Bài tiểu luận một số vấn đề về các trung tâm dịch vụ hành chính công

Mục lục

Lời nói đầu
Phần I

Phần II

Bối cảnh ra đời các trung tâm dịch vụ hành chính công
1.

Hoàn cảnh ra đời

2.

Các sự kiện liên quan

Phân tích tình hình
1.

Cơ sở lý luận và thực tiễn

2.

Các mô hình trung tâm dịch vụ hành chính công

3.

Các vấn đề cần giải quyết đối với các trung tâm dịch vụ hành
chính công

Phần III

Kết luận

Kiến nghị


Lời nói đầu
Trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp
hoá hiện đại hoá, việc tiếp tục cải cách hành chính, xây dựng bộ máy nhà nước
trong sạch vững mạnh là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm thực hiện
mục tiêu tổng quát của chương trình phát triển chiến lược do Đảng Cộng sản Việt
Nam đề ra trong nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX. Chính phủ cũng
đã có nghị quyết về cải cách hành chính và Thủ tướng Chính phủ đã ban hành
Chương trình tổng thể cải cách hành chính Nhà nước giai đoạn 2001 - 2010 (Quyết
định số 136/2001/QĐ-TTg ngày 17 tháng 9 năm 2001). Trong quá trình triển khai
Nghị quyết này và nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của nhân dân, đầu năm 2002 đã
xuất hiện một số trung tâm dịch vụ hành chính công được tổ chức thí điểm tại nhiều
địa bàn ở nước ta. Phương thức xây dựng mô hình các trung tâm dịch vụ công ở
nhiều nơi cũng có điểm khác nhau. Xung quanh tình hình này có nhiều diễn biến và
vấn đề nảy sinh.
Tôi xin trình bày nội dung: "Một số vấn đề về các trung tâm dịch vụ hành
chính công".

2


PHẦN I

BỐI CẢNH RA ĐỜI
CÁC TRUNG TÂM DỊCH VỤ HÀNH CHÍNH CÔNG

1.

Hoàn cảnh ra đời
Cải cách hành chính là một trong những nhiệm vụ đã được Đảng Cộng sản

Việt Nam đề ra trong Nghị quyết Hội nghị lần thứ VIII Ban Chấp hành Trung ương
(khoá VII) và xác định lại trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội tại các Nghị
quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII và IX của Đảng. Việc này tuy không
còn là một vấn đề mới mẻ nhưng lại đặt ra cấp bách trong giai đoạn đẩy mạnh phát
triển kinh tế xã hội hiện nay của nước ta để mở đường cho sự đi lên của nền kinh
tế. Do đó tháng 9 năm 2001 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng
thể cải cách hành chính giai đoạn 2001- 2010.
Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước, trên nhiều địa phương trong cả
nước đã có những hành động và chuyển biến tích cực như:


rà soát, chỉnh sửa văn bản;



sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính



đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức



tổ chức thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, v..v..

Trong bối cảnh ấy, một số địa phương đã có chương trình triển khai tổ chức
thí điểm các trung tâm dịch vụ hành chính công. Có thể kể ra các trung tâm dịch vụ
hành chính công đã được thành lập và hoạt động như:


Trung tâm Dịch vụ Hành chính công quận Tây Hồ, Hà Nội (đi vào hoạt

động ngày 13 tháng 5 năm 2002, thành lập trên cơ sở quyết định số 23/2002/QĐUB ngày 25 tháng 2 năm 2002 của UBND thành phố Hà Nội về việc thành lập thí
điểm Trung tâm Dịch vụ hành chính công quận Tây Hồ);
3




Trung tâm Dịch vụ Hành chính công huyện Từ Liêm, Hà Nội (đi vào hoạt

động ngày 23 tháng 5 năm 2002 theo quyết định số 21/2002/QĐ-UB ngày 25 tháng
2 năm 2002 của UBND thành phố Hà Nội về việc thành lập thí điểm Trung tâm
Dịch vụ hành chính công huyện Từ Liêm);


Các phòng công chứng trực thuộc Sở Tư pháp thành phố Hà Nội (chuyển

sang dịch vụ hành chính công từ tháng 5 năm 2002 theo quyết định số
22/2002/QĐ-UB ngày 25 tháng 2 năm 2002 của UBND thành phố Hà Nội về việc
cho phép 03 phòng công chứng thuộc Sở Tư pháp thành phố thực hiện thí điểm
dịch vụ hành chính công);


