Đảng lãnh đạo công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ở miền Bắc thời kỳ 1954- 1975

LUẬN VĂN:

Đảng lãnh đạo công tác giáo dục
lý tưởng cách mạng cho thanh
niên ở miền Bắc thời kỳ 19541975


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chiến tranh là một sự thử thách toàn diện đối với bất cứ một chế độ chính trị xã hội
nào, một quốc gia nào, tại thời điểm lịch sử nào trong lịch sử nhân loại. Việt Nam với
một vị trí quan trọng trên tất cả các lĩnh vực chính trị , quân sự, kinh tế và văn hoá trong
mối quan hệ giữa các quốc gia trên lục địa châu Á nói chung, vùng Đông Nam Á nói
riêng, là địa bàn chiến lược trọng yếu mà bọn xâm lược qua các thời đại đều muốn
chiếm lấy để thực hiện mưu đồ thực dân bành trướng của chúng. Do vậy chúng ta phải
liên tục cầm súng bảo vệ chủ quyền độc lập quốc gia và lãnh thổ. Trong tiến trình lịch
sử ấy, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước - cuộc chiến tranh giải phóng, là một
trong ba chiến công vĩ đại nhất của Đảng và dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX nhưng
cũng là thử thách nghiệt ngã nhất đối với dân tộc ta trong 30 năm tiến hành chiến tranh
giải phóng. Để góp phần lý giải những nguyên nhân trọng yếu dẫn tới chiến công vĩ đại
ấy, không thể không đề cập tới quá trình giáo dục, tổ chức và tập hợp các lực lượng
cách mạng của toàn dân tộc, trong đó chủ yếu là thế hệ thanh niên - lực lượng xung
kích, gương mẫu, sáng tạo, góp phần to lớn vào sự nghiệp đấu tranh thống nhất nước
nhà.
Dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng Cộng sản Việt Nam và Bác Hồ kính yêu, thế hệ thanh
niên Việt Nam nói chung và thanh niên miền Bắc nói riêng đã đứng dậy đấu tranh anh dũng
vì sự nghiệp giải phóng dân tộc. Trong cuộc chiến đấu đầy hy sinh gian khổ ấy, thanh niên
miền Bắc không phân biệt thành phần, giai cấp, với tất cả tình yêu quê hương đất nước,
nhiệt huyết của tuổi trẻ đã hăng hái, phấn khởi, tình nguyện vào chiến trường miền Nam,
Lào, Campuchia chiến đấu, cùng chung một lý tưởng cách mạng sáng ngời là chống Mỹ,
cứu nước, giành độc lập dân tộc, thống nhất nước nhà. Tinh thần và nhiệt huyết cách mạng

của tuổi trẻ đã trở thành một trong những nhân tố quan trọng tạo nên sức mạnh tổng hợp
của dân tộc vượt qua bao khó khăn thử thách, tiến lên giành thắng lợi.
Ở hậu phương, phong trào thi đua với tiền phương mà nòng cốt là thanh niên diễn ra
sôi nổi, với tinh thần “ruộng rẫy là chiến trường, cuốc cầy là vũ khí, nhà nông là chiến
sỹ” trở thành chỗ dựa vững chắc cho chiến trường miền Nam, có vai trò quyết định đến
thắng lợi của cả nước.


Quá khứ hào hùng của các thế hệ đi trước là truyền thống tốt đẹp hướng thế hệ trẻ
ngày nay đoàn kết phấn đấu xây dựng đất nước, đi tới tương lai, sánh vai với các cường
quốc năm châu như mong muốn thiết tha của Bác Hồ kính yêu. Để củng cố niềm tin cho
đội quân xung kích cách mạng trong giai đoạn đất nước đang bước vào thời kỳ đẩy
mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá với nhiều cơ hội mới, nhưng cũng đồng thời phải
đối mặt với nhiều nguy cơ, thách thức mới, sự chống phá của các thế lực thù địch ngày
càng tinh vi, xảo quyệt hơn thì công tác giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho
thanh niên càng có vai trò quan trọng. Hơn lúc nào hết, công tác giáo dục lý tưởng cách
mạng cho thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá là một trong
những yêu cầu cấp thiết góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới.
Do vậy, đi sâu nghiên cứu tìm hiểu sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong
quá trình giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ở miền Bắc thời kỳ 1954- 1975 là
việc làm rất cần thiết. Bởi không chỉ nhằm đánh giá những thành công của Đảng trong
công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên nói riêng và công tác giáo dục tư
tưởng nói chung, mà qua đó rút ra một số kinh nghiệm của Đảng trong công tác giáo dục lý
tưởng cách mạng cho thanh niên có giá trị cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hôm
nay.
Với lý do đó, tôi đã chọn đề tài: “Đảng lãnh đạo công tác giáo dục lý tưởng cách
mạng cho thanh niên ở miền Bắc thời kỳ 1954- 1975” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ
chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Tình hình nghiên cứu
Công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên là một bộ phận quan trọng

của công tác tư tưởng. Công tác tư tưởng có vị trí đặc biệt quan trọng đối với bất kỳ một
chế độ chính trị xã hội nào. Vì vậy đã có không ít những tác giả quan tâm và đi sâu
nghiên cứu công tác tư tưởng của Đảng qua từng giai đoạn lịch sử : Sơ thảo lược sử
công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam 1930 – 2000 (Dự thảo) (2000), Nxb
CTQG, Hà Nội; Đào Duy Tùng, (1984), Một số vấn đề về công tác tư tưởng, Nxb
Thông tin lý luận, Hà Nội; Hoàng Tùng, (1986), Mấy vấn đề về công tác tư tưởng, Nxb
Sách giáo khoa Mác- Lênin, Hà Nội.


Ở các tác phẩm này, nhìn chung các tác giả đã bước đầu đưa ra quan niệm về
công tác tư tưởng cũng như vị trí của công tác tư tưởng đối với sự nghiệp cách mạng và
một số kinh nghiệm trong quá trình hoạt động lãnh đạo công tác tư tưởng của Đảng.
Thanh niên với tư cách là lực lượng xung kích đi đầu trong mọi hoạt động của
cách mạng, nhất là trong công tác tư tưởng của Đảng đã được nhiều học giả quan tâm
như: Lê Duẩn, Thanh niên với cách mạng xã hội chủ nghĩa, Nxb Thanh niên; Lịch sử
Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Nxb Thanh niên; Thanh niên trong sự nghiệp
chống Mỹ,cứu nước, Nxb Thanh niên. Các tác phẩm đã đánh giá tổng quát quá trình ra
đời, trưởng thành và phát triển của thế hệ thanh niên Việt Nam cũng như những đóng
góp của họ đối với tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc. Đặc biệt với cuốn Thanh
niên trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước đã tập hợp nhiều bài viết của Hồ Chí Minh,
Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Lê Thanh Nghị, Tố Hữu, Song Hào. Trong tác
phẩm này, các tác giả bên cạnh việc khẳng định vai trò của thanh niên cũng như quá
trình phấn đấu học tập và rèn luyện vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội,
trong bài viết của đồng chí Lê Duẩn còn khẳng định vai trò to lớn của lý tưởng cách
mạng, coi đó là cội nguồn sức mạnh của thanh niên.
Để phát huy vai trò là đội quân xung kích của thanh niên, hoạt động giáo dục tổ
chức thanh niên luôn là một trong những nhiệm vụ thường xuyên mà Đảng, Nhà nước
và các đoàn thể xã hội quan tâm, trăn trở làm sao xây dựng cho thanh niên những lý
tưởng sống cao đẹp, học tập, lao động và chiến đấu hết mình vì mục tiêu độc lập dân tộc
và chủ nghĩa xã hội. Không ít tác giả bước đầu đã đưa ra cách nhìn nhận và những giải

pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác giáo dục cho thanh niên như: Phạm Văn Đồng
(1969), Đào tạo thế hệ trẻ của dân tộc thành những người chiến sỹ cách mạng dũng
cảm, thông minh, sáng tạo, Nxb Sự thật, Hà Nội; Quang Vinh (2000), Hồ Chí Minh về
giáo dục và tổ chức thanh niên, Nxb Thanh niên, Hà Nội; Nhiều tác giả, (1966), Thanh niên
với chủ nghĩa anh hùng cách mạng, Nxb Thanh niên, Hà Nội.
Các tác phẩm dù đề cập ở khía cạnh nào cũng đều khẳng định vai trò của thanh
niên và tầm quan träng cña viÖc tæ chøc vµ gi¸o dôc thanh niªn. Với Tố Hữu trong bài
viết “Lý tưởng cộng sản với thanh niên chúng ta” đã nhấn mạnh vai trò to lớn của lý
tưởng đối với mỗi thanh niên và khẳng định: Lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, chủ nghĩa


