úã Àiẩ Trung Hẫi àïí àẩi diïån cho quìn
lúåi ca mònh vâ trao àưíi thưng tin vïì cấc thõ
trûúâng. Bùçng sûå râng båc xậ hưåi, thưng tin
àûúåc lûu thưng tûå do giûäa cấc thûúng nhên nây

vúái nhau. Trưåm cùỉp vâ lûâa àẫo rêët đt vò lúåi đch
ca mưỵi thânh viïn àïìu àûúåc àấp ûáng tưët khi
nùçm trong mẩng lûúái ca cấc thûúng nhên.
Àưìng thúâi, tû cấch thânh viïn cng àûúåc tûå
cng cưë, mùåc d khưng hïì cố nhûäng quy àõnh
c thïí bùçng vùn bẫn.
1
Mưåt thiïn niïn k sau, nhên loẩi trïn khùỉp
thïë giúái lẩi phẫi àưëi mùåt vúái nhûäng vêën àïì
tûúng tûå trong nưỵ lûåc cẫi thiïån cåc sưëng ca
mònh thưng qua cấc hoẩt àưång thõ trûúâng. Cấc
doanh nhên chêu Phi khưng thïí múã rưång àûúåc
cấc cú hưåi vò hổ thiïëu thưng tin vïì cấc àưëi tấc
kinh doanh. Cấc nưng dên nghêo úã chêu M
Latinh khưng thïí sûã dng tâi sẫn hổ súã hûäu àïí
thïë chêëp cho cấc khoẫn vay ngên hâng. Cấc
doanh nhên múái nưíi lïn úã Trung Ấ trong nhûäng
nưỵ lûåc khúãi dûång doanh nghiïåp ca mònh gùåp
phẫi cấc trúã ngẩi chđnh trõ tûâ cấc hậng àang hoẩt
àưång vâ tûâ phđa chđnh quìn.
Àưëi vúái nhûäng ngûúâi nây, vâ nhûäng ngûúâi
khấc tûúng tûå nhû hổ, cấc thõ trûúâng khưng cố
kïët quẫ. Àiïìu àố cố nghơa lâ, cấc thõ trûúâng
khưng tẩo cho hổ àưång lûåc àïí múã rưång hoẩt
àưång thûúng mẩi, khưng tẩo àûúåc khẫ nùng sûã
dng àêìy à cấc k nùng vâ ngìn lûåc ca hổ,
khưng tẩo cho hổ cú hưåi àïí tùng thïm thu nhêåp
vâ tđch lu tâi sẫn.
Bêët chêëp cấc khố khùn nây, nhiïìu ngûúâi úã
nhûäng nûúác giâu vâ nghêo vêỵn tham gia vâo cấc