Trung tâm Thông tin lưu trữ và Dịch vụ nhà đất thuộc Sở Địa chính - Nhà

đất thành phố Hà Nội (thành lập từ tháng 5 năm 2002);


Dịch vụ hỗ trợ đối tượng nộp thuế thuộc Cục Thuế T.P. Hồ Chí Minh (khai

trương ngày 8 tháng 4 năm 2002 );


Dịch vụ hành chính công trong lĩnh vực công chứng, chứng thực tại thành

phố Đà Nẵng (tháng 6 năm 2002).
Ngoài ra, còn có một số chương trình dự định sẽ được triển khai trong năm
2002 như:


Đề án Trung tâm Đăng bộ giao dịch Nhà và đất tại thành phố Hồ Chí Minh

do ông Vũ Văn Thôn, nguyên giám đốc Sở Tư pháp thành phố Hồ Chí Minh đề
xuất


Dịch vụ hỗ trợ đối tượng nộp thuế dự định tổ chức tại Cục Thuế Hải Phòng

và Cục Thuế Đà Nẵng;


Đề án thành lập cơ quan đăng ký đất đai hay trung tâm giao dịch bất động

sản tổ chức dưới dạng dịch vụ công. Đây là đề án do Tổng cục Địa chính thực hiện

(nay thuộc Bộ Tài nguyên - Môi trường), nằm trong khuôn khổ chương trình Nâng
cao năng lực quản lý đất đai ở Việt Nam do Thuỵ Điển tài trợ, sẽ được hoàn thành
vào ngày 01 tháng 7 năm 2003; và
4




Các đề án khác.

Các mô hình cung cấp dịch vụ hành chính công nói trên thường xuất hiện
trong các lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước có liên quan trực tiếp đến quyền lợi
của người dân và cần tiếp xúc trực tiếp với người dân. Đó là các lĩnh vực thường
xuyên xảy ra sự quá tải trong nhu cầu của người dân như:


Cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh;



Cấp phép xây dựng công trình nhà ở riêng lẻ;



Làm thủ tục giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất, chuyển
dịch quyền sở hữu nhà ở, chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và sử dụng đất;



Thông tin dữ liệu địa chính - nhà đất; và



Công chứng, chứng thực, v..v..

Mặc dù có cùng tên gọi và tính chất là dịch vụ hành chính công, nhưng cách
xây dựng các mô hình cung cấp dịch vụ hành chính công ở từng địa phương, từng
lĩnh vực quản lý có nội dung cụ thể tương đối khác nhau. Sự khác biệt này sẽ được
làm rõ trong phần thứ hai của tiểu luận.
2.

Các sự kiện liên q uan
Khái niệm dịch vụ công không phải là mới mẻ ở các nước công nghiệp phát

triển. Tuy nhiên ở Việt Nam gần đây vấn đề dịch vụ công mới nổi lên thành một
vấn đề được dư luận quan tâm khi đầu năm 2002 có một số trung tâm dịch vụ hành
chính công được thí điểm thành lập.
Riêng tại địa bàn Hà Nội, trong tháng 5 năm 2002 đã xuất hiện 04 điểm dịch
vụ hành chính công: 02 Trung tâm dịch vụ hành chính công thuộc UBND quận Tây
Hồ và huyện Từ Liêm, Trung tâm Thông tin lưu trữ và Dịch vụ nhà đất thuộc Sở
Địa chính - Nhà đất, các phòng công chứng thuộc Sở Tư pháp. Những bộ phận này
thực hiện dịch vụ có thu tiền ở một số lĩnh vực và đã đáp ứng được một phần nhu
cầu của nhân dân, góp phần giải quyết tình trạng quá tải và bức bách trong việc
5


thực hiện một số thủ tục hành chính. Trong vòng một tháng hoạt động, Trung tâm
của Sở Địa chính đã nhận được hơn 400 lượt câu hỏi tư vấn, làm hợp đồng dịch vụ
30 hồ sơ; Trung tâm quận Tây Hồ hướng dẫn cho hàng trăm lượt người, nhận làm
dịch vụ với 95 hồ sơ. Nhân dân qua đó có thể được hưởng dịch vụ với chất lượng

cao hơn nhiều so với trước đây.
Hoạt động của các trung tâm dịch vụ hành chính công đã gây được sự quan
tâm đặc biệt của dư luận. Đã có nhiều luồng thông tin về vấn đề này, thể hiện qua
phóng sự, bản tin của các báo Lao động, Thanh niên, Tuổi trẻ, Người lao động,
Truyền hình Việt Nam và các báo khác; ý kiến do nhân dân và các nhà chuyên môn
phát biểu. Các cơ quan chuyên môn cũng tổ chức nhiều hội thảo liên quan như:


