Khảo sát ảnh hưởng của việc cải tiến dinh dưỡng và tiểu khí hậu chuồng nuôi đối với năng suất của đàn bò đang cho sữa tại Công ty cổ phần Bò sữa Đồng Nai

MỤC LỤC
Trang
PHẦN I. MỞ ĐẦU.........................................................................................................1
1.1 Đặt vấn đề ..................................................................................................................1
1.2 Mục đích và yêu cầu ..................................................................................................2
1.2.1 Mục đích ...........................................................................................................2
1.2.2 Yêu cầu .............................................................................................................2
PHẦN II. TỔNG QUAN ...............................................................................................3
2.1 SƠ LƯỢC VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN BÒ SỮA ĐỒNG NAI ..................................3
2.1.1 Quá trình hình thành .........................................................................................3
2.1.2 Các hoạt động của Công ty ...............................................................................3
2.1.3 Cơ cấu tổ chức của Công ty ..............................................................................3
2.1.4 Tổ chức sản xuất và cơ cấu đàn bò ...................................................................4
2.1.4.1 Diện tích đất sử dụng .............................................................................4
2.1.4.2 Cơ cấu đàn bò ........................................................................................5
2.1.4.3 Chuồng trại ............................................................................................6
2.1.5 Phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng .................................................................6
2.1.5.1 Thức ăn ..................................................................................................6
2.1.5.2 Cách thức cho ăn ...................................................................................6
2.1.5.3 Vệ sinh ...................................................................................................8
2.1.5.4 Công tác thú y ........................................................................................8
2.1.5.5 Khai thác và tiêu thụ sữa .......................................................................9
2.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN ....................................................................................................9
2.2.1 Sơ lược một số giống bò sữa.............................................................................9
2.2.1.1 Bò Holstein Friesian (HF) .....................................................................9
2.2.1.2 Bò Hà Lan F1 (1/2 máu HF)................................................................10
2.2.1.3 Bò Hà Lan F2 (3/4 máu HF)................................................................10
2.2.1.4 Bò Hà Lan F3 (7/8 máu HF)................................................................11
2.2.1.5 Bò Hà Lan F4 (15/16 máu HF)............................................................11
2.2.2 Thức ăn trong chăn nuôi bò sữa......................................................................11

v


2.2.2.1 Thức ăn thô ..........................................................................................11
2.2.2.2 Thức ăn tinh .........................................................................................12
2.2.2.3 Thức ăn bổ sung...................................................................................12
2.2.3 Một số phương thức cho ăn ............................................................................13
2.2.3.1 Cho ăn tách riêng từng loại thực liệu ..................................................13
2.2.3.2 Cho ăn theo khẩu phần phối trộn hỗn hợp tổng số (TMR) ......................13
2.2.4 Nhu cầu dinh dưỡng của bò sữa......................................................................15
2.2.5 Xây dựng khẩu phần ăn cho bò sữa ................................................................17
2.2.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến sản lượng và thành phần của sữa .........................17
2.2.6.1 Giống ...................................................................................................17
2.2.6.2 Dinh dưỡng ..........................................................................................17
2.2.6.3 Tuổi, tầm vóc và tình trạng cơ thể lúc sanh.........................................18
2.2.6.4 Giai đoạn trong chu kỳ sữa, sự mang thai ...........................................18
2.2.6.5 Độ dài của thời kỳ cạn sữa ..................................................................18
2.2.6.6 Sự động dục .........................................................................................19
2.2.6.7 Kỹ thuật vắt sữa và yếu tố quản lý ......................................................19
2.2.6.8 Sự tách bê ............................................................................................19
2.2.6.9 Nhiệt độ môi trường ............................................................................19
2.2.6.10 Bệnh tật ..............................................................................................19
2.2.6.11 Thuốc .................................................................................................20
2.2.6.12 Việc xử lý sữa ....................................................................................20
2.2.7 Ảnh hưởng của stress nhiệt lên sinh sản và năng suất sữa .............................20
PHẦN III. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THÍ NGHIỆM................................21
3.1 Thời gian và địa điểm thực hiện ..............................................................................21
3.2 Nội dung và phương pháp thực hiện .......................................................................21
3.2.1 Dụng cụ khảo sát.............................................................................................21
3.2.2 Bò thí nghiệm..................................................................................................21