TƯÍNG QUAN
Xêy dûång thïí chïë:
Bưí sung, àưíi múái,
liïn kïët, vâ cẩnh tranh
hoẩt àưång thõ trûúâng cố đch vâ sinh lúåi. Nhû Bấo
cấo Phất triïín Thïë giúái 2000/2001àậ khùèng
àõnh, thu nhêåp tûâ viïåc tham gia thõ trûúâng cố
mưåt vai trô quan trổng trong viïåc thc àêíy tùng
trûúãng kinh tïë àưëi vúái cấc qëc gia vâ giẫm tònh
trẩng nghêo khưí cho cấc cấ nhên. Bấo cấo nây
àïì cêåp túái viïåc tùng cú hưåi cho ngûúâi nghêo úã
cấc thõ trûúâng vâ trao quìn cho hổ. Àiïìu gò
khiïën cho cấc hoẩt àưång thõ trûúâng sinh lúåi vâ
khẫ dơ àưëi vúái sưë ngûúâi nây lẩi khưng àưëi vúái
nhûäng ngûúâi khấc? Tẩi sao mưåt sưë hïå thưëng thõ
trûúâng cố tđnh khưng loẩi trûâvâ húåp nhêët, cho
phếp lúåi đch àïën vúái cẫ ngûúâi nghêo vâ ngûúâi
giâu, ngûúâi úã nưng thưn cng nhû ngûúâi úã
thânh thõ? Vâ tẩi sao lẩi cố nhûäng thõ trûúâng
mang tđnh àõa phûúng vâ phên mẫnh?
Cấc thõ trûúâng hoẩt àưång àûúåc khi cố quy
tùỉc, cú chïë thi hânh vâ cấc tưí chûác hưỵ trúå giao
dõch thõ trûúâng. Cấc thïí chïë nây truìn tẫi
thưng tin, àẫm bẫo thi hânh cấc quìn àưëi vúái
tâi sẫn vâ cấc húåp àưìng, cng nhû kiïím soất
mûác àưå cẩnh tranh theo nhûäng cấch thûác rêët
khấc nhau. Vâ trong khi lâm àiïìu àố, chng tẩo
cho con ngûúâi cú hưåi vâ àưång lûåc àïí tham gia
cấc hoẩt àưång thõ trûúâng sinh lúåi. Nhûäng thïí chïë
thõ trûúâng nhû vêåy xët phất tûâ àêu? Cấc nhâ

nûúác hay cấc cưång àưìng cố thïí xêy dûång cấc thïí
chïë àố, vâ chng cố thïí lâ cấc thïí chïë chđnh thûác
hay khưng chđnh thûác (bẫng 1).
Bấo cấo nây àïì cêåp túái nhûäng ngûúâi xêy
dûång thïí chïë hưỵ trúå phất triïín thõ trûúâng. Bấo
cấo 2000/2001 nhêën mẩnh têìm quan trổng ca
cấc thïí chïë àưëi vúái sûå tham gia ca ngûúâi nghêo
trïn thõ trûúâng. Bấo cấo nây àïì cêåp túái cấc thïí
chïë hưỵ trúå tùng trûúãng vâ cấc thïí chïë cẫn trúã
trûåc tiïëp khẫ nùng tiïëp cêån ca ngûúâi nghêo àưëi
vúái cấc hoẩt àưång thõ trûúâng. Bấo cấo xem xết
nhûäng thïí chïë tẩo cú hưåi vâ trao quìn lûåc cho
mổi ngûúâi. Bấo cấo nây ài sêu hún Bấo cấo
2000/2001 bùçng cấch phên tđch cấc thïí chïë lâm
gò àïí khuën khđch tùng trûúãng vâ tùng khẫ
nùng tiïëp cêån, cng nhû bùçng cấch khuën nghõ
cấch thûác lâm thïë nâồïí xêy dûång thïí chïë cố
hiïåu quẫ. Bấo cấo cng nhêën mẩnh cấc thïí chïë
gip con ngûúâi lâm thïë nâo sûã dng tưët hún
nhûäng tâi sẫn mònh cố vâ lâm thïë nâo àïí tđch
lu hún nûäa. Trong khi têåp trung vâo viïåc xêy
dûång thïí chïë, Bấo cấo khưng hẩ thêëp vai trô ca
chđnh sấch. Tuy nhiïn, chđnh sấch tưët vêỵn chûa
à. Nưåi dung chi tiïët ca xêy dûång thïí chïë àống
vai trô quan trổng àưëi vúái tùng trûúãng vâ giẫm
nghêo khưí.
Bấo cấo àậ àống gốp vâo viïåc nghiïn cûáu
thïí chïë vâ thõ trûúâng theo mưåt sưë phûúng thûác
múái. Nố àïì xët mưåt phẩm vi chêín àoấn àïí
hiïíu cấch thûác cấc thïí chïë hưỵ trúå hoẩt àưång thõ

