Đề xuất một số giải pháp kinh tế và quản lý nhằm góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường ở khu công nghiệp việt hưng, thành phố hạ long, tỉnh quảng ninh

L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan lu n v n th c s “

xu t m t s gi i pháp kinh t và

qu n lý nh m góp ph n gi m thi u ô nhi m môi tr
Vi t H ng- Thành ph

ng

khu công nghi p

H Long- t nh Qu ng Ninh” là công trình nghiên

c u đ c l p c a riêng tôi. Các s li u, k t qu , ý ki n nêu trong lu n v n là
trung th c, có ngu n g c rõ ràng và ch a t ng đ
công trình nghiên c u khoa h c nào tr

c công b trong b t k

c đây./.

Hà N i, ngày 20 tháng 11 n m 2014
Tác gi Lu n v n

Hoàng Th Thùy Linh


L IC M

N

Trong bài Lu n v n này Tác gi đã s d ng đ n nhi u tài li u, t li u, d
li u, ki n th c c a m t s Tác gi (có Tên ho c Khuy t danh) nh ng ch a có
đi u ki n đ n g p và xin phép đ đ a vào n i dung c a bài Lu n v n này; Tác
gi r t mong đ

c s thông c m, l

ng th c a nh ng Tác gi nêu trên.

Tác gi Lu n v n xin chân thành c m n các Th y, các Cô tr

ng

ih c

Th y l i đã truy n đ t l i cho tôi nh ng ki n th c v lý lu n c ng nh th c ti n
trong su t qua trình h c t p và th c hi n đ tài Lu n v n.
Tác gi Lu n v n xin chân thành c m n Gi ng viên h
Nguy n Th Hòa trong đã tr c ti p h

ng d n: Ti n s

ng d n c th , chi ti t, t n tình trong su t

th i gian th c hi n Lu n v n, đ tôi có th hoàn thành t t bài Lu n v n này.
Tác gi Lu n v n xin chân thành c m n các c quan, t ch c, các đ ng
nghi p và các b n h c viên cùng l p đã t o đi u ki n v m i m t và tham gia ý
ki n giúp đ tôi trong su t th i gian tôi th c hi n đ tài này.
Tác gi c ng xin chân thành c m n các th y, cô giáo trong H i đ ng b o

v và kính mong nh n đ

c s quan tâm, nh n xét c a các th y, cô đ tác gi có

đi u ki n hoàn thi n t t h n nh ng n i dung c a lu n v n nh m đ t đ

c tính

hi u qu , h u ích khi áp d ng vào trong th c ti n./.

Hà N i, ngày 20 tháng 11 n m 2014
Tác gi Lu n v n

Hoàng Th Thùy Linh


M CL C
Ch

ng 1: T NG QUAN CHUNG V

V N

MÔI TR

NG

KHU

CÔNG NGHI P ................................................................................................ 1

1.1 Gi i thi u chung v môi tr

ng khu công nghi p ...................................... 1

1.1.1 M t s khái ni m...................................................................................... 1
1.1.2 Tác đ ng môi tr

ng khu công nghi p .................................................... 6

1.1.3 Công c kinh t và qu n lý trong qu n lý và b o v môi tr

ng............. 8

1.2 Tình hình phát tri n các khu công nghi p và công tác qu n lý môi tr

ng

t i các khu công nghi p................................................................................... 12
1.3 Nh ng nhân t
1.3.1 Qu n lý môi tr

nh h

ng đ n công tác qu n lý môi tr

ng

các KCN .. 13

ng................................................................................. 13

1.3.2 H th ng v n b n pháp lý....................................................................... 14
1.3.3 Ý th c c ng đ ng ................................................................................... 15
1.3.4 Giáo d c và truy n thông ....................................................................... 15
1.4 M t s nghiên c u v môi tr
b o v môi tr

ng t i các khu công nghi p và chính sách

ng ........................................................................................... 16

1.4.1 Trên th gi i ........................................................................................... 16
1.4.2 T i Vi t Nam.......................................................................................... 22
K t lu n Ch
Ch

ng 1 .......................................................................................... 27

ng 2: TH C TR NG V N

Ô NHI M MÔI TR

NH NG BI N PHÁP B O V MÔI TR

NG

NG VÀ

KHU CÔNG NGHI P

VI T H NG, THÀNH PH H LONG ....................................................... 28
2.1 V trí đ a lý và đi u ki n t nhiên, môi tr ng KCN Vi t H ng, Thành ph H
Long.................................................................................................................................28
2.1.1 V trí đ a lý ............................................................................................. 28
2.1.2 i u ki n t nhiên và kinh t - xã h i KCN Vi t H ng ........................ 29


2.2 Th c tr ng môi tr

ng KCN Vi t H ng.................................................. 32

2.2.1Tác đ ng bên trong nh h
2.2.2 Môi tr

ng đ n môi tr

ng

KCN Vi t H ng ...... 32

ng khu dân c t i khu công nghi p Vi t H ng........................ 48

2.3 Nh ng bi n pháp kinh t và qu n lý đ

c áp d ng đ b o v môi tr

ng

KCN Vi t H ng............................................................................................... 50
2.3.1 C ch chính sách v kinh t .................................................................. 50

2.3.3 H th ng v n b n quy ph m pháp lu t................................................... 52
2.3.3 Công tác thanh tra, ki m tra ................................................................... 56
2.3.4 Công c k thu t và khoa h c công ngh .............................................. 57
2.3.5 Tuyên truy n và nâng cao nh n th c v b o v môi tr

ng.................. 58

2.4 Nh ng u đi m và h n ch c a nh ng bi n pháp b o v môi tr

ng

KCN Vi t H ng............................................................................................... 59
u đi m.................................................................................................. 59