3.2.3 Bố trí thí nghiệm .............................................................................................21
3.2.4 Thức ăn thí nghiệm .........................................................................................22
3.2.4.1 Thức ăn thực tế tại công ty ..................................................................23

vi


3.2.4.2 Thức ăn TMR ......................................................................................23
3.2.5 Tiểu khí hậu chuồng nuôi ...............................................................................24
3.2.5.1 Tiểu khí hậu chuồng nuôi hiện hữu tại Công ty ..................................24
3.2.5.2 Cải tiến tiểu khí hậu chuồng nuôi thí nghiệm......................................24
3.3 Các chỉ tiêu khảo sát ................................................................................................25
3.3.1 Nhiệt độ và ẩm độ chuồng nuôi bò thí nghiệm...............................................25
3.3.2 Chỉ tiêu về năng suất sữa ................................................................................25
3.3.2.1 Sản lượng sữa bình quân/ngày.............................................................25
3.3.2.2 Sản lượng sữa bình quân toàn kỳ ........................................................25
3.3.3 Một số chỉ tiêu về phẩm chất sữa....................................................................26
3.3.4 Tiêu tốn vật chất khô/kg sữa ...........................................................................26
3.3.5 Sự thay đổi trọng lượng của bò suốt thời gian thí nghiệm .............................26
3.3.6 Tình hình bệnh ................................................................................................27
3.3.6.1 Tỷ lệ bệnh ............................................................................................27
3.3.6.2 Tỷ lệ bệnh về tiêu hóa..........................................................................27
3.3.7 Chi phí cho sản xuất 1 kg sữa .........................................................................27
3.4 Xử lý số liệu ............................................................................................................27
PHẦN IV. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ..................................................................28
4.1 Nhiệt độ chuồng nuôi bò thí nghiệm .......................................................................28
4.2 Ẩm độ chuồng nuôi bò thí nghiệm ..........................................................................29
4.3 Năng suất sữa...........................................................................................................30
4.3.1 Sản lượng sữa bình quân/ngày ........................................................................30
4.3.2 Sản lượng sữa bình quân toàn kỳ ....................................................................33

4.4 Một số chỉ tiêu về phẩm chất sữa ............................................................................35
4.4.1 Tỷ lệ béo sữa ...................................................................................................35
4.4.2 Tỷ lệ protein sữa .............................................................................................37
4.4.3 Tỷ lệ vật chất khô không béo trong sữa ..........................................................38
4.4.4 Tỷ trọng sữa ....................................................................................................40
4.5 Tiêu tốn vật chất khô/kg sữa ...................................................................................42
4.6 Sự thay đổi trọng lượng suốt thời gian thí nghiệm..................................................44

vii


4.7 Tỷ lệ bệnh ................................................................................................................46
4.8 Chi phí cho sản xuất 1 kg sữa..................................................................................46
PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................49
5.1 Kết luận....................................................................................................................49
5.2 Đề nghị ....................................................................................................................50
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................51
PHỤ LỤC .....................................................................................................................53

viii


DANH SÁCH CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Cơ cấu đàn bò công ty......................................................................................5
Bảng 2.2 Định mức thức ăn cho đàn bò năm 2007 .........................................................7
Bảng 2.3a Nhu cầu vật chất khô của bò sữa..................................................................16
Bảng 2.3b Nhu cầu dinh dưỡng cho duy trì ..................................................................16
Bảng 2.3c Nhu cầu duy trì và phát triển thai ở hai tháng chửa cuối của bò cạn sữa.....16
Bảng 2.3d Nhu cầu dinh dưỡng cho sản xuất 1 kg sữa với tỷ lệ mỡ sữa khác nhau .....16