trûúâng. Bấo cấo àậ thu hểp khoẫng cấch giûäa l
thuët vâ thûåc nghiïåm trong nhiïìu lơnh vûåc, vâ
chđnh sấch Bấo cấo nây àậ àûúåc xêy dûång trïn
cấc bùçng chûáng hiïån cố vïì vai trô ca thïí chïë vâ
sûå thay àưíi thïí chïë. Bấo cấo khùèng àõnh, khưng
cố mưåt giẫi phấp chung duy nhêët àưëi vúái viïåc
thiïët kïë cấc thïí chïë. Hún nûäa, Bấo cấo côn àïì
xët cấch thûác àïí xêy dûång cấc thïí chïë cố hiïåu
quẫ hún. Bấo cấo cng xem xết lâm thïë nâo àïí
cấc nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch cố thïí thiïët kïë
thïí chïë cố hiïåu quẫ hún, cng nhû lâm thïë nâo
àïí tẩo ra cấc ấp lûåc thay àưíi. Bấo cấo àậ múã
rưång cấc nghiïn cûáu thûåc nghiïåm trûúác àêy vïì
thay àưíi thïí chïë àïí ấp dng cho trûúâng húåp cấc
nûúác àang phất triïín, vâ àïì xët mưåt khung
thay àưíi thïí chïë ph húåp. Àưìng thúâi, cng àûa
ra cấc chó dêỵn chđnh sấch dûåa trïn cấch tiïëp cêån
cố tđnh thûåc tïë cao. Mc tiïu ca Bấo cấo khưng
phẫi lâ xấc àõnh cêìn phẫi lâm gò trong mưåt thïë
2
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2002
Bẫng 1:
Vđ d vïì cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng
Thïí chïë cưng cưång
l
Cấc hïå thưëng tû phấp
l
Cấc låt cẩnh tranh
l
Cấc cú quan giấm sất

ngên hâng
l
Cấc quy àõnh cưng khai
hốa thưng tin àưëi vúái cấc
cưng ty
l
Quìn àưëi vúái tâi sẫn vâ
låt vïì thûâa kïë tâi sẫn
Thïí chïë tû nhên
l
Cấc phông thûúng mẩi
l
Cấc tưí chûác tđn dng
l
Nhûäng ngûúâi cho vay
tiïìn
l
Sûå nhûúång bưå giûäa cấc
àưëi tấc kinh doanh
l
Cấc chín mûåc vïì thûâa
kïë àêët àai
giúái l tûúãng, mâ lâ cố thïí lâm gò trong bưëi cẫnh
thïë giúái hiïån nay.
Àïí cố thïí hiïíu àûúåc àưång lûåc àûa túái sûå thay
àưíi thïí chïë, Bấo cấo àậ nhêën mẩnh àïën têìm
quan trổng ca lõch sûã. Nhiïìu nûúác àang phất
triïín, vúái tû cấch lâ mưåt qëc gia, cố tíi àúâi rêët
trễ so vúái cấc nûúác cưng nghiïåp. Quấ trònh phất
triïín ca cấc qëc gia gip chng ta hiïíu rùçng,

