Bài giảng sinh học 9 thao giảng bài trao đổi chất (10)

Phßng gi¸o dôc & ®µo t¹o Thanh liªm
Gi¸o viªn : NguyÔn ThÞ HiÒn


KiÓm tra bµi cò
Ph©n biÖt sù trao ®æi chÊt ë cÊp ®é c¬ thÓ vµ trao ®æi
chÊt ë cÊp ®é tÕ bµo ? Nªu mèi quan hÖ vÒ sù trao
®æi chÊt ë hai cÊp ®é nµy ?


Vì sao tế bào vừa là đơn vị cấu tạo vừa là đơn vị chức năng của
cơ thể?
Mọi hoạt động sống của tế bào và cơ thể đều cần yếu tố nào?
Năng lượng đó được tạo ra như thế nào?
Con người lấy chất hữu cơ từ đâu?
Cơ thể hấp thụ chất hữu cơ dưới dạng nào?
Thành phần nào là chất xây dựng nên tế bào?


Thế nào là chuyển
hoá vật chất và năng lượng?

Chuyển hoá vật chất và năng lượng là quá trình biến đổi
các chất đơn giản đã được hấp thụ thành các chất đặc
trưng có cấu trúc phức tạp và tích luỹ năng lượng,đồng
thời xảy ra sự oxi hoá các chất phức tạp thành các chất
đơn giản và giải phóng năng lượng.


Axít béo và glixerin

Lipít đặc trưng

Enzim

Tích luỹ
năng lượng

Oxi hoá
Giải phóng
năng lượng

Giọt lipít nhỏ

Enzim

Tích luỹ
năng lượng

Oxi hoá
Giải phóng
năng lượng

Lipít đặc trưng

CO2

Chất cặn bã


TẾ BÀO

Chất
dinh
dưỡng
đã hấp
thụ

Chuyển hoá vật chất và năng lượng
Ôxi

Đồng hoá
* Tổng hợp chất

<
>

Dị hoá

Khí
cacbonic

* Phân giải chất

* Tích luỹ năng lượng * Giải phóng năng lượng Chất thải

Hình 32-1. Sơ đồ chuyển hoá vật chất và năng lượng


Sơ đồ quang hợp ở lá cây.
Nước + Khí cacbônic
(rễ hút từ đất) (lá lấy từ không khí)

ánh sáng
chất diệp lục

Tinh bột +
(trong lá)

Khí oxi

( lá nhả ra ngoài
môi trường )

Sơ đồ hô hấp ở cây.
Chất hữu cơ + Khí oxi

Năng lượng + Khí cacbônic + Hơi nước



T BO
Cht
dinh
dng
ó hp
th

Chuyn hoỏ vt cht v nng lng
ễxi

ng hoỏ

<
>

D hoỏ

T BO

* Tng hp cht

Khớ
cacbonic

* Phõn gii cht

* Tớch lu nng lng * Gii phúng nng lng Cht thi

Sơ S
đồ quá
trình trao
tế nng
bào lng
Hỡnh 32-1.
chuyn
hoỏđổi
vtchất
chtởv


Phiếu học tập 1: So sánh đồng hoá và dị hoá

Đặc điểm

Ging nhau

ng hoỏ

D hoỏ

Xy ra trong tế bào

Xy ra trong tế bào

Tng hp cỏc cht

Phõn gii cỏc cht

Tớch lu nng lng

Gii phúng nng lượng

Khỏc nhau


Phiếu học tập 2: Tỷ lệ đồng hoá-dị hoá trong cơ thể

Biểu hiện
Người lớn
Lứa tuổi
Trẻ em

Trạng thái

Lao động
Nghỉ ngơi

Tỉ lệ đồng hoá-dị
hoá
Đồng hoá

<

Dị hoá

Đồng hoá >

Dị hoá

Đồng hoá <

Dị hoá

Đồng hoá

> Dị hoá


Cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi có sử dụng năng lượng không?
Tại sao ?
Chuyển hoá cơ bản là gì?

Chuyển hoá cơ bản là năng lượng tiêu
dùng khi cơ thể ở trạng thái hoàn toàn
nghỉ ngơi.


Chuyển hoá vật chất và năng lượng chịu sự điều khiển của
yếu
tố nào?
- Chuyển hoá vật chất và
năng
lượng chịu sự điều khiển của
thần kinh và thể dịch.
Cơ chế hoạt động của các yếu tố trên?
- Cơ chế thần kinh: Các trung khu thần kinh ở não bộ phát
ra các xung thần kinh điều khiển quá trình tăng, giảm quá
trình tổng hợp hay phân huỷ các chất trong tế bào.
- Cơ chế thể dịch: Các tuyến nội tiết tiết hoocmon đổ vào
máu điều tiết các quá trình trên.
Ví dụ:
Glucozơ

Hoocmôn Insulin
Glucagôn

Glycozen


Kiểm tra - đánh giá
Bài tập 1: Khoanh tròn vào nội dung em cho là sai:
a. Đồng hoá tích luỹ năng lượng còn dị hoá giải phóng năng lư

ợng.
b. Đồng hoá tổng hợp chất còn dị hoá phân giải các chất.
c. Đồng hoá xảy ra trong tế bào còn dị hoá xảy ra ngoài cơ
thể
d. Đồng hoá và dị hoá liên quan mật thiết đến quá trình trao
đổi chất
e. Đồng hoá và dị hoá đều chịu sự điều hoà của cơ chế thần
kinh và thể dịch


