skkn rèn luyện kỹ năng thực hành môn hoá học ở THCS

PHẦN MỞ ĐẦU
1/ Lí do chọn đề tài:
- Hóa học rất có ích cho cuộc sống, hóa học đã góp phần cho cuộc sống
của chúng ta được phát triển và ngày càng trở nên văn minh hiện đại hơn. Nó trở
thành một phần của cuộc sống hàng ngày và chính vì thế hóa học được đưa vào
chương trình THCS từ năm lớp 8. “Học thường đi đôi với hành”. Do vậy khi sử
dụng, làm thí nghiệm thực hành cần phải tuân thủ các nguyên tắc và rèn luyện kĩ
năng thí nghiệm thực hành sau cho đạt kết quả cao và an toàn khi làm thí
nghiệm nhằm tránh tai nạn đáng tiếc xảy ra.
- Thí nghiệm hóa học là công việc đóng vai trò rất quan trọng trong quá
trình hoạt động dạy học môn hóa học, có thể nói thí nghiệm hóa học ở trường
THCS là công việc không thể thiếu trong dạy học bộ môn. Bởi vì, thông qua các
thí nghiệm hóa học để phát triển nhận thức của học sinh: hình thành khái niệm,
tính chất hóa học mới, ôn tập, củng cố, kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm
hóa học, rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học và áp dụng vào thực tế cuộc sống
một cách có khoa học.
- Thông qua, quá trình giảng dạy môn hóa học bản thân tôi rút ra được
một số kinh nghiệm trong việc hướng dẫn học sinh kĩ năng làm thí nghiệm một
cách có hiệu quả, đảm bảo cho thí nghiệm của các em được thành công. Qua đó
đã tạo cho các em tin tưởng vào khoa học, hứng thú hơn trong quá trình học tập,
kĩ năng làm thí nghiệm thực hành của học sinh qua từng bài thực hành, từng học
kì, từng năm ngày càng hoàn thiện, học sinh ngày càng ham thích hơn trong việc
thực hành thí nghiệm, nhất là chất lượng môn học qua từng năm được nâng lên
rõ rệt, số lượng học sinh yếu, kém giảm, số học sinh khá, giỏi tăng. Vì vậy, tôi
có đôi điều muốn trao đổi với thầy cô về rèn luyện kĩ năng thí nghiệm thực hành
môn hóa học một số kinh nghiệm của mình để thầy cô tham khảo và có những
đóng góp giúp cho bản thân tôi có thêm kinh nghiệm hướng dẫn học sinh trong
quá trình làm thí nghiệm thành công và có kết quả tốt hơn. Đó cũng chính là lí
do mà tôi chọn đề tài: “Rèn luyện kỹ năng thực hành môn Hoá học ở THCS”.

1

2/ Phạm vi nghiên cứu:
- Rèn luyện kĩ năng thực hành môn hóa học cho HS khối 8, 9 của trường
THCS Mỹ Hội.
- Các tài liệu có liên quan đến thí nghiệm thực hành hóa học.
3/ Phương pháp nghiên cứu:
* Phương pháp nghiên cứu lí luận:
- Tìm hiểu, nghiên cứu tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên
THCS chu kì (2004-2007) môn Hóa học quyển 2 của Vũ Anh Tuấn & Cao Thị
Thặng.
- Hóa học đại cương 3 của Hà Thị Ngọc Loan.
- Thí nghiệm thực hành hóa của Trần Quốc Đắc, Nguyễn Thế Ngôn.
- Sách giáo viên Hóa 8, 9 và các tài liệu khác tham khảo trên internet.
* Phương pháp điều tra, khảo sát.

2


PHẦN NỘI DUNG
Chương 1. Cơ sở lí luận:
- Thí nghiệm hóa học là nguồn gốc, xuất xứ của kiến thức, qua
quan sát thí nghiệm, học sinh thấy được hiện tượng, từ đó có nhận xét và rút ra
kết luận vấn đề đang nghiên cứu, tức là từ thực tiễn đi đến tư duy lôgic có cơ sở
khoa học.
- Qua thí nghiệm tạo cho học sinh hứng thú học tập, nâng cao lòng
yêu khoa học, phát huy được khả năng sáng tạo, tính tò mò ham học hỏi.
- Thí nghiệm hóa học giúp học sinh làm sáng tỏ mối liên hệ giữa
các sự vật, giải thích được bản chất của các quá trình xảy ra trong tự nhiên, trong
sản xuất và đời sống của con người.