viïåc xêy dûång thïí chïë àôi hỗi phẫi cố thúâi gian.
Mùåt khấc, quấ trònh xêy dûång thïí chïë úã mưỵi
nûúác lẩi cố thïí bõ trò hoận hay àẫo ngûúåc do cấc
xung àưåt chđnh trõ hóåc do àiïìu kiïån kinh tïë vâ
xậ hưåi. Nố cng cho chng ta biïët vïì quấ trònh
thay àưíi vâ têìm quan trổng ca sûå lậnh àẩo, cấc
chín mûåc vâ vùn hoấ úã mưỵi nûúác. Nối chung,
xêy dûång thïí chïë lâ mưåt quấ trònh tđch lu,
trong àố mưåt sưë thay àưíi úã nhûäng lơnh vûåc khấc
nhau sệ cố tấc dng hưỵ trúå vâ bưí sung cho nhau.
Àiïìu quan trổng lâ phẫi tòm ra nhûäng lơnh vûåc
cêìn thc àêíy, nhúâ àố mâ cấc thay àưíi trong lơnh
vûåc nây cố thïí tẩo ấp lûåc thay àưíi úã mưåt lơnh
vûåc khấc. Khưng phẫi têët cẫ cấc cẫi cấch àïìu cố
khố khùn vïì mùåt chđnh trõ àưëi vúái têët cẫ cấc qëc
gia. Bẫn chêët ca nhûäng gò lâkhố khùn cng
thay àưíi theo thúâi gian. Àiïìu cưët ëu lâ phẫi tiïën
vïì phđa trûúác. Vâ Bấo cấo nây xấc àõnh rộ
nhûäng ëu tưë cú bẫn ca mưåt chiïën lûúåc nhû
thïë. Tưíng thïí ln lúán hún cấc bưå phêån húåp
thânh, thêåm chđ, ngay cẫ nhûäng tiïën bưå vûâa phẫi
trong cấc bưå phêån húåp thânh cng cố thïí gốp
phêìn àïí cố àûúåc mưåt hïå thưëng tưët hún nhùçm
khuën khđch tùng trûúãng vâ giẫm àối nghêo.
Cố bưën bâi hổc ch ëu trong viïåc xêy dûång
thïí chïë. Hai bâi hổc àêìu liïn quan túái viïåc tẩo ra
cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng cố hiïåu quẫ. Nhûng
chó tẩo ra thïí chïë lâ chûa à. Mổi ngûúâi côn cêìn
phẫi sûã dng thïí chïë. Vò vêåy, hai bâi hổc tiïëp
theo àïì cêåp túái viïåc tẩo ra nhu cêìu àưëi vúái cấc

thïí chïë nây vâ thc àêíy cấc ấp lûåc thay àưíi.
Àïí àẫm bẫo cho cấc thïí chïë cố hiïåu quẫ, cêìn:
n
Thiïët kïë cấc thïí chïë nhùçm bưí sung cho
nhûäng thïí chïë hiïån cố, cấc thïí chïë bưí sung
nây bao gưìm thïí chïë hưỵ trúå, nùng lûåc con
ngûúâi vâ cưng nghïå sùén cố.Tẩi sao lẩi nhû
vêåy? Tđnh sùén cố vâ chi phđ ca cấc thïí chïë
hưỵ trúå, mûác àưå tham nhng àang tưìn tẩi,
mûác àưå minh bẩch, nùng lûåc con ngûúâi vâ
cưng nghïå hiïån cố, têët cẫ àïìu quët àõnh àïën
ẫnh hûúãng ca mưåt thïí chïë nhêët àõnh. Àố lâ
l do vò sao cấc thïí chïë àẩt àûúåc mc tiïu
ca mònh úã cấc nûúác cưng nghiïåp lẩi cố thïí
khưng thânh cưng úã mưåt nûúác àang phất
triïín. Hêìu hïët cưng viïåc quan trổng ca xêy
dûång thïí chïë nùçm úã khêu àiïìu chónh cấc thïí
chïë hiïån cố, bưí sung cấc thïí chïë khấc vâ
nhêån thûác àûúåc nhûäng gò khưng nïn xêy
dûång hay thay àưíi trong bưëi cẫnh c thïí hiïån
tẩi. Àiïìu nây cố têìm quan trổng khưng kếm
so vúái viïåc nhêån thûác nïn xêy dûång nhûäng
thïí chïë múái nâo. Thiïët kïë thïí chïë “tưët nhêët”
trïn thûåc tïë lâ mưåt khấi niïåm côn chûa hoân
thiïån.
n
Àưíi múái àïí xấc àõnh thïí chïë nâo cố thïí hoẩt
àưång vâ thïí chïë nâo khưng thïí hoẩt àưång.
Ngay úã nhûäng nûúác cố thu nhêåp vâ nùng lûåc
tûúng tûå nhau, sûå àưíi múái vêỵn cố thïí tẩo nïn