Bµi tËp 2: ghép các số 1,2,3,..ở cột A với chữ cái a,b,c,
… ở cột B để có câu trả lời đúng.
Cột A
Cột B
Trả lời
1.Đồng
a. Lấy thức ăn biến đổi thành chất dinh
1.b
hóa
dưỡng hấp thụ vào máu.
b. Tổng hợp chất đặc trưng và tích lũy
năng lượng.
2.Dị hóa
2.d
c. Thải các sản phẩm phân hủy và các
sản
phẩm
thừa
ra
môi

trường
ngoài.
3.Tiêu
3.a
d.
Phân
giải
các
chất
phức
tạp
thành
hóa
chất đơn giản và giải phóng năng
lượng
4.Bài tiết
e. Vận chuyển 02 và chất dinh dưỡng
4.c


Ghi nhớ

Trao đổi chất là biểu hiện bên ngoài của quá trình
chuyển hoá vật chất và năng lượng. Sự chuyển hoá vật chất
và năng lượng bao gồm hai mặt đối lập nhưng thống nhất
là đồng hoá và dị hoá. Đồng hoá là quá trình tổng hợp từ
các chất đơn giản thành các chất phức tạp đặc trưng của cơ
thể và tích luỹ năng lượng. Dị hoá là quá trình phân giải
các chất phức tạp thành các sản phẩm đơn giản và giải
phóng năng lượng. Tương quan giữa đồng hoá và dị hoá

phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính và trạng thái cơ thể
Quá trình chuyển hoá vật chất và năng lượng được điều
hoà bằng hai cơ chế: thần kinh và thể dịch.


-Häc bài và tr¶ lêi c©u hái cuèi bài
-Đäc môc “ Em cã biÕt”
-T×m thªm c¸c ph­¬ng ph¸p phßng chèng nãng l¹nh.


Xin tr©n thµnh c¶m ¬n quý thầy cô và các
em!

CHÚC
THẦY
CÔ
SỨC
KHỎE

CHÚC
CÁC
EM
HỌC
TỐT


Trao đổi chất ở tế bào diễn ra như thế nào ?
T BO
Cht
dinh

dng
ó hp
th

Chuyn hoỏ vt cht v nng lng
ễxi

ng hoỏ

<
>

D hoỏ

T BO

* Tng hp cht

Khớ
cacbonic

* Phõn gii cht

* Tớch lu nng lng * Gii phúng nng lng Cht thi

Sơ S
đồ quá
trình trao
tế nng
bào lng

Hỡnh 32-1.
chuyn
hoỏđổi
vtchất
chtởv


Em có biết
Năng lượng được giải phóng trong quá trình dị hoá của tế
bào: Một phần được sử dụng vào hoạt động co cơ, còn lại
biến thành nhiệt. Ngay cả phần năng lượng dùng cho co cơ
cuối cùng cũng biến thành nhiệt.Vì vậy, muốn xác định cư
ờng độ trao đổi chất của cơ thể có thể dùng phòng đo nhiệt
lượng để tính nhiệt lượng toả ra của người được thí
nghiệm,theo nguyên tắc xác định nhiệt độ tăng lên của khối
nước chảy qua phòng đo nhiệt.(Hình 32.2)
Giải thích nguyên tắc hoạt động của phòng đo nhiệt?
Mục đích của việc thiết kế phòng đo nhiệt?


Hãy cho biết sự chuyển hoá vật chất và năng lượng ở tế
bào gồm những quá trình nào?
T BO
Cht
dinh
dng
ó hp
th

Chuyn hoỏ vt cht v nng lng

ễxi

ng hoỏ
* Tng hp cht

<
>

D hoỏ

Khớ
cacbonic

* Phõn gii cht

* Tớch lu nng lng * Gii phúng nng lng Cht thi

Hỡnh 32-1. S chuyn hoỏ vt cht v nng lng



-Đồng hoá là quá trình tổng hợp từ các chất đơn giản
thành các chất phức tạp đặc trưng của cơ thể và tích
luỹ năng lượng.
-Dị hóa là quá trình phân giải các chất phức tạp thành
các sản phẩm đơn giản và giải phóng năng lượng.


Bài tập 4:Chọn từ (cụm từ) thích hợp điền vào chỗ trống:
(1)

là biểu hiện bên ngoài của quá trình
Trao
đổi chất
chuyển hoá vật chất và năng lượng. Sự chuyển hoá vật
chất và năng lượng bao gồm hai mặt đối lập nhưng thống
nhất là ..(2)
đồng hoá
. và ..(3).
dị hoá.Đồng hoá là quá trình tổng
đơn
(4)
giản các chất
(5)
phức
hợp từ các chất
thành
đặctạp
trưng
..(6).
của cơ thể và
.Dị hoá là quá
tích
luỹ năng lượng
trình phân
(7)
giải các chất phức tạp thànhcác sản phẩm đơn
giản và giải (8)
phóng năng lượng.Tương quan giữa đồng hoá
và dị hoá phụ thuộc vào độ tuổi, giới tính và trạng thái cơ
thể

Quá trình chuyển hoá vật chất và năng lượng được điều
hoà bằng hai cơ chế: thần
(9)
kinh và thể
(10)
dịch.