- Thí nghiệm hóa học còn giúp học sinh có khả năng vận dụng
những kiến thức đã học được trong nhà trường, trong phòng thí nghiệm vào các
lĩnh vực hoạt động của con người.
- Thí nghiệm hóa học có tác dụng phát triển tư duy, giáo dục thế
giới quan duy vật biện chứng, củng cố niềm tin vào khoa học của học sinh, giúp
học sinh hình thành những đức tính tốt của con người mới: làm việc khoa học,
thận trọng, ngăn nắp, gọn gàng. Vì vậy, việc hướng dẫn học sinh kĩ năng thực
hành trong môn hóa học ở trường THCS, khi các em mới bước đầu làm quen với
môn hóa học là nhiệm vụ hết sức quan trọng của người thầy.
Chương 2. Cơ sở thực tiễn:
1. Thuận lợi:
- Đây là môn học được đưa vào chương trình lớp 8. Là môn học mới có
nhiều cái lạ, kích thích sự tìm tòi, sáng tạo của học sinh.
- Học sinh có đầy đủ sách giáo khoa, gia đình có quan tâm đến việc học
của con em mình (đối với học sinh lớp A1).
2. Khó khăn:
a. Cơ sở vật chất:

3


- Trường chưa có phòng chức năng riêng nên khi thực hành cũng mất
nhiều thời gian khi học sinh di chuyển dụng cụ và hóa chất.
- Thí nghiệm thực hành làm trên bàn học của học sinh độ bằng phẳng
không đảm bảo nên tính an toàn cũng không cao.
b. Về phía học sinh:
- Còn nhiều học sinh chưa chủ động trong học tập, nghiên cứu và chuẩn
bị nội dung bài, bảng tường trình trước khi đến giờ học thí nghiệm thực hành.
- Ý thức tự giác học của học sinh chưa cao, còn làm ồn, chưa lắng nghe
các yêu cầu, các nội quy, lưu ý khi thực hành.

- Đa số các em rất thích được tự tay làm thí nghiệm nhưng không thích
viết bảng tường trình thí nghiệm thực hành.
3. Thực trạng:
Một vấn đề thực tế hiện nay tất cả giáo viên chúng ta đều nhận thấy là đa
số các em học sinh có kĩ năng thực hành rất yếu, vận dụng những kiến thức đã
học vào thực tế khách quan còn nhiều hạn chế và khả năng thích nghi với hoàn
cảnh còn chậm. Đó chính là hậu quả của một thời gian khá dài trong chương
trình giáo dục THCS ít chú trọng, ít quan tâm đến các tiết thực hành. Trong đó
có một phần trách nhiệm của đội ngũ chúng ta chỉ truyền đạt kiến thức mà ít chú
tâm rèn luyện kỹ năng thực hành cho học sinh. Các tiết thực hành nếu có thì
cũng làm qua loa đại khái cho xong, mặc khác, các dụng cụ thí nghiệm thực
hành quá cũ kỹ, lạc hậu, nhiều khi tiến hành thí nghiệm cho kết quả trái ngược
nhau dễ gây ra sự ngộ nhận của học sinh làm cho giáo viên cũng thực sự lúng
túng khi tiến hành những thí nghiệm mang tính chất định lượng vì vậy cũng gây
cho giáo viên tâm lý chỉ giới thiệu dụng cụ thí nghiệm và tiến hành làm thí
nghiệm định tính trực quan để minh họa cho hiện tượng.
Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực đã được quan
tâm ở tất cả các bộ môn, trong đó có môn hóa học, thí nghiệm thực hành hóa học
đã được tăng cường nhiều hơn bởi qua thí nghiệm từ những hiện tượng quan sát
được mà học sinh suy ra được tính chất của chất, hiểu được bản chất của hóa