nhûäng thïí chïë mẩnh mệ hún do sûå khấc nhau
vïì cấc àiïìu kiïån àõa phûúng, tûâ chín mûåc xậ
hưåi cho àïën àõa l. Sûå thûã nghiïåm tuy cố gêy
ra phđ tưín nhêët àõnh, nhûng nố cố thïí gip
cho viïåc xấc àõnh àûúåc cấc hònh thûác thïí chïë
múái. Cấc nûúác cố thïí cố lúåi khi phất triïín cấc
àưíi múái thânh cưng vâ ấp dng cấc àưíi múái tûâ
khu vûåc tû nhên. Nhûng nhûäng nûúác nây
cng phẫi cố can àẫm tûâ bỗ cấc thûã nghiïåm
thêët bẩi.
n
Liïn kïët cưång àưìng ca cấc àưëi tûúång tham
gia thõ trûúâng thưng qua cấc lìng thưng tin
vâ thûúng mẩi múã. Trao àưíi hâng hoấ vâ dõch
v bïn ngoâi mẩng lûúái tẩo nïn nhu cêìu àưëi
vúái cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng. Trao àưíi
thưng tin thưng qua cấc cåc tranh lån cúãi
múã tẩo nïn nhu cêìu thay àưíi thïí chïë. Nố
khiïën cho mổi ngûúâi cố trấch nhiïåm hún, lâm
thay àưíi cấc hânh vi vâ cung cêëp cấc tûúãng
thay àưíi tûâ bïn ngoâi cưång àưìng. Liïn kïët cấc
cưång àưìng ngûúâi trong cấc mẩng lûúái thưng
tin vâ thûúng mẩi tûå do lâm tùng khẫ nùng
tiïëp cêån thõ trûúâng ca con ngûúâi. Do àố nố
3
XÊY DÛÅNG THÏÍ CHÏË: BƯÍ SUNG, ÀƯÍI MÚÁI, LIÏN KÏËT, VÂ CẨNH TRANH
cêìn àûúåc ûu tiïn trong viïåc xêy dûång cấc thïí
chïë hưỵ trúå thõ trûúâng ca cấc nhâ hoẩch àõnh
chđnh sấch.
n

Thc àêíy cẩnh tranh giûäa cấc vng, cấc
doanh nghiïåp vâ cấc cấ nhên. Cẩnh tranh
nhiïìu hún, sệ lâm tùng tđnh hiïåu quẫ ca cấc
thïí chïë hiïån tẩi, lâm thay àưíi àưång cú vâ hânh
vi ca con ngûúâi, vâ tẩo nïn nhu cêìu cho thïí
chïë múái. Cấc àưëi tûúång tham gia thõ trûúâng úã
cấc nûúác àang phất triïín thûúâng gùåp tònh
trẩng cẩnh tranh quấ đt do cêëu trc thïí chïë
hiïån hânh. Thay àưíi àûúåc àiïìu àố, sệ nêng
cao chêët lûúång ca cấc thïí chïë khấc. Cẩnh
tranh giûäa cấc vng sệ thc àêíy cấc thïí chïë
thânh cưng vâ khuën khđch nhu cêìu àưëi vúái
chng. Cẩnh tranh giûäa cấc doanh nghiïåp vâ
cấc cấ nhên cng cố tấc dng tûúng tûå.
Cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng nhû thïë nâo?
Nhûäng ngûúâi bn bấn nhỗ tham gia cấc giao
dõch mua bấn àún giẫn tẩi chưỵ. Trong giao
dõch nây, ngûúâi bấn vâ ngûúâi mua trûåc tiïëp àưëi
mùåt vúái nhau àïí mua bấn nhûäng sẫn phêím àậ
àûúåc tiïu chín hốa tûúng àưëi vâ cố chêët
lûúång dïỵ kiïím àõnh. Cấc doanh nghiïåp lúán àa
qëc gia mua bấn cấc sẫn phêím cố sûå khấc biïåt
cao hún, gùåp phẫi nhiïìu khố khùn hún trong
viïåc kiïím àõnh chêët lûúång vâ phẫi chêëp nhêån
nhûäng tấch biïåt vïì thúâi gian vâ khưng gian
giûäa cấc bưå phêån trong cng mưåt giao dõch.
Hêìu hïët cấc nïìn kinh tïë àïìu cố cẫ hai loẩi thõ
trûúâng. Nhûng loẩi thûá nhêët tûúng àưëi phưí
biïën úã cấc nûúác àang phất triïín, côn loẩi thûá
hai hay gùåp úã cấc nûúác cưng nghiïåp.