2.4.1

2.4.2 H n ch ................................................................................................... 61
K t lu n ch
Ch

ng 2 ........................................................................................... 65

ng 3: M T S

MÔI TR
3.1 Ph

GI I PHÁP GÓP PH N GI M THI U Ô NHI M

NG T I KCN VI T H NG, THÀNH PH H LONG ........... 66

ng h

ng phát tri n c a khu công nghi p ........................................ 66

3.2 Nh ng c h i và thách th c v qu n lý môi tr

ng KCN trong t

ng lai ..... 68

3.2.1 Nh ng c h i.......................................................................................... 68
3.2.2 Nh ng thách th c ................................................................................... 70
3.3

xu t m t s gi i pháp t ng c

ng qu n lý và b o v môi tr

ng

KCN Vi t H ng............................................................................................... 73
3.3.1 C n c đ xu t các gi i pháp.................................................................. 73
3.3.2 T ng c

ng qu n lý b ng các công c kinh t ....................................... 74

3.3.3 T ng c

ng qu n lý b ng công c lu t pháp và chính sách .................. 77

3.3.4 T ng c

ng qu n lý b ng các công c k thu t, công ngh tiên ti n .... 81


3.3.5 T ng c

ng giáo d c, tuyên tuy n nâng cao ý th c và trách nhi m v

b o v môi tr

ng ........................................................................................... 92

3.4 i u ki n áp d ng các gi i pháp trên ........................................................ 94
K t lu n ch

ng 3 ........................................................................................... 95

K T LU N VÀ KI N NGH ......................................................................... 96
1. K t lu n ....................................................................................................... 96
2. Ki n ngh ..................................................................................................... 97


DANH M C HÌNH

Hình 1.1. N

c th i công nghi p gây ô nhi m môi tr

ng .............................. 4

Hình 2.1.V trí đ a lý KCN Vi t H ng............................................................ 28
Hình 2.3.
đã x lý
Hình 2.2.
đã x lý
Hình 2.6.

th so sánh m c đ ô nhi m môi tr

ng n

c khi ch a x lý và

sông Tr i ........................................................................................ 39
th so sánh m c đ ô nhi m môi tr

ng n

c khi ch a x lý và

ao nuôi tr ng th y s n.................................................................... 39
th so sánh m c đ ô nhi m khí th i - đ

n trong KCN Vi t

H ng ................................................................................................................ 43
Hình 2.7.

th so sánh m c đ ô nhi m khí th i - đ

n ngoài KCN Vi t

H ng ................................................................................................................ 44


DANH M C B NG BI U

B ng 2.1. Thành ph n và l
B ng 2.2. Tính toán l

ng th i đ c tr ng cho t ng lo i hình công nghi p ...36

ng n

c th i KCN Vi t H ng............................................38

B ng 2.3. K t qu quan tr c môi tr

ng không khí - ti ng n t i khu công nghi p

Vi t H ng tháng 12/2008 ..........................................................................................41
B ng 2.4. K t qu quan tr c môi tr

ng không khí - ti ng n t i khu công nghi p

Vi t H ng tháng 6/2012.............................................................................................42
B ng 2.5. K t qu x lý th ng kê môi tr

ng không khí - ti ng n trong khu công

nghi p Vi t H ng .......................................................................................................42
B ng 2.6. K t qu x lý th ng kê môi tr

ng không khí - ti ng n ngoài khu công

nghi p Vi t H ng .......................................................................................................43
B ng 2.7. N ng đ b i và khí th i t quá trình s n xu t cá đóng h p ....................46
B ng 2.8 Các ho t đ ng nh h

ng t i s c kh e c ng đ ng..................................48

B ng 2.9 Nhu c u lao đ ng KCN Vi t H ng........................................................49


DANH M C T
CH VI T T T
BVMT
BQL
CBCC
CCN
CNH-H H
CP
dB
TM
FDI
GDP
HEPZA
KCN
KKT

KCX
N
NN&PTNT
NQ
NSNN
NTCN
ODA

OECD
pH
Q
TNDN
TN&MT
TSC
TT
UBND

UNIDO
UNEP
USD

VI T T T

CH VI T
Y
B o v môi tr ng
Ban Qu n lý
Cán b công ch c
C m công nghi p
Công nghi p hóa - Hi n đ i hóa

Chính ph
n v hàm loga
ánh giá tác đ ng môi tr ng
u t tr c ti p n c ngoài
T ng s n ph m qu c n i
Ban qu lý các khu ch xu t và công nghi p thành
ph H Chí Minh
Khu công nghi p
Khu kinh t
Khu ch xu t
Ngh đ nh
Nông nghi p và phát tri n nông thôn
Ngh quy t
Ngân sách Nhà n c
N c th i công nghi p
H tr phát tri n chính th c
T ch c h p tác và phát tri n kinh t
Ch s đo đ ho t đ ng c a các ion hiđrô (H+) trong
dung d ch
Quy t đ nh
Thu nh p doanh nghi p
Tài nguyên và môi tr ng
Tài s n c đ nh
Thông t
y ban nhân dân
T ch c Phát tri n Công nghi p Liên hi p qu c
Ch ng trình Môi tr ng Liên Hi p Qu c
ng đô la M

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Trong th i k đ y m nh công nghi p hoá và hi n đ i hoá đ t n
v i s phát tri n c a c n
có nh ng b

c, cùng

c, t nh Qu ng Ninh là m t trong các đ a ph

ng

c phát tri n đ t phá. S n xu t hàng hoá phát tri n, c c u kinh t

và qu n lý chuy n d ch theo h

ng Công nghi p, du l ch, d ch v phát tri n

nhanh, phù h p v i c ch th tr
quy mô và ch t l

ng. S n xu t kinh doanh phát tri n đ u v

ng. Th i gian qua, Qu ng Ninh đã tri n khai th c hi n

nhi u d án v phát tri n công nghi p nh xây d ng các khu công nghi p
(KCN), c m công nghi p (CCN) góp ph n quan tr ng trong quá trình phát

tri n kinh t và qu n lý - xã h i c a t nh. Cùng v i s phát tri n đó, công tác
b o v môi tr

ng trong các KCN c ng đ

c t nh đ c bi t quan tâm. Công tác

BVMT trong toàn qu c nói chung, và t nh Qu ng Ninh nói riêng trong th i
gian qua đã có nh ng chuy n bi n tích c c, nh n th c v BVMT trong các
c p, các ngành và nhân dân đã đ
t ng b

c đ

c nâng lên, h th ng chính sách, th ch

c hoàn thi n, ph c v ngày càng có hi u qu cho công tác

BVMT. B o v môi tr

ng chính là đ giúp cho s phát tri n kinh t và qu n

lý c ng nh xã h i đ

c b n v ng. BVMT là vi c làm không ch có ý ngh a

hi n t i, mà quan tr ng h n nó còn có ý ngh a cho t
tri n mang l i l i ích kinh t và qu n lý tr
nguyên thiên nhiên, h y ho i môi tr

ng lai. N u m t s phát

c m t mà khai thác c n ki t tài

ng, thì s phát tri n đó không có ích gì.