Bảng 2.4 Ảnh hưởng của nhiệt độ, ẩm độ chuồng nuôi đến năng suất, chất lượng sữa
và tình trạng sinh sản của bò Holstein Friesian .....................................................20
Bảng 3.1 Đặc điểm đàn bò ở các lô thí nghiệm.............................................................21
Bảng 3.2 Sơ đồ bố trí thí nghiệm...................................................................................22
Bảng 3.3 Thành phần dinh dưỡng của các thực liệu thí nghiệm ...................................22
Bảng 3.4 Khẩu phần thức ăn thực tế tại công ty ...........................................................23
Bảng 3.5 Khẩu phần TMR thí nghiệm ..........................................................................23
Bảng 3.6 Tỷ lệ % sản lượng sữa từng tháng so với tổng sản lượng sữa cả chu kỳ của 3
nhóm giống bò........................................................................................................26
Bảng 4.1 Nhiệt độ chuồng nuôi bò thí nghiệm..............................................................28
Bảng 4.2 Ẩm độ chuồng nuôi bò thí nghiệm ................................................................29
Bảng 4.3 Sản lượng sữa bình quân/ngày trong thời gian thí nghiệm ở các lô ..............31
Bảng 4.4 Sản lượng sữa bình quân toàn kỳ ở các lô thí nghiệm ...................................33
Bảng 4.5 Tỷ lệ béo sữa ở các lô thí nghiệm ..................................................................35
Bảng 4.6 Tỷ lệ protein sữa ở các lô thí nghiệm.............................................................37
Bảng 4.7 Tỷ lệ chất khô không béo trong sữa ở các lô thí nghiệm ...............................39
Bảng 4.8 Tỷ trọng sữa ở các lô thí nghiệm ...................................................................40
Bảng 4.9 Tiêu tốn vật chất khô/kg sữa ở các lô thí nghiệm ..........................................42
Bảng 4.10 Sự thay đổi trọng lượng đàn bò suốt thời gian thí nghiệm ..........................44
Bảng 4.11a Chi phí thức ăn và chi phí điện sử dụng được so sánh giữa các lô sử dụng
thức ăn TMR và các lô sử dụng thức ăn thực tế của trại .......................................46
Bảng 4.11b Chi phí thức ăn và chi phí điện sử dụng được so sánh giữa các lô cải tiến
tiểu khí hậu và các lô không CTTKH ....................................................................47
Bảng 4.11c Chi phí thức ăn và cải tiến tiểu khí hậu ở các lô thí nghiệm ......................47

ix


DANH SÁCH CÁC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ
Trang

Hình 3.1 Các thực liệu trộn thức ăn TMR .....................................................................24
Hình 3.3 Nhiệt - Ẩm kế điện tử .....................................................................................25
Biểu đồ 4.1 Nhiệt độ chuồng nuôi bò thí nghiệm .........................................................28
Biểu đồ 4.2 Ẩm độ chuồng nuôi bò thí nghiệm ............................................................29
Biểu đồ 4.3 Sản lượng sữa bình quân/ngày ở các lô thí nghiệm ...................................31
Biểu đồ 4.4 Sản lượng sữa bình quân toàn kỳ ở các lô thí nghiệm ...............................33
Biểu đồ 4.5 Tỷ lệ béo sữa ở các lô thí nghiệm ..............................................................36
Biểu đồ 4.6 Tỷ lệ protein sữa ở các lô thí nghiệm.........................................................37
Biểu đồ 4.7 Tỷ lệ vật chất khô không béo trong sữa ở các lô thí nghiệm .....................39
Biểu đồ 4.8 Tỷ trọng sữa ở các lô thí nghiệm ...............................................................41
Biểu đồ 4.9 Tiêu tốn vật chất khô/kg sữa ở các lô thí nghiệm ......................................42
Biểu đồ 4.10 Sự thay đổi trọng lượng đàn bò suốt thời gian thí nghiệm ......................45

x


DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT

: Số thứ tự

TMR

: Total Mixed Ration

KP

: Khẩu phần

KPTT

: Khẩu phần thực tế

CTTKH

: Cải tiến tiểu khí hậu

TN

: Thí nghiệm

ĐC

: Đối chứng

HF

: Holstein Friesian

HL

: Hà Lan

ME

: Năng lượng trao đổi

NPN

: Non Protein Nitrogen

NRC

: National Research Council

TSTK

: Tham số thống kê

SD (Standard Deviation)