Hội thảo về dịch vụ pháp lý và dịch vụ công do Đoàn Luật sư thành phố Hồ

Chí Minh tổ chức ngày 14 tháng 6 năm 2002;


Hội thảo về "Vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ công - thực

trạng và giải pháp" do Học viện Hành chính quốc gia tổ chức tại thành phố Hồ Chí
Minh ngày 16 tháng 8 năm 2002.
Tuy nhiên, bên cạnh một số tác động tích cực, xung quanh hoạt động của các
trung tâm dịch vụ hành chính công còn có nhiều vấn đề nảy sinh và gặp sự phản
đối gay gắt từ một số nhà chuyên môn. Qua nghiên cứu ý kiến của các nhà chuyên
môn và những người trực tiếp tham gia sử dụng dịch vụ, cung cấp dịch vụ tại các
trung tâm này, có thể tổng kết lại những vấn đề như sau:


Lo ngại về hiện tượng các trung tâm dịch vụ công được tổ chức để thực

hiện hai luồng công việc: quản lý nhà nước theo thủ tục quy định của pháp luật,
vừa thực hiện "dịch vụ công" sẽ dẫn đến tình trạng phân biệt đối xử giữa những
người tham gia vào quan hệ hành chính dưới dạng thông thường và dạng trả tiền
dịch vụ;



Việc những người làm việc tại trung tâm dịch vụ hành chính công vừa thực

hiện chức năng quản lý hành chính nhà nước vừa thực hiện công tác dịch vụ dẫn
6


đến họ vừa được hưởng lương từ ngân sách nhà nước, vừa có thu nhập từ hoạt động
dịch vụ. Điều này phải chăng trái với quy định của pháp lệnh Cán bộ Công chức và
gây ra sự bất bình đẳng giữa các công chức thực hiện cùng một công việc trong bộ
máy hành chính nhà nước;


Mức phí của một số trung tâm quá cao gây tâm lý bất ổn cho người dân và

đặt dấu hỏi về tính phi lợi nhuận của các trung tâm. Việc thu phí của các trung tâm
phải chăng trái với pháp lệnh về phí và lệ phí?


Trường hợp rất có thể xảy ra là khi chất lượng dịch vụ do các trung tâm

cung cấp không thoả mãn yêu cầu của người dân hoặc khi phát sinh tranh chấp,
người dân sẽ khởi kiện các trung tâm theo thủ tục giải quyết vụ án hành chính hay
vụ án dân sự, quan hệ giữa người dân với các trung tâm là quan hệ hành chính hay
dân sự ?
Để tìm hiểu thực chất các luồng ý kiến nói trên, chúng ta sẽ nghiên cứu thực
trạng tình hình trong phần II: Phân tích tình hình.

7

PHẦN II

PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH
1.

Cơ sở lý luận và thực tiễn

1.1

Cơ sở lý luận
Như đã nêu ở phần trên, cải cách hành chính đã được Đảng và Nhà nước ta

đặt ra là một trong những nhiệm vụ cấp bách từ nhiều năm nay. Để thực hiện nhiệm
vụ này, gần đây vấn đề dịch vụ công đã được đề cập đến trong một số văn kiện
quan trọng. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng nêu rõ:
"Hỗ trợ và khuyến khích các tổ chức hoạt động không vì lợi nhuận mà vì nhu cầu
và lợi ích của nhân dân. Những tổ chức này có thể được Nhà nước uỷ quyền thẹc
hiện một số nhiệm vụ, cung cấp một số dịch vụ công với sự giám sát của cộng
đồng. Thông qua đó Nhà nước có thể tập trung thực hiện một số nhiệm vụ quan
trọng hơn. ". Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg ngày 17 tháng 9 năm 2001 của Thủ
tướng Chính phủ cũng xác định một trong những mục tiêu của chương trình tổng
thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 -2010 là "chuyển được một số
công việc và dịch vụ không cần thiết phải do cơ quan nhà nước thực hiện cho
doanh nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức phi chính phủ đảm nhận". Trên cơ sở này,
nhiều trung tâm dịch vụ hành chính công trong nhiều ngành nhiều lĩnh vực đã được
tổ chức triển khai ở một số địa phương.
Tuy nhiên, các văn kiện nói trên chỉ đưa ra đường lối chung nhất về dịch vụ
công. Còn hiện nay ở nước ta chưa có văn bàn quy phạm pháp luật nào quy định cụ