Nh v y BVMT có ý ngh a h t s c l n lao đ i v i s nghi p phát tri n c a
đ tn

c. M c tiêu phát tri n b n v ng không th th c hi n đ

c n u chúng

ta không làm t t h n n a công tác BVMT.
Tuy nhiên, trên th c t c ng ph i th a nh n r ng còn nhi u đi u b t c p
trong công tác BVMT mà chúng ta ch a làm đ

c: Môi tr

ng v n t ng


ngày, t ng gi b chính các ho t đ ng s n xu t kinh doanh và sinh ho t c a
con ng
tr
ph

i làm cho ô nhi m nghiêm tr ng, s phát tri n b n v ng v n đ ng
i u này đòi h i m i ng

c nh ng thách th c l n.
ng trong c n

c ph i th

i, m i nhà, m i đ a

ng xuyên cùng nhau n l c gi i quy t, th c

hi n nghiêm ch nh Lu t BVMT. Có nh v y chúng ta m i có th hy v ng vào
m tt

ng lai v i môi tr

ng s ng ngày càng trong lành h n.

Qu ng Ninh v i nhi u KCN tr ng đi m s đóng góp vai trò ch l c đ a
Vi t Nam thành n

c có n n công nghi p hi n đ i vào n m 2020. Khu Công

nghi p Vi t H ng, Thành ph H long là m t trong nh ng KCN quan tr ng
trong quy ho ch phát tri n công nghi p c a t nh. S hình thành và phát tri n
KCN góp ph n gi i quy t công n vi c làm cho ng
t ng tr

i dân, đóng góp cho s

ng kinh t , đ y nhanh s phát tri n CNH-H H, t o đi u ki n thu hút

đ u t phát tri n s n xu t và h p tác liên doanh v i các n

c trong khu v c và

trên th gi i. Bên c nh đó, ngoài nh ng l i ích to l n v m t kinh t và qu n
lý - xã h i thì v n đ ô nhi m môi tr

ng do các KCN phát sinh c ng là v n

đ c p bách. B i l trong quá trình ho t đ ng s n xu t đa ph n các ch t th i
đ u không đ
gian, ngu n n

c x lý tr

c khi x th i mà x th ng ra môi tr

c, đ t, không khí

ng. Theo th i

đó s b ô nhi m, n u không x lý t t có

th s là nguyên nhân gây nên b nh t t cho c c ng đ ng dân c s ng xung
quanh khu công nghi p.
Vì v y, nghiên c u các y u t tác đ ng đ n môi tr

ng t i KCN Vi t

H ng - TP H Long t nh Qu ng Ninh và đ xu t các gi i pháp kinh t và qu n

lý nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

ng là m t v n đ c p bách.

Xu t phát t nh ng v n đ nêu trên, tác gi ti n hành nghiên c u và l a
ch n đ tài: “

xu t m t s gi i pháp kinh t và qu n lý nh m góp ph n

gi m thi u ô nhi m môi tr

ng

khu công nghi p Vi t H ng - Thành ph

H Long- t nh Qu ng Ninh” làm đ tài lu n v n c a mình, nh m có đ

c


nh ng c n c khoa h c xác đáng, thúc đ y phát tri n công nghi p hóa và hi n
đ i hóa ngành công nghi p t i Vi t Nam, m r ng ph m vi và nâng cao hi u
qu vi c gi m thi u ô nhi m môi tr

ng trong các ngành công nghi p.

2. M c đích nghiên c u c a đ tài
D a trên c s lý lu n c b n v môi tr

ng khu công nghi p và nh ng

k t qu đánh giá th c tr ng v n đ ô nhi m môi tr

ng

khu công nghi p,

Lu n v n nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nh m gi m thi u ô nhi m môi
tr

ng

khu công nghi p Vi t H ng, Thành ph

H Long, t nh Qu ng Ninh

góp ph n nâng cao công tác qu n lý và b o v môi tr

ng trong th i k công

nghi p hoá, hi n đ i hoá.
3. Ph

ng pháp nghiên c u
đ t đ

c m c tiêu nghiên c u, Lu n v n s

ph

ng pháp nghiên c u sau: Ph

Ph

ng pháp th ng kê; Ph

Ph

ng pháp phân tích t ng h p; Ph

d ng k t h p các

ng pháp kh o sát và thu th p s li u;

ng pháp ph ng v n; Ph

ng pháp chuyên gia;

ng pháp phân tích so sánh; Ph

ng

pháp th c nghi m.
4.

it

ng và ph m vi nghiên c u

a.

it

ng nghiên c u:

Các y u t tác đ ng đ n môi tr

ng t i khu công nghi p Vi t H ng,

Thành ph H Long, t nh Qu ng Ninh.
b. Ph m vi nghiên c u:
Lu n v n t p trung nghiên c u, phân tích các y u t tác đ ng đ n:
không khí, n

c th i, ch t th i r n (rác th i), nh h

v c khu công nghi p Vi t H ng, Thành ph

ng c a dân c quanh khu

H Long trong kho ng th i gian

t n m 2007-2013 và đ xu t m t s gi i pháp kinh t và qu n lý nh m gi m
thi u ô nhi m môi tr

ng t i khu công nghi p.


5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
5.1. Ý ngh a khoa h c

Nghiên c u v gi m thi u ô nhi m môi tr

ng

khu công nghi p Vi t

H ng là m t l nh v c nghiên c u khá m i m có th là c s tham kh o, giúp
các nhà khoa h c kh c ph c nh
đ có đ
tr

c đi m, phát huy u đi m c a ph

ng pháp

c các k t qu chính xác h n, khoa h c h n trong nghiên c u môi

ng t i khu v c này; là c n c lý thuy t đ khi nghiên c u v s tác đ ng

c a môi tr

ng khu công nghi p nói chung và khu công nghi p t i Vi t Nam

nói riêng.
5.2. Ý ngh a th c ti n
Nghiên c u v gi i pháp kinh t góp ph n gi m thi u ô nhi m

khu

công nghi p Vi t H ng, s là ti n đ cho vi c nghiên c u ng d ng gi m

thi u ô nhi m môi tr

ng nói chung và khu công nghi p Vi t H ng nói riêng.