: Độ lệch tiêu chuẩn

CV (Coefficient)

: Hệ số biến động

P

: Xác suất thống kê

VCK

: Vật chất khô

KTS

: Khoáng tổng số

CP (Crude Protein)

: Đạm thô

SCB

: Số ca bệnh

ctv

: Cộng tác viên

xi


TÓM TẮT LUẬN VĂN
Đề tài “Khảo sát ảnh hưởng của việc cải tiến dinh dưỡng và tiểu khí hậu
chuồng nuôi đối với năng suất của đàn bò đang cho sữa tại Công ty cổ phần Bò sữa
Đồng Nai” được thực hiện từ 22/01/2007 đến 22/05/2007.
Qua khảo sát 36 con bò sữa lai đang cho sữa có từ 7/8 máu HF trở lên được
phân thành 4 lô, mỗi lô gồm 9 con bò, chúng tôi đã có kết quả như sau:
‹ Khi áp dụng quy trình cải tiến tiểu khí hậu chuồng nuôi đối với các lô thí
nghiệm trên đàn bò sữa lai có tỷ lệ máu HF trên 87,5% cho thấy:
Ở các lô cải tiến tiểu khí hậu, nhiệt độ bình quân giảm khoảng 10C trong khi ẩm
độ tăng lên không đáng kể so với các lô không cải tiến.
- Trong thời gian thí nghiệm sản lượng sữa bình quân/ngày tăng 3,86% nhưng sản
lượng sữa bình quân toàn kỳ tăng rất ít (1%).
- Các chỉ tiêu về phẩm chất sữa vẫn ở mức bình thường.
- Tiêu tốn vck/kg sữa ở các lô cải tiến tiểu khí hậu là 1,17 kg khác biệt không
có ý nghĩa so với các lô không cải tiến tiểu khí hậu là 1,18 kg.

- Chi phí cho sản xuất 1 kg sữa ở các lô cải tiến tiểu khí hậu là 1.928 đồng
chênh lệnh không đáng kể so với lô không cải tiến tiểu khí hậu là 1.914 đồng.
‹ Khi sử dụng khẩu phần tổng hợp TMR đối với các lô thí nghiệm trên đàn bò sữa
lai có tỷ lệ máu HF trên 87,5% cho thấy:
- Làm tăng đáng kể sản lượng sữa bình quân/ngày trong thời gian thí nghiệm là
17,47%.
- Làm tăng sản lượng sữa bình quân toàn kỳ là 14,69%.
- Các chỉ tiêu về phẩm chất sữa vẫn ở mức bình thường.
- Tiêu tốn vck/kg sữa là 1,02 kg giảm đi nhiều so với khẩu phần thực tế là 1,33 kg.
- Sự thay đổi trọng lượng của đàn bò trong suốt quá trình thí nghiệm không có
sự chênh lệch đáng kể so với khẩu phần thực tế.
- Làm giảm 29,5% chi phí cho sản xuất 1 kg sữa.

xii


1

PHẦN I. MỞ ĐẦU
1.1 Đặt vấn đề
Ngày nay, với sự tiến bộ của khoa học công nghệ và sự phát triển của xã hội,

mức sống của con người ngày càng được nâng cao. Nhu cầu dinh dưỡng của người

dân được cải thiện rất nhiều, thực phẩm cho người đòi hỏi đảm bảo cả về số lượng lẫn chất
lượng. Và sữa là nhu cầu không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng hằng ngày của mỗi gia