4


học là sự biến đổi từ chất này thành chất khác. Mặt khác, thông qua thí nghiệm
hóa học, từ những hiện tượng quan sát được, học sinh tin tưởng vào khoa học,
và có hứng thú hơn trong quá trình học tập.
Ở bậc THCS học sinh mới bước đầu làm quen với môn hóa học, chính vì
vậy, mà các em có nhiều bỡ ngỡ trong cách tiếp cận, hơn nữa môn hóa học là
môn học thực nghiệm, qua các thí nghiệm mà học sinh tiếp thu được kiến thức

có cơ sở khoa học một cách vững chắc.
Các trường THCS hiện nay nói chung trang thiết bị đồ dùng dạy học đã
được trang bị khá đồng bộ, có phòng bộ môn, các hóa chất phục vụ đủ cho học
sinh làm thí nghiệm theo nhóm, nhiều trường đã có cán bộ phụ trách thiết bị.
Tuy nhiên phần lớn giáo viên quan tâm nhiều hơn đến kiến thức hóa học mà ít
chú ý tới kĩ năng thực hành của học sinh, mà thực tế thì khi học sinh có kĩ năng
thực hành tốt, thí nghiệm thành công sẽ đem lại kết quả phù hợp với kiến thức
mà giáo viên cần cung cấp, hơn nữa khi học sinh có kĩ năng thực hành tốt sẽ rút
ngắn được thời gian, đảm bảo tiến trình lên lớp của giáo viên.
Tuy nhiên, trong quá trình làm thí nghiệm, do mới tiếp xúc với môn hóa
học, học sinh còn nhiều bỡ ngỡ trong quá trình làm thí nghiệm, nhiều thí nghiệm
học sinh làm không đúng quy trình, các thao tác thí nghiệm còn vụng về, có
nhiều trường hợp học sinh làm đổ vỡ dụng cụ thí nghiệm, hóa chất gây nguy
hiểm, làm học sinh mất tự tin trong quá trình làm các thí nghiệm, hơn thế nữa
việc thực hiện thí nghiệm không đúng quy trình còn có thể dẫn tới kết quả thí
nghiệm sai so với sách giáo khoa, làm các em không tin tưởng vào khoa học.
* Tình hình thực tiển: Khi chưa áp dụng đề tài này, khảo sát ở 3 lớp 8A1,
8A2, 8A3 tại trường với kết quả như sau:
Lớp

Giỏi

Khá

TB

Yếu, Kém

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

SL

TL%

8A1

9

30

10

33,3

10

33,3

1

3,33

8A2

0

0

5

15,6

21

65,6

6

18,75

8A 3

0

0

6

20

19

63,3

5

16,6

5


Kết quả thấp là do học sinh còn rất lúng túng về cách làm thí
nghiệm, sợ bị bể dụng cụ, đỗ hóa chất bắn vào người, sợ cháy nổ… Do vậy, khả
năng vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế khách quan còn nhiều hạn
chế và khả năng thích nghi với hoàn cảnh còn chậm.
Qua gần gũi tìm hiểu các em cho biết, muốn được làm thí nghiệm
nhưng chưa biết cách làm, đang còn học một cách thụ động, chưa có kĩ năng để
làm thí nghiệm thực hành. Lí do là các em mới được tiếp xúc với môn hoá nên
nhiều khái niệm còn chưa hiểu rõ đầy đủ ý nghĩa của nó, thời gian để các em
rèn luyện kĩ năng thực hành làm còn hạn chế. Hơn nữa do điều kiện của trường
chưa có phòng chức năng cũng phần nào gây khó khăn, từ đó kỉ năng thực hành
của học sinh còn rất yếu.
Để nâng cao chất lượng giảng dạy, rèn cho học sinh có kĩ năng thí
nghiệm thực hành tốt bản thân tôi đã áp dụng một số biện pháp rèn luyện kĩ
năng thực hành cho học sinh đó là:
- Công tác chuẩn bị của giáo viên
- Công tác chuẩn bị của học sinh:
- Kiểm tra, hướng dẫn của giáo viên trước mỗi thí nghiệm.
- Dự đoán kết quả với mỗi thí nghiệm.
Chương 3. Các giải pháp thực hiện để rèn luyện kĩ năng thí nghiệm

thực hành cho HS:
1. Mục đích, yêu cầu, tác dụng của thí nghiệm thực hành đối HS:
- Đây là phần khá quan trọng bởi nó giúp cho học sinh hiểu được lý do
tại sao phải làm thí nghiệm.
- Qua thí nghiệm giúp cho học sinh khẳng định tính đúng đắn của lý
thuyết và chứng minh cho lý thuyết, là điểm tựa cho lí thuyết. Đồng thời qua thí
nghiệm cũng nắm được mức độ hiểu và nắm kiến thức lí thuyết của học sinh, tạo
điều kiện phát triển nhân cách và phát huy tính sáng tạo của học sinh, có sự liên
hệ giữa kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Giúp cho các em tự mình có