Giúp các nhà nghiên c u và nhà s n xu t kinh doanh có các thi t b và công
ngh gây ô nhi m môi tr

ng ng d ng t t đ c i thi n môi tr

ng công

đ ng, qua đó m r ng ph m vi s d ng gi i pháp gi m thi u ô nhi m trong
nhi u l nh v c công nghi p khác h n n a, góp ph n tháo g tình hình ô nhi m
môi tr

ng hi n nay.

6. K t qu d ki n đ t đ

c

- H th ng hoá nh ng c s lý lu n tác đ ng đ n môi tr
nghi p. Nghiên c u nh ng chính sách gi m thi u ô nhi m môi tr

ng khu công
ng t i khu

công nghi p.
- Phân tích đánh giá th c tr ng nh ng y u t tác đ ng đ n môi tr
và nh ng bi n pháp đ

c áp d ng nh m gi m thi u ô nhi m môi tr

khu công nghi p Vi t H ng, Thành ph
qu đ t đ

ng

ng t i

H Long. T đó, đánh giá nh ng k t

c và nh ng h n ch c n kh c ph c.


- Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp có tính kh thi đ i v i vi c gi m
thi u ô nhi m khu công nghi p Vi t H ng, Thành ph

H Long.

7. N i dung c a lu n v n
Ngoài ph n m đ u, k t lu n và ki n ngh , n i dung c a lu n v n g m
ba ch

ng chính sau:

Ch

ng 1: T ng quan chung v v n đ môi tr

ng

Ch

ng 2: Th c tr ng v n đ ô nhi m môi tr

ng và nh ng bi n pháp b o v

môi tr
Ch

ng

khu công nghi p

khu công nghi p Vi t H ng, Thành ph H Long

ng 3: M t s gi i pháp góp ph n gi m thi u ô nhi m môi tr

công nghi p Vi t H ng, Thành ph

H Long

ng khu


1

Ch

ng 1: T NG QUAN CHUNG V V N

MÔI TR

NG

KHU CÔNG NGHI P
1.1 Gi i thi u chung v môi tr

ng khu công nghi p

1.1.1 M t s khái ni m
1.1.1.1 Môi tr
Môi tr

ng
ng là khái ni m r ng và đa d ng, do v y tu thu c vào cách

ti p c n ph m vi xem xét, nghiên c u đ xây d ng khái ni m môi tr
Hi n nay,

ng.

Vi t Nam và trên th gi i có r t nhi u công trình nghiên c u v

môi tr

ng. Tuy nhiên các tác gi đã nêu lên các đ nh ngh a, các khái ni m

môi tr

ng không hoàn toàn đ ng nh t mà đ

ph m vi khác nhau, nh ng đ u h

i nh ng góc đ

c th hi n d

ng t i vi c nh n rõ môi tr

ng trong th

gi i xung quanh ta là gì, bao g m nh ng y u t nào h p thành.
T i h i ngh qu c t Stockhom- Th y
đ a ra khái ni m v môi tr

i n v môi tr

ng nh sau: “Môi tr

ng n m 1972 đã

ng là khung c nh t nhiên, là
i sinh s ng, lao đ ng, ngh

ngôi nhà chung c a th gi i sinh v t, là n i con ng

ng i và gi i trí, là n i hình thành và tích l y ngu n tài nguyên thiên nhiên”.
Bách khoa toàn th v môi tr

và đ y đ h n v môi tr

ng (1994) đ a ra m t đ nh ngh a ng n g n

ng: “Môi tr

ng là t ng th các thành t sinh thái t

nhiên xã h i- nhân v n và các đi u ki n tác đ ng tr c ti p hay gián ti p lên phát
tri n, lên đ i s ng và ho t đ ng c a con ng
nh ngh a đ

i trong th i gian b t k ”.

c phân tích nh sau:

- Các thành t sinh thái t nhiên g m:

t tr ng tr t, lãnh th , n

không khí, đ ng th c v t, các h sinh thái, các tr

c,

ng v t lý (nhi t, đi n t ,

phóng x ).
- Các thành t xã h i- nhân v n g m: Dân s và đ ng l c dân c , tiêu
dùng, x th i; nghèo đói; v n hóa, l i s ng, phong t c, t p quán, thói quen v
sinh….; lu t pháp, chính sách; t ch c c ng đ ng, xã h i.

2

- Các đi u ki n tác đ ng (ch y u c b n là ho t đ ng phát tri n kinh
ng trình d án phát tri n kinh t , ho t đ ng quân s , chi n

t ) g m: các ch

tranh; các ho t đ ng kinh t nh nông nghi p, lâm nghi p, ng nghi p, công
nghi p, du l ch, xây d ng, đô th hóa; công ngh , k thu t, qu n lý.
Môi tr

ng (Environment) theo ngh a r ng nh t đ

c GS.TS Nguy n

ình T n) đ a ra là t p h p các y u t v t ch t t nhiên và xã h i “bao
quanh” m t s v t, hi n t
t

ng y. B t c s v t hi n t

Môi tr
tr

ng có nh h

ng t

ng tác qua l i v i s v t, hi n

ng nào c ng luôn t n t i trong môi tr

ng theo ngh a r ng bao g m c môi tr

ng.

ng t nhiên vô c môi

ng c a nh ng v t ch t không s ng, t c là không có s t n t i c a ch t

“abumin”

trong đó; môi tr

ng sinh v t t c toàn b th gi i v t ch t s ng,

bao g m t t c các loài đ ng v t, th c v t (tr con ng

i); và môi tr

ng xã

h i, t c toàn b không gian xã h i và nh ng đi u ki n xã h i mà con ng

i

sinh s ng và ho t đ ng trong đó.
Nhìn chung, khái ni m môi tr

Nam, nhìn d
“Môi tr

i góc đ c a QLNN môi tr

ng đ

Vi t

c đ nh ngh a nh sau:

ng bao g m các y u t t nhiên và y u t v t ch t nhân t o quan h

m t thi t v i nhau, bao quanh con ng
s t n t i, phát tri n c a con ng
môi tr

ng có r t nhi u cách đ nh ngh a,

i, có nh h

ng t i đ i s ng, s n xu t,

i và thiên nhiên” (Theo đi u 1, Lu t B o v

ng Vi t Nam).