đình, đặc biệt là sữa tươi. Vì vậy, sản xuất sữa tươi đủ số lượng và đảm bảo chất lượng là

vấn đề đáng quan tâm không những của người chăn nuôi mà còn của toàn xã hội. Tuy

nhiên, ở nước ta, ngành công nghiệp chế biến sữa và các sản phẩm từ sữa còn phụ thuộc

rất nhiều vào nguồn sữa bột nhập từ nước ngoài. Do đó, phát triển chăn nuôi bò sữa theo

hướng sản xuất hàng hóa nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng, thay

thế dần nguồn sữa bột ngoại nhập góp phần cho sự phát triển chung cua đất nước là một
trong những chủ trương quan trọng.

Với chủ trương ấy, những năm gần đây ngành chăn nuôi bò sữa đã có những

bước phát triển đáng kể như: quy mô sản xuất được mở rộng, con giống được cải tiến,

chuồng trại đúng quy cách… Tuy nhiên, vấn đề chế độ dinh dưỡng hợp lý cho quy

trình chăn nuôi bò sữa hiện vẫn đang là bài toán đối với nhiều nhà chăn nuôi bò sữa để

có thể đạt hiệu quả cao trong sản xuất. Mặt khác, Việt Nam vào những tháng nắng
nóng, nhiệt độ ẩm độ cao (trung bình là 270C và ẩm độ 80%) là trở ngại lớn đối với bò sữa.
Trong khi đàn bò sữa được tiếp tục tăng máu HF và gần đây chúng ta nhập nội hàng
nghìn bò sữa HF thuần, nhưng vẫn chưa có nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng của stress
nhiệt đối với bò sữa. Vì thế, việc tìm hiểu, đánh giá ảnh hưởng của khẩu phần dinh
dưỡng cũng như tìm hiểu và thử nghiệm các phương pháp cải tiến tiểu khí hậu chuồng
nuôi để tối ưu hóa khả năng sản xuất của bò sữa trong nước là một vấn đề lớn hiện nay
được nhiều nhà khoa học Việt Nam quan tâm.
Xuất phát từ vấn đề trên, được sự phân công của bộ môn Chăn nuôi chuyên
khoa Khoa Chăn nuôi Thú y Trường Đại học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh, dưới sự
hướng dẫn của Th.S Châu Châu Hoàng và sự giúp đỡ của Ban Giám Đốc Công ty Cổ

2
phần Bò sữa Đồng Nai chúng tôi tiến hành đề tài: “KHẢO SÁT ẢNH HƯỞNG CỦA
VIỆC CẢI TIẾN KHẨU PHẦN DINH DƯỠNG VÀ TIỂU KHÍ HẬU CHUỒNG
NUÔI ĐỐI VỚI NĂNG SUẤT CỦA ĐÀN BÒ ĐANG CHO SỮA TẠI CÔNG TY
CỔ PHẦN BÒ SỮA ĐỒNG NAI”.
1.2 Mục đích và yêu cầu
1.2.1 Mục đích
Xây dựng khẩu phần thức ăn và cải tiến tiểu khí hậu phù hợp với đàn bò sữa có
tỷ lệ máu HF cao trên 87,5% nhằm mang lại năng suất cao.
1.2.2 Yêu cầu
Khảo sát năng suất và phẩm chất sữa của đàn bò sữa có tỉ lệ máu HF trên 87,5%
qua việc cải tiến khẩu phần dinh dưỡng (TMR) và tiểu khí hậu chuồng nuôi trong thời
gian thực tập.