anh hùng cách mạng đã trở thành xương, thành tuỷ trong hàng vạn, hàng triệu quần
chúng và lý tưởng cộng sản chỉ thành hình và củng cố trên cơ sở gắn đời mình với
Đảng, với cách mạng, với quần chúng công nông.
Ngoài ra còn một số bài viết đăng trên báo tạp chí đề cập đến công tác giáo dục,
bồi dưỡng thanh niên như: Báo chí với việc giáo dục thanh niên cuả tác giả Lưu Văn
Kiền đăng trên tạp chí Công tác tư tưởng tháng 10/2003.
Nhìn chung, các tác phẩm đã đề cập ít nhiều đến công tác thanh niên nói chung
và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên nói riêng. Những công trình
khoa học trên đã cung cấp nhiều tư liệu quý, nhiều định hướng, đánh giá quan trọng để
tác giả tham khảo, kế thừa trong quá trình xây dựng bản thảo.
Tuy nhiên, đứng ở góc độ chuyên ngành lịch sử Đảng, đến nay chưa có công
trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống, chi tiết và tổng kết kinh nghiệm của Đảng
trong quá trình lãnh đạo công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên ở miền
Bắc thời kỳ 1954- 1975 - một trong những giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc Việt
Nam.
3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
- Khẳng định vai trò của công tác giáo dục lý tưởng cách mạng đối với thanh
niên trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam.

- Đánh giá những thành công của Đảng trong công tác giáo dục lý tưởng cách
mạng cho thanh niên miền Bắc thời kỳ 1954- 1975.
- Rút ra những kinh nghiệm có ý nghĩa lịch sử và thực tiễn góp phần giáo dục
truyền thống, lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ
- Hệ thống khái quát tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, quan điểm của Đảng
Cộng sản Việt Nam về vai trò của thanh niên và công tác giáo dục thanh niên thời kỳ
1954 - 1975.
- Làm rõ quá trình lãnh đạo công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên
miền Bắc thời kỳ 1954- 1975 của Đảng Cộng sản Việt Nam .


- Đánh giá kết quả, từ đó rút ra một số kinh nghiệm về công tác giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Những quan điểm của Đảng và Bác về thanh niên, vai trò của thanh niên cũng
như những chủ trương của Đảng về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh
niên
- Quá trình chỉ đạo thực hiện công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh
niên ở miền Bắc thời kỳ 1954- 1975 của Đảng.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên miền Bắc thời kỳ 1954 -1975 nhằm phát huy cao hơn nữa sức mạnh và
nhiệt huyết của tuổi trẻ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước giành độc lập cho
dân tộc, thống nhất nước nhà.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh niên và công tác giáo dục lý

tưởng cách mạng cho thanh niên.
5.2. Phương pháp nghiên cứu và nguồn tư liệu
+ Luận văn chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu lịch sử, phương pháp
logic. Ngoài ra, tác giả đã vận dụng một số phương pháp khác như: phương pháp thống
kê kết hợp với phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp.
+ Nguồn tư liệu luận văn chủ yếu dựa vào các văn kiện, nghị quyết của Ban
Chấp hành Trung ương Đảng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, tài liệu lưu trữ
tại Trung ương Đoàn.
6. Đóng góp của luận văn
- Luận văn góp phần làm rõ hơn nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối
với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong thời kỳ 1954 - 1975. Từ
đó, rút ra một số kinh nghiệm của Đảng trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho


thanh niên ở miền Bắc thời kỳ 1954 - 1975 có giá trị lý luận và thực tiễn trong công
cuộc đổi mới đất nước.
- Khẳng định sự cần thiết và vai trò quan trọng của công tác giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn cách mạng hiện nay dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn
được kết cấu thành 2 chương, 6 tiết.

Chương 1
ĐẢNG LÃNH ĐẠO CÔNG TÁC GIÁO DỤC LÝ TƯỞNG CÁCH MẠNG CHO
THANH NIÊN Ở MIỀN BẮC NHỮNG NĂM 1954 - 1965

1.1. Tình hình thanh niên miền Bắc và những yêu cầu nhiệm vụ mới đặt ra
cho công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên sau năm 1954
Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ đã kết thúc cuộc kháng chiến lâu dài và anh

dũng của nhân dân ta chống thực dân Pháp xâm lược. Hoà bình lập lại ở Đông Dương,
miền Bắc hoàn toàn giải phóng và bắt tay vào xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhân dân
phấn khởi ngày càng tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường mà Đảng và
Bác Hồ đã lựa chọn.
Miền Bắc bước vào thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội với một nền nông
nghiệp nghèo nàn, lạc hậu, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, phải đương đầu với muôn
vàn khó khăn chồng chất. Sản xuất nhiều ngành bị đình đốn, sa sút nghiêm trọng: 14
vạn ha đất bị bỏ hoang hoá; hơn 10 vạn trâu bò bị giết hại, những công trình thuỷ lợi
quan trọng nhất bị tàn phá, gần 10 triệu đồng bào không có nhà ở, việc làm; thương
nghiệp bị đình đốn. Chính sách ngu dân của thực dân Pháp đã ảnh hưởng nguy hại đến
trình độ văn hoá, giáo dục, khoa học kỹ thuật… của nhân dân. Nạn đói, thất nghiệp và
các tệ nạn xã hội khác phổ biến ở các vùng tạm chiếm cũ.


Trong khi đó, các thế lực thù địch tìm mọi âm mưu thâm độc để phá hoại miền
Bắc. Bằng mọi thủ đoạn lừa gạt, đe doạ và cưỡng ép những người đã tham gia nguỵ
quân, nguỵ quyền, đồng bào theo đạo Thiên chúa, một số người trong giai cấp tư sản,
nhân viên và công nhân kỹ thuật di cư vào Nam hòng gây rối loạn xã hội miền Bắc, tạo
điều kiện cho bọn nguỵ quân nguỵ quyền ở miền Nam có thêm chỗ dựa về chính trị, xã
hội và nguồn dự trữ quân số. Chúng đã cung cấp phương tiện, tiền của cho bọn phản
động gây ra những vụ phá rối trật tự trị an ở nhiều nơi như Bùi Chu, Phát Diệm….., xúi
giục, khuyến khích bọn phản động, thổ phỉ nổi dậy hoạt động phá hoại ở các tỉnh biên
giới phía Bắc. Tháo dỡ mang đi hoặc phá hoại hàng ngàn tấn máy móc, thiết bị, dụng cụ
sản xuất và hoạt động kinh tế ở miền Bắc trước khi ra khỏi vùng chiếm đóng.
Ở miền Nam, đế quốc Mỹ từng bước phá hoại Hiệp định Giơnevơ. Chúng dựng
lên chính quyền độc tài Ngô Đình Diệm, dìm phong trào cách mạng miền Nam trong
biển máu hòng thôn tính miền Nam, chia cắt lâu dài đất nước. Biến miền Nam nước ta
thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mỹ, lập một phòng tuyến ngăn chặn chủ
nghĩa xã hội lan xuống Đông Nam châu Á. Đồng thời, lấy miền Nam làm căn cứ để tiến
công miền Bắc - tiền đồn của hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Nam Á nhằm đè bẹp và