6


thể khám phá những điều mình đã học từ đó tạo nên sự hứng thú với bộ môn hóa
học, đồng thời rèn luyện tư duy khoa học cho các em.
- Sau khi đã hiểu được ý nghĩa của tiết thí nghiệm thực hành thì chắc
chắn học sinh sẽ có ý thức hơn trong các tiết thực hành. Qua các tiết thực hành
rèn luyện khả năng làm việc độc lập và theo nhóm của học sinh.
- Đặc biệt đối với môn hóa học, môn khoa học thực nghiệm, môn khoa
học mở, luôn luôn mới và rất trừu tượng. Thực hiện tốt các tiết dạy thí nghiệm
thực hành sẽ giúp học sinh lĩnh hội kiến thức một cách chủ động, sáng tạo, làm
chủ được thao tác thí nghiệm, có vốn hiểu biết thực tiễn từ đó vận dụng vào việc
giải thích các hiện tượng trong cuộc sống.
- Thí nghiểm biểu diễn tuy có nhiều ưu điểm những cũng còn có những
mặt hạn chế như: khả năng nhận thức của học sinh có hạn, dĩ nhiên khi học sinh
được trao tận tay sờ, mó vào các dụng cụ được thực hiện thí nghiệm thì việc làm
quen với dụng cụ, hóa chất và quá trình quan sát hiện tượng xảy ra sẽ hấp dẫn
hơn.
a. Vai trò của việc dạy thực hành:
Đây là loại thí nghiệm do tự tay học sinh thực hiện trong quá trình học

tập nhằm ôn tập, củng cố kiến thức đã học và rèn luyện kĩ năng, kỷ xảo thực
hành.
Bên cạnh đó, sự đánh giá một cách chính xác và công bằng của giáo
viên cũng là một động lực giúp cho các em phấn khởi hơn, tự tin hơn và cố gắng
hơn trong các giờ thực hành.
b. Ưu điểm của thí nghiệm thực hành:
+ Thông qua thí nghiệm thực hành, dạy cho học sinh cách vận dụng kiến
thức một cách độc lập để giải thích các hiện tượng quan sát được và rút ra kết
luận trên cơ sở quan sát trực tiếp thí nghiệm của mình thực hiện.
+ Thí nghiệm thực hành là phương tiện giúp học sinh củng cố lại kiến
thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo thực hành.

7


+ Thông qua thí nghiệm thực hành góp phần vào việc tư duy, tăng cường
sự hứng thú học tập của học sinh với bộ môn.
c. Những yêu cầu của thí nghiệm thực hành:
Cần quan niệm thực hành là một phần của quá trình dạy học. Vì vậy, nội
dung của thí nghiệm thực hành là mối quan hệ, là cơ sở để tổ chức hoạt động
thực hành, phương pháp tổ chức phải được xây dựng song song với lý thuyết,
đảm bảo nguyên tắc thực hành theo hệ thống từ dễ đến khó, gắn chặt với lý
thuyết. Nội dung thí nghiệm thực hành phải là sự phối kết hợp giữa lí thuyết với
thực hành thí nghiệm. Tùy theo đặc điểm tình hình chương trình, tình hình
trường lớp mà xây dựng nội dung chương trình lý thuyết và thực hành một cách
hợp lý.
2. Những biện pháp giúp việc rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học
cho học sinh
Kĩ năng là khả năng thực hiện một cách hợp lí những hành động trí tuệ
và chân tay trong những tình huống khác nhau.

Dấu hiệu đặc trưng của kĩ năng là nhận thức được đầy đủ về mục đích
của hoạt động và biết lựa chọn con đường đúng đắn và ngắn nhất, đó là khả
năng thực hiện một cách nhanh chóng, thoải mái các động tác thí nghiệm như
lắp ráp các chi tiết dụng cụ thí nghiệm nhanh, tiến hành các động tác cơ bản như
lắc, trộn, nghiền, khuấy, biết chọn lựa hóa chất ,và biết cách sử dụng hóa chất
một cách thành thạo khéo léo….
a) Công tác chuẩn bị
* Đối với giáo viên:
- Soạn và chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ, hóa chất của tiết thí nghiệm thực
hành. Đây là công việc đòi hỏi giáo viên phải có cái tâm với nghề, có lòng kiên
trì nhẫn nại, chịu khó, nó chiếm rất nhiều thời gian của giáo viên (nếu trường
không có phòng bộ môn, không có giáo viên chuyên trách).
- Ngay từ những tiết học đầu tiên giáo viên sau khi nhận lớp, tìm hiểu kĩ
về tình hình học tập của lớp về bộ môn, sau đó phối hợp với giáo viên chủ