3

PHẦN II. TỔNG QUAN
2.1 SƠ LƯỢC VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN BÒ SỮA ĐỒNG NAI
2.1.1 Quá trình hình thành
- Công ty cổ phần Bò sữa Đồng Nai là một doanh nghiệp nhà nước, tọa lạc tại
Km 14 – Quốc lộ 51 về hướng Vũng Tàu thuộc địa bàn xã Tam Phước – huyện Long
Thành – tỉnh Đồng Nai. Được thành lập vào tháng 04 năm 1977 với tên gọi là Trại Bò
sữa An Phước, tháng 09 năm 1985 đổi tên thành Xí nghiệp Bò sữa An Phước, đến
tháng 01 năm 2006 chính thức đổi tên thành Công ty cổ phần Bò sữa Đồng Nai – trực
thuộc tổng Công ty Công nghiệp Thực phẩm Đồng Nai.
2.1.2 Các hoạt động của Công ty
Hiện nay các hoạt động chính của Công ty bao gồm các mảng sau:
- Sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu con giống bò sữa, bò thịt và các loại gia súc
khác, các loại nông sản thực phẩm, thức ăn gia súc, các loại cỏ và cây trồng.

- Chuyển giao tiến bộ khoa học kĩ thuật trong chăn nuôi bò sữa đến các vùng phụ
cận.
- Sản xuất, thu mua, chế biến, kinh doanh sữa tươi và các sản phẩm từ sữa.
- Kinh doanh thuốc, vật tư thú y và dịch vụ kỹ thuật về chăn nuôi gia súc.
- Sản xuất kinh doanh phân hữu cơ vi sinh.
- Kinh doanh dịch vụ khu vui chơi giải trí, nhà hàng, khách sạn, siêu thị… liên
doanh, liên kết, đầu tư phát triển các hoạt động sản suất kinh doanh và các dịch vụ
ngành nghề kinh doanh khác phù hợp với quy định của pháp luật.
2.1.3 Cơ cấu tổ chức của Công ty a.
Nhân sự bộ phận văn phòng
- Hội đồng quản trị:

05 người

- Giám đốc:

01 người

- Phó giám đốc:

01 người

- Phòng kế hoạch – kinh doanh:

02 người

- Phòng tổ chức – hành chính:

04 người

4

- Phòng kế toán:

04 người

- Phòng kỹ thuật:

04 người

- Phân xưởng chế biến:

07 người

- Bộ phận thu mua sữa:

06 người

- Đội bảo vệ:

05 người

b. Nhân sự chế biến đội chăn nuôi: 40 người
- Đội trưởng:

01 người

- Đội phó phụ trách Kỹ thuật và Thống kê:

02 người

- Thú y viên (trực thuộc phòng kỹ thuật):

04 người

- Tổ vắt sữa (2 trại):

15 người

- Tổ nuôi bê:

03 người

- Tổ nuôi bò Lai Sind và tổng hợp:

04 người

- Tổ cắt cỏ và chăm sóc đồng cỏ:

08 người

- Tổ chế biến phân hữu cơ:

03 người

2.1.4 Tổ chức sản xuất và cơ cấu đàn bò
2.1.4.1 Diện tích đất sử dụng
- Diện tích: đất do Công ty quản lý gồm 367 ha thuộc loại đất xám bạc màu
nghèo dinh dưỡng. Trong đó, diện tích đất trồng cỏ 50 ha bao gồm các loại cỏ chủ yếu

như cỏ voi, cỏ sả lá lớn, cỏ sả lá nhỏ và cỏ Stylosanthes, 70 ha dùng làm đồng cỏ chăn
thả và hàng cây phân lô, một phần diện tích đất khác sử dụng cho xây dựng cơ bản như
văn phòng Công ty, nhà xưởng, chuồng trại chăn nuôi, còn lại 120 ha giao khoán cho
cán bộ công nhân viên làm trang trại theo Nghị định 01/CP của Chính phủ nhằm tạo
nguồn nguyên liệu cho Công ty.
- Khí hậu: huyện Long Thành nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, cận
xích đạo với những đặc trưng chính như nắng nhiều (trung bình khoảng 2600 – 2700
giờ/năm), lượng mưa khá (trung bình 1800 – 2000 mm/năm) nhưng phân hóa rõ rệt
theo mùa, mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, mùa khô kéo dài từ tháng 11 đến
tháng 4.
- Nguồn nước sử dụng: là nguồn nước ngầm và các giếng khoan có độ sâu từ 35
đến 75 m.