V i đ nh ngh a này chúng ta có th hi u t t c nh ng th bao quanh chúng ta đ u
coi là các thành ph n môi tr

ng nh : đ t, không khí, r ng, đ ng ru ng, sông, h ,

làng m c, thành ph ..... Do v y có th nói môi tr

ng có vai trò quy t đ nh t i s

t n t i và phát tri n c a th gi i t nhiên nói chung và con ng
1.1.1.2 Ô nhi m môi tr

ng

Kho ng 70% trong s h n m t tri u m3 n
nghi p (KCN) đ

i nói riêng.

c th i/ngày t các khu công

c x th ng ra các ngu n ti p nh n không qua x lý gây ô


3

nhi m môi tr
lý n
tr

ng. Có đ n 57% s KCN đang ho t đ ng ch a có h th ng x
ây là nh ng con s báo đ ng v th c tr ng môi

c th i t p trung.

ng t i các KCN Vi t Nam. Tính đ n tháng 10/2009, toàn qu c có kho ng

223 KCN đ

c thành l p theo Quy t đ nh c a Chính ph . Trong đó, 171

KCN đã đi vào ho t đ ng, v i t ng di n tích đ t g n 57.300ha, đ t t l l p
đ y trung bình kho ng 46%.
Th c ti n cho th y, các KCN có vai trò quan tr ng trong quá trình phát
tri n kinh t - xã h i
tr

Vi t Nam. Các KCN là nhân t ch y u thúc đ y t ng

ng, công nghi p, t ng kh n ng thu hút v n đ u t trong và ngoài n

c

vào phát tri n công nghi p, đ y m nh xu t kh u, t o công n vi c làm và thu
nh p cho ng

i lao đ ng. Tuy nhiên, bên c nh nh ng đóng góp tích c c, quá

trình phát tri n các KCN
l n v ô nhi m môi tr

ng do ch t th i, n

Ô nhi m môi tr
tr

Vi t Nam đang ph i đ i m t v i nhi u thách th c

ng sinh thái t nhiên.

th i tr c ti p vào môi tr

c th i và khí th i công nghi p.

ng t các KCN nh h
c bi t, n

ng nghiêm tr ng đ n môi

c th i không qua x lý c a các KCN x

ng gây thi t h i không nh t i ho t đ ng s n xu t

nông nghi p và nuôi tr ng th y s n t i các khu v c lân c n. Theo các chuyên gia
môi tr

ng, s gia t ng n

l n. L

ng n

c th i t các KCN trong nh ng n m g n đây là r t

c th i t các KCN phát sinh l n nh t

chi m 49% t ng l

ng n

khu v c ông Nam B ,

c th i các KCN và th p nh t

khu v c Tây Nguyên

là 2%. Hi n nay, t l các KCN đã đi vào ho t đ ng có tr m x lý n

c th i t p

trung ch chi m kho ng 43%, nhi u KCN đã có h th ng x lý n

c th i t p

trung nh ng t l đ u n i c a các doanh nghi p trong KCN còn r t th p. Th c
tr ng trên đã d n đ n vi c ph n l n n

c th i c a các KCN khi x ra môi tr

ng

đ u có có các thông s ô nhi m cao h n nhi u l n so v i quy đ nh.
Bên c nh đó, không khí

các KCN, nh t là các KCN c , đang b ô

nhi m, do các nhà máy trong KCN s d ng công ngh s n xu t l c h u ho c


4

ch a đ u t h th ng x lý khí th i tr

c khi th i ra môi tr

ng. L

ng ch t

th i r n t i các KCN ngày càng gia t ng, nh ng v n đ thu gom và x lý ch t
th i t i các KCN còn nhi u b t c p, nh t là đ i v i vi c qu n lý, v n chuy n
và đ ng ký ngu n th i đ i v i ch t th i nguy h i.
Công tác b o v môi tr
th ng qu n lý môi tr

ng KCN ch a rõ ràng, t l xây d ng và v n hành các

công trình x lý môi tr
môi tr

ng còn nhi u t n t i nh : phân c p trong h

ng t i các KCN còn th p.... N m 2010, T ng c c

ng đã ti n hành thanh tra, ki m tra di n r ng t i các KCN, đ c bi t là

ki m tra ch t ch các l u v c sông l n c a Vi t Nam, b i mu n ch n đ ng ô
nhi m l u v c sông thì ph i ch n đ ng ngu n th i ra sông.

Hình 1.1. N
1.1.1.3 B o v môi tr

c th i công nghi p gây ô nhi m môi tr

ng

ng

Theo quan đi m chung: BVMT là nh ng ho t đ ng gi cho môi tr
trong lành, s ch đ p, c i thi n môi tr

ng, đ m b o cân b ng sinh thái, ng n

ch n, kh c ph c các h u qu x u do con ng
tr

ng

i và thiên nhiên gây ra cho môi

ng,;khai thác, s d ng h p lý và ti t ki m tài nguyên thiên nhiên.
BVMT nh m b o v s c kho cho nhân dân, b o đ m quy n con ng

đ

c s ng trong môi tr

c ađ tn

c.

ng trong lành, ph c v s nghi p phát tri n lâu b n

i


5

Theo quan đi m c a Lu t BVMT: Ho t đ ng BVMT là ho t đ ng gi
cho môi tr

ng trong lành, s ch đ p; phòng ng a, h n ch tác đ ng x u đ i

v i môi tr

ng, ng phó s c môi tr

ph c h i và c i thi n môi tr

ng; kh c ph c ô nhi m, suy thoái,

ng; khai thác, s d ng h p lý và ti t ki m tài

nguyên thiên nhiên; b o v đa d ng sinh h c ( Theo kho n 3 đi u 3 Lu t B o
v môi tr

ng Vi t Nam).