thể về dịch vụ hành chính công và các trung tâm dịch vụ hành chính công. Vì vậy,
hoạt động của các trung tâm dịch vụ hành chính công nói trên mới chỉ được tổ chức
thí điểm nhằm đúc rút kinh nghiệm để xem xét triển khai trên diện rộng.
Để tạo tiền đề cho việc nghiên cứu tổ chức và hoạt động của các trung tâm
dịch vụ hành chính công nói trên, chúng ta cần có cách hiểu thống nhất về dịch vụ
công. Theo tham luận của Tiến sỹ Nguyễn Văn Thủ (Văn phòng Chính phủ) trong
8


hội thảo "Vai trò của Nhà nước trong cung ứng dịch vụ công - thực trạng và giải
pháp"1, dịch vụ công là các hoạt động thiết yếu, đáp ứng nhu cầu chung của xã hội,
do nhà nước đứng ra chịu trách nhiệm cung cấp, không vì mục tiêu lợi nhuận, bị
chi phối bởi cơ chế thị trường nhưng không tuân theo quy luật của thị trường. Dịch
vụ công có thể được phân loại thành ba nhóm sau:


Các hoạt động nhằm bảo vệ sự án toàn chung của quốc gia, cộng đồng, xã

hội như quốc phòng, an ninh quốc gia, y tế công cộng... Các dịch vụ này do Nhà
nước trực tiếp đứng ra cung cấp;


Các dịch vụ hành chính công nhằm cung cấp những quy phạm và sự chứng

thực của nền hành chính về những vấn đề liên quan tới quyền, lợi ích và tài sản của
các cá nhân và tổ chức trong xã hội theo quy định của pháp luật. Đặc trưng cơ bản
của loại dịch vụ này là tính chất "bắt buộc" của nó;


Các dịch vụ phục vụ nhu cầu thiết yếu của dân sinh như giáo dục, chăm sóc

sức khoẻ, bảo vệ môi trường, văn hoá, bảo hiểm, điện, nước, nhà ở, giao thông. Các
dịch vụ này chịu sự chi phối mạnh của thị trường và có thể xã hội hoá, có thể
chuyển giao một phần cho khu vực ngoài nhà nước.
Các dịch vụ công có đặc trưng là phục vụ lợi ích chung và được thực hiện
theo ý muốn của nhà nước bởi các cơ quan công quyền hoặc các chủ thể được nhà
nước uỷ quyền. Do đó, việc thực hiện dịch vụ công phải đảm bảo các yêu cầu về
tính liên tục, tính thích hợp (phù hợp với yêu cầu của xã hội tại thời điểm thực
hiện), tính bình đẳng (mọi công dân đều bình đẳng trong việc hưởng thụ và sử dụng
dịch vụ công do các cơ quan nhà nước cung cấp)2
1.2

Cơ sở thực tiễn
Xã hội hóa dịch vụ công là một xu thế lớn trong việc cải cách bộ máy nhà

nước. Thực tế, các nước phương Tây đã thực hiện quá trình này từ rất lâu mà thực
1
2

Tuổi trẻ Chủ nhật số 33 ngày 25 tháng 8 năm 2002 (tr.5)
Luật gia Ngô Ngọc Báu - "Thử bàn về dịch vụ công", trong Tạp chí Quản lý Nhà nước số 2 năm 2001

9


chất là thực hiện kinh doanh và quản lý theo cơ chế thị trường đối với việc cung
ứng sản phẩm công cộng, trong đó, có cơ chế "người tiêu dùng trả lệ phí sử dụng".
Chẳng hạn, tại Mỹ, 2/3 tổng số nhân viên cảnh sát của cả nước là thuộc các công ty
bảo vệ tư nhân.
Ở nước ta, xã hội hoá các dịch vụ công cộng có các thuận lợi sau:



Trong điều kiện nền kinh tế ngày càng phát triển, nhu cầu giao dịch của

nhân dân ngày càng cao, việc tăng cường năng suất làm việc của các cơ quan hành
chính nhà nước, đặc biệt là những cơ quan trực tiếp giải quyết các công việc có tính
chất thủ tục cho dân, để giải tỏa sự ứ đọng, quá tải là điều cần thiết và - trong một
chừng mực nào đó - có thể bao gồm những hình thức và điều kiện mà người dân có
thể chấp nhận được.