5

2.1.4.2 Cơ cấu đàn bò
Là một doanh nghiêp chăn nuôi và kinh doanh con giống bò sữa, sữa tươi và
một số sản phẩm chế biến từ sữa, công ty luôn bám sát tình hình thị trường và có kế
hoạch chu chuyển đàn bò hợp lý trong từng giai đoạn. Cơ cấu đàn bò tại Công ty tính
đến thời điểm ngày 25/04/07 được trình bày qua bảng 2.1
Bảng 2.1 Cơ cấu đàn bò công ty (con)
Loại đàn

Đầu
con

Nhóm giống
F1

F2

F3

F4

F5

F6

5/8

HL

2

3

3

0 – 4 tháng

29

6

11

9

3

5 - 8 tháng

29

9

6

11

3

9 – 12 tháng

32

11

18

1

2

Tơ lỡ

189

14

47

56

48

16

Cạn sữa

133

41

45

33

11

1

1

1

Vắt sữa

129

32

39

38

10

1

7

2

2

1

Sind

Đực thịt 0-4 tháng

9

Cái thịt 0-4 tháng

4

Đực thịt 5-8 tháng

1

1

Cái thịt 5-8 tháng

4

4

Đực thịt 9-12 tháng

4

4

Cái thịt 9-12 tháng

2

1

Tơ lỡ thịt

18

5

Cái thịt tơ

5

5

Đực giống

1

Đực kéo

4

4

Sind tơ

2

2

Cái sinh sản Sind

20

20

Cộng

615

6

2

2

1
6

1

2

2

2

1

102

166

165

91

28

2

11

8

42


6

2.1.4.3 Chuồng trại
Hệ thống chuồng trại của Công ty được chia thành 2 khu vực:
- Trại cũ được xây dựng vào năm 1980 theo kiểu chuồng của CuBa, bao gồm 7
dãy chuồng xây một mái, kết cấu nền bê tông, khung gỗ, cao ráo, thoáng mát, có rảnh
thoát nước ở giữa 2 dãy, chuồng có bố trí hệ thống quạt mát và phun sương.
- Trại mới được xây dựng năm 2003 với kiểu chuồng khá hiện đại, phù hợp với
chăn nuôi bò sữa. Nền chuồng cao ráo, thoáng mát, hai mái lệch có khoảng hở để
thông khí, kết cấu nền bê tông, cột sắt, trụ bê tông, mái tole, có sân chơi riêng.
Trại mới bao gồm 2 chuồng, mỗi chuồng chia làm hai dãy và mỗi dãy được chia
làm nhiều ô riêng biệt để thuận tiện cho việc chăm sóc, nuôi dưỡng các nhóm bò khác
nhau.
+ Chuồng 1: dành nuôi bò vắt sữa, bò cạn sữa.
+ Chuồng 2: dành nuôi bê, tơ lỡ, nuôi bò thịt và bò cạn sữa.
2.1.5 Phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng
2.1.5.1 Thức ăn
- Thức ăn thô: thức ăn chủ yếu là cỏ được cho ăn tự do. Giống cỏ chủ yếu là cỏ
sả lá lớn, cỏ sả lá nhỏ, cỏ Stylosanthes để cải thiện chất lượng thức ăn thô xanh cho đàn
bò nhất là vào mùa khô. Mùa nắng thiếu cỏ xanh nên phải cho ăn bổ sung thêm rơm