đẩy lùi chủ nghĩa xã hội ở vùng này, bao vây và uy hiếp các nước xã hội chủ nghĩa.
Trên thế giới, chủ nghĩa xã hội hiện thực đang trở thành hệ thống thế giới, từng
bước được củng cố phát triển lớn mạnh. Chủ nghĩa xã hội đã tỏ rõ tính ưu việt và ngày
càng chinh phục được trái tim của nhân loại. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi còn
có không ít những khó khăn, thách thức đang đặt ra cho cách mạng Việt Nam.
Mỹ đã thể hiện rõ ý đồ bá chủ thế giới với một chiến lược toàn cầu phản cách
mạng hết sức thâm độc, tổ chức và điều hành khối NATO, can thiệp hầu hết vào các
cuộc chiến tranh, xung đột trên thế giới. Ngăn cản, bao vây, phá hoại phong trào đấu
tranh giải phóng dân tộc và điên cuồng chống phá hệ thống xã hội chủ nghĩa. Trọng tâm
chiến lược toàn cầu của Mỹ thời điểm này là châu Âu nhưng vì vị trí quan trọng của
Việt Nam đối với khu vực Đông Nam Á và vành đai châu Á - Thái Bình Dương trong
chiến lược toàn cầu của Mỹ nên những kẻ cầm đầu nước Mỹ đã coi Việt Nam là một
mắt xích quan trọng.
Trong lúc đó, hệ thống xã hội chủ nghĩa đã trở thành một lực lượng to lớn làm
đối trọng với Mỹ cũng như các thế lực phản động quốc tế. Nhưng đã xuất hiện khuynh


hướng thoả hiệp trong nội bộ các nước xã hội chủ nghĩa. Phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế sau 1954 đã có những bất đồng về chính trị và tư tưởng gây ảnh hưởng
tiêu cực đến tư tưởng của nhiều cán bộ đảng viên và nhân dân.
Trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và trong nước, tư tưởng
của thanh niên đã có những tác động không nhỏ.
Thanh niên miền Bắc lớn lên trong cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân
Pháp, hầu hết đã tham gia chiến đấu và trải qua các cuộc vận động lớn của Đảng và Nhà
nước cũng như nhiều phong trào của quần chúng nhân dân. Chính những cuộc vận động
đó đã rèn luyện thanh niên ta tinh thần yêu nước chân chính, ngày càng nhận rõ kẻ thù
và có lòng căm thù giặc sâu sắc. Từ ngày hoà bình lập lại, đông đảo thanh niên miền
Bắc hăng hái phấn khởi tham gia lao động sản xuất trên các công trường, kiến thiết đất
nước, thể hiện niềm tin tưởng vào con đường cách mạng mà Đảng và Bác đã lựa chọn.
Tích cực thi đua sản xuất, tiết kiệm trong các xí nghiệp, trên đồng ruộng nhất là những

phong trào vỡ hoang, chống hạn, chống bão lụt. Những ngày lao động kiến thiết đất
nước đã bồi dưỡng thêm lòng yêu nước và rèn luyện cho thanh niên tinh thần lao động
mới nhất là thanh niên nữ có vai trò rất to lớn trong nhiệm vụ đảm đang sản xuất, công
tác ở hậu phương, thay thế và động viên chiến sỹ ở tiền tuyến quyết tâm giết giặc.
Thanh niên còn là lực lượng xung kích đảm nhận nhiệm vụ sản xuất và bảo vệ sản xuất,
chiến đấu, phục vụ chiến đấu trong điều kiện chiến trường gay go quyết liệt và khẩn
trương nhất.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, thanh niên miền Bắc với tinh thần yêu nước đã hăng
hái tham gia phong trào thi đua lao động sản xuất, bước đầu xác lập được quan điểm lao
động mới, trung thành với chế độ ta, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng. Từ trong lao
động, học tập hay trong chiến đấu, từ xí nghiệp, công nông trường đến hợp tác xã nông
nghiệp, đơn vị quân đội và trường học đều tỏ rõ tinh thần hăng hái đi theo con đường xã
hội chủ nghĩa, tích cực chấp hành chính sách của Đảng và Nhà nước. Trong hoàn cảnh
đất nước còn nhiều khó khăn, trước yêu cầu và đòi hỏi của cách mạng với tinh thần ở
đâu Đảng cần thanh niên có, cái gì mới thanh niên xung phong đi đầu, thanh niên ta đã
lập nhiều thành tích, hoàn thành tốt nhiệm vụ mà cách mạng giao phó. Đây cũng chính
là những mặt thể hiện bản chất cách mạng của thanh niên, phẩm chất chính trị tốt đẹp,


sẵn sàng đi theo tiếng gọi của Đảng và Chính phủ, có ý thức bảo vệ chế độ, bảo vệ
thành quả cách mạng.
Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm căn bản và những tiến bộ mới thì trong tư
tưởng thanh niên từ khi hoà bình lập lại đã bộc lộ một số nhược điểm:
Tinh thần hy sinh phấn đấu, chịu đựng gian khổ, khắc phục khó khăn, một lòng
một dạ phục vụ nhân dân có phần giảm sút, ý thức tổ chức kỷ luật lỏng lẻo hơn. Trước
những diễn biến phức tạp của tình hình miền Bắc sau giải phóng, đặc biệt là sự phá hoại
nhiều mặt của các thế lực thù địch (cả lực lượng thân Pháp còn lại và lực lượng tay sai
của Mỹ) đã tác động tiêu cực đến tư tưởng của thanh niên miền Bắc. Cụ thể:
Thanh niên công nhân: Số đông thanh niên công nhân xuất thân từ nhiều tầng
lớp khác nhau (nông dân, tiểu tư sản, một số lớn là thanh niên xung phong chuyển sang

hoặc là bộ đội nhân viên cơ quan chuyển ngành, con em gia đình cán bộ trong đó có khá
nhiều thanh niên miền Nam ra Bắc tập kết). Nói chung, phần lớn là những thanh niên
tốt, được giáo dục rèn luyện về tinh thần yêu nước, xây dựng niềm tin vào Đảng, cầu
tiến bộ, họ là lực lượng mới trẻ và luôn hăng hái đi đầu trong nhiều hoạt động do Đảng
phát động. Tuy nhiên, do xuất thân từ nhiều tầng lớp khác nhau, chưa được rèn luyện
qua chiến đấu, lao động, do vậy, chưa thật gắn bó với nhà máy công trường, chưa nhận
thức được địa vị làm chủ và vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân, chưa có quan điểm
lao động vững vàng, ý thức tổ chức kỷ luật lao động còn thấp. Hơn nữa, trong một thời
gian tương đối dài, đời sống thanh niên công nhân còn khó khăn, yêu cầu của thanh niên
về cải thiện đời sống, điều kiện làm việc, học tập nghề nghiệp chưa được thực hiện nên
thanh niên công nhân chưa yên tâm sản xuất.
Thanh niên nông dân: Qua kháng chiến và cải cách ruộng đất thanh niên nông
dân đã được giáo dục rèn luyện nhiều về tinh thần yêu nước. Bên cạnh đó, ở nông thôn
đang có phong trào cách mạng của nông dân từ làm ăn riêng lẻ tiến lên xây dựng tổ đổi
công và hợp tác xã, tạo sự chuyển biến sâu sắc trong phương thức sản xuất, lề lối làm
việc của nông dân. Nhưng một số thanh niên không nhận thấy nội dung cuộc biến đổi
cách mạng ấy vì quá quen và bị trói buộc bởi tư tưởng, tập quán làm ăn cũ cho nên
không say sưa, phấn khởi trước phong trào hợp tác hoá.


Thanh niên sinh viên một số chưa nhận thấy vinh quang được học tập trở thành
người lao động phục vụ nhân dân nên trong phong trào cách mạng của toàn thể nhân
dân đang phát triển họ cảm thấy hình như mình bị thiệt thòi nên chưa thật hăng hái,
phấn khởi.
Trên cơ sở đặc điểm cũng như tình hình tư tưởng thanh niên miền Bắc sau năm
1954, để phát huy những ưu điểm của thanh niên, lấy đó làm cơ sở khắc phục những
nhược điểm, đòi hỏi sự lãnh đạo của Đảng trong việc giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách
mạng cho thanh niên để họ có định hướng phấn đấu cho mục tiêu lý tưởng cao đẹp đó.
* Yêu cầu nhiệm vụ mới đặt ra cho công tác giáo dục thanh niên ở miền Bắc
1954- 1965.