Trong một số trường hợp, việc có những dịch vụ đặc biệt phục vụ nhân dân

trong việc thực hiện một số thủ tục hành chính là rất thuận tiện cho người dân như
cử cán bộ công chứng đến tận nhà chứng thực di chúc của người già yếu.


Khi sự chênh lệch mức sống và phân công lao động trong xã hội ngày càng

rõ nét, việc có các tổ chức hỗ trợ công dân trong việc thực hiên thủ tục hành chính
là rất cần thiết và mang lại hiệu quả kinh tế nhiều hơn cho toàn xã hội.


Hiện nay khi thủ tục hành chính thông thường còn nhiều phức tạp, tình

trạng tham nhũng và nhận hối lộ còn diễn ra phổ biến, việc tổ chức các trung tâm
dịch vụ hành chính công phần nào hỗ trợ người dân tránh gặp phải tệ nạn này.
Chính vì những ưu điểm kể trên mà không ít người ủng hộ việc thực hiện
dịch vụ hành chính công như hiện nay và số lượng người đăng ký đông đảo ngay
sau khi các trung tâm ra đời đã minh chứng cho tính phù hợp của hoạt động này.

2.

Các mô hình trung tâm dịch vụ hành chính công tại Việt Nam
Vì hiện nay chưa có văn bản quy định cụ thể về quy chế pháp lý cụ thể nên

tất cả các trung tâm dịch vụ hành chính công đều đang tồn tại dưới dạng thí điểm.
10


Do đó cách tổ chức hoạt động của các trung tâm này tương đối đa dạng. Có thể chia
các trung tâm này thành hai loại mô hình: mô hình cơ quan quản lý đồng thời làm
dịch vụ và mô hình trung tâm chỉ cung cấp dịch vụ công.
2.1

Mô hình cơ quan quản lý đồng thời làm dịch vụ
Điển hình của mô hình này là các trung tâm dịch vụ hành chính công thành

lập tại thành phố Hà Nội. Trung tâm dịch vụ hành chính công quận Tây Hồ và
huyện Từ Liêm có hai chức năng: "một là giải quyết các công việc của Nhà nước
đối với công dân như lâu nay vẫn làm, và thứ hai là làm dịch vụ nếu như có nhu
cầu" (theo phát biểu của ông Chử Ngọc Tuất, chủ tịch UBND quận Tây Hồ)3
Chẳng hạn, trung tâm dịch vụ hành chính công quận Tây Hồ được tổ chức
theo mô hình đơn vị sự nghiệp có thu gồm 8 người được chuyển từ các phòng, ban
chức năng của UBND quận Tây Hồ sang làm nhiệm vụ mới. Một mặt trung tâm
tiếp nhận những nhu cầu "dịch vụ hành chính công" của người dân với hàng chục
loại hình dịch vụ, một mặt vẫn đảm nhận các công việc theo mô hình một cửa mà
quận đã áp dụng từ trước đối với những người dân không có nhu cầu sử dụng "dịch
vụ hành chính công". Theo thủ tục hành chính thông thường, khi làm thủ tục xin
giấy phép xây dựng (trong trường hợp đã có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất)

phải trải qua 15 giai đoạn, trong đó riêng giai đoạn khảo sát quy hoạch đã mất 10
ngày. Nếu sử dụng "dịch vụ hành chính" thì với mức phí dịch vụ từ 1.300.000 đến
1.650.000 đồng thì chỉ mất từ 13 đến 16 ngày. Tương tự như vậy, đăng ký kinh
doanh thuộc thẩm quyền UBND quận quyết định, khi sử dụng "dịch vụ hành
chính", ngoài mức phí đăng ký kinh doanh thông thường phải nộp thêm phí dịch vụ
là 300.000 đồng, thì thời gian thực hiện sẽ là 3 ngày (thay vì 7 ngày như thủ tục
hành chính thông thường)
Trung tâm thông tin và đăng ký nhà đất thuộc Sở Địa chính - Nhà đất thành
phố Hồ Chí Minh giải quyết việc đăng ký nhà đất theo hai phương thức. Phương
3