khô cho ăn dưới dạng ủ urea trong thời gian một tháng. Bên cạnh đó còn có cỏ ủ chua
được dự trữ thường xuyên để bổ sung vào khẩu phần.
- Thức ăn tinh: chủ yếu là cám hỗn hợp và hèm bia.
- Thức ăn bổ sung: chiếm một lượng nhỏ nhưng lại hết sức quan trọng và không
thể thiếu trong khẩu phần như: mật, muối, urea. Riêng đá liếm cho bò sử dụng thường
xuyên.
2.1.5.2 Cách thức cho ăn
- Tất cả các loại thức ăn thô như: cỏ băm nhỏ, cỏ ủ chua, rơm được đưa vào
máng ăn cho bò ăn tự do. Mỗi ngày cho ăn 5 lần vào các thời điểm: 8 giờ sáng, 11 giờ
trưa, 2 giờ chiều, 4 giờ chiều và 8 giờ tối. Cám hỗn hợp và hèm bia cho ăn vào mỗi
buổi sáng, riêng đàn vắt sữa được cho ăn cám hỗn hợp và hèm bia vào thời điểm vắt


7

sữa vào lúc 3 giờ sáng và 3 giờ chiều mỗi ngày. Mùa nắng sử dụng thêm rỉ mật, muối, urea
pha loãng.
- Định mức thức ăn: số lượng thức ăn được tính riêng cho từng đàn loại, nhóm
giống. Đàn bò vắt sữa có năng suất sữa trên 6 kg/ngày được cho ăn thức ăn tinh theo
định mức, từ kg sữa thứ 7 trở đi 0,3 kg cám hỗn hợp cho 1 kg sữa và 8 - 10 kg hèm
bia/con/ ngày.
Định mức thức ăn cụ thể cho từng đàn loại được trình bày ở bảng 2.2.
Bảng 2.2 Định mức thức ăn cho đàn bò năm 2007 (kg/con/ngày)
Đàn loại

Cám Mật Muối Urea

Cỏ

Rơm

Hèm
bia

Bê 0 – 4 tháng

1

10

Bê 5 – 8 tháng

1,5

18

Bê 9 – 12 tháng

1

1,2

0,03

0,03

25

7

3

Tơ lỡ (>12 tháng)

1

1,5

0,04

0,06

35

9

4

Bò cạn sữa có chửa

2

2

0,06

0,08

45

10

3

Bò cạn sữa chưa chửa

1

1

0,04

0,03

45

10

3

Vắt sữa

0,3

2

0,06

0,08

40

10

8

Bê đực thịt 0–12 tháng

1,2

3

15

Bò thịt

1

1,2

Bò đực

2

2

Sind nuôi con + chửa

1

1

0,06

0,03

3

0,06

35

10

10

0,08

50

12

10

0,04

35

9

Ghi chú:
V Bê đực thịt được cho uống sữa trong 4 tháng.

Sữa bê

V Mật, muối, urea, rơm bổ sung trong 4 tháng mùa khô.

2,5


8

2.1.5.3 Vệ sinh
Đàn bò được tắm 2 lần mỗi ngày, kết hợp với dọn phân rửa chuồng. Phân được
gom và đưa về nhà chứa phân ủ ít nhất 1 tháng trước khi đưa ra bón cho đồng cỏ.
Nước thải được cho xuống hệ thống rãnh nước và hầm lắng để xử lý vi sinh.
2.1.5.4 Công tác thú y
- Công tác thú y được công ty đặc biệt quan tâm, thực hiện theo đúng quy trình
kỹ thuật. Chuồng trại được sát trùng định kỳ hàng tháng, quy trình tiêm phòng được
thực hiện nghiêm ngặt. Trong đó, công tác tiêm phòng bệnh lở mồm long móng và tụ
huyết trùng được thực hiện 2 lần/năm vào thời điểm giao mùa tháng 4 đến tháng 5 và
tháng 10 đến tháng 11, việc sổ giun định kỳ được thực hiện 01 lần/năm, cùng với kiểm
tra Brucellosis 1 lần/năm.
Tuy nhiên, các bệnh như đau mắt, đau móng, sưng khớp, tiêu chảy và một số
bệnh sản khoa thỉnh thoảng vẫn còn xảy ra trên đàn bò của Công ty.
Một