8


nhiệm tiến hành việc phân học sinh lớp thành từng nhóm, trong nhóm phải có đủ
các đối tượng học sinh theo năng lực học tập của bộ môn, có nhóm trưởng,
nhóm phó để khi nhóm trưởng vắng thì nhóm phó thay thế, có thư kí để ghi chép
hiện tượng xảy ra trong quá trình làm thí nghiệm, ý kiến thống nhất trong phần
giải thích hiện tượng và viết PTHH đối với mỗi thí nghiệm.
- Nhóm trưởng chịu trách nhiệm phân công, điều hành hoạt động của
nhóm theo hướng dẫn của giáo viên, yêu cầu nhóm trưởng khi phân công các
thành viên trong nhóm phải thường xuyên đổi vị trí làm việc của mỗi thành viên
để tất cả học sinh trong nhóm đều được làm thí nghiệm, qua nhiều lần thí
nghiệm mỗi học sinh sẽ có kĩ năng thực hành tốt hơn.
- Một trong những điều kiện giúp học sinh thực hiện thành công các thí
nghiệm thực hành là giáo viên phải tổ chức cho học sinh, nhóm học sinh nghiên

cứu trước bản hướng dẫn làm thí nghiệm thực hành do giáo viên soạn ra, học
sinh phải biết trước về mục đích của thí nghiệm thực hành, học sinh cần làm gì
và làm như thế nào? Giải thích các hiện tượng xảy ra trong thí nghiệm, rút ra kết
luận đúng.
- Giáo viên cần xác định nội dung và phương pháp thực hiện các thí
nghiệm thực hành sao cho phù hợp với đặc điểm, nội dung, thời gian cho phép
và cơ sở vật chất, thiết bị dạy học có liên quan của trường.
- Căn cứ vào nội dung của thí nghiệm thực hành, giáo viên cần làm trước
thí nghiệm để viết bản hướng dẫn cụ thể và chính xác, cố gắng chuẩn bị tốt các
dụng cụ, hóa chất, phương tiện chuẩn bị cho thí nghiệm thực hành.
- Tất cả dụng cụ thí nghiệm phải được để trên bàn thí nghiệm, không để
các em đi lại nhiều.
- Những thí nghiệm với chất độc, chất dễ nổ như KClO 3, P, S, Cl2…
hoặc axit đặc,… không nên cho học sinh làm hoặc nếu làm giáo viên cần căn
dặn, hướng dẫn thật tỉ mĩ, cụ thể từng thao tác, hướng dẫn học sinh cách phòng
tránh, cấp cứu tạm thời khi sự cố không hay xảy ra để đảm bảo an toàn tuyệt đối
cho học sinh.

9


- Giáo viên cần lưu ý các thí nghiệm thực hành trong giờ dạy lí thuyết
hoặc trong tiết thực hành phải đơn giản, rõ ràng, đảm bảo tính chính xác cao, mỹ
thuật, chú ý dùng lượng nhỏ hóa chất theo đúng hướng dẫn trong sách giáo
khoa.
- Trong quá trình học sinh thực hành giáo viên phải giám sát công việc
làm của học sinh nhóm, giữ trật tự chung, giúp đỡ kịp thời các nhóm khi cần
thiết nhưng không được làm thay cho học sinh.
* Đối với học sinh:
1/ Học sinh phải nghiên cứu trước ở nhà các thí nghiệm mà các em phải