Cấc thõ trûúâng phất triïín, vúái tđnh toân cêìu,
tđnh khưng loẩi trûâ vâ tđnh húåp nhêët cao hún,
thûúâng àem lẩi nhiïìu cú hưåi lûåa chổn hún. Cấc
thõ trûúâng kếm phất triïín, ch ëu úã cấc nûúác
nghêo, thûúâng cố tđnh àõa phûúng vâ phên
mẫnh hún. Vò vêåy, nïëu so sấnh vúái nưng dên úã
Canầa, thò nưng dên úã Bùnglầết cố đt cú hưåi
hún vâ cố đt thïí chïë chđnh thûác hún nhiïìu (nhû
ngên hâng hay toâ ấn chđnh thûác). Do vêåy, hổ sệ
gùåp nhiïìu khố khùn hún khi tòm cấch lâm giẫm
ri ro vâ tùng cú hưåi ca mònh.
Àiïìu gò hẩn chïë cú hưåi thõ trûúâng? Àố lâ cấc
chi phđ giao dõch xët phất tûâ sûå thiïëu thưng tin
àêìy à vâ sûå khưng hoân hẫo trong viïåc xấc
àõnh vâ thi hânh cấc quìn àưëi vúái tâi sẫn
2
.
Ngoâi ra, côn cố cấc hâng râo ngùn cẫn viïåc gia
nhêåp àưëi vúái cấc hậng múái. Àiïìu gò lâm tùng cấc
cú hưåi thõ trûúâng? Àố lâ cấc thïí chïë lâm tùng lúåi
nhån tûâ trao àưíi thõ trûúâng, giẫm ri ro vâ
tùng hiïåu quẫ.
Khưng phẫi têët cẫ thïí chïë àïìu khuën khđch
sûå phất triïín ca cấc thõ trûúâng khưng cố tđnh
loẩi trûâ. Cấc cû dên vng Maghribis àậ giẫm
àûúåc cấc chi phđ giao dõch giûäa hổ vúái nhau,
nhûng khi lâm àûúåc àiïìu nây, hổ àậ gẩt cấc
cưång àưìng khấc ra khỗi giao dõch. Cấc thiïët kïë
thïí chïë phất triïín trong lõch sûã àûúåc cấc nhâ
hoẩch àõnh chđnh sấch ûa thđch, khưng nhêët

thiïët lâ cấc thïí chïë tưët nhêët cho têët cẫ mổi ngûúâi
trong xậ hưåi, hay ph húåp nhêët àưëi vúái mc tiïu
tùng trûúãng kinh tïë vâ giẫm àối nghêo. Vđ d,
cấc hưåi àưìng tiïëp thõ nưng nghiïåp ca nhâ nûúác
úã chêu Phi, thay vò gip àúä nưng dên, àậ lâm
giẫm thu nhêåp ca hổ. Hún nûäa, cấc thïí chïë
tûâng cố tấc dng hưỵ trúå nhûäng giao dõch thõ
trûúâng cố thïí tưìn tẩi lêu hún cêìn thiïët. Vđ d cấc
cú quan tû nhên hoấ vâ cêëu trc lẩi ngên hâng.
4
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2002