Một sổ giải pháp xây dụng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phô thông quận 1, thành phố hồ chí minh

'*

BỌ
BỌGIAO
GIAODỤC
DỤCVA
VAĐAO
ĐAOTẠO
TẠO
TRƯỜNG ĐẠI
ĐẠI HỌC
HỌC VINH
VINH
TRƯỜNG

~

NGUYỄN HẢI HIỆU

MỘT SÔ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ
CÁN Bộ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC sĩ KHOA HỌC GIÁO DỤC
LUẶN VĂN THẠC sĩ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN-2013

^


Lôoi caũm ôn

Lời đầu tiên, cho phép tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
Quý Thầy, Cô trong Ban Giám hiệu; các Thầy, Cô giáo Khoa Quản lý
Giáo dục, Khoa Sau Đại học và Phòng Tổ chức - Cán bộ của Trường Đại học
Vinh, Trường Đại học Sài Gòn đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và trang bị
cho tôi những kiến thức cơ bản về chuyên ngành Quản lý Giáo dục, giúp tôi
nhận thức và hiểu biết thêm về những vấn đề lý luận khoa học quản lý giáo
dục, có cái nhìn biện chứng trong giải quyết công việc và áp dụng trong công
tác quản lý cán bộ, viên chức ngành Giáo dục đạt hiệu quả.
Xin chân thành cám ơn tập thể lãnh đạo, cán bộ, nhân viên của Trường
Đại học Sài Gòn và Sở Nội vụ thành phố Hồ Chí Minh đã động viên, giúp đỡ
và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành chương trình đào tạo và nghiên
cứu luận văn. Đặc biệt là tôi xin trân trọng cảm ơn Thầy Nguyễn Viết Ngoạn,
Phó Giáo sư-Tiến sĩ, Hiệu trưởng Trường Đại học Sài Gòn là người đã trực
tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn tốt
nghiệp này.
Mặc dù có nhiều cố gắng, nỗ lực thực hiện đề tài nhưng do thời gian có
hạn và bản thân tôi còn một số hạn chế về kinh nghiêm làm luận văn nên luận
văn chắc chắn có những khiếm khuyết và không thật hoàn hảo. Với tinh thần
cầu tiến, ham học hỏi, bản thân tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng
góp quý báu của Hội đồng chấm luận văn, của quý Thầy, Cô là cán bộ, giảng
viên và các bạn đồng nghiệp để công trình nghiên cứu được bổ sung hoàn
chỉnh hơn và ứng dụng hiệu quả trong công tác sắp tới.
Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, thảng 9 năm 2013
Tác giả luận vãn
Nguyễn Hải Hiệu


MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦƯ............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................ 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................. 4
4. Giả thuyết khoa học.......................................................................................... 5
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu đề tài........................................................... 5
6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................. 5
7. Những đóng góp của luận văn.......................................................................... 6
8. Cấu trúc của luận văn....................................................................................... 6
CHƯƠNG 1. Cơ SỞ LÝ LUẬN VÈ VIỆC XÂY DựNG ĐỘI NGŨ CÁN
Bộ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG ĨIỌC PHỐ THÔNG.................................7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề........................................................................... 7
1.1.1. Tình hình nghiên cứu về quản lý đội ngũ cán bộ quản lý ở
ngoài nước..........................................................................................................7
1.1.2. Tình hình nghiên cứu về quản lý đội ngũ cán bộ quản lý ở
Việt Nam.............................................................................................................9
1.2. Một số khái niệm cơ bản.............................................................................. 11
1.2.1. Quản lý.................................................................................................11
1.2.2. Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường...............................................13
1.2.3. Giải pháp...............................................................................................15
1.2.4. Giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý..........................................16
1.2.5. Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý ở trường trung
học phổ thông....................................................................................................16
1.3. Những yêu cầu cơ bản đối với đội ngũ cán bộ quản lý trường
trung học phổ thông...............................................................................................17


1.3.1. Tnrờng Trung học phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân..........18
1.3.2. Vai trò, chức năng, nhiệm vụ của cán bộ quản lý trường

trung học phổ thông...........................................................................................19
1.3.3. Yêu cầu, số lượng, cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý các trường
trung học phổ thông...........................................................................................23
1.4. Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học
phổ thông..........................................................................................................28
1.4.1. Công tác quản lý đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ
thông..................................................................................................................28
1.4.2. Các nội dung của việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý
trường Trung học phố thông..............................................................................29
Ket luận chương 1................................................................................................. 35
CIIƯƠNG 2. Tllực TRẠNG VIỆC XÂY DựNG DỘI NGŨ CÁN Bộ
QUẢN LÝ TRƯỜNG TRƯNG ĨIỌC PHỞ THÔNG QUẶN 1, THÀNH
PHÓ HÒ CHÍ MINH
36
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục của
quận 1, thành phố Hồ Chí Minh...........................................................................36
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.................................................................................36
2.1.2. Đặc điểm dân cư, văn hóa truyền thống................................................36
2.1.3. Đặc điểm về kinh tế - xã hội.................................................................36
2.1.4. Nhận xét, đánh giá................................................................................50
Kết luận chương 2................................................................................................. 70
CHƯƠNG 3. MỘT SÓ GIẢI PHÁP XÂY DựNG ĐỘI NGŨ CÁN Bộ
QUẢN LÝ CÁC TRƯỜNG TRƯNG HỌC PHỎ THÔNG QUẬN 1,
THÀNH PHÓ HỒ CHÍ MINH..............................................................71
3.1........................................................................................................................ Cá
c nguyên tắc xây dựng giải pháp.......................................................................... 71
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................................................71


- THPT

: Trung học phổ thông.

