những giá trị nghệ thuật tiêu biểu của tranh dân gian việt nam tạo một điểm nhìn mới trong việc định hình giáo dục thẩm mỹ trong giai đoạn hiện nay

NH NG GIÁ TR NGH THU T TIểU BI U C A TRANH DỂN GIAN VI T
NAM T O M T I M NHỊN M I TRONG VI C NH HỊNH GIÁO D C
TH M M TRONG GIAI O N HI N NAY

Võ V n L c - Tr

1.

ng b môn M Thu t T o Hình
Khoa Ngh Thu t
Tr ng i h c ng Tháp

tv nđ :
Gíao d c ngh thu t Vi t Nam hi n nay đang là m t v n đ thách th c l n
tr c s phát tri n th i đ i, nh ng ph ng pháp gi ng d y ch ng trình đào t o
giáo viên ngh thu t đã không còn sát h p tr c nhu c u c a xã h i. Các lo i hình
ngh thu t đ ng đ i phát tri n, s g n k t và đ nh hình phát tri n th m m dân t c
đang là m t v n đ c n đ c xem sét và coi tr ng. H th ng giáo trình đào t o giáo
viên ngh thu t c a chúng ta hi n nay đang còn n ng tính th c hành, thi u tính lí
lu n nghiên c u, phân tích c m th đáng giá sát th c nh ng giá tr ngh thu t c a
dân t c, chính v n đ đó chúng ta đang b quên nh ng giá tr ngh thu t mà cha
ông chúng ta đ l i. Nh ng giá tr bi u tr ng t tranh dân gian, ngh thu t đình
làng, ngh thu t c a các dân t c thi u s … là m t tài s n vô cùng to l n đáng trân
tr ng và c n ph i thi t l p nên m t ch ng trình nghiên c u nghiêm túc, nh m lãnh
h i nh ng giá tr ngh thu t đó trong gi ng d y và giáo d c th m m cho th h tr .
Có nhi u đi m l i ích khi chúng ta tr v nghiên c u di s n v n c c a cha ông làm
n n t ng cho giáo d c th m m , m t là cung c p nhi u v n ki n th c cho sinh viên,
qua đó giáo d c nên ý th c t tôn dân t c, t hào nh ng giá tr to l n mà m i th
h tr ph i bi t phát huy và sáng t o nên, nh m nuôi d ng nh ng giá tr ngh thu t
đó s ng mãi v i th i gian. i u đáng nói đây trong các ch ng trình đào t o giáo
viên m thu t c ng ch d ng l i nh ng bài h c c b n tr ng l p, thi u s sát

th c phù h p v i nh ng gì sinh viên sau ra tr ng ng d ng và gi ng d y, là m t
v n đ nang gi i c n ph i nghiên c u sâu h n trong chi n l c phát tri n giáo d c
th m m hi n nay. Thông qua nh ng quan đi m, ki n th c phân tích nh ng giá tr
ngh thu t dân gian d i đây nh m minh ch ng cho nh ng giá tr ngh thu t có tính
tiêu bi u c a m thu t dân t c.


2. Nh ng giá tr ngh thu t và tính minh tri t trong dòng tranh dân gian Vi t
Nam
Trong quá trình hình thành và phát tri n c a m i dòng tranh luôn t n t i b n
ch t đ c tr ng v n hoá, tâm linh c a m i c ng đ ng ng i.Tính tri t lí, t duy sáng
t o trong tranh th hi n âm h ng c a cu c s ng c a ý th c h c a t ng c ng đ ng
ng i c th . C ng đ ng đ i s ng t nhiên luôn là m ch ngu n đ nh hình t duy
sáng t o c a ng i dân trong quá trình s ng lao đ ng b i l “con ng i có s c
m nh t duy, sáng t o trên m i l nh v c cu c s ng c a con ng i và m i ho t đ ng
c a con ng i”[9.43]. Ng i dân thông qua các ho t đ ng sinh s ng c a mình t
đó đi đ n phát ki n ra nh ng công c lao đ ng, tranh nh và các đ dùng sinh ho t
khác đ cho ra đ i nh ng s n ph m ngày nay ng i ta g i là v n hoá Dân Gian
(Folklore)
2.1. Tính minh tri t trong tranh dân gian ông H :
S hình thành và phát tri n c a dòng tranh dân gian ông H có nh ng
thành t u c ng nh ý ngh a tác đ ng vào t duy duy ng i th ng ngo n mang m t
giá tr riêng.T s hình thành môi tr ng công vi c, ch c n ng c a dòng tranh và
tính ph c v c a dòng tranh đã t o nên m t giá tr th m m , ph n nh c a t duy
nông nghi p, nông thôn Vi t Nam. Thông qua môi tr ng s ng nông nghi p “nó
tác đ ng chi ph i nhi u ho t đ ng, t duy và lao đ ng c a con ng i, trong đi u
ki n đó con ng i sáng ta ra các s n ph m v n hoá, các lo i hình v n hoá nông
nghi p,ngh thu t mang d u n vùng, mi n g n v i môi tr ng”[9.34].T s hình
thành và phát tri n ý th c h và t duy lao đ ng có tính vùng, mi n làm cho dòng
tranh ông h có giá tr minh tri t riêng bi t .

Tính minh tri t trong tranh dân gian ông H chia ra nhi u m ng chúc
t ng và th cúng m i th lo i các ngh nhân đi sâu kh c ho nh ng nét tiêu bi u,
tinh th n sinh ho t và đ i s ng tâm linh c a ng i dân làng h ; nh ng b c tranh
nh
àn l n, m t b c tranh thu c v m ng chúc t ng, vào nh ng ngày t t ng i
dân l c vi t mua v đ dán vào nh ng ngôi nhà làm vui nhà vui c a.Ngh nhân đã
khéo kh c ho hình t ng đàn l n to béo n n ng, s nh n và t o t c trên hình th
các con l n, hình t ng vòng xoáy âm d ng kh c ho ý đ minh tri t r t c th
qua tác ph m “ chính vòng âm d ng và hình t ng con l n đã ch ng t m t n i
dung liên quan ch t ch đ n thuy t âm d ng ng hành “[7.37]. S s p x p các con
l n quay qu n bên nhau, gi a đàn l n con và l n m hoà nh p vào nhau th hi n s
sinh sôi n y n , t o ra m t b c c ch t ch . S phân chia m ng l n và m ng nh ,
cách b trí các m ng màu “ trong nh xanh t nhiên –chàm –vàng hoa hiên, đ -son
tr ng -đi p, đen –tro than, nâu -c nâu “ [10.228] ph i h p vào nhau t o ra gam
màu “ t i sáng n i dung vui v , ng ngh nh, đ n gi n hoá các khái ni m c a tri t
h c và tinh th n “[10. 228] thông qua b c tranh đàn l n đã th hi n đ c quan ni m
tri t lí c a ng i vi t c , h bi t khái quát cô đ ng các hình t ng c a đ i s ng
nh ng con v t đ th hi n tính khát v ng c u mong cho cu c s ng c a h . “ Không
nh ng th tranh đàn l n còn ch ng t nguyên lí trong s v n đ ng c a v tr theo
thuy t Âm D ng Ng Hành “ [7.40]
Trong m ch ngu n ý th c sáng t o khác ng i ngh nhân làng h tìm ki m
ph ng th c sáng t o, và th hi n tính t t ng khác nh b c tranh Th y đ cóc
đây là b c tranh giàu ý v có giá tr t t ng minh tri t bi u t ng cho m t nét v n


hoá ph ng ông.Các ngh nhân đã miêu t trong b c tranh là c th gi i cóc, nhái
nh ng r t nh n nh p trong l p h c v i m t th y ch ng i ch m ch trên chi c
s p đang d y h c. Hình t ng sinh v t, nh ng chúng l i có hành đ ng nhân cách
hoá nh con ng i “trong t ng th b c c b c tranh các ngh nhân có ý th c đ c
vào dòng ch ( Lão oa đ c gi ng) t c là ông ch m t mình ng i gi ng d y. Hình

t ng con cóc có vai trò to l n trong quan ni m dân gian, thông qua hình t ng
con cóc, các ngh nhân đã kh c ho tính đ cao c i ngu n vai trò c a con cóc
trong các sinh v t “ con cóc là c u ông tr i.Ai mà đánh nó thì tr i đánh cho đã đi
vào tâm th c c a ng i l c vi t. S đ cao hình t ng c ng là s ph ng th hình
t ng có c i ngu n “B c tranh th y đ cóc là chính là m t m t ng h ng th h
con cháu tìm v c i ngu n t tiên “[7.45] đó là trung tâm có tính đ c s c c a b c
tranh, th hi n chi u sâu minh tri t quan ni m c a ng i dân l c vi t.
V i m ng tranh khác có tính l h i sinh ho t c a ng i dân l c vi t, các ngh
nhân đã kh c ho hình t ng hai con trâu đang ch i nhau trong b c tranh Ch i trâu
ngoài s
c l không gian và c ng đi u hình t ng con trâu t o thêm s d ng
mãnh trong s v ng s c th m nh. Hình th c b c c v ng ch i mang trong th
th c b c c hình ch nh t, và t o s đ i x ng cân đ i có tính hoàn ch nh, s k t
h p các gam màu đ n gi n, l y màu đen làm ch đ o, ph i h p v i gam màu l c
t o s đ ng đi u trong gam màu. Tính minh tri t trong b c tranh ngòai vi c khái
quát hoá hình t ng lá c ng s c, ngh nhân l i có ý đ nh n m nh vòng xoáy trên
thân c a hai con trâu đang ch i, trên mình hai con trâu t ng c ng là chín vòng xo n,
đây chính là đ s c a hình kinh trên Hà
(H s 4 và 9)[7. 56] nh v y các ngh
nhân ngoài s th hi n cái đ p hình th c h có chú ý đ n các tính minh tri t trùng
kh p trong Hà
.
i s ng t nhiên và c ng đ ng thôn xã Vi t Nam c ng t o đi u ki n cho
ng i nông dân có cách hình th c ti p c n tính tri t lí v con ng i và v tr đ
sáng t o ra nh ng giá tr “ v n hoá ngh thu t là s n ph m trí tu c a con ng i
đ c n y sinh trong quá trình hình thành và phát tri n c a l ch s con
ng i”[10.31]
2.2. Quan ni m tri t lí trong tranh dân gian đông H : S hình thành và phát
tri n c a dòng tranh dân gian ông H có nh ng thành t a c ng nh ý ngh a tác
đ ng vào t duy ng i th ng ngo n mang m t giá tr riêng. T s hình thành,

môi tr ng công vi c, ch c n ng c a dòng tranh và tính ph c v c a dòng tranh đã
t o nên m t giá tr th m m , ph n ánh c a t duy nông nghi p, c a nông thôn Vi t
Nam. Thông qua môi tr ng s ng nông nghi p “nó tác đ ng chi ph i nhi u ho t
đ ng, t duy và lao đ ng c a con ng i, trong đi u kiên đó con ng i sáng ta ra
các s n ph m v n hoá, các lo i hình v n hoá ngh thu t mang d u n vùng, mi n
g n v i môi tr ng”[9.34]. T s hình thành và phát tri n ý th c và h th ng t duy
lao đ ng có tính vùng mi n làm cho dòng tranh ông h có giá tr minh tri t riêng
bi t .
Tính minh tri t trong tranh dân gian ông H đ c chia ra nhi u m ng chúc
t ng và th cúng… m i th lo i các ngh nhân đi sâu kh c ho nh ng nét tiêu
bi u, tinh th n sinh ho t và đ i s ng tâm linh c a ng i dân làng h ; nh ng b c
tranh nh
àn l n là m t b c tranh thu c v m ng chúc t ng, vào nh ng ngày t t
ng i dân L c Vi t mua v đ dán vào ngôi nhà t o không khí vui t i trong ngày


xuân.Ngh nhân đã khéo kh c ho hình t ng đàn l n to béo n n ng, hình kh i no
tròn, s t o tác trên hình th các con l n vòng xoáy âm d ng kh c ho ý đ minh
tri t r t c th qua tác ph m, theo Nguy n V Tu n Anh “ chính vòng âm d ng và
hình t ng con l n đã ch ng t m t n i dung liên quan ch t ch đ n thuy t âm
d ng ng hành “[7.37].S s p x p các con l n quay qu n bên nhau, gi a đàn l n
con và l n m hoà nh p vào nhau th hi n s sinh sôi n y n , t o ra m t b c c
ch t ch . S phân chia m ng l n và m ng nh , cách b trí các m ng màu “ trong
nh xanh t nhiên –chàm –vàng hoa hiên, đ -son- tr ng -đi p, đen –tro than, nâu
-c nâu “ [11.228] ph i h p vào nhau t o ra gam màu “ t i sáng n i dung vui v ,
ng ngh nh, đ n gi n hoá các khái ni m c a tri t h c và tinh th n”[11.228.] thông
qua nh ng b c tranh đàn l n đã th hi n đ c quan ni m tri t lí c a Ng i Vi t c ,
chính h đã bi t khái quát cô đ ng các hình t ng c a đ i s ng nh ng con v t đ
th hi n tính khát v ng c u mong cho cu c s ng,“Không nh ng th tranh “ đàn l n
“ còn ch ng t nguyên lí trong s v n đ ng c a v tr theo thuy t Âm D ng Ng

Hành “ [7.40]
Trong m ch ngu n ý th c sáng t o khác ng i ngh nhân làng h tìm ki m
ph ng th c sáng t o, và th hi n tính t t ng khác b c thanh Th y đ cóc“ đây
là b c tranh có ý v v n i dung, giá tr t t ng minh tri t bi u t ng sáng t o ra
m t nét v n hoá Ph ng ông. Các ngh nhân đã miêu t “ trong b c tranh là c
m t th gi i cóc, nhái, nh ng r t nh n nh p trong l p h c v i m t th y ch ng i
ch m ch trên chi c s p đang d y h c . Hình t ng sinh v t, nh ng chúng l i có
hành đ ng nhân cách hoá nh con ng i “trong t ng th b c c b c tranh các ngh
nhân có ý th c đ c vào dòng ch “Lão oa đ c gi ng “ t c là ông ch m t mình
ng i gi ng d y. Hình t ng con cóc có vai trò to l n trong quan ni m dân gian,
thông qua hình t ng con cóc, các ngh nhân đã kh c ho tính đ cao c i ngu n vai
trò c a con cóc trong các sinh v t “ con cóc là c u ông tr i. Ai mà đánh nó thì tr i
đánh cho” đã đi vào tâm th c c a ng i L c Vi t. S đ cao hình t ng c ng là
s ph ng th hình t ng có c i ngu n “ B c tranh th y đ cóc là chính là m t m t
ng h ng th h con cháu tìm v c i ngu n t tiên “[7.45] đó là trung tâm có tính
đ c s c c a b c tranh, th hi n chi u sâu minh tri t quan ni m c a ng i dân L c
Vi t.
V i m ng tranh khác có tính l h i sinh ho t c a ng i dân, các ngh nhân đã
kh c h hình t ng hai con trâu đang trong t th ch i nhau trong b c tranh Ch i
trâu, ngoài s
c l không gian và c ng đi u hình t ng con trâu t o thêm s
d ng mãng trong s v ng s c th m nh. Hình th c b c c v ng m nh trong th
th c b c c hình ch nh t t o lên c m giác cân b ng, và t o s đ i x ng cân đ i có
tính hoàn ch nh, s k t h p các gam màu đ n gi n, v i gam màu đen làm ch đ o,
ph i h p v i gam màu l c t o s đ ng đi u trong gam màu hài hòa trong b c tranh.
Tính minh tri t trong b c tranh ngoài vi c khái quát hoá hình t ng lá c ng s c,
ngh nhân l i có ý đ nh n m nh vòng xoáy trên thân c a hai con trâu đang ch i
“Trên mình hai con trâu t ng c ng là chín vòng xo n. ây chính là đ s c a hình
kinh trên Hà
(

s 4 và 9)”[ 7.56] nh v y các ngh nhân ngoài s th hi n
đ p hình th c h có chú ý đ n các tính minh tri t trùng kh p trong Hà
.
i s ng t nhiên và c ng đ ng thôn xã vi t nam c ng t o đi u ki n cho
ng i nông dân có cách hình th c ti p c n tính tri t lí v con ng i và v tr , đ


sáng t o ra nh ng giá tr “v n hoá ngh thu t là s n ph m trí tu c a con ng i
đ c n y sinh trong quá trình hình thành và phát tri n c a l ch s con
ng i”[9.39]
Trên tinh th n sáng t o ngh thu t dân gian đ c tích l y t đ i này đ n đ i
khác, mang nh ng t ch t n ng h u, ch n ch t c a n p s ng quê nhà c a ng i
Vi t Nam b c b , ngoài ra tranh dân gian mang m t giá tr bi u tr ng giàu tính
tri t lý c a m t l i t duy đ y tính tri t h c c a ng i Ph ng ông.
Trong toàn h th ng tranh dân gian ông H Vi t Nam ngoài m t s tranh
mang tính l ch s chúc t ng phê phán thói h t t x u c a ng i dân và còn ph n
ánh nên m t cu c s ng m i tinh th n m i trong b c tranh.
Y u t châm bi m trong tranh, đ c kh c h a vào nh ng con ng i c th đ c
bi t h th ng quan l i c a xã h i phong ki n Vi t Nam, thì tranh dân gian ông H
còn t n t i nhi u b c tranh mang m t giá tr tri t lý sâu s c nh ch n trâu th i sáo,
phú quý, ng h , đàn l n, đàn cá, tam d ng khai thái, ch i trâu, nhân ngh a, l
trí,vinh hoa,… nh ng tác ph m đó mang m t giá tr ngh thu t và m t giá tr t
t ng vô cùng sâu s c và to l n trong t duy sáng t o c a ng i nông dân Vi t
Nam, t đây chúng ta có m t cái nhìn v quan ni m v t duy tri t c a ng i
nông dân Vi t Nam có m t t ng th c suy ngh phán đoán tr c nh ng hi n t ng
cu c s ng, và chính đi u đó tác đ ng vào tâm th c t o hình c a h có m t ý ngh
v t nhiên v v tr r t l n lao.Chính đi u đó t o ra m t giá tr ngh thu t đ c s c
c a m t dòng tranh tiêu bi u c a dân t c. Nh ng giá tr đây mang m t y u t đi n
hình giá tr tri t lý trong tranh dân gian ông H là m t t duy riêng bi t c a ý
ngh bi u tr ng m t t duy nông nghi p, đi u đó không trùng l p v i tranh th y

m c cu Trung Qu c, hay tranh kh c g c a Nh t B n, v a mang ý ngh ch t phác
v a bi u hi n tinh th n chân ch t c a ng i nông dân Vi t Nam
i u tri t lí đ c kh c h a trong tranh không ph i là m t th tri t h c thu n
túy, mà là m t s quan ni m cu c s ng nhân sinh, và có nh ng b c tranh đ c rút
ra t các t duy tri t h c c a Ph ng ông, t thuy t ng hành, tri t lí âm d ng
c a v tr , đi u đó cho chúng ta th y r ng dòng tranh dân gian ông H v n nh
h ng t duy hình t ng theo l i t duy Ph ng ông. Tri t lí trong tranh ông
H thông qua m t s b c tranh nh Ng H là m t t duy ngh thu t s c bén, t
c u t b c` tranh s d ng màu s c trong tranh và cách t o nên tính tâm linh huy n
di u tromg tranh.
Nh ng tác ph m bi u hi n tri t lí nh tranh th ng h , đàn l n, đàn cá, tranh
trê và cóc, tam d ng khai thái, ch i trâu, đ i cát, l trí nhân ngh a, vinh hoa, phú
quý, t quý, ch n trâu, nh t t ng ph c l c đi n, m i b c tranh bi u hi n mang
m t giá tr n i dung riêng bi t, t ng tr ng cho m t giá tr sinh đ ng v m t t
t ng và tính nhân v n c a ng i Vi t Nam.Chính nh ng giá tr đó t o d ng cho
đ i s ng m thu t c a ng i Vi t Nam d i m t góc nhìn có tính tâm linh, d a vào
các đ tài và nh ng b c` tranh đã th i h n vào đ i s ng c a h mang m t giá tr
riêng bi t. Tranh th ng h là m t b c tranh bi u hi n tính minh tri t tiêu bi u c a
dòng tranh gian gian đ ng h “Ng h có xu t x t m t n n minh tri t n n t ng là
h c thuy t c a v tr quan c là h c thuy t c a âm d ng ng hành”[7.21] kh ng
đ nh cho đi u đó bi u l trong tác ph m ng h có nh ng giá tr tri t lí t n t i trong
ph ng th c xây d ng hình t ng nhân v t trong tranh không ph i nh dân gian


ng i ta th ng quan ni m h là hình t ng hung d là chúa t c a s n lâm mà
ng i dân th cúng mà hình t ng chú h “ là m t bi u t ng đ c l a ch n đ
th hi n s v t đ ng c a ng hành”[7.21] nh v y hình t ng chú h n m trong
niêm lu t c a s v t đ ng ng hành, cùng v i hình t ng đó các ngh nhân ph i
h p các h a ti t các hình t ng bi u tr ng cho m t quan ni m tri t trong h th ng
màu s c, toàn b b c tranh là h th ng hình vuông khép kín hình ch nh t, vây

xung quanh b c c là n m chú h , t ng tr ng cho n m màu khác nhau, màu đ
t ng tr ng cho hành h a, màu tr ng t ng tr ng cho hành kim, màu xanh t ng
tr ng cho hành m c, màu đen t ng tr ng cho hành th y và đi u đ c bi t ngay
chính gi a b c tranh h b trí chú h màu vàng t ng tr ng cho hành th “ theo
thuy t âm d ng ng hành, hành th là s quy tang c a b n hành kia trong chu k
v n đ ng c a ng hành “[7.21], chính vì v y chú h màu vàng đ c xây d ng l n
h n c có vai trò quy t đ nh cùa b c tranh. S t ng hòa các m i quan h màu s c
trong tranh ng h là m t s h i t v tr trong m t b c tranh, chính y u t đó b c
tranh ng h v a bi u hi n nh ng giá tr t t ng tri t lí, mà còn cho chúng ta th y
tính th m m dân gian có m t giá tr hi n đ i trong cách dùng màu, đ t o ra m t
b ng màu t i sáng r c r .
N m trong m ch tri t lí đó c a tranh dân gian ông H b c tranh đàn l n c ng
mang ý ngh a tri t lí khác, các ngh nhân đã khai thác t ng chi ti t mang tính bi u
t ng sinh đ ng “ b c tranh nh m t l i chúc lành cho m t n m m i t t đ p”
[4.37] ngoài ra b c tranh đàn l n mang m t ý ngh a ý v b ng s kh c ch m hình
t ng vòng tròn âm d ng trên c th hình t ng c a con l n mang m t giá tr tri t
lý m t t ch t giàu tính Ph ng ông, s kh c ch m đó bi u tr ng cho m t ý
ngh a sinh đ ng trên tinh th n c u mong cho nh ng ngày xuân vui t i an lành c
mu n mang l i cho cu c s ng sinh sôi n y n cháu con tràn đ y, hình t ng chú
l n m g i lên cho ng i ta m t s liên t ng t t v s sung m ng và tràn đ y s c
s ng, xung quanh hình t ng chú l n m vây quanh chú l n m , các chú l n con
vui đùa n n t o ra m t không khí vui t i. Giá tr ti u bi u trong t t c hình t ng
chú l n s khái quát v i hình ch nh t và quy t t ng th b c tranh c ng là c u trúc
hình ch nh t, và chính đi u đó s quan h v i vòng xoáy âm d ng t o ra m t s
vuông tròn hòa quy n vào nhau nh đ t tr i v n v t, m con đang quy n hòa thành
m t th th ng nh t, tình yêu th ng m u t nh đang g n ch t nhau. Không ph i
đi u ng u nhiên các ngh nhân ch đ a các hình t ng âm d ng vào trong tranh
đ trang trí cho b c tranh mà chính đi u đó mang m t tinh th n tri t lí có tính bí
n và “liên quan đ n h c thuy t ng hành”. V m t màu s c trên tranh t o ra s hài
hòa theo s t ng ph n các c p màu xanh l c (m c) đ t c nh màu đ (h a) vàng

(th )đ t c nh xanh l c (m c)… chính y u t đó t o ra s va đ p màu s c t i sáng
r c r , nh ng đ ng nét to kh e ch t phác t o nên t ch t chân ch t c a ng i
nông dân Vi t Nam .
Tranh th y đ cóc là m t tác ph m tiêu bi u đi n hình mang m t giá tr đ c
tr ng trong các b c tranh dân gian ông H . B i nó ph n ph t tinh th n v n hóa
dân t c có t ngàn đ i. Trong dân gian con cóc là hình t ng thiên liêng mang tính
tâm linh c a ng i Vi t Nam, b i”con cóc là c u ông tr i”, hình t ng y c đi
vào dân gian t đ i này sang đ i khác.Các hình t ng trong b c tranh là s t ng
th các lo i cóc nhái to nh l n bé khác nhau, hình t ng chú cóc l n (ông th y đ )


đang ng i ch m ch trên bàn và ki m tra bài h c trò c a mình, còn các chú cóc,
nhái xung quanh thay nhau làm nh ng công vi c nhà, chính nh ng công vi c đó
ph n ph t nên tình c m, m t l i giáo d c mang tính phong ki n c a n p giáo d c
Vi t Nam.Qua b c tranh đó nói lên m t cái nhìn châm bi m và có tính phê phán
c a ông cha ta v m t l i giáo d c mà t n t i h ng ngàn n m.N m trong nh ng b c
tranh mang t ch t đ c tr ng và bi u hi n giá tr tri t lý n i b t nh t là b tranh l
trí, nhân ngh a, vinh hoa phú quý, b n b c tranh th hi n b n n i dung khác nhau
v i nh ng c u chúc, khác v ng s b b m cho nh ng đ a bé, th hi n s phú túc
và ngay th thiên th n, ý ngh a sâu xa cho nh ng b c tranh này “nh n th y m t t
duy ti p n i là h qu c a thuy t v tr quan c . ó là thuy t ng hành âm d ng
“[7.71] b n b c tranh t ng tr ng cho b n mùa là, t tr , t bình, t b o, t b t
t …vv, đi u đó c ng là t ng tr ng cho b n mùa khác nhau trong n m. H n n a
b n b c tranh b n hình t ng chú bé b u tròn và ôm nh ng con v t có tính c l
t ng tr ng dùng đ bi u th m t ý ngh a tri t lý cho b c tranh nh b c nhân ngh a
hình t ng chú bé ôm cóc là con v t khó có th g n g i v i đ i s ng c a ng i dân
nh ng v i t duy tri t lí c a ng i nông dân h đã bi n hình t ng mang tính bi u
tr ng c l tr ng tâm th c ng i dân, hình t ng quen thu c. Hay trong b c tranh
l trí hình t ng chú bé ôm rùa là m t con v t có tính linh thiêng mang m t giá tr
v n hóa c i ngu n t th i xa x a, qua đó nói lên m t ý ngh a bi u tr ng v v n hóa

có tính v n hi n c a dân t c.
2.3. Quan ni m tri t lí bi u tr ng trong tranh Hàng Tr ng ;
Tính tri t lí trong tranh dân gian Hàng Tr ng; S hình thành và phát tri n c a
tranh dân gian Hàng Tr ng ph n nh t duy sáng t o đ c bi t c a c ng đ ng, t ng
l p đ c tr ng c a xã h i Vi t Nam trong giai đo n th k XVIII.S tinh x o trong
k thu t và ch tác tranh mang tính trí tu ph n nh t duy thành th c a ng i dân
qua nh ng tác ph m. C ng đ ng xã h i t o nên nh ng nét th m m có giá tr . “Nó
có ý ngh vai trò quan tr ng trong đ i s ng v n hoá c a c ng đ ng, nhu c u không
th thi u v ng trong xã h i nó góp ph n hình thành nhân cách con ng i, thúc đ y
h ng say lao đ ng, sáng t o v n hoá, phát tri n t duy con ng i, sáng t o ra
nh ng s n ph m mang tính v n hoá th hi n tài n ng, trí tu , tri th c hi u bi t,
thông minh tài hoa c a nhân dân”.[10.23-24]. Tranh Hàng Tr ng c ng không n m
ngoài quy lu t đó, đem l i nh ng giá tr b t h , th hi n minh tri t tiêu bi u thông
qua nh ng b c tranh L ng nghi sinh t t ng “ qua b c tranh mà t nó đã kh ng
đ nh tính minh tri t trong cách xây d ng hình t ng và cách b c c và kí hi u trên
b c tranh.Trên tay hình t ng đ a bé c m thái c c đ bi u t ng cho thái c c
sinh l ng nghi l ng nghi sinh t t ng t t ng sinh bát quái”. H n n a hình
t ng hai chú bé có b n thân hình bi u t ng c a “t t ng”, b n đ a bé k t c u
b c c l i t o thành hình vuông bi u t ng cho “Âm’.Trên b c tranh l i kh c ho
hình t ng con rùa t ng tr ng cho n n v n hoá có ch vi t c a L c Vi t, s k t
c u s p x p hình t ng chú bé đ ng trên l ng rùa là m t d u hi u t ng tr ng s c
s o có ý đ v ngu n g c và dòng gi ng L c Vi t.
Tính tâm linh làm nên m t t duy c a tranh Hàng Tr ng trong đó tính t
t ng trong t ng b c tranh bi u hi n m t giá tr riêng bi t mang nhi u y u t t o
hình. S đan xen gi a s lý hình t ng và b c c màu s c và tính linh ho t trong
h a ti t c a tranh là cho b c tranh l i có m t s c s ng m ng m v i th i gian; m c


dù hi n nay tranh Hàng Tr ng không còn n a nh ng ngày nay v n còn đó có nh ng
giá tr tiêu bi u đi n hình c a m t th i in d u n qua bao nhiên th h .

T nh ng giá tr và tính t t ng trong tranh dân gian Hàng Tr ng tác đ ng đ n
th h hôm nay nh ng giá tr v nh n th c cái đ p c a cha ông chúng ta. Thông qua
đó chúng ta có m t cái nhìn tòan di n h n trong vi c đ nh h ng và gióa d c đào
t o gióa viên m thu t, li u nh ng giá tr trong kho báu c a dân t c có nên ch ng
nghiên c u có h th ng và đ a vào gi ng d y chính th c trong nhà tr ng m t cách
bài b ng. T đó đ nh h ng th m m cho th h tr hi n nay c a chúng ta
K t lu n:
Nhìn nh n m t cách t ng quát v giá tr đi n hình c a ngh thu t trong tranh
dân gian t n t i nhi u t ng th c th m m , ch a đ ng nh ng tinh hoa và v n quý
c a dân t c, đã đ c sàn l c qua bao nhiêu th i gian, cho nên đã t o nên nh ng giá
tr riêng bi t không l n v i b t c v i dòng tranh nào trên th gi i.
Giáo d c ngh thu t c a chúng ta ngày nay có xu h ng h ng ngo i h n là
h ng n i, chú tr ng nghiên c u nh ng giá tr tiêu bi u c a nhân lo i làm n n t ng
đ a vào gi ng d y trong nhà tr ng đ c bi t trong ch ng trình đào t o giáo viên
m thu t cho các tr ng ph thông, nh ng môn h c( h c ph n) nh Hình h a,
Trang trí, B c c, Ký h a và nh ng môn th ng th c m thu t… ch gi i quy t v
v n đ đào t o k n ng th c hành v n ki n th c c b n c a chuyên ngành mình
nghiên c u.
th m th u và m mang tri th c và c m nh n sâu v giá tr th m m
nh m kh i h ng sáng t o trong d y và h c c a th y trong các tr ng ph thông c n
ph i nghiên c u sâu nh ng m ng ki n th c liên quan v ngh thu t dân t c, đ c
bi t là ngh thu t dân gian. Chính s quay tr v nghiên c u nh ng thành t u cha
ông cho nên chúng ta có c h i sâu h n và ti p xúc v i các h th ng ki n th c c a
các môn liên ngành làm c s lí lu n trong nh n đ nh và đánh giá th m m trong
h c sinh ph thông. Nh ng phân tích chuyên sâu v l ng ki n th c và nh ng giá
tr ngh thu t dân gian c a tranh dân gian Vi t Nam trên nh m làm rõ nh ng giá tr
và nét đi n hình có tính minh tri t c a t duy s c bén c a ngh thu t dân gian c a
cha ông chúng ta, là n n t ng cho m i chúng ta ti n sâu h n kho tàng m thu t c a
dân t c, làm hành trang trong giáo d c và đào t o ngh thu t hôm nay.

Tài li u tham kh o
[1] Tr n Lâm B n(1993) Hình T ng Con Ng i Trong Ngh Thu t T o Hình
Truy n Th ng,NXB M Thu t,
[2] Nguy n Quân (2005) Con M t Nhìn Cái p, NXB M Thu t,
[3] Nguy n Quân- Phan C m Th ng(1991) M thu t làng, NXB M Thu t
Hà N i,
[4] Nguy n Bá Vân- Chu Quang Tr ( 1984) Tranh dân gian Vi t Nam, NXB
V n Hóa,
[5] Hòai Lam(1991)B ên ch ng v đ i s ng th m m và ngh thu t, NXB Tr ,
[6] Vi n ngh thu t- B v n hóa(1976)V tính dân t c c a ngh thu t t o hình,
NXB V n Hóa,
[7] Nguy n V Tu n Anh (2002)Tính minh tri t trong tranh dân gian Vi t
Nam,NXB VHTT, 2002
[8] Nguy n ình Nh (2002)Tìm hi u và ng d ng h c thuy t ng hành.NXB
V n Hóa Dân T c,
[9] V ng Hòang L c(2007) Nguyên lí h i h a tr ng đen, NXB M Thu t,
[10] Lê Ng c Canh,(1999) V n hóa dân gian Vi t Nam – Nh ng Thành T ,
NXB VHTT,
[11] Nguy n Quân- Phan C m Th ng(1989) M thu t c a ng i vi t, NXB
M Thu t Hà N i,