thực hiện trong giờ học hoặc trong tiết thực hành về những công việc cụ thể
như: dụng cụ, hóa chất cho mỗi thí nghiệm, cách tiến hành từng thí nghiệm, dự
đoán hiện tượng xảy ra, viết PTHH nếu được và dự kiến về phần giải thích hiện
tượng.
2/ Trên bàn thí nghiệm không được để đồ dùng riêng như: cặp sách, nón,
mũ….
3/ Thực hiện đúng nội quy phòng thí nghiệm, quy tắc phòng độc, phòng
cháy và chú ý bảo quản dụng cụ, hóa chất thí nghiệm…
4/ Phải biết tiết kiệm hóa chất, hóa chất đã sử dụng không được đổ
chung vào lọ hóa chất ban đầu.
5/ Trong khi làm thí nghiệm không được nói chuyện riêng, không đi lại
làm mất trật tự chung, không tự động lấy dụng cụ, hóa chất ở bàn khác.
6/ Khi làm thí nghiệm xong phải rửa dụng cụ, lau dọn vệ sinh, sắp xếp
dụng cụ, hóa chất đúng nơi quy định.
3. Một số kỹ năng cơ bản cần rèn luyện cho học sinh THCS:
- Sử dụng chai lọ, cốc và các dụng cụ thủy tinh:
Bất kì một loại dụng cụ nào khi sử dụng đều phải được rửa sạch, nếu rửa
bằng nước không sạch thì phải rửa bằng xà phòng hoặc bằng hóa chất cần thiết
và sau đó rửa tráng lại bằng nước cất cho thật sạch. Rửa xong úp ngược miệng
xuống dưới cho ráo nước. Với ống nghiệm phải rửa bằng chổi lông.

10


- Đo khối lượng các vật: bằng cân kĩ thuật.
- Hướng dẫn một số thao tác cơ bản của thí nghiệm thực hành hóa học:
* Lấy chất lỏng từ lọ ra ống nghiệm hay dụng cụ khác, nếu lấy với
lượng nhỏ ta dùng ống hút, lấy với lượng từ 1ml thì rót nhưng không để hóa chất
chảy ra lọ và quay nhãn lên trên. Nút lọ khi mở đặt ngửa và khi không lấy nữa
thì đậy nút ngay để tránh nhầm lẫn. Ống hút sau khi lấy hóa chất xong phải hút

nước rửa sạch, để khi dùng hút hóa chất khác không bị trộn lẫn với hóa chất đã
dùng.
* Lấy hóa chất rắn phải dùng thìa khô, sạch, lấy xong cũng rửa thìa
lại cho sạch và để vào giá cho khô ráo. Nếu làm thí nghiệm có sử dụng hỗn hợp
các chất rắn thì các chất rắn phải lấy riêng biệt ra các dụng cụ để xác định tỉ kệ
khối lượng đúng theo kĩ thuật rồi mới trộn đều bằng thìa hay dụng cụ thủy tinh
như đũa hay thìa thủy tinh rồi mới cho vào dụng cụ thí nghiệm.
* Hòa tan hóa chất rắn vào chất lỏng: cho chất rắn vào chất lỏng
từng lượng nhỏ và dùng đũa thủy tinh khuấy tan dần, tránh hiện tượng bỏ chất
rắn quá nhiều không tan hết.
* Hòa tan chất lỏng vào chất lỏng; cho lượng chất lỏng này vào
chất lỏng kia từng lượng nhỏ, nếu dụng cụ hòa tan là ống nghiệm thì khi cho
lượng nhỏ chất lỏng vào ta gõ nhẹ đáy ống nghiệm vào gan bàn tay hay ngón tay
trỏ, tuyệt đối không dùng ngón tay bịt miệng ống nghiệm mà xóc lên, xóc
xuống.
* Đun nóng các chất trong ống nghiệm hay bình cầu: Dùng đèn cồn
hơ nóng nhẹ, đều ống nghiệm hay bình cầu rồi mới đặt đèn cồn cố định đun
nóng tập trung, đun bình cầu thường ta để bình cầu lên lưới nung. Các dụng cụ
sau khi đun nóng không được để vào chổ có nước hoặc trên nền gạch men để
tránh vỡ dụng cụ, điều đó cũng có nghĩa không được rữa dụng cụ khi còn nóng.
4. Các bước tiến hành trong việc rèn luyện kĩ năng thực hành cho
HS:
Bước 1: Kiểm tra công tác chuẩn bị.