Bản tin 23h VTV1 ngày 13 tháng 5 năm 2002

11


thức thứ nhất là tổ chức cá nhân tự mình đến trung tâm hoặc uỷ quyền cho người
khác đến nộp hồ sơ và được giải quyết thưo quy định hành chính nhà nước.
Phương thức thứ hai là yêu cầu được nộp và giải quyết hồ sơ theo quy định thực
hiện dịch vụ công thông qua hợp đồng thực hiện dịch vụ hành chính. Với phương
thức thứ nhất thì việc đăng ký nhà sẽ mất thời gian 5 ngày, hồ sơ phải trình UBND
thành phố thì sẽ mất 40 ngày, nhưng nếu khách hànhc có yêu cầu ký hợp đồng dịch
vụ hành chính (Sở Địa chính Nhà đất gọi là hồ sơ theo yêu cầu) thì hố sơ sẽ được
giải quyết rất nhanh, có thể chỉ trong một buổi hoặc trong ngày, nếu phải trình
UBND thành phố có thể trong khoảng 20 ngày. Đối với việc đăng ký đất, nếu ký
hợp đồng dịch vụ sẽ được giải quyết chỉ trong một buổi hoặc trong ngày (thay vì 7
ngày như quy định), hồ sơ phải trình UBND thành phố thì sẽ được rút xuống còn
20 ngày (thay vì 40 ngày như quy định)
Từ hai ví dụ về trung tâm dịch vụ hành chính công nêu trên, chúng ta có thể
thấy cách hiểu về "dịch vụ hành chính" của các trung tâm này thực chất là dịch vụ

hỗ trợ thực hiện các thủ tục hành chính thông thường một cách đơn giản và nhanh
hơn. Cách hiểu này khác với quan niệm phổ biến về dịch vụ hành chính công là
loại dịch vụ do cơ quan nhà nước thực hiện nhằm cung cấp những quy phạm và sự
chứng thực của nền hành chính về những vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích hợp
pháp của công dân, bao gồm cả việc thực hiện các thủ tục hành chính theo quy định
của pháp luật. Vì thế ở các trung tâm này mới có sự phân biệt giữa "thủ tục hành
chính thông thường" và "dịch vụ hành chính".
Đây chính là mô hình gây tranh cãi nhất và có nhiều ý kiến phản đối gay gắt.
Tại hội thảo về dịch vụ pháp lý và dịch vụ công do Đoàn Luật sư thành phố Hồ Chí
Minh tổ chức ngày 14 tháng 6 năm 2002, luật sư Nguyễn Đăng Trừng, chủ tịch
đoàn luật sư thành phố Hồ Chí Minh nêu rõ ý kiến không đồng tình với mô hình
này vì trái pháp luật và có thể gây hậu quả xấu cho xã hội. Luật sư Nguyễn Văn

12


Trung cho rằng việc thành lập các trung tâm theo mô hình này là đi ngược lại chủ
trương cải cách hành chính và pháp lệnh chống tham nhũng hiện nay.
Nguyên nhân chính của những ý kiến phản đối trên đây là do những mẫu
thuẫn trong việc tổ chức các trung tâm: trung tâm dịch vụ hành chính công đồng
thời là cơ quan quản lý nhà nước. Cùng trong một cơ quan hành chính nhà nước lại
có hai bộ phận tiếp nhận hai luồng công việc từ hai nhóm đối tượng khác nhau:
nhóm đóng tiền dịch vụ làm nhanh và nhóm làm theo thủ tục thông thường. Với
các vụ việc có cùng bản chất như nhau thì có hai cách làm với hai mức phí khác
nhau. Ngoài ra còn có vấn đề được dư luận nêu ra là mức phí quá cao, trong khi các
trung tâm sử dụng nhân sự và cơ sở vật chất của nhà nước.
Điều này dẫn đến khả năng không đảm bảo nguyên tắc bình đẳng trong sử
dụng dịch vụ công, nghĩa là cùng một công việc lẽ ra mọi công dân phải có quyền
thụ hưởng dịch vụ như nhau thì lại cung cấp hai loại dịch vụ với chất lượng khác
nhau và hai mức phí khác nhau.

Mặt khác do chưa có cơ chế công khai hoá hoạt động tài chính của các trung
tâm này, với mức phí như hiện nay không thể đảm bảo được nguyên tắc phi lợi
nhuận của bộ máy nhà nước. Việc thu phí của các đơn vị dịch vụ hành chính công
theo mô hình này còn chưa phù hợp với các quy định của Pháp lệnh phí và lệ phí, ở
đó nêu rõ việc thu phí và lệ phí phải đảm bảo tuân thủ theo các quy định về thẩm
quyền, nguyên tắc xác định và nguyên tắc thống nhất. Còn nếu xác định loại phí
dịch vụ của do các trung tâm này thu là thù lao cho dịch vụ đã thực hiện thì lại trái
với pháp lệnh cán bộ công chức.
Hơn nữa hiện nay chưa có quy định rõ ràng về quy chế pháp lý của các công
chức nhà nước làm việc trong các trung tâm này. Việc công chức hoạt động trong
các trung tâm dịch vụ hành chính công đồng thời hưởng lương từ ngân sách nhà
nước, vừa có thu nhập từ phí dịch vụ đã tạo ra sự bất bình đẳng trong công việc và
thu nhập giữa các công chức.
13