Xuất phát từ nhiệm vụ chung của cách mạng cả nước là củng cố miền Bắc, đưa
miền Bắc tiến dần lên chủ nghĩa xã hội và tiếp tục cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà
trên cơ sở độc lập, dân chủ, bằng phương pháp hoà bình. Căn cứ vào nhiệm vụ đặt ra
cho công tác tư tưởng là nâng cao lòng yêu nước kết hợp với tinh thần quốc tế chân
chính, bước đầu tuyên truyền tư tưởng xã hội chủ nghĩa, chống tư tưởng đế quốc và
phong kiến, bước đầu phê phán tư tưởng tư sản…cũng như tình hình tư tưởng của thanh
niên miền Bắc lúc này, một trong những yêu cầu đang đặt ra đối với công tác giáo dục
lý tưởng cách mạng cho thanh niên miền Bắc là:
Tiếp tục giáo dục tinh thần lao động dũng cảm quên mình; Giáo dục truyền thống
đoàn kết yêu nước và đấu tranh cách mạng gian khổ để nâng cao chí khí phấn đấu và
lòng tin tưởng ở chế độ xã hội tốt đẹp mà Đảng và nhân dân ta đang xây dựng; Động
viên thanh niên ra sức đoàn kết, phấn đấu vượt mọi khó khăn, phấn khởi thi đua yêu
nước, đẩy mạnh sản xuất và tiết kiệm, quyết tâm củng cố miền Bắc về mọi mặt, đưa
miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xã hội và bền bỉ đấu tranh thống nhất nước nhà. Đối với
những tầng lớp thanh niên khác nhau, công tác giáo dục có những yêu cầu riêng:
- Thanh niên công nhân: Phải giáo dục quan điểm lao động mới, kết hợp nâng
cao ý thức giai cấp công nhân, ý thức làm chủ nhà máy, công trường, tinh thần phấn đấu
khắc phục gian khổ. Đồng thời kết hợp với cuộc vận động sản xuất tiết kiệm, giáo dục
tinh thần giản dị trong sinh hoạt, phòng ngừa ảnh hưởng xấu của tư tưởng tư sản.


- Thanh niên nông dân: Đẩy mạnh giáo dục tinh thần làm chủ tập thể trong sản
xuất, tiến lên làm cách mạng xã hội chủ nghĩa, cải tạo xã hội chủ nghĩa ở nông thôn,
phấn đấu khắc phục khó khăn để đưa nông thôn tiến dần vào con đường hợp tác hoá,
khắc phục tư tưởng muốn làm ăn riêng lẻ, tách rời lợi ích cá nhân với lợi ích tập thể.
- Thanh niên sinh viên: Chủ yếu giáo dục lý tưởng cách mạng thông qua hình
thức giáo dục tinh thần, thái độ học tập để phục vụ sản xuất, nhận thức đầy đủ khó khăn,
chuẩn bị tinh thần phấn đấu gian khổ xây dựng chủ nghĩa xã hôị.
Tóm lại, Sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội là
một quá trình cách mạng sâu sắc và triệt để nhất, đồng thời cũng là quá trình hết sức

khó khăn, gian khổ. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của giai đoạn cách mạng mới, đứng
trước âm mưu thâm độc của kẻ thù, công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh
niên miền Bắc của Đảng càng có ý nghĩa quan trọng hơn lúc nào hết, đòi hỏi Đảng
không ngừng bồi dưỡng đoàn viên thanh niên thành lớp người trẻ tuổi trung thành với
Tổ quốc và lý tưởng cộng sản, thấm nhuần tinh thần đạo đức cần, kiệm, liêm chính, chí
công vô tư; Xây dựng lớp thanh niên có lý tưởng cách mạng, có giác ngộ giai cấp và
lòng yêu nước sâu sắc, gắn bó chặt chẽ với Đảng, có lòng căm thù giặc; Bồi dưỡng đoàn
viên thanh niên thành lớp người có tinh thần cách mạng kiên cường, có ý thức tổ chức
kỷ luật, có tinh thần làm chủ tập thể, không sợ khó, sợ hy sinh gian khổ, sẵn sàng lao
động sản xuất và chiến đấu phục vụ Tổ quốc. Đó là những yêu cầu, nhiệm vụ cơ bản
của công tác giáo dục thanh niên.
1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về thanh
niên và công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên
1.2.1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên và công tác giáo dục thanh niên
Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự vận dụng sáng tạo quan điểm của các nhà kinh điển
Mác xít. Trong quá trình nghiên cứu và hoạt động thực tiễn, Mác - Ăngghen đã sớm
nhận ra vai trò của thanh niên chính là tương lai của nhân loại. Tương lai của giai cấp
công nhân và tương lai của nhân loại hoàn toàn phụ thuộc vào việc giáo dục thế hệ
thanh niên. Thanh niên là đội quân xung kích quyết định của đạo quân vô sản quốc tế.
Do vậy, công tác giáo dục sẽ giúp thanh niên có khả năng nắm vững nhanh chóng toàn


bộ hệ thống sản xuất trong thực tiễn, đào tạo lớp người kế tục sự nghiệp cách mạng của
giai cấp công nhân. Đặc biệt, C.Mác - người thầy và vị lãnh tụ vĩ đại của giai cấp công
nhân đã khẳng định: “Bộ phận giác ngộ nhất của giai cấp công nhân, hiểu rất rõ tương lai
của giai cấp công nhân, tức là tương lai của loài người hoàn toàn phụ thuộc vào việc giáo
dục thế hệ công nhân đang lớn lên”[54, tr.51].
Lênin, người học trò của Mác sau này cũng đã khẳng định: Thanh niên là người
xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa. Ai nắm được thanh niên người đó là chủ thế giới.
Vai trò của thanh niên được thể hiện tập trung, nổi bật nhất trong vấn đề giáo dục đào

tạo. Lênin nhấn mạnh sự nghiệp cách mạng là một quá trình lâu dài, nhiều thế hệ nối
tiếp nhau hoàn thành, thế hệ cách mạng của người đi trước chỉ là mở đường và hoàn
thành nhiệm vụ của giai đoạn đầu. Những thế hệ sau có nhiệm vụ kế tục và hoàn thành
tiếp tục sự nghiệp của thế hệ trước. Trong Diễn văn tại Đại hội lần thứ ba của Đoàn
thanh niên Cộng sản Nga ngày 2/10/1920, Người chỉ rõ:
Theo một ý nghĩa nào đó, có thể nói rằng, nhiệm vụ thực sự sáng tạo ra
xã hội cộng sản chính là thanh niên phải đảm nhiệm lấy. Bởi vì, rõ ràng là thế
hệ những người lao động được đào tạo trong xã hội tư bản chủ nghĩa, thì giỏi
lắm chỉ có thể giải quyết được nhiệm vụ phá huỷ nền móng của chế độ tư bản
già cỗi dựa trên bóc lột. Giỏi lắm thì họ cũng chỉ có thể giải quyết được
nhiệm vụ xây dựng một cơ chế xã hội có khả năng giúp cho giai cấp vô sản
và các giai cấp cần lao giữ lấy chính quyền trong tay và đặt những nền móng
vững chắc, trên đó chỉ có những thế hệ khởi công trong những điều kiện mới,
trong một hoàn cảnh khi không còn quan hệ bóc lột người nữa, mới có thể
xây dựng được [51, tr.229-230].
Trong quá trình đấu tranh cách mạng giành, giữ và củng cố chính quyền, cải tạo
xã hội cũ, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, mỗi thế hệ có một sứ mệnh
riêng không thể thay thế được. Sứ mệnh lịch sử vinh quang đó - tức là xây dựng chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, chỉ có thể và do thanh niên đảm nhận. Do vậy, công
tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên cũng chính là nhằm phát huy sức mạnh
của thanh niên trong phong trào cách mạng đó.


Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về vai trò của thanh niên trong tiến trình
phát triển của lịch sử loài người là một trong những yếu tố cực kỳ quan trọng góp phần
hình thành những quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về vai trò của thanh niên đối
với cách mạng Việt Nam. Trong quá trình hoạt động cách mạng, Người đã thấy rõ đóng
góp to lớn của tuổi trẻ Việt Nam đối với sự trường tồn và phát triển của dân tộc, đồng
thời khẳng định:
Một là: Vận mệnh của dân tộc, sự phát triển của đất nước tuỳ thuộc vào sự giác