1.1.1.4 Khu công nghi p
* Khái ni m khu công nghi p
Trong quá trình CNH-H H n n kinh t n

c ta có s chuy n bi n

m nh m sang l nh v c công nghi p, d ch v d n đ n t c đ phát tri n các đô
th , khu công nghi p t ng r t nhanh. Th c t đã ch ng minh các KCN ra đ i
và gi vai trò quan tr ng đ i v i s phát tri n kinh t - xã h i c a t ng đ a
ph

ng và c a c n

c nói chung.

Theo các góc đ ti p c n khác nhau, các h c gi đ a ra các đ nh ngh a
khác nhau v KCN. C n c vào đi u ki n t nhiên, đi u ki n kinh t xã h i
c an

c ta, các chuyên gia thu c T ch c Phát tri n công nghi p Liên H p

Qu c (UNIDO) cho r ng: “Khu công nghi p là khu có hàng rào ng n cách v i
bên ngoài, ch u s qu n lý riêng, t p trung t t c các doanh nghi p ho t đ ng
theo b t k c ch nào (xu t kh u hàng hóa/ ho c tiêu th n i đ a) mi n là phù
h p v i các quy ch , quy đ nh v v trí và ngành ngh . M t ph n đ t trong

khu công nghi p có th dành cho khu ch xu t”.
Vi t Nam theo Ngh đ nh s 29/2008/N -CP ngày 14 tháng 3 n m
2008 c a Chính ph quy đ nh v khu công nghi p, khu ch xu t và khu kinh
t thì khái ni m KCN đ

c hi u nh sau: “Khu công nghi p là khu chuyên

s n xu t hàng công nghi p và th c hi n các d ch v cho s n xu t công nghi p,
có ranh gi i đ a lý xác đ nh, đ

c thành l p theo đi u ki n, trình t và th t c

quy đ nh t i Ngh đ nh này c a Chính ph ”.


6

Vi c đ nh ngh a trên c ng ch mang tính ch t t

ng đ i,

nay, khu công nghi p, khu ch xu t, khu công ngh cao đ u đ

n

c ta hi n

c g i chung

là khu công nghi p, trên c s m c đích thành l p, ho t đ ng s n xu t và tình

hình c th mà có nh ng phân bi t c th h n.
* Khái ni m môi tr

ng khu công nghi p

Vi c nghiên c u khái ni m là vô cùng quan tr ng trong quá trình
nghiên c u, khi đ c p t i nh ng thu t ng nh t đ nh ph i đ

c hi u theo m t

góc đ ti p c n nh t đ nh. Có nhi u cách ti p c n khái ni m và đ u không sai
v m t b n ch t, tuy nhiên trong ph m vi nghiên c u c a đ tài này cách hi u
khái ni m đ

c hi u theo m t ngh a h p h n.

Hi n nay ch a có m t khái ni m rõ ràng v môi tr

ng KCN, nh ng

theo n i dung c a quy t đ nh s 62/2002/Q -BKHCNMT ngày 09/8/2002
c a B Khoa h c, Công ngh và Môi tr
tr

ng bên trong và môi tr

ng KCN bao g m môi

ng bên ngoài.

Nh v y có th kh ng đ nh môi tr
trong và môi tr

ng, môi tr

ng KCN bao g m môi tr

ng bên

ng bên ngoài c a KCN nó là t ng hòa các y u t v t ch t

xung quanh t o thành môi tr

ng KCN nh đ t, n

c, không khí, âm thanh,

ánh sáng, sinh v t, h sinh thái và các hình thái v t ch t khác có m i quan h
m t thi t v i nhau xung quanh con ng
ng

i, có nh h

i, s n xu t, s t n t i, phát tri n c a con ng

1.1.2 Tác đ ng môi tr
1.1.2.1 nh h
N

i và KCN.

ng khu công nghi p

ng c a ngu n n

c th i công nghi p là n

c th i công nghi p
c th i t các nhà máy đang ho t đ ng s n

xu t. Trong quá trình công ngh các ngu n n
-N

ng t i đ i s ng c a con

c th i có th phân thành:

c hình thành do ph n ng hóa h c (chúng b ô nhi m b i các tác

ch t và các s n ph m ph n ng).
-N
đ

c

d ng m t do và liên k t trong nguyên li u và ch t ban đ u,

c tách ra trong quá trình ch bi n.

7

-N

c r a nguyên li u, s n ph m, thi t b .

-N

c h p th , n

c làm ngu i.

1.1.2.2 Ngu n rác th i công nghi p
Theo Công trình kh o sát ch t th i toàn c u c a T ch c Hàng h i
Qu c t , c t o ra t ng s n ph m qu c n i (GDP) 1 t USD s làm phát sinh
kho ng 4.500 t n ch t th i công nghi p, trong đó 20% là CTNH. Nh v y,
n u l y t c đ t ng tr

ng GDP c n

ng đ i t ng t i l

qu d báo t

c bình quân hàng n m là 10% ta có k t

ng ch t th i r n công nghi p (CTRCN) và

ch t th i nguy h i (CTNH) t i m t s t nh trong vùng đ n n m 2010 và 2020.
1.1.2.3 nh h

ng c a ngu n th i khí công nghi p

V khí th i công nghi p, ô nhi m không khí do khí th i công nghi p
gây ra ch

y u là b i, SO2, NO2, CO... Theo H i Ngh Rio de Janeiro

(9/5/1992), Geneva (7/1996), Kyoto (12/1997), và kho ng 11 h i ngh liên
qu c k ti p nhau t 1998 đ n nay, các qu c gia trên th gi i đ u có nhi m v
ph i gi m thi u các khí th i - khí nhà kính, gây hi n t
c u. N u tr

c đây, các H i ngh chú tr ng đ n các n

ng hâm nóng hoàn
c có n n công nghi p

tiên ti n nh Tây Âu, Nh t B n và Hoa K ph i t nguy n thi hành vi c gi m
khí th i công nghi p, ch a đòi h i

n

và Trung Qu c và các n

c đang

phát tri n thi hành, thì nay (2007) Hoa K c ng ph i có bi n pháp áp d ng, và
đ ng th i t o áp l c lên
Các n

n

và Trung Qu c ph i thi hành bi n pháp này.

c đang phát tri n, trong đó có Vi t Nam, m c d u n n công nghi p

còn phôi thai, tr

c sau gì c ng b áp l c đ gi m thi u khí th i nhà kính.