2.2

Mô hình cung cấp dịch vụ hành chính đơn thuần
Ví dụ tiêu biểu về mô hình này là Phòng dịch vụ công nhằm hỗ trợ đối tượng

nộp thuế do Tổng cục Thuế tổ chức tại Cục Thuế thành phố Hồ Chí Minh và sắp tới
là Cục Thuế hai thành phố Đà Nẵng, Hải Phòng. Tại đây, các cán bộ trung tâm
cung cấp những thông tin đầy đủ nhất về hệ thống thuế Việt Nam, giải đáp các thắc
mắc liên quan đến nhiều luật thuế. Đặc biệt trung tâm còn cung cấp các thông tin
cảnh báo, trợ giúp nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp phòng tránh rủi ro trong kinh
doanh và thực hiện tốt nghĩa vụ thuế đối với nhà nước. Đó là nêu ra các hoá đơn
hết giá trị, danh sách các doanh nghiệp hoạt động không hợp pháp.
Mô hình này có mục tiêu rõ ràng là tuyên truyền phổ biến thông tin về chính
sấch pháp luật của nhà nước và tạo điều kiện thuận lợi cho công dân trong việc

chấp hành đúng pháp luật.
Mô hình này được sử ủng hộ rộng rãi của các đối tượng nộp thuế vì tại đây
doanh nghiệp được tạo điều kiện tự kê khai, tính và nộp thuế, giảm dần những sai
phạm không đáng có. Hoạt động này vừa có lợi cho doanh nghiệp, vừa có lợi cho
nhà nước, tăng hiệu quả thu ngân sách. Nhờ đó các cuộc thanh tra, kiểm tra gây
phiền phức cho doanh nghiệp sẽ giảm bớt, ngành thuế cũng có điều kiện tiếp xúc
thường xuyên với doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc. Doanh nghiệp
được xem như khách hàng có quan hệ mật thiết với ngành thuế. Đặc biệt tại đơn vị
này, doanh nghiệp được sử dụng dịch vụ mà không phải trả bất kỳ khoản phí nào.
3.

Các vấn đề cần giải quyết đối với các trung tâm dịch vụ hành chính công
Từ các phân tích ở phần trên có thể thấy việc mở rộng phạm vi các dịch vụ

công liên quan đến hành chính và thủ tục hành chính đã diễn ra ngày càng phổ biến
ở nước ta. Việc tổ chức các trung tâm dịch vụ hành chính công là một trong những
hoạt động nhẵm hỗ trợ công dân trong quan hệ với cơ quan hành chính nhà nước và
góp phần điều chỉnh phương thức hoạt động của các cơ quan này nhằm giải quyết

14


tình trạng quá tải công việc để đáp ứng nhu cầu của nhân dân một cách tốt hơn. Tuy
nhiên trong công tác tổ chức triển khai còn gặp một số vấn đề.
Thứ nhất là vấn đề thu phí. Thu phí hay người sử dụng dịch vụ của chính phủ
phải trả phí là vấn đề đã được nhiều nước thực hiện, nhưng phải xác định tính hợp
pháp của việc thu phí dịch vụ và có sự trao đổi với người sử dụng dịch vụ về việc
thu như thế nào cho hợp lý để bảo đảm nguyên tắc phi lợi nhuận của quản lý hành
chính. Đồng thời phải xác định đầy đủ chi phí cho các hoạt động cung cấp dịch vụ
của chính phủ để có căn cứ xác định mức phí hợp lý phải trả.

Thứ hai là tổ chức của các đơn vị dịch vụ hành chính phải bảo đảm cung cấp
dịch vụ một cách thường xuyên, liên tục, tuân thủ triệt để nguyên tắc bình đẳng
giữa các công dân trong thụ hưởng và sử dụng dịch vụ hành chính.
Thứ ba là tổ chức và hoạt động của các đơn vị dịch vụ công phải được thực
hiện sao cho không ảnh hưởng đến chức năng chính của cơ quan công quyền là
quản lý nhà nước và phục vụ người dân một cách vô điều kiện. Khi ấy người công
chức trước hết phải thực hiện tốt hoạt động công vụ tức là hoạt động mang tính
quyền lực nhà nước của mình.