- THCS

: Trung học cơ sở.

- THCN

: Trung học chuyên nghiệp

- BDQL

-QL

: Bồi dirỡng quản lý.
3.1.2. Nguyên tắc DANH
biện pháp
phải
đảmTỪ
bảoVIÉT
tính kế
thừa...............................71
MỤC
CÁC
TẮT
: Thường xuyên.
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học....................................................71
Thỉnh3.1.4.
thoảng.Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả và khả thi.....................................72

3.2. Một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý các truờng
: Không baoTrung
giờ. học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh....................................... 72
3.2.1. Giải pháp nâng cao chất lượng quy hoạch, chuẩn hóa đội ngũ
: Tốt.
cán bộ quản lý trường trung học phổ thông......................................................72
3.2.2 Giải pháp nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng
: Đạt.
cán bộ quản lý............................................................................................73
: Chưa đạt. 3.2.3. Giải pháp nâng cao chất lượng tuyển chọn, bố nhiệm, miễn
: Số lượng. nhiệm đội ngũ cán bộ quản lý...........................................................................74
3.2.4. Giải pháp đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ cán bộ
: Phần trăm. quản lý...............................................................................................................75
3.2.5. Giải pháp Xây dựng và hoàn thiện chế độ, chính sách và đổi
: Tổng cộng sốmới
lượng.
công tác thi đua, khen thưởng đối với cán bộ quản lý...............................77
3.2.6.
: Frederick Winslow. Giải pháp tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối
với việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung
: Cán bộ quảnhọc
lý. phổ thông....................................................................................................78
3.3. Kết quả thăm dò ý kiến về các giải pháp..................................................... 79
: Giáo viên.
3.3.1. Khái quát về thăm dò............................................................................79
: Giáo dục đào3.3.2.
tạo. Kết quả của việc thăm dò về tính cần thiết và tính khả thi của
các giải pháp......................................................................................................79
: Học sinh. Kết luận chương 3................................................................................................. 82
LUẬN VÀ KIÉN NGHỊ............................................................................ 83

: Trước côngKÉT
nguyên.
1. Kết luận........................................................................................................... 83
2. Kiến nghị........................................................................................................ 83
: Cơ sở vật chất.
TẢI LIỆU THAM KHẢO
88
: Quản lý.

- QLGD

: Quản lý giáo dục.

- TX
- TT
- KBG
-T
-Đ
- CĐ
- SL
-%

I

- F. w
- CBQL
- GV
- GDĐT
- HS
- TCN

-csvc


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng

2.1. Hệ thống trường trung học phố thông của quận 1

Bảng 2.2.
Số lượng và cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lýcác trường trung học
Bảng

2.3.

Bảng 2.4.
Bảng

2.5.

Bảng 2.6.

phố thông trên địa bàn quận 1
Thực trạng về độ tuổi CBQL các trường THPT trên địa bàn quận 1
Thực trạng về thâm niên quản lý của CBQL các trường THPT trên
địa bàn quận 1

Bảng 2.7.

Thực trạng trình độ CBQL các trường THPT trên địa bàn quận 1
Đánh giá phâm chất và năng lực của đội ngũ CBQL các trường
THPT trên địa bàn quận 1

Bảng 2.8.
Đánh giá về mức độ quản lý phát triển phẩm chất chính trị, đạo
Bảng 2.9.

đức đội ngũ CBQL các trường THPT trên địa bàn quận 1
Đánh giá về mức độ quản lý phát triển năng lực chuyên môn cho

Bảng 2.11.

đội ngũ CBQL các trường THPT trên địa bàn quận 1
Đánh giá về mức độ quản lý phát triển năng lực quản lý đối với

Bảng 2.12.

đội ngũ CBQL các trường THPT trên địa bàn quận 1
Đánh giá mức độ sử dụng và mức độ hiệu quả của biện pháp nâng


Bảng 2.13. Đánh giá về mức độ sử dụng và hiệu quả của biện pháp đẩy
mạnh đào tạo bồi dưỡng, phát triển đội ngũ CBQL các trường
THPT trên địa bàn quận 1
Bảng 2.14.
Đánh giá về mức độ sử dụng và mức độ hiệu quả của biện pháp

Bảng 2.15.

tuyển chọn, sử dụng họp lý năng lực sở trường đội ngũ cán bộ
quản lý các trường trung học phổ thông trên địa bàn quận 1

Bảng 3.1.