Ngay bây gi , Vi t Nam ph i t đ ng ho ch đ nh và áp d ng các bi n pháp
gi m thi u khí th i nhà kính cho các ch

ng trình Công Nghi p Hoá và Phát

Tri n Kinh T b n v ng c a Vi t Nam, n u không s b ch tài kinh t và
chính tr trong t

ng lai.


8

1.1.3 Công c kinh t và qu n lý trong qu n lý và b o v môi tr
1.1.3.1 Thu và phí môi tr

ng

ng

Theo nhà kinh t h c Gaston Jeze trong cu n “Tài chính công” đ a ra
m t đ nh ngh a t

ng đ i c đi n v thu : “ Thu là m t kho n trích n p b ng

ti n, có tính ch t xác đ nh, không hoàn tr tr c ti p do các công dân đóng góp
cho nhà n

c thông qua con đ

c a Nhà N

c.”

ng quy n l c nh m bù đ p nh ng chi tiêu

Trên góc đ kinh t h c :” Thu là m t bi n pháp đ c bi t, theo đó, nhà
n

c s d ng quy n l c c a mình đ chuy n m t ph n ngu n l c t khu v c

t sang khu v c công nh m th c hi n các ch c n ng kinh t – xã h i c a nhà
n

c.”
Phí nhà n

c là kho n thu c a ngân sách nhà n

n p vào qu ngân sách nhà n
công c ng đ

c khi th h

c cung c p b i nhà n

c do cá nhân, t ch c

ng l i ích t hàng hoá, d ch v

c.

ch , phí có tính đ i giá và hoàn tr tr c ti p, trong

Phí khác v i thu

khi đó, thu không có các đ c đi m này.
Thu và phí môi tr
cá nhân s d ng môi tr
tr

ng ch đ

ng là các ngu n thu ngân sách do các t ch c và
ng đóng góp. Khác v i thu , ph n thu v phí môi

c chi cho các ho t đ ng b o v môi tr

ng. D a vào đ i t

ng

đánh thu và phí có th phân ra các lo i sau:
+ Thu và phí ch t th i;
+ Thu và phí rác th i;
+ Thu và phí n

c th i;

+ Thu và phí ô nhi m không khí;
+ Thu và phí ti ng n;
+ Phí đánh vào ng

i s d ng;

+ Thu và phí đánh vào s n ph m mà quá trình s d ng và sau s d ng


9

gây ra ô nhi m (ví d thu sunfua, cacbon, phân bón...);
+ Thu và phí hành chính nh m đóng góp tài chính cho vi c c p phép,
giám sát và qu n lý hành chính đ i v i môi tr
Phí d ch v môi tr
d ch v môi tr

ng là m t d ng phí ph i tr khi s d ng m t s

ng. M c phí t

ng ng v i chi phí cho d ch v môi tr

đó. Bên c nh đó, phí d ch v môi tr
d ng quá m c các d ch v môi tr
Có hai d ng d ch v môi tr
môi tr

ng;

ng là d ch v cung c p n

ng

ng còn có m c đích h n ch vi c s

ng.
ng chính và theo đó 2 d ng phí d ch v
c s ch, x lý n

c th i và d ch v thu gom

ch t th i r n.
iv im ts n
sinh môi tr

c nông nghi p, d ch v cung c p n

c s ch và v

ng nông thôn c ng là m t v n đ c n quan tâm nghiên c u đ có

chính sách áp d ng phù h p.
1.1.3.2 Gi y phép ch t th i có th mua bán đ
Gi y phép ch t th i có th mua bán đ

c hay "cota ô nhi m"
c hay “cota ô nhi m” là m t

lo i gi y phép x th i ch t th i có th chuy n nh
n

c công nh n quy n các nhà máy, xí nghi p... đ

ô nhi m vào môi tr

th i vào môi tr

c phép th i các ch t gây

ng.

c xác đ nh t ng l

Nhà n

ng mà thông qua đó, nhà

ng ch t gây ô nhi m t i đa có th cho phép

ng, sau đó phân b cho các ngu n th i b ng cách phát hành

nh ng gi y phép th i g i là cota gây ô nhi m và chính th c công nh n quy n
đ

c th i m t l

ng ch t gây ô nhi m nh t đ nh vào môi tr

ng trong m t

giai đo n xác đ nh cho các ngu n th i. Khi có m c phân b cota gây ô nhi m
ban đ u, ng

i gây ô nhi m có quy n mua và bán côta gây ô nhi m.

H có th linh ho t ch n l a gi i pháp gi m thi u m c phát th i ch t
gây ô nhi m v i chi phí th p nh t: Mua cota gây ô nhi m đ đ
ch t gây ô nhi m vào môi tr

c phép th i

ng ho c đ u t x lý ô nhi m đ đ t tiêu chu n


10

cho phép. Ngh a là nh ng ng

i gây ô nhi m mà chi phí x lý ô nhi m th p

h n so v i vi c mua cota gây ô nhi m thì h s bán l i cota gây ô nhi m cho
nh ng ng

i gây ô nhi m có m c chi phí cho x lý ô nhi m cao h n.

Nh v y, s khác nhau v chi phí đ u t x lý ô nhi m s thúc đ y quá
trình chuy n nh
bán và ng

ng cota gây ô nhi m. Thông qua chuy n nh

i mua cota gâyô nhi m đ u có th gi m đ

m c đích b o v môi tr

ng, đ m b o đ

c ch t l

doanh nghi p có th bán cota cho nhau trong tr
h n

cn

i

c chi phí đ u t cho

ng môi tr

ng. V y các

ng h p cùng x th i vào m t

c th i có ch a các ch t ô nhi m trong gi y phép Cota này còn s

d ng gi a các đ a ph

ng, qu c gia n a đ y.