11


1/ Về công tác chuẩn bị của học sinh, nhóm học sinh.
Sau khi giáo viên nêu mục tiêu của bài học, bài thực hành, giáo viên yêu
cầu học sinh các nhóm cho biết công tác chuẩn bị của học sinh , nhóm học sinh

đối với các thí nghiệm gồm:
STT

Tên
thí nghiệm

Dụng cụ,
hóa chất

Cách tiến hành
thí nghiệm

Dự đoán
hiện tượng

1
2
..
Sau khi học sinh báo cáo công tác chuẩn bị của mình, giáo viên nhận xét,
chỉ ra những thiếu sót trong công tác chuẩn bị của học sinh trong từng thí
nghiệm để học sinh bổ sung vào bản chuẩn bị thí nghiệm của mình cho phù hợp,
sau đó giáo viên cho học sinh nhóm kiểm tra dụng cụ, hóa chất trên bàn thực
hành.
2/ Kiểm tra dụng cụ, hóa chất thí nghiệm.
Học sinh nhóm kiểm tra dụng cụ, hóa chất trên bàn thực hành của nhóm.
Báo cáo với giáo viên những dụng cụ, hóa chất còn thiếu hoặc dụng cụ
bị hư hỏng để bổ sung kịp thời.
Bước 2: Giáo viên hướng dẫn chung:
Giáo viên nhắc lại nội dung, mục đích của toàn bộ công việc, hướng dẫn
kĩ thuật lắp ráp dụng cụ thí nghiệm, cách tiến hành từng thí nghiệm.

Giáo viên không chỉ hướng dẫn làm những công việc gì, làm như thế
nào? Mà còn giải thích cho học sinh vì sao lại làm như vậy.
Giáo viên cần báo trước cho học sinh một số sai lầm có thể mắc phải
trong khi làm thí nghiện dẫn tới kết quả thí nghiệm sai hoặc gây nguy hiểm cho
học sinh như:
+ Thí nghiệm nung hỗn hợp Fe với S ở lớp 9 bài “Thực hành tính chất
hóa học của nhôm và sắt”, học sinh phải lấy lượng hóa chất theo đúng tỉ lệ Fe:
S là 7:4. Khi nung hỗn hợp cần hơ đều ống nghiệm, sau đó tập trung ngọn lửa

12


của đèn cồn vào hỗn hợp, chú ý ngọn lửa phải lớn để đủ nhiệt cho hỗn hợp phản
ứng, nếu không phản ứng rất khó xảy ra.
+ Thí nghiệm đồng tác dụng với Axit sunfuric đặc trong bài Axit
sunfuric, lượng axit lấy chỉ 1ml cho vào ống nghiệm, kẹp ống nghiệm nằm ở
1/3 phía trên của ống nghiệm, khi đun nóng cần hơ nóng đều ống nghiệm sau đó
mới đun tập trung ngọn lửa vào nơi có chứa hóa chất, chú ý ngọn lửa nhỏ để dễ
quan sát hiện tượng.
Khi giáo viên hướng dẫn cần có một số thao tác thí nghiệm để minh họa
nhưng không được tốn nhiều thời gian.
Bước 3: Học sinh tiến hành thí nghiệm.
Trong quá trình làm thí nghiệm các thành viên phải thực hiện đúng phân
công của nhóm trưởng, tập trung quan sát hiện tượng thí nghiệm, thảo luận để đi
đến thống nhất về các hiện tượng xảy ra, đồng thời bàn bạc để đưa ra nhận xét
thống nhất đúng với hiện tượng xảy ra và rút ra kết luận chung hợp lí.
Bước 4: Viết tường trình thí nghiệm:
Sau khi hoàn thành các thí nghiệm, giáo viên yêu cầu các nhóm làm vệ
sinh, rửa dụng cụ, thu dọn hóa chất để dụng cụ, hóa chất còn lại đúng theo quy
định như lúc ban đầu, lưu ý hóa chất dễ cháy, nổ không để gần nhau sau đó học

sinh tiến hành viết tường trình thí nghiệm theo cá nhân hoặc nhóm theo yêu cầu
của giáo viên.
Mẫu báo cáo thực hành được giáo viên hướng dẫn ở tiết học trước theo
mẫu sau:
Tên nhóm:……..

BẢN TƯỜNG TRÌNH THÍ NGHIỆM

Họ tên học sinh:…………………… Tên bài thực hành:…………….
Lớp:……
STT

Tên thí
nghiệm

Dụng cụ, Cách tiến hành
Hiện tượng
hóa chất
quan sát được
thí nghiệm

Giải thích,
viết PTHH

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
Mục (1), (2), (3) học sinh chuẩn bị trước ở nhà, có điều chỉnh phù hợp