Dánh giá về mức độ sử dụng và mức độ hiệu quả của biện pháp

DANH MỤC CÁC sơ DÒ

Sơ đồ 2.1.
Sơ đồ 3.1.

Sơ đồ cơ cấu tổ chức trường THPT
Sơ đồ mối liên hệ giữa các giải pháp


1
MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Với mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục
được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc
biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay
nghề của nhà giáo. Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 40CT/TW, ngày 16/6/2004 về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà
giáo và cán bộ quản lý giáo dục [1], [7] với mục tiêu tổng quát là: “Xây dựng
đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa, nâng cao
chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng
nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức lối sống, lương tâm nghề
nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao

của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa-hiện đại
hóa đất nước”.
Yêu cầu về đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay đang đòi hỏi phải thực
hiện đồng bộ hàng loạt các biện pháp nhằm tăng cường các điều kiện đảm bảo
về chất lượng giáo viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn lực tài chính,...
trong đó đổi mới quản lý giáo dục có ý nghĩa quyết định đối vói sự nghiệp đổi
mới giáo dục, mở đường cho việc triển khai những chủ trương đã được đề ra,
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh “muôn việc thành công hay thất bại đều do
cán bộ tốt hay kém” [32].
Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng


2

hướng và hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn
nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước”.
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã tiếp tục nhấn mạnh, phát triển và
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là
một đột phá chiến lược, là yếu tố quyết định đẩy mạnh phát triển và ứng dụng
khoa học, công nghệ, cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đối mô hình tăng trưởng
và là lợi thế cạnh tranh quan trọng nhất, bảo đảm cho việc phát triển nhanh,
hiệu quả và bền vững; đặc biệt coi trọng phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo,
quản lý giỏi, đội ngũ chuyên gia, quản trị doanh nghiệp giỏi, lao động lành
nghề và cán bộ khoa học, công nghệ đầu đàn.
Văn kiện Hội nghị lần thứ 2 Ban Chấp hành Trung ương khoá VIII đã
chỉ rõ: “Đối mới công tác quản lý giáo dục” và “Đối mới cơ chế quản lý giáo
dục”. Kết luận Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương khoá IX đã xác
định: “Thực hiện mạnh mẽ phân cấp quản lý giáo dục, phát huy tính chủ
động, tự chịu trách nhiệm của các cơ sở giáo dục” và “Tiếp tục xây dựng

đồng bộ và kịp thời hoàn thiện các văn bản pháp lý giáo dục. Xác định và thể
chế hoá vai trò, chức năng các cấp quản lý. Hoàn thiện tổ chức bộ máy giáo
dục từ Bộ Giáo dục và Đào tạo đến các cơ sở giáo dục”.
Một trong những giải pháp phát triển giáo dục của Chiến lược phát triển
giáo dục 2001 - 2010 là: “Đổi mới quản lý giáo dục. Đổi mới về cơ bản và
phương thức quản lý giáo dục theo hướng nâng cao hiệu lực quản lý nhà
nước, phân cấp mạnh mẽ nhằm phát huy tính chủ động và tự chịu trách nhiệm
của các địa phương, của các cơ sở giáo dục, giải quyết một cách có hiệu quả
các vấn đề bức xúc, ngăn chặn và đẩy lùi các hiện tượng tiêu cực hiện nay”.


3

giáo dục đã nhấn mạnh: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản
lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về
cơ cấu”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tất cả mọi việc tốt hay xấu đều
xuất phát từ công tác cán bộ. Cán bộ nào, phong trào ấy”. Để có một nhà
trường mạnh, phát triển toàn diện, đạt các mục tiêu đề ra thì điều quan trọng
phải có một người Hiệu trưởng giỏi. Hiệu trưởng phải có đầy đủ lý luận và
cẩm nang cơ bản cùng với sự năng động sáng tạo, nhiệt tình, trách nhiệm thì
kết quả giáo dục của các nhà trường sẽ ngày một nâng cao.
Văn kiện đại hội đảng lần thứ IV (2010) Thành phố Hồ Chí Minh khẳng
định: Xây dựng nền giáo dục tiên tiến, mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng
yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế. Tiếp tục đối mới,
phát triển, nâng cao toàn diện chất lượng giáo dục và đào tạo, đặc biệt coi
trọng giáo dục truyền thống, lý tưởng, đạo đức, lối sống, ý thức trách nhiệm
xã hội, năng lực sáng tạo. Thực hiện có kết quả chương trình nâng cao chất
lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ
khoa học - công nghệ, doanh nhân và lao động kỹ thuật.