Mua bán quy n x th i là m t trong nh ng ph
tr

ng, c ng

ng hi u qu đ

c áp d ng

nhi u cái l i. Tuy nhiên,
1.1.3.3 Ký qu môi tr
Ký qu môi tr
gây ra ô nhi m môi tr
các doanh nghi p tr

các n

ng pháp qu n lý môi

c phát tri n. Ph

ng pháp này có

Vi t Nam hi n ch a s d ng hình th c này.

ng
ng là công c kinh t áp d ng cho các ngành kinh t d
ng. N i dung chính c a ký qu môi tr

ng là yêu c u

c khi đ u t ph i đ t c c t i ngân hàng m t kho n ti n

nào đó đ l n đ đ m b o cho vi c th c hi n đ y đ các ngh a v và công tác
b o v môi tr

ng. S ti n ký qu ph i l n h n ho c x p x v i kinh phí c n

đ kh c ph c môi tr
môi tr

ng n u doanh nghi p gây ra ô nhi m ho c suy thoái

ng.
Trong quá trình th c hi n đ u t và s n xu t, n u c s có các bi n

pháp ch đ ng kh c ph c, không đ x y ra ô nhi m ho c suy thoái ra môi
tr

ng đúng nh cam k t, thì s ti n ký qu s đ

c hoàn tr l i cho doanh

nghi p. N u doanh nghi p không th c hi n đúng cam k t ho c phá s n, s
ti n trên s đ

c rút ra t tài kho n ngân hàng chi cho công tác kh c ph c s

c ô nhi m đ ng th i v i vi c đóng c a doanh nghi p.


11

ng t o ra l i ích, đ i v i nhà n

Ký qu môi tr

kinh phí kh c ph c môi tr
đ ng b o v môi tr

ng t ngân sách, khuy n khích xí nghi p ho t

ng. Xí nghi p s có l i ích do l y l i v n khi không x y

ra ô nhi m ho c suy thoái môi tr
1.1.3.4 Tr c p môi tr
Tr c p môi tr
nhi u n

c không ph i đ u t

ng.

ng
ng là công c kinh t quan tr ng đ

c s d ng

r t

c châu Âu thu c T ch c H p tác và phát tri n kinh t (OECD). Tr

c p môi tr

ng g m các d ng sau: Tr c p không hoàn l i, các kho n cho vay

u đãi, cho phép kh u hao nhanh, u đãi thu .
Ch c n ng chính c a tr c p là giúp đ các ngành công nghi p, nông
nghi p và các ngành khác kh c ph c ô nhi m môi tr
tình tr ng ô nhi m môi tr

ng trong đi u ki n, khi

ng quá n ng n ho c kh n ng tài chính c a doanh

nghi p không ch u đ ng đ

c đ i v i vi c ph i x lý ô nhi m môi tr

ng.

Tr c p này ch là bi n pháp t m th i, n u v n d ng không thích h p ho c
kéo dài có th d n đ n phi hi u qu kinh t , vì tr c p đi ng
t c ng

c v i nguyên

i gây ô nhi m ph i tr ti n.

1.1.3.5 Nhãn sinh thái
Nhãn sinh thái là m t danh hi u c a nhà n
không gây ra ô nhi m môi tr

c c p cho các s n ph m

ng trong quá trình s n xu t ra s n ph m ho c

quá trình s d ng các s n ph m đó.
Ð

c dán nhãn sinh thái là m t s kh ng đ nh uy tín c a s n ph m và

c a nhà s n xu t. Vì th các s n ph m có nhãn sinh thái th
tranh cao và giá bán ra th tr

ng c ng th

ng có s c c nh

ng cao h n các s n ph m cùng

lo i.
Nh v y, nhãn sinh thái là công c kinh t tác đ ng vào nhà s n xu t
thông qua ph n ng và tâm lý c a khách hàng. Do đó, r t nhi u nhà s n xu t
đang đ u t đ s n ph m c a mình đ

c công nh n là "s n ph m xanh", đ

c


12

dán "nhãn sinh thái" và đi u ki n đ đ

c dán nhãn sinh thái ngày càng kh t

khe h n.
Nhãn sinh thái th

ng đ

c xem xét và dán cho các s n ph m tái ch t

ph th i (nh a, cao su,...), các s n ph m thay th cho các s n ph m tác đ ng
x u đ n môi tr

ng, các s n ph m có tác đ ng tích c c đ n môi tr

ho t đ ng s n xu t, kinh doanh s n ph m đó nh h

ng t t đ n môi tr

ng ho c
ng.

1.2 Tình hình phát tri n các khu công nghi p và công tác qu n lý môi
tr

ng t i các khu công nghi p
Chúng ta bi t r ng, tr thành m t n

n n công nghi p phát tri n

c công nghi p đòi h i ph i có m t

trình đ cao c v n ng l c s n xu t, trình đ k

thu t công ngh , hình th c t ch c s n xu t... Kinh nghi m phát tri n c a nhi u
n

c và t th c ti n phát tri n c a Vi t Nam cho th y, t ch c s n xu t công

nghi p t p trung t i các KCN đã th t s mang l i nhi u hi u qu to l n không
ch riêng cho s phát tri n c a ngành công nghi p, mà còn đ i m i c n n kinh
t - xã h i

m t qu c gia, nh t là đ i v i các n

c đang phát tri n. Thành công

c a s nghi p công nghi p hóa, hi n đ i hóa g n li n v i s hình thành và phát
tri n c a các KCN.
B t đ u hình thành t n m 1991, qua h n 20 n m xây d ng và phát tri n,
h th ng các KCN ngày càng phát huy đ

c vai trò đ u tàu trong n n kinh t .

c đã có 209 khu công nghi p đi vào ho t đ ng, các khu công

Trên c n

nghi p đang t o vi c làm cho h n 1,6 tri u lao đ ng tr c ti p và g n 1,8 tri u
lao đ ng gián ti p.
S phát tri n m nh m và nh ng đóng góp to l n c a các KCN là không
th ph nh n. Tuy nhiên, quá trình phát tri n các KCN Vi t Nam trong th i
gian qua còn t n t i không ít nh ng thách th c, b t c p, nh : tình tr ng ô
nhi m môi tr

ng trong nhi u KCN đang gây b c xúc trong d lu n; thi u

đ ng b v c s h t ng

trong hàng rào và ngoài hàng rào KCN; v n đ quy