sau phần hướng dẫn chung của giáo viên.
13


Học sinh chỉ viết nội dung các mục (4), (5) sau khi tiến hành thí nghiệm
và được nhóm thảo luận đi đến thống nhất.
5. Một số vấn đề cần lưu ý trong việc rèn luyện kĩ năng thực hành cho
học sinh:
Học sinh THCS mới bước đầu làm quen với môn hóa học nên việc rèn
luyện kĩ năng thực hành cho học sinh phải thật tỉ mỉ, cẩn thận trong từng thao
tác thí nghiệm. Giáo viên phải soạn trước nội dung những yêu cầu, cách thức
tiến hành của các thí nghiệm thực hành của học sinh trong việc dạy bài mới hoặc
bài thực hành. Điều quan trọng là trước khi soạn, giáo viên nhất thiết phải tiến
hành thí nghiệm trước xem có thành công không, tìm hiểu kĩ những sự cố có thể
xảy ra trong quá trình làm thí nghiệm, rồi từ đó mới định hướng những nội dung
chuẩn bị của học sinh hoặc nhóm học sinh ở nhà trước khi làm thí nghiệm một
cách phù hợp.
* Kết quả áp dụng đề tài:
Sau khi áp dụng đề tài: “ Rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học cho học
sinh ở đơn vị trường THCS Mỹ Hội”, qua kết quả học tập của học sinh và thực
tế giảng dạy bản thân tôi nhận thấy kĩ năng, kĩ xảo thực hành của học sinh ngày
càng được hoàn thiện qua từng thời gian học tập của các em, học sinh năng động
hơn chất lượng học lực của học sinh tăng lên rõ rệt, số học sinh giỏi, khá tăng
lên cao hơn nhiều so với lớp không áp dụng, còn số học sinh yếu và kém giảm
xuống cụ thể như sau:
Giỏi
Lớp
8A1

Khá

TB

Yếu, Kém

SL/TL

Tăng

SL/TL

Tăng

SL/TL

Giảm

SL/TL

Giảm

9/40%

10%

13/43,3%

10%

5/16,6

16,6%

0

0%

8A2 3/9,37% 9,37%

9/28,1%

12,5% 18/56,25% 9,35% 2/6,25% 12,5%

8A3 4/13,3% 13,3%

8/26,6%

6,6%

16/53,3%

10%

2/6,6%

10%

14

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1/ Kết luận
Qua việc áp dụng một số biện pháp trên đối với học sinh ở lớp 8A và lớp
9A của trường, tôi nhận thấy khả năng làm việc theo nhóm, kĩ năng thực hành
của học sinh tốt hơn, kết quả thí nghiệm của học sinh chính xác, rút ngắn được
thời gian, các em có hứng thú trong học tập, nâng cao khả năng tư duy, ý thức
làm việc tập thể một cách có kỉ luật, an toàn khéo léo, tỉ mỉ, cẩn thận hơn trong
quá trình làm thí nghiệm.
Thiết nghĩ, chính các em là nhà kiến trúc xây nên tòa lâu đài kiến thức.
Tôi tin rằng với lòng yêu nghề mến trẻ, có cái tâm trong giảng dạy thì mọi khó
khăn gì giáo viên cũng vượt qua và đạt kết quả như mong muốn.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đề tài chắc chắn vẫn còn nhiều thiếu
sót, bản thân tôi rất mong quý đồng nghiệp góp ý để tôi có thêm kinh nghiệm
trong công tác giảng dạy. Xin chân thành cảm ơn.
2/ Kiến nghị:
Để có được kết quả cao trong việc dạy và học. Bản thân tôi đề nghị địa
phương và các cấp lãnh đạo cần có sự quan tâm hơn nữa về cơ sở vật chất, xây
phòng học chức năng để tiết thí nghiệm thực hành có chất lượng mang lại hiệu
quả, kỉ năng thực hành hóa của học sinh được thành thạo, khéo léo hơn.
Trường cần trang bị, mua thêm dụng cụ, hóa chất, sách bài tập nâng cao,
sách tham khảo, tài liệu có liên quan đến thí nghiệm thực hành…
Tổ chức hội giảng, thao giảng, chuyên đề để giáo viên có điều kiện học
hỏi, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và
học.

15


Ý KIẾN CỦA HỘI ĐỒNG THẨM ĐỊNH
1. Ưu điểm chính

....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

2. Tồn tại cần khắc phục
....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

3. Kết quả thực hiện tại đơn vị
....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

4. Hướng phát triển
....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

4. Xếp loại

A  ; B  ; C  ; KXL  ; Sao chép 
Mỹ Hội, ngày 29 tháng 3 năm 2013.
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG

16