Để hoàn thành được sứ mạng trên của mình trước hết các trường Trung
học phố thông phải có trong tay đội ngũ giáo viên, đội ngũ cán bộ quản lý có
năng lực, nhiệt tình, những người cùng nghĩ, cùng làm và cam kết gắn bó lâu
dài với nhà trường. Đối với các trường Trung học phổ thông đội ngũ giáo
viên, đội ngũ cán bộ quản lý đóng vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển
của trường. Luật Giáo dục đã chỉ rõ: cán bộ quản lý giáo dục giữ vai trò quan
trọng trong việc tổ chức, quản lý, điều hành các hoạt động giáo dục; cán bộ
quản lý giáo dục phải không ngừng học tập, rèn luyện, nâng cao phấm chất
đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý và trách nhiệm cá nhân Như


4

Nhận thức được rõ tầm quan trọng của đội ngũ cán bộ quản lý đối với sự
phát triển của nhà trường, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh
đã luôn quan tâm đến công tác này. Tuy nhiên, theo chúng tôi, mặc dù đã có
nhiều cố gắng đáng ghi nhận, nhưng công tác quản lý của đội ngũ cán bộ
quản lý các trường Trung học phổ thông vẫn còn một số hạn chế và bất cập,
cần quan tâm đổi mới chẳng hạn như trình độ chuyên môn, trình độ quản lý
còn hạn chế, đội ngũ giữa các phòng ban, các tố chuyên môn chưa đồng bộ,
quy trình tuyên chọn, bồi dưỡng cán bộ chưa hợp lý...
Với những lý do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài Một sổ giải pháp xây
dụng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phô thông Quận 1, thành
phố Hồ Chí Minh để nghiên cứu, mong được góp phần vào việc xây dựng đội
ngũ cán bộ quản lý của các trường trung học phổ thông trong giai đoạn hiện
nay tốt hơn.
2. Mục đích nghiên cứu

Bằng việc nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ
quản lý trường Trung học phổ thông Quận 1, thành phố Hồ Chí Minh,

góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới, phát triển giáo dục Trung học phô thông
của Quận 1 nói riêng và Thành phố Hồ Chí Minh nói chung trong giai đoạn
hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường


5
4. Giả thuyết khoa học

Neu thực hiện một cách đồng bộ, linh hoạt các giải pháp như luận văn đã
đề xuất thỉ sẽ xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường
Trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục toàn diện.
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu đề tài

5.1 Nhiệm vụ nghiên cúu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận về việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý
trường Trung học phổ thông.
- Thống kê, đánh giá thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý
trường Trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
- Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ
quản lý trường Trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
5.2. Phạm vi nghiên cứu

Đe tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng chất lượng đội ngũ cán bộ

quản lý (Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng) các trường Trung học phổ thông
Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó đề xuất một số giải pháp quản lý xây
dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông Quận 1, Thành phố
Hồ Chí Minh.
6. Phương pháp nghiên cúu


6

gồm: đến tận cơ sở đào tạo để quan sát, thu thập báo cáo, lấy thông tin qua
phiếu thăm dò, khảo sát, phỏng vấn, trao đổi trực tiếp...
6.3. Phương pháp thống kê

Nhằm giúp cho việc xử lý, đánh giá các số liệu khảo sát, thống kê toán
học các kết quả khảo sát, nghiên cứu.
7. Những đóng góp của luận văn

- về lý luận: luận văn góp phần hệ thống hóa vấn đề lý luận về việc
nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông
trong điều kiện hiện nay.
- về thực tiễn: Đe xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ
cán bộ quản lý trường Trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
- Ngoài ra, luận văn còn có thể là nguồn tài liệu sử dụng cho việc giảng
dạy các chuyên đề ở các trường đại học và cao đắng cũng như các công trình
nghiên cứu có liên quan.
8. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Ket luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục,
Luận văn gồm có 3 Chương:

7
CHƯƠNG 1

Cơ SỞ LÝ LUẬN VÈ VIỆC XÂY DựNG DỘI NGỮ
CÁN Bộ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRƯNG HỌC PHỒ THÔNG

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Tình hình nghiên cứu về quản lý đội ngũ cản bộ quản lý ở
ngoài nước
Lịch sử Trung hoa cổ đại (những năm 500 đến 300 TCN) đã xuất hiện tư
tưởng quản lý của Khổng Tử nhằm mục đích đào tạo ra lớp người cai trị xã
hội, tư tưởng đó được xây dựng trên cốt lõi triết lý ngũ minh giáo (nhân, lễ,
nghĩa, trí, tín). Những tư tưởng trên, tuy chưa thực sự chuyên sâu về quản lý
nhưng có ý nghĩa là đặt viên gạch đầu tiên làm nền móng cho việc hình thành
tư tưởng về nâng cao chất lượng những người làm công tác quản lý trong xã
hội lúc bấy giờ.
Giữa thế kỷ 18, một số nhà khoa học như: Robert Owen (1771-1858),
nhà xã hội không tưởng vĩ đại người Anh hay Charles Babbage (1792-1871),
nhà toán học người Anh đã đưa ra những quan điểm: tìm giải pháp quản lý
với việc nâng cao năng xuất lao động và nâng cao trình độ quản lý. Tiếp đó,
Frederick Winslow Taylor (1856-1915) với công trình tiêu biểu là cuốn
“Những

nguyên

tắc

quản

lý

khoa

học”