15


PHẦN III
KIẾN NGHỊ
Trước hết cần phải khẳng định rằng chủ trương xã hội hoá các dịch vụ công
là hết sức đúng đắn. Chủ trương này có tác dụng giải quyết tình trạng quá tải trong
việc phục vụ nhu cầu giải quyết những thủ tục hành chính cụ thể, phát huy năng lực
của nhiều thành phần kinh tế và tăng cường vai trò giám sát của nhân dân đối với
chất lượng dịch vụ công.
Tuy nhiên, do cách hiểu và tổ chức thực hiện xã hội hoá dịch vụ công khác
nhau dẫn đến có các mô hình dịch vụ công khác nhau, gây nhiều ý kiến không đồng
tình của nhân dân. Qua nghiên cứu ý kiến của những người liên quan có thể thấy
rằng phần lớn ý kiến chỉ trích tập trung vào các trung tâm dịch vụ hành chính công
cùng một lúc thực hiện hai chức năng là thực thi quyền lực nhà nước và thực hiện
dịch vụ nếu người dân có yêu cầu.
Do đó trong bài viết này xin được mạnh dạn nêu ra một số kiến nghị như sau:


Cần tách biệt rõ ràng bộ phận dịch vụ hành chính do nhà nước quản lý

chuyên cung cấp dịch vụ hành chính theo yêu cầu của nhân dân và cơ quan quản lý
nhà nước chuyên thực thi quyền lực nhà nước. Sự tách biệt này phải rõ ràng về mặt
tổ chức và tài chính, tức là nhân sự làm việc tại bộ phận dịch vụ hành chính không
đồng thời làm nhiệm vụ quản lý nhà nước. Họ được hưởng lương trích từ thu nhập
của bộ phận dịch vụ. Ngân sách của bộ phận dịch vụ phải tách rời ngân sách của cơ
quan quản lý nhà nước liên quan. Mức phí dịch vụ chỉ vừa đủ để trang trải chi phí
và đầu tư cho trang thiết bị phục vụ cho hoạt động của trung tâm dịch vụ mà không
nhằm phát sinh lợi nhuận.


Cần xác định có chọn lọc những hoạt động có thể chuyển sang loại hình

dịch vụ hành chính. Đó phải là những hoạt động có tính chất kỹ thuật bổ trợ như
đo vẽ bản đồ, đánh giá quy hoạch (trong dịch vụ liên quan đến Địa chính - Nhà
đất), tư vấn, cung cấp thông tin, soạn thảo giấy tờ tài liệu,...
16




Đồng thời với việc thành lập các trung tâm dịch vụ hành chính độc lập với

cơ quan công quyền, cần nỗ lực đơn giản hoá và công khai hoá thủ tục hành chính
tại các cơ quan công quyền. Các trung tâm dịch vụ hành chính chỉ là cánh tay nối
dài có tác dụng hỗ trợ nhân dân trong quan hệ với cơ quan nhà nước chứ không
phải là bộ phận đột phá trong quá trình cải cách hành chính. Cải cách hành chính
phải tập trung vào tổ chức và hoạt động của các cơ quan quản lý hành chính nhà
nước.

17

Kết luận

Trong những năm qua, thực hiện chủ trương cải cách hành chính của Đảng và Nhà
nước, chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý ngành đã tiến hành nhiều
biện pháp tích cực như rà soát, chỉnh sửa văn bản, sắp xếp tổ chức bộ máy hành
chính; đào tạo bồi dưỡng cán bộ công chức nhà nước. Bên cạnh những kết quả đạt
được, trên thực tế vẫn còn nhiều khó khăn ách tắc.
Nhằm tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn, giải quyết kịp thời yêu nhu cầu
của nhân dân về hành chính, nhiều mô hình dịch vụ hành chính công đã được thành
lập tại nhiều địa phương. Việc này cũng là thực hiện chủ trương xã hội hoá các dịch
vụ công mà Đảng ta đã đề ra trong Nghị quyết đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
IX của Đảng. Tuy nhiên, trong thực tế để triển khai tốt chủ trương này cần có sự
nghiên cứu kỹ lưỡng và các bước đi thận trọng để có thể giải quyết hiệu quả công
việc của nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi tầng lớp nhân dân tham gia hoạt
động quản lý nhà nước đồng thời đảm bảo nguyên tắc mọi công dân bình đẳng
trong sử dụng dịch vụ công, thể hiện đúng bản chất của nhà nước ta là nhà nước
của dân, do dân, vì dân, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân.

18


19