ngộ cách mạng và trách nhiệm của thanh niên.
Thanh niên là lực lượng đông đảo nhất, hùng hậu nhất trong các cuộc chống xâm
lăng, là lực lượng gánh vác những công việc nặng nề, khó khăn vất vả nhất trong lao
động sản xuất và chống chọi với thiên nhiên khắc nghiệt. Ngay khi đất nước chìm đắm
trong đêm đen nô lệ, Nguyễn Ái Quốc đã có dự báo thiên tài: Đằng sau sự phục tùng
tiêu cực, người Đông Dương giấu một cái gì đang sôi sục, đang gào thét và sẽ bùng nổ
một cách ghê gớm khi thời cơ đến. Ra đi tìm đường cứu nước, Người đã mang theo
lòng tin sâu sắc vào thế hệ trẻ Việt Nam sẽ tiếp bước truyền thống cha anh, đánh đuổi
thực dân Pháp ra khỏi bờ cõi giành độc lập cho dân tộc. Những năm tháng của quãng
đời tuổi trẻ, bản thân Người đã học tập, lao động và đấu tranh cùng nhân dân thế giới,
góp phần to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc và giành thắng lợi của cách mạng vô
sản thế giới. Cũng chính quá trình hoạt động thực tiễn, Người càng thấy tính cấp thiết
của việc khơi dậy phong trào cách mạng của thanh niên Việt Nam. Trong tác phẩm
“Bản án chế độ thực dân Pháp” xuất bản năm 1925, Người khẳng định: “Hỡi Đông
Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người
không dám hồi sinh” [61, tr.133]. Hồ Chí Minh đã nhận thấy vị trí, vai trò quan trọng
của thanh niên Việt Nam đối với vận mệnh của dân tộc. Người cho rằng, thanh niên là
lớp người tiêu biểu cho sức sống của dân tộc, thực dân Pháp đang dùng rượu cồn, thuốc
phiện và chính sách ngu dân hòng làm u mê, đần độn thế hệ trẻ chính là đang huỷ diệt
dần đi sức sống của dân tộc Việt Nam. Bởi vậy, Người kêu gọi: muốn hồi sinh dân tộc
trước hết phải hồi sinh thanh niên.
Thực hiện tư tưởng đó, tháng 12 năm 1924 khi về đến Quảng Châu, Hồ Chí
Minh đã tiếp xúc ngay với thanh niên yêu nước Việt Nam trong nhóm Tâm tâm xã và
thành lập tổ chức cách mạng đầu tiên - Hội Việt Nam cách mạng thanh niên, quy tụ tất


cả những thanh niên Việt Nam yêu nước đầy nhiệt huyết vào trong một tổ chức, nhằm
giác ngộ chủ nghĩa Mác- Lênin, giúp họ hiểu vì sao phải làm cách mạng và làm cách
mạng như thế nào. Công lao to lớn của Hội là truyền bá chủ nghĩa Mác - LêNin vào các
tầng lớp thanh niên yêu nước. Từ đó với phong trào “vô sản hoá” đưa giai cấp công

nhân Việt Nam nhanh chóng phát triển thành một lực lượng chính trị độc lập. Giác ngộ
nhiều người yêu nước đi theo đường lối cứu nước đúng đắn của Nguyễn Ái Quốc, làm
phá sản mọi khuynh hướng, tư tưởng của chủ nghĩa cải lương tư sản, đẩy lùi tư tưởng
quốc gia dân tộc tư sản của Việt Nam Quốc dân Đảng, đồng thời đưa phong trào cách
mạng tiến lên thành một cao trào có tính độc lập rõ rệt.
Kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, thanh niên Việt Nam có lý tưởng
cách mạng soi đường đã hăng hái tham gia phong trào đấu tranh, sẵn sàng chấp nhận
mọi hy sinh gian khổ, cùng Đảng và dân tộc làm nên nhiều chiến thắng vĩ đại. Đặc biệt,
trong tiến trình phát triển của lịch sử ấy, Hồ Chí Minh đã chỉ ra khả năng cách mạng to
lớn của tuổi trẻ cũng như những tiềm năng to lớn của họ trong công cuộc kiến thiết, xây
dựng nước nhà. Trong ngày khai trường đầu tiên của nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà
tháng 9 năm 1945, Hồ Chí Minh đã gửi gắm niềm tin tưởng của mình vào thế hệ trẻ:
“Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài
vinh quang để sánh vai các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một
phần lớn ở công học tập của các em” [62, tr.33]. Năm 1947, Người khẳng định: Thanh
niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, mạnh hay
yếu, một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho
xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm
việc chuẩn bị cho tương lai đó. Chứng kiến sự cống hiến và trưởng thành của thế hệ
thanh niên Việt Nam, Người thêm tự hào và tin tưởng vào thế hệ trẻ, thấy tương lai của
dân tộc vô cùng vững chắc và vẻ vang.
Hai là, Thanh niên là lực lượng to lớn, là đội quân xung kích trên mọi mặt trận
của cách mạng.
Với con mắt tinh tường, Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy vị trí vai trò của thanh
niên, đó là lực lượng trẻ khoẻ, hăng hái, có lý tưởng, giàu đức hy sinh, sẵn sàng xả thân
vì đất nước. Tin tưởng vào lực lượng to lớn và khả năng cách mạng của tuổi trẻ, Hồ Chí


Minh đã động viên và giao nhiệm vụ cho thanh niên cả nước đi đầu trong tăng gia sản
xuất, xoá nạn mù chữ, thực hành đời sống mới và khẳng định thanh niên là lực lượng

chính trong cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Người nhấn
mạnh vai trò xung kích đi đầu của thanh niên trong hành động cách mạng, vai trò đó thể
hiện “Việc gì khó có thanh niên, ở đâu khó có thanh niên”. Theo Người, sự nghiệp cách
mạng càng phát triển thì càng đòi hỏi thanh niên thực hiện tốt hơn vai trò xung kích của
mình trên các mặt trận chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật.
Tại Đại hội toàn quốc Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam lần thứ II tháng 12
năm 1961, Hồ Chí Minh đã nêu lên một cách cụ thể và hoàn chỉnh quan điểm của
Người về vai trò xung kích của thanh niên trong cách mạng. Theo Người:
Thanh niên là người tiếp sức mạnh cách mạng cho thế hệ thanh niên lớp trước đồng
thời là người dìu dắt, phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai.
Thanh niên là người xung phong trong công cuộc phát triển kinh tế và văn hoá,
trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội….
Thanh niên là lực lượng cơ bản trong bộ đội, công an và dân quân tự vệ, đang
hăng hái giữ gìn trật tự trị an, bảo vệ Tổ quốc. Trong mọi công việc thanh niên luôn
thực hiện khẩu hiệu: “Đâu cần thanh niên có, việc gì khó, thanh niên làm”.
Có thể nói, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đánh giá cao vai trò của thanh niên, luôn nhìn
nhận thanh niên như một chủ thể đang phát triển, đang nhập cuộc và tiếp tục hoàn thiện. Từ
vị trí, vai trò của thanh niên, Hồ Chí Minh chỉ ra tầm quan trọng của việc giáo dục, đào tạo và
bồi dưỡng thanh niên, phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong mọi thời kỳ cách mạng, đó là việc
làm rất quan trọng và rất cần thiết.
Cách mạng là sự nghiệp lâu dài đầy khó khăn, thử thách của nhiều thế hệ. Lịch
sử là vô hạn nhưng cuộc đời mỗi người là có hạn, mỗi thế hệ chỉ có thể đi hết một chặng
đường trên con đường vạn dặm đã lựa chọn. Hồ Chí Minh thấy rõ khả năng tối đa của
thế hệ đi trước có thể làm được cũng như cái giới hạn tự nhiên mà thế hệ đó không thể
vượt qua. Vì vậy, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là quy luật của cách mạng,
của sự vận động lịch sử. Quan tâm, giáo dục bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau
chính là thực hiện quy luật khách quan nhằm đưa sự nghiệp cách mạng của đất nước
không ngừng phát triển. Song, đây là công việc hết sức công phu, bền bỉ cần phải có sự

phối hợp của nhiều lực lượng trong xã hội và phải giáo dục đầy đủ các mặt: đạo đức
cách mạng, khoa học kỹ thuật, lao động và sản xuất… Trong quá trình giáo dục và tự
giáo dục ấy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt lên hàng đầu nhiệm vụ giáo dục lý tưởng cách
mạng cho thanh niên. Người khẳng định:
Người cộng sản chúng ta không được phút nào quên lý tưởng cao cả
của mình là: suốt đời làm cách mạng phấn đấu cho Tổ quốc hoàn toàn độc
lập, làm cho chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản thắng lợi hoàn toàn trên
Tổ quốc ta và trên thế giới. Một ngày nào mà miền Nam ta chưa giải phóng,
Tổ quốc ta chưa được thống nhất, nhân dân ta chưa được sung sướng yên vui
thì tất cả chúng ta vẫn phải đem hết tinh thần và nghị lực mà phấn đấu hy sinh
cho sự nghiệp cách mạng hoàn toàn thắng lợi [65, tr. 93].
Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội là lý tưởng của tất cả mọi người Việt Nam
yêu nước. Riêng đối với thanh niên, lý tưởng ấy gắn bó với thanh niên từng giờ, từng
phút.
Thật vậy, thanh niên bao giờ cũng sống với ước mơ hoài bão, tha thiết hướng tới
cái cao đẹp. Để không ngừng nâng cao lý tưởng cách mạng, Người khẳng định cần giáo
dục thanh niên tinh thần:
- Phải luôn nâng cao chí khí cách mạng, trung với nước, hiếu với dân, nhiệm vụ
nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng, không
sợ gian khổ, hy sinh, hăng hái thi đua tăng gia sản xuất, anh dũng chiến đấu, xung
phong đi đầu trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước.
- Tin tưởng sâu sắc vào trí tuệ của tập thể, của nhân dân, tăng cường đoàn kết
giúp đỡ lẫn nhau. Nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân,
chủ nghĩa tự do.
- Luôn trau dồi đạo đức cách mạng, khiêm tốn, giản dị, chống kiêu căng, tự mãn.
Chống lãng phí xa hoa, thực hành tiết kiệm, tự phê bình và phê bình, nghiêm chỉnh giúp
đỡ nhau cùng tiến bộ mãi.
- Ra sức học tập nâng cao trình độ văn hoá, khoa học kỹ thuật và quân sự để
ngày càng cống hiến nhiều cho Tổ quốc và nhân dân.

- Luôn chú ý dìu dắt thiếu niên nhi đồng, làm gương tốt về mọi mặt cho đàn em
noi theo.
Thanh niên chúng ta là thế hệ anh hùng của thời đại anh hùng. Vì vậy, phải
không ngừng nâng cao tinh thần cách mạng, sẵn sàng cống hiến hy sinh vì lý tưởng
cách mạng cao đẹp mà Đảng và Bác đã lựa chọn.
1.2.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục lý tưởng cách
mạng cho thanh niên
* Quan niệm về lý tưởng cách mạng
Lý tưởng là mục đích cao đẹp do mỗi người lựa chọn hoặc tự xây dựng nên từ
những kiểu mẫu sáng chói trong hiện thực, có tác dụng lôi cuốn toàn bộ cuộc sống của
cá nhân vươn tới mục tiêu đó. Lý tưởng chính là cái mà người ta hướng tới, vì lý tưởng
cách mạng mà người ta sống, làm việc, học tập, chiến đấu và dưới ánh sáng của nó,
người ta hiểu được ý nghĩa của cuộc đời. Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Đảng
và Bác Hồ đã nhận ra rằng trong sức mạnh của dân tộc, có sức mạnh của thanh niên,
thanh niên có mạnh, dân tộc mới mạnh. Nhưng cái gì đã tạo nên sức mạnh dời núi, lấp
biển của thanh niên? Đó chính là lý tưởng cách mạng, lý tưởng chiến đấu do Đảng, Bác
không ngừng giáo dục và bồi dưỡng cho thanh niên.
Thanh niên chúng ta ngày nay đang đứng trước tương lai tốt đẹp với nhiều cơ
hội thuận lợi song cũng không ít khó khăn, thách thức. Do vậy, đòi hỏi thanh niên phải
không ngừng bồi dưỡng, nâng cao tình cảm cách mạng, trái tim cần phải có những nhịp
đập của giai cấp vô sản, có ý thức sống thì làm cách mạng đến cùng, nếu cần thì phải hy
sinh cho xứng đáng. Đấy là điều hạnh phúc lớn cho cuộc đời của mỗi người.
Trước sức mạnh to lớn của lý tưởng cách mạng, lý tưởng sống của mỗi người,
những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh sau này cũng thường xuyên chăm lo
đến công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên - đội xung kích cách mạng.
Đồng chí Trường Chinh khẳng định: “Lý tưởng là cái gì cao quý, cái gì tốt đẹp mà mình
hằng mơ ước và có thể thực hiện được nhưng phải đấu tranh gian khổ mới có” [75,
tr.10]. Lý tưởng chẳng khác nào ngôi sao dẫn đường cho người ta bước tới, chỉ hướng
cho người ta hành động. Lý tưởng còn là động lực thúc đẩy, điều khiển toàn bộ hoạt

động của con người, thôi thúc nguyện vọng tự trau dồi, tự tu dưỡng. Lý tưởng tạo cho


con người ta niềm tin sắt đá ở thắng lợi cuối cùng và một sức mạnh phi thường để hoàn
thành mọi nhiệm vụ. Lý tưởng trở thành niềm tin, một lòng tin khoa học trên cơ sở phát
triển của lịch sử xã hội chứ không phải lòng tin mù quáng.
Đồng chí Lê Duẩn trong một bài nói chuyện với thanh niên năm 1963 đã chỉ rõ:
Trước đây hy sinh chiến đấu cứu nước là anh hùng. Ngày nay, hy sinh phấn đấu để nhân
dân ta được ăn no, mặc đủ, có nhà ở, được học hành là sự nghiệp anh hùng. Phấn đấu
không mệt mỏi để trong vòng 15, 20 năm nữa biến nước ta thành một nước xã hội chủ
nghĩa giàu mạnh là sự nghiệp anh hùng, là lý tuởng cách mạng của thanh niên.
Để thắp sáng niềm tin, nhiệt huyết và lý tưởng cách mạng trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, cứu nước đầy gian khổ và quyết liệt, Đảng khẳng định: đối với thanh
niên việc xác định lý tưởng đúng đắn là vấn đề rất quan trọng. Lý tưởng cách mạng
chính là mục tiêu phấn đấu cách mạng. Đảng ta ngay từ khi ra đời đã vạch rõ mục tiêu
phấn đấu cuối cùng là thực hiện chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản ở nước ta. Mục
tiêu cách mạng ấy của Đảng chính là lý tưởng cách mạng của thanh niên.
Đứng trước cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ ở miền Nam và âm mưu
phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, nhân dân ta đã khắc sâu lời
thề “thà chết không chịu làm nô lệ”, quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ Tổ quốc, giành
độc lập cho dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội, thực hiện lý tưởng thiêng liêng nhất của
mình. Quyết đánh, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược, bảo vệ miền Bắc, giải phóng miền
Nam, thống nhất Tổ quốc là mục tiêu phấn đấu trước mắt của Đảng, của dân tộc nói
chung và của thế hệ thanh niên Việt Nam nói riêng. Đây là bước quyết định trên con
đường đi tới thực hiện lý tưởng vĩ đại.
Dưới ngọn cờ quang vinh của Đảng, thanh niên đã không ngừng học tập và
nhanh chóng xác định: Độc lập và thống nhất Tổ quốc, chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa
cộng sản là lý tưởng của thanh niên ta.
* Quan điểm, chủ trương của Đảng về công tác giáo dục lý tưởng cách mạng
cho thanh niên miền Bắc 1954 – 1965

Trên cơ sở nhận thức được vị trí, vai trò to lớn của công tác giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên đặc biệt là thanh niên miền Bắc trong cuộc kháng chiến
chống Mỹ, cứu nước, Đảng đã kịp thời đề ra đường lối chủ trương giáo dục lý tưởng
cách mạng cho thanh niên ở miền Bắc.


Xuất phát từ nhiệm vụ trọng tâm của miền Bắc lúc này là tiếp quản vùng giải
phóng, hoàn thành cải cách ruộng đất, trấn áp bọn phản cách mạng, ra sức khôi phục
kinh tế, bước đầu phát triển văn hoá hàn gắn vết thương chiến tranh, đẩy mạnh sản xuất,
cải thiện đời sống nhân dân trong những năm đầu sau giải phóng. Nhiệm vụ lớn đặt ra
cho công tác tư tưởng của Đảng là tập trung giữ ổn định tư tưởng trong Đảng và nhân
dân, phát động phong trào quần chúng ở các đô thị cùng nhân dân cả nước bước vào
cuộc đấu tranh mới. Song, lúc này đế quốc Mỹ câu kết với thực dân Pháp xuyên tạc
những chính sách của Đảng và Chính phủ, chúng tiến hành chiến dịch quy mô lớn,
cưỡng ép đồng bào ta ở những vùng sắp giải phóng và một số tỉnh vùng tự do di cư vào
Nam. Do vậy, việc tổ chức và giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên miền Bắc đòi hỏi
phải đáp ứng được nhiệm vụ, yêu cầu của công tác tư tưởng của Đảng là chống phá âm mưu
dụ dỗ, cưỡng ép đồng bào ta di cư vào Nam.
Để làm tròn nhiệm vụ trên, một trong những vấn đề quan trọng là cần tiến hành
giáo dục sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân về tinh thần trách nhiệm và mục tiêu phấn
đấu của mỗi thế hệ người dân Việt Nam. Đặc biệt với thanh niên, đây là lần đầu tiên họ
được tiếp cận với chủ nghĩa xã hội, trước kia chủ nghĩa xã hội mới chỉ là định hướng.
Vì vậy, trong Nghị quyết về việc đổi tên Đoàn thanh niên cứu quốc Việt Nam thành
Đoàn thanh niên Lao động Việt Nam ngày 19/10/1955 của Ban Bí thư đã khẳng định:
Cần giáo dục cho thanh niên từ trong thực tế công tác và đấu tranh mà nâng cao
trình độ chính trị của thanh niên, làm cho thanh niên có lập trường giai cấp và nhân sinh
quan cách mạng đúng đắn, hiểu biết và thực hiện tốt đường lối, chính sách của Đảng và
Chính phủ. Đảng nhấn mạnh: trong giai đoạn hiện nay, ở miền Bắc cần động viên thanh
niên hăng hái tham gia cải cách ruộng đất, tích cực sản xuất, học tập kỹ thuật, phát huy
sáng kiến để hoàn thành nhiệm vụ khôi phục kinh tế, củng cố miền Bắc vững chắc, làm

cơ sở cho cuộc đấu tranh thống nhất nước nhà. Đây chính là nhiệm vụ của thanh niên trong
quá trình phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng chung là xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và
đấu tranh giải phóng miền Nam thống nhất nước nhà.
Để kịp thời chỉ đạo công tác giáo dục thanh niên trong tình hình mới, ngày
17/9/1957, Đảng đã ra Chỉ thị số 49 - CT/TW “Về việc tăng cường lãnh đạo công tác
thanh vận”.


Chỉ thị đã đánh giá cao vai trò của thanh niên: Thanh niên là lực lượng to lớn có
khả năng và tinh thần kiên quyết cách mạng, có truyền thống anh dũng; là lớp người
đang lớn lên về thể chất, đang phát triển về trí tuệ, giàu tinh thần xung phong, hăng hái,
thiết tha với lý tưởng tốt đẹp của Đảng, không sợ khó khăn nguy hiểm, sẵn sàng hy sinh,
phấn đấu vì lý tưởng đó. Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, thanh niên còn có những
nhược điểm như: Giác ngộ giai cấp chưa sâu sắc. Hơn nữa, thanh niên lại là lớp người thiếu
từng trải, bồng bột, thiếu thực tế, không bao giờ bằng lòng với hiện tại, thường đề ra nhiều
yêu cầu nhưng khi không được thoả mãn thì dễ sinh ra thái độ bất mãn.
Do vậy, cần phải giáo dục bồi dưỡng thanh niên để hoàn thành sự nghiệp cách
mạng và xây dựng xã hội mới. Đảng cũng khẳng định đây không chỉ là nhiệm vụ của
Đoàn thanh niên mà còn là nhiệm vụ của mỗi đảng viên, cán bộ, tất cả các ngành, các
cấp.
Mục đích của công tác giáo dục thanh niên hiện nay là:
- Nâng cao giác ngộ giai cấp, nâng cao trình độ chính trị, phân rõ bạn thù, giáo
dục tinh thần yêu nước kết hợp với tinh thần quốc tế vô sản.
- Nâng cao chí khí phấn đấu, bồi dưỡng lòng trung thành với Đảng, với Tổ quốc, suốt
đời phấn đấu cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và của dân tộc.
- Tiếp tục truyền thống khắc phục gian khổ, thật thà chất phác, cần cù lao động,
giản dị tiết kiệm.
Nhiệm vụ của công tác giáo dục thanh niên
Đối với thanh niên công nhân, nông dân: Phải nâng cao ý thức giác ngộ giai cấp,
trình độ văn hóa và nghề nghiệp, nâng cao kỷ luật lao động.

Đối với thanh niên sinh viên: Kết hợp việc học tập văn hoá với học tập chính trị, giáo
dục quan điểm lao động, xác định quan hệ giữa lợi ích dân tộc với lợi ích cá nhân và tập thể,
phục tùng sự phân phối phân công công tác của Nhà nước.
Phương pháp tiến hành: Dựa vào đặc điểm của lứa tuổi thanh niên Đảng đã đề ra
phương pháp thuyết phục, giải thích, khêu gợi tính tự giác và sáng tạo của thanh niên.
Sau khi hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tế, từ năm 1958 đến năm 1960,
miền Bắc bắt tay vào công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa. Đứng trước nhiệm vụ mới của
đất nước, Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương khoá 2 tháng 11/1958 đã
dành một phần lớn thời gian bàn về việc tăng cường giáo dục tư tưởng xã hội chủ nghĩa


cho đoàn viên thanh niên. Hội nghị khẳng định: Nhiệm vụ hiện nay của công tác tư tưởng
là phải nâng cao ý thức giác ngộ xã hội chủ nghĩa và tinh thần yêu nước, nâng cao chí khí
đấu tranh không ngừng và tinh thần cảnh giác của toàn thể cán bộ đoàn viên, làm cho mọi
người đem hết nhiệt tình cách mạng và sức lao động sáng tạo của mình góp vào cuộc đấu
tranh cải tạo xã hội, đẩy mạnh sản xuất, cần kiệm xây dựng nước nhà.
Do vậy, đối với công tác giáo dục thanh niên cần phải xác định mục tiêu, lý
tưởng trước mắt là:
Hăng hái đi theo con đường xã hội chủ nghĩa, lấy lao động tập thể thay cho lối
làm ăn riêng lẻ, lấy quan hệ hợp tác lao động để phát triển sản xuất, phát triển kinh tế.
Hăng hái lao động sản xuất và xây dựng, ra sức làm nhiều, nhanh, tốt rẻ đem lại
ấm no, có lợi cho nước nhà. Phải cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động, ra sức
đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp và công nghiệp, phát triển sản xuất để nâng cao thu
nhập, cải thiện đời sống.
Hăng hái vượt trước, xoá bỏ tình trạng thấp kém, lạc hậu, làm cho nền kinh tế
quốc dân và đời sống xã hội không ngừng tiến bộ, mỗi người phải là một chiến sỹ.
Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III năm 1960, Đảng chủ trương cùng với
cách mạng xã hội chủ nghĩa về kinh tế, miền Bắc phải tiến hành cách mạng xã hội chủ
nghĩa về tư tưởng, văn hoá và kỹ thuật. Cuộc cách mạng này là bộ phận khăng khít của
cách mạng xã hội chủ nghĩa, những bộ phận ấy phải đồng thời tiến hành và thúc đẩy lẫn

nhau.
Để thực hiện tốt chủ trương trên, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trên các lĩnh
vực tư tưởng văn hoá, đặc biệt đối với công tác giáo dục phải: Phát triển theo quy mô
lớn nhằm bồi dưỡng thế hệ trẻ thành những người lao động làm chủ đất nước, có giác
ngộ xã hội chủ nghĩa, có văn hoá, kỹ thuật, có sức khoẻ, phục vụ đường lối và nhiệm vụ
cách mạng của Đảng. Với thanh niên, lớp người xây dựng chủ nghĩa xã hội và sẽ xây
dựng chủ nghĩa cộng sản phải giáo dục thế hệ trẻ thành những chiến sỹ trung thành với
Tổ quốc, với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, động viên thanh niên đem hết nhiệt tình của
tuổi trẻ tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Phương pháp và hình thức giáo dục: Chủ yếu đưa thanh niên vào thực tế đấu
tranh cách mạng thông qua cuộc vận động cải tạo xã hội chủ nghĩa và lao động xây
dựng chủ nghĩa xã hội để từ đó thanh niên tìm thấy những hình ảnh tươi đẹp, sinh động


nổi bật trong lao động xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ngoài ra, cần phát huy hình thức thi
đua xã hội chủ nghĩa, sử dụng hình thức cá nhân điển hình và tổ chức cho thanh niên tự
học tập chính trị.
Quan điểm giáo dục thanh niên thành những con người mới, xây dựng cho thanh
niên thành những người có lý tưởng, có đạo đức, dám hy sinh vì sự nghiệp của cách
mạng của Đảng thực sự là ngọn lửa soi đường, có ý nghĩa chỉ đạo công tác giáo dục lý
tưởng cách mạng cho thanh niên miền Bắc đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ của công
cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
1.3. Quá trình chỉ đạo thực hiện công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho
thanh niên ở miền Bắc (1954 - 1965)
1.3.1. Giáo dục thế giới quan Mác- Lênin, rèn luyện lập trường quan điểm giai
cấp công nhân, nâng cao niềm tin vào Đảng, vào sự nghiệp cách mạng cho thanh
niên
Trên tinh thần xác định cho thanh niên nhận thức về tiền đồ vẻ vang của cách
mạng, biết hoà mình vào sự nghiệp rộng lớn của nhân dân, lấy đó làm lý tưởng để phấn
đấu, đồng thời hướng tất cả tinh thần và trí tuệ, sức mạnh cho mục tiêu thực hiện chủ

nghĩa cộng sản ở Việt Nam. Trước mắt, Đảng lãnh đạo nhân dân đẩy mạnh cách mạng
xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, xây dựng miền Bắc vững mạnh làm căn cứ địa, hậu
phương vững chắc cho cách mạng miền Nam.
Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa của chúng ta đang tiến hành trong điều kiện
thuận lợi song cũng không ít những thách thức, khó khăn. Nhiệm vụ của thanh niên
miền Bắc một mặt phải cùng nhau hoàn thành công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa các
thành phần kinh tế cá thể và tư doanh, một mặt phải tranh thủ thời gian phát triển công
nghiệp hiện đại. Cuộc cách mạng đó đang đòi hỏi chúng ta phải có lớp thanh niên là
những người công nhân tiên tiến, nông dân tiên tiến, bác sỹ, nhà khoa học và cả một đội
quân dũng cảm hy sinh, có lòng yêu nước nồng nàn, biết lao động quên mình để xây
dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa có nền công nghiệp hiện đại, nông nghiệp tiên tiến. Sự
nghiệp đó là một việc làm khó khăn, nếu thanh niên không được trang bị thế giới quan
khoa học chủ nghĩa Mác - Lênin - cơ sở vững chắc của lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có
quyết tâm cách mạng thì không làm nên việc gì to lớn. Vì vậy, Đảng đã chỉ đạo cho tất


cả các đoàn viên thanh niên phải học lý luận Mác Lênin, tạo cho họ cơ sở để tiếp thu
đường lối chính sách của Đảng được sâu sắc, phân rõ ranh giới tư tưởng được tốt và
hoạt động thực tiễn một cách tự giác hơn.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đoàn thanh niên đã tổ chức giáo dục một số vấn đề
cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin cho thanh niên, trên cơ sở giúp cho thanh niên hiểu
bản chất giai cấp của đường lối chính sách của Đảng cũng như quá trình cách mạng
đang diễn ra và hiểu được bản chất giai cấp trong các vấn đề đấu tranh xây dựng tư
tưởng. Từ đó, giúp thanh niên xác định được lý tưởng cách mạng để có phương hướng
hoạt động đúng đắn, tin tưởng và quyết tâm phấn đấu thực hiện tốt đường lối chủ trương
của Đảng. Những buổi sinh hoạt chính trị giáo dục về chủ nghĩa cộng sản; về một số
vấn đề cơ bản của đường lối cách mạng Việt Nam; về Đảng, Đoàn đã giúp cho thanh
niên nắm vững những đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa cộng sản, thấy rõ chủ nghĩa cộng
sản là chế độ xã hội tốt đẹp nhất của loài người, là mục đích và lý tưởng cao quý nhất
của thanh niên. Thanh niên hiểu rõ sự nghiệp đấu tranh thực hiện chủ nghĩa cộng sản là

sự nghiệp đấu tranh quang vinh nhưng lâu dài và gian khổ. Nhiệm vụ xây dựng chủ
nghĩa cộng sản một thế hệ không thể làm xong, thế hệ thanh niên có trách nhiệm là
người kế tục cha anh đảm đương lấy sự nghiệp vẻ vang đó dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Để trang bị cho thanh niên nhận thức rõ hơn về chế độ xã hội chủ nghĩa mà Đảng
và nhân dân ta đang xây dựng, tại Đại hội thanh niên ngày 17/3/1960, Chủ tịch Hồ Chí
Minh khẳng định: dưới chế độ tư bản, đế quốc và phong kiến, không thể có phong trào
thanh niên tốt đẹp. Chỉ có dưới chế độ xã hội chủ nghĩa chúng ta mới huy động được
lực lượng và tài năng của thanh niên và biến họ thành con người mới, xây dựng một xã
hội mới. Tuy nhiên, ở miền Nam, thanh niên và đồng bào đang phải đấu tranh chống
chế độ phản động của Mỹ - Diệm, ở miền Bắc, thanh niên được tự do đem hết tài năng
của mình tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội. Do vậy, trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ
nghĩa Mác - Lênin vào cách mạng Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng, thanh niên
phải học tập phát huy vai trò của mình trên mọi mặt trận học tập, lao động sản xuất và
chiến đấu.
Trong quá trình học tập lý luận chủ nghĩa Mác- Lênin, Đảng nhấn mạnh: muốn
làm tròn nhiệm vụ của người chiến sỹ trung thành với lý tưởng cộng sản, mỗi đoàn viên


thanh niên phải không ngừng nâng cao, bồi dưỡng ý chí chiến đấu, kiên định lập trường
giai cấp công nhân, xác định quyết tâm suốt đời hy sinh phấn đấu cho lý tưởng cách
mạng ấy.
Hiện nay, do âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ, đất nước ta còn bị chia cắt, hai
miền tồn tại hai chế độ chính trị xã hội khác nhau. Do đó, chúng ta vừa phải tiến hành
cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc vừa phải đấu
tranh giải phóng miền Nam để thống nhất đất nước, hoàn thành cách mạng dân tộc dân
chủ nhân dân trong cả nước. Hai nhiệm vụ này quan hệ khăng khít với nhau không thể
tách rời, cho nên trong bài học giáo dục chính trị cơ bản đầu tiên, Đảng xác định rất rõ
lý tưởng của thanh niên hiện nay là “độc lập” thống nhất Tổ quốc, chủ nghĩa xã hội và
chủ nghĩa cộng sản. Đồng thời khẳng định: Để thực hiện được lý tưởng đó thanh niên
miền Bắc phải không ngừng bồi dưỡng ý chí chiến đấu, kiên định lập trường giai cấp

công nhân, xác định quyết tâm suốt đời hy sinh phấn đấu cho lý tưởng cách mạng vĩ đại
đúng như đồng chí Lê Duẩn đã nói: Cuộc sống cao quý khi ta sống có lý tưởng và để
thực hiện lý tưởng, khi cần có thể xả thân vì sự nghiệp chung của dân tộc của giai cấp.
Song, một thực tế đang đặt ra đối với cách mạng Việt Nam là cuộc đấu tranh giai
cấp giữa ta và địch ngày càng gay gắt và quyết liệt, cuộc đấu tranh giữa hai con đường
trong nội bộ nhân dân cũng là cuộc đấu tranh tư tưởng rất dai dẳng và phức tạp. Chủ
nghĩa xét lại cũng đang tấn công vào chủ nghĩa Mác - Lênin, vào quan điểm, đường lối
của Đảng ta và các đảng mác xít anh em. Nhân dân ta đang đứng trước cuộc đấu tranh
chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai để thống nhất đất nước. Trong khi đó, thanh niên
miền Bắc tuy đã ý thức được bạn, thù nhưng lại thiếu cơ sở thực tế để tiếp thu, thấm
nhuần những lý luận cơ bản về lập trường tư tưởng của giai cấp vô sản. Vì vậy, Đảng
không ngừng tăng cường rèn luyện, nâng cao lập trường giai cấp công nhân cho thanh
niên nhằm giúp cho thanh niên hiểu rõ giai cấp công nhân ngày nay thực sự làm chủ vận
mệnh của mình, đang đoàn kết và lãnh đạo nhân dân lao động xây dựng chủ nghĩa xã
hội, đồng thời gây dựng lòng tự hào được chiến đấu cho lý tưởng của giai cấp công
nhân của thanh niên. Cùng với việc xây dựng lập trường giai cấp công nhân, Đảng đẩy
mạnh các hoạt động giáo dục để kiên quyết khắc phục tư tưởng tiểu tư sản, chống