(The

Principles

of

Scientific

Management) xuất bản năm 1911 - trong công trình này, F.w. Taylor đã đưa
ra bốn nguyên tắc quản lý khoa học đề cập đến việc tuyển chọn, huấn luyện


8

quy tắc về chức trách quản lý và 14 nguyên tắc quản lý hành chính. Theo ông,
nếu người quản lý có đủ phẩm chất và năng lực, kết hợp nhuần nhuyễn các
chức năng, quy tắc và nguyên tắc quản lý thỉ chất lượng và hiệu quả công việc,
năng xuất lao động được nâng cao.
Từ những năm 70-80 của thế kỷ XX, một trường phái tiếp cận về quản lý
trên cơ sở xem xét những yếu tố văn hóa giữa con người với con người đã
xuất hiện với công trình nghiên cứu của William (Giáo sư trường Đại học
California, Mỹ). Ông đã khắng định, yếu tố quan trọng của văn hóa trong
quản lý và nêu ra 07 yếu tố có ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý được mô tả

trong sơ đồ 7S: Strategy (chiến lược), Skills (kỹ năng), Style (cách thức),
System (hệ thống), Structure (cơ cấu), Shared value (các giá trị chung) và đặc
biệt là Staff (đội ngũ). Thông qua mô hình và phân tích đặc điểm của 07 yếu
tố trên, chúng ta sẽ thấy giá trị của chất lượng đội ngũ người quản lý
[33,tr.228]. Khi xã hội công nghiệp có sự bùng nổ thông tin và chuyển dần
thành xã hội thông tin, các nhà khoa học nghiên cứu về quản lý đã có các
công trình về quản lý trong môi trường luôn biến đổi, quản lý theo quan diêm
hệ thống, quản lý tình huống [8,tr.29] và vấn đề chất lượng người quản lý
thực sự đã được đề cập tới với những yêu cầu và cách thức nâng cao chất
lượng đội ngũ. Cụ thể một số công trình nổi tiếng, đó là của Harold Koont,
Cyrii Odonell, Heinz Weihrich với tác phấm nổi tiếng: “Những vấn đề cốt
yếu của quản lý” [21], công trình này đề cập nhiều hơn về yêu cầu chất lượng
của người quản lý. Hay gần đây, Trung Quốc đang thành công trên con đường
phát triển và hội nhập với thế giới, đã xuất hiện công trình nghiên cứu “Khoa
học lãnh đạo hiện đại” [64]. Trong công trình này, các tác giả đã chú ý nêu
vấn đề chất lượng của cán bộ lãnh đạo và quản lý.
Ngoài ra, ở Liên xô (cũ) nay là Nga, các công trình nghiên cứu - xét ở


9

trong đó nêu rõ vai trò, vị trí, chức năng của cán bộ quản lý trường học, tiêu
biểu là công trình của các nhà khoa học nổi tiếng như: Ilina T.A với tác phẩm
Giáo dục học [30].
Năm 1991, tố chức UNESCO đã xuất bản cuốn “Quản lý hành chính và
sư phạm” của Jean Valérien, nhằm giới thiệu các modul về vai trò, chức năng,
trách nhiệm, yêu cầu chất lượng và nhiệm vụ của ngưừi Hiệu trưởng trường
trung học phổ thông.

1.1.2. Tinh hình nghiên cừu về quản lý đội ngũ cán bộ quản lý ở

liệt Nam
Đầu tiên phải nói đến tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890-1969)
về công tác quản lý, nhiều quan diêm chỉ đạo của Người đều nhắc đến
tầm quan trọng của người quản lý. Người khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của
mọi công việc”, “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay
kém” [31].
Trong sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến sự
nghiệp giáo dục; trong đó đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng về vấn đề
phát triển đội ngũ cán bộ quản lý. Điều đó được thể hiện qua các chủ trương,
chính sách, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật; tiêu biêu gần đây nhất
là Chỉ thị số 40-CT/TW, ngày 16/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về
việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo
dục [2]; Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg, ngày 11/01/2005 của Thủ tướng
Chính phú về việc phê duyệt đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ
nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005 - 2010” [15]. Với xu


10

công tác quản lý. Đáng lưu ý là các tác phẩm: “Cơ sở khoa học quản lý” [9].
“Những luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong
thời kỳ Công nghiệp hóa-Hiện đại hóa” [50]; “Một số vấn đề xây đựng đội
ngũ cán bộ chủ chốt cấp huyện các dân tộc người Tây Nguyên” [44]. Xét ở
góc độ nghiên cứu lý luận quản lý giáo dục, dựa trên quan diêm của chủ nghĩa
Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học nước ta tiếp cận
quản lý giáo dục và quản lý trường học để đề cập tới việc phát triển công tác
quản lý trường học, tiêu biêu nhất có: “Phương pháp luận khoa học giáo dục”
[22]; “Khoa học quản lý giáo dục - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” [34].
Các nhà quản lý giáo dục các cấp cũng đã có nhiều nghiên cứu, đề xuất những
giải pháp xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên nhằm đáp

ứng yêu cầu phát triển của sự nghiệp giáo dục.
Tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trong một số Luận văn Thạc sỹ,
chuyên ngành Quản lý Giáo dục có những tác giả nghiên cứu cùng hướng với
đề tài như: Hoàng Quốc Huy (2005), Trần Quốc Thắng (2005), Nguyễn Xuân
Trường (2006), Nguyễn Hữu Chương (2006), Nông Như Ngà (2007), Nguyễn
Thị Chi Mai (2007),... Tại trường Đại học sư phạm Huế: Hoàng Thị Lý
(2004), Nguyễn Văn Triết (2006), Nguyễn Văn Đệ (2007),...
Một số luận văn Thạc sỹ đề cập đến loại hình trường trung học phổ
thông nhưng đánh giá ở hoạt động dạy - học, đó là: “Các biện pháp quản lý
của Hiệu trưởng đối với hoạt động tự học của học sinh ở các trường trung học
phổ thông tỉnh Quảng Trị” (Nguyễn Văn Hùng, Huế, 2006) hoặc “Các biện
pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động dạy và học ở các trường
trung học phổ thông tỉnh Lâm Đồng” (Huỳnh Văn Bảy, Viện Chương trình và
Chiến lược giáo dục, 2006). Tuy nhiên, vấn đề quản lý phát triển đội ngũ cán
bộ quản lý các trường trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh


11

ngũ cán bộ quản lý các trường trung học phổ thông Quận 1, Thành phố Hồ
Chí Minh là cần thiết và cấp bách trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Một số khái niệm cơ bản

1.2.1. Ouản lý
Nói đến hoạt động quản lý, người ta thường nhắc đến ý tưởng sâu sắc
của Các Mác: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào
tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo
đê điều hoà những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung
phát sinh từ sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động
của những khí quan độc lập của nó. Một nghệ sỹ vĩ cầm thì tự điều khiên

mình, còn dàn nhạc thì cần có nhạc trưởng [10]. Hiện nay vẫn còn tồn tại khá
nhiều những khái niệm, định nghĩa về quản lý. Trong tác phẩm “Những vấn đề
cốt yếu của quản lý”, tác giả người Mỹ Harold Koont đã đưa ra khái niệm “Quản
lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm
đạt được mục đích của nhóm. Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành
một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của nhóm
với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực
hành thì cách quản lý là một nghệ thuật; còn kiến thức có tổ chức về quản lý là
một khoa học” [23,tr.32]. Theo quan điểm chính trị xã hội: “Quản lý là sự tác
động liên tục có tố chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý,
người tổ chức quản lý) lên khách thể quản lý (đối tượng quản lý) về các mặt
chính trị, văn hoá, xã hội, kinh tế... bằng một hệ thống các luật lệ, các chính
sách, các nguyên tắc, các phương pháp và các biện pháp cụ thể nhằm tạo ra
môi trường và điều kiện cho sự phát triển của đối tượng” [51].


12

tổ chức với hiệu quả cao nhất” [35]. Xét quản lý dưới góc độ là một hành
động, tác giả Vũ Ngọc Hải cho rằng: “Quản lý là sự tác động có tố chức, có
hướng đích của chủ thể quản lý tói đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu
đề ra” [24].
Tác giả W.Taylor cho rằng: Quản lý là biết chính xác điều bạn muốn
người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt
nhất và rẻ nhất.
Qua những định nghĩa trên ta thấy rõ quản lý có những nét đặc trimg cơ
bản về bản chất của hoạt động quản lý như sau:
- Quản lý gồm hai thành phần là chủ thê và khách thể quản lý.
“Ai quản lý”: đó là chủ thể quản lý. Chủ thể quản lý có thể là một
người hoặc một tổ chức.

“Quản lý ai”, “quản lý cái gì?”, “quản lý sự việc gì?”: Đó là khách thể
quản lý. Khách thể quản lý có thể là người, tổ chức, hay là sự vật cụ thể, cũng
có khi khách thể là người, tố chức được con người đại diện trở thành chủ thể
quản lý cấp dưới thấp hơn.
- Giữa chủ thể và khách thể quản lý có mối quan hệ tác động qua lại,
tương hỗ nhau, “chủ thể làm nảy sinh các tác động quản lý, còn khách thê thì
sản sinh các giá trị vật chất và tinh thần có giá trị sử dụng, trực tiếp đáp ứng
nhu cầu của con người, thỏa mãn mục đích của chủ thể quản lý”. Chủ thể
quản lý thực hiện các tác động thông qua việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ
đạo và kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch.


13

chức nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các chức năng:
Kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiếm tra.

1.2 2 Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường
1.2.2.1. Quản lý giáo dục
Xã hội tồn tại và phát triển dựa trên yếu tố đầu tiên là sản xuất ra của cải
vật chất. Ph.Ảngghen viết: “Các Mác là người đầu tiên đã phát hiện quy luật
phát triển của lịch sử loài người, nghĩa là tỉm ra cái sự thật đưn giản... là
trước hết con người cần phải ăn, uống, mặc và ở trước khi có thể lo đến
chuyên làm chính trị, khoa học, nghệ thuật, tôn giáo,...” [1 l,tr.6].
Giáo dục là quá trình chuẩn bị cho con người, trước hết là thế hệ trẻ,
tham gia lao động sản xuất, tham gia vào đời sống xã hội bằng cách tố chức
việc truyền thụ và lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử - xã hội của loài người
một cách có ý thức, có mục đích. Tham gia quá trình giáo dục có những
phương tiện, điều kiện giáo dục... Tất cả những yếu tố trên quy tụ lại thành
“Hệ thống giáo dục quốc dân”. Đây là một bộ phận của hệ thống xã hội. Quản

lý giáo dục chính là quản lý bộ phận này của xã hội. Quản lý giáo dục được
hiểu là quản lý quá trình giáo dục và đào tạo. Tùy theo các cấp độ thì sự quản
lý giáo dục sẽ khác nhau.
Khái niệm Quản lý giáo dục, hiện nay cũng có nhiều định nghĩa khác
nhau. Quản lý giáo dục là thực hiện việc quản lý trong lĩnh vực giáo dục.
Ngày nay, lĩnh vực giáo dục mở rộng hơn nhiều so với trước, do mỗi chỗ mở
rộng đối tượng giáo dục từ thế hệ trẻ sang người lớn và toàn xã hội. Tuy
nhiên, giáo dục thế hệ trẻ là bộ phận nòng cốt của lĩnh vực giáo dục cho toàn


14

Trong quá trình nghiên cứu về lĩnh vực quản lý giáo dục, khái niệm
Quản lý giáo dục được nhiều tác giả diễn đạt như sau:
Hiẻu Quản lý giáo dục theo tác giả Đặng Quốc Bảo: là hoạt động điều
hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đây mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ
theo yêu cầu phát triển xã hội [4]. “Quản lý giáo dục (vi mô) được hiểu là
những tác động trực tiếp (có ý thức, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống hợp
quy luật) của chủ thẻ quản lý đến tập thê giáo viên, công nhân viên, tập thế học
sinh, cha mẹ học sinh, các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm
thực hiện chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường'’ [36,tr.l 1].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những
tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể Quản lý nhằm
làm cho hệ thống vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng,
thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà
tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới
mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [57].
Qua các định nghĩa trên có thể thấy, quản lý giáo dục là tập hợp những
biện pháp: tổ chức, phương pháp, kế hoạch hoá,... tác động có mục đích, hợp
quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đảm bảo sự vận

hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục. Quản lý giáo dục
có thẻ hiểu là sự quản lý hệ thống giáo dục đào tạo bao gồm một hay nhiều cơ
sở giáo dục, trong đó nhà trường là đơn vị cơ sở, ở đó diễn ra các hoạt động
quản lý giáo dục cơ bản nhất.
Trong quản lý giáo dục, chủ thế quản lý chính là bộ máy quản lý các cấp;
đối tượng quản lý chính là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất - kỹ thuật và các
hoạt động thực hiện các chức năng của quá trình giáo dục đào tạo.


15

nhà trường là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách
nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để
tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ
trẻ và từng học sinh”. Quản lý nhà trường về bản chất là quản lý con người.
Điều đó tạo cho các chủ thể (người dạy và người học) trong nhà trường một
sự liên kết chặt chẽ không những chỉ bởi cơ chế hoạt động của những tính quy
luật khách quan của một tổ chức xã hội - nhà trường, mà còn bởi hoạt động
chủ quan, hoạt động quản lý của chính bản thân giáo viên và học sinh.
Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý nhà trường thực chất là việc xác định
vị trí của mỗi người trong hệ thống xã hội, là quy định chức năng, quyền hạn,
nghĩa vụ, quan hệ cùng vai trò xã hội của họ mà trước hết là trong phạm vi
nhà trường với tư cách là một tố chức xã hội’ [45,tr.259].
Như vậy, Quản lý trường học nói chung và Quản lý trường trung học
phố thông nói riêng là tố chức chỉ đạo và điều hành quá trình giảng dạy của
thầy và hoạt động học của trò; đồng thời, Quản lý những điều kiện cơ sở vật
chất, công việc phục vụ cho dạy và học nhằm đạt được mục đích giáo dục và
đào tạo. Xét về bản chất, Quản lý con người trong nhà trường là tổ chức một
cách hợp lý lao động của giáo viên và học sinh, là tác động đến họ sao cho
hành vi, hoạt động của họ đáp ứng được yêu cầu của việc đào tạo con người.

1.2.3. Giải pháp
Theo Từ điển tiếng Việt, giải pháp là: “phương pháp giải quyết vấn đề
nào đó”. Như vậy nói đến giải pháp là nói đến những cách thức tác động


16

1.2.4. Giải pháp xảy dựng đội ngũ cán bộ quản lý
Giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý là nhằm vào việc tạo ra
những thay đổi về số lượng, chất lượng trong đội ngũ cán bộ quản lý, đáp ứng
yêu cầu đặt ra của cơ sở giáo dục và của địa phương. Đó là việc:
- Nâng cao nhận thức và tinh thần trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ quản
lý đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý.
- Xây dựng quy hoạch và đối mới công tác tuyển dụng và sử dụng đội
ngũ cán bộ quản lý.
- Thường xuyên bồi dưỡng nhằm không ngừng nâng cao kiến thức
chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng sư phạm cho đội ngũ cán bộ quản lý.
- Thực hiện tốt việc kiêm tra giám sát và thanh tra đánh giá, xếp loại
cán bộ quản lý.
- Đẩy mạnh công tác thi đua, khen thưởng, nhân rộng các gương cán
bộ quản lý tiên tiến điển hình.
- Đảm bảo chế độ chính sách về quyền lao động và quyền hợp pháp và
chính đáng của đội ngũ cán bộ quản lý.

1.2.5. Xây dụng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý ở trường trung học
pho thông


17

Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông, trường
học nghĩa là phát huy năng lực của người quản lý giáo dục. Khái niệm “năng
lực” đã gần như được nhiều người thừa nhận bao gồm các thành tố: kiến thức,
kỹ năng, thái độ. Trong đó cần phát triển hài hòa giữa 03 thành tố, không
nặng về lý thuyết trong quá trình đào tạo và bồi dưỡng mà cần phải coi trọng
thành tố kỹ năng, ý nghĩa của việc thực hành, khả năng làm được và vận dụng
kiến thức vào nghề nghiệp hàng ngày. Thành tố thái độ thể hiện phẩm chất,
thái độ với công việc. Không có đủ các thành tố trên con người không bao giờ
có năng lực.
Mặc khác, phát triẻn đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ
thông là phát triển sao cho đảm bảo số lượng (đảm bảo định mức lao động),
nâng cao chất lượng đội ngũ nhằm giúp họ hoàn thành tốt vai trò, nhiệm vụ
của người quản lý. Chất lượng của đội ngũ quản lý được hiểu trên bình diện
gồm có chất lượng và số lượng, số lượng luôn gắn chặt với chất lượng, chất
lượng bao hàm số lượng.
1.3. Những yêu cầu cơ bản đối vói đội ngũ cán bộ quản lý trường trung
học phổ thông

Thứ nhất, Căn cứ đê xác định yêu cầu cầu phát triển đội ngũ cán bộ
quản lý truờng trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay:
Xu hướng đổi mới và phát triển giáo dục toàn cầu; định hướng chiến
lược phát triển giáo dục Việt Nam đến năm 2020; một số mục tiêu chiến lược
phát triển giáo dục giai đoạn 2011 - 2020.
Thứ hai, yêu cầu đối vói đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ
thông trong giai đoạn hiện nay.


18

tập tning toàn tâm toàn ý cho công việc của mình. Ngoài ra, trong quá trình
đối mới phát triển giáo dục, người quản lý theo quan điếm mói phải là người
quản lý sự thay đổi giỏi. Trong công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý cần
chú ý bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức; nâng cao năng lực chuyên môn
và năng lực quản lý cho đội ngũ cán bộ quản lý. Phấn đấu làm cho đội ngũ
cán bộ quản lý trường trung học phổ thông là những người lao động sáng tạo,
quản lý sự thay đối giỏi, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo
dục.

1.3.1. Trường Trung học phô thông trong hệ thống giáo dục quốc dân
Thứ nhất, quan điếm về trung học phô thông:
Trường phổ thông trung học hay còn được gợi là trường trung học phổ
thông, là một loại hình đào tạo chính quy ở Việt Nam, dành cho lứa tuổi từ 15
tới 18 không kể một số trường hợp đặc biệt. Nó gồm các khối học: lóp 10, lớp
11, lớp 12. Sau khi tốt nghiệp hệ giáo dục này, học sinh được nhận bang Tốt
nghiệp Phố thông trung học, có một tên gọi khác cho loại bằng này (trước
đây) là "Bằng Tú Tài".
Trường phổ thông được lập tại các địa phương trên cả nước. Người
đứng đầu một ngôi trường được gọi là "Hiệu Trưởng". Trường được sự quản
lý trực tiếp của Sở Giáo dục và Đào tạo (tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương), tức là Trường trung học phổ thông ngang với Phòng Giáo dục
quận- huyện. Quy chế hoạt động do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Thứ hai, mục tiêu của giáo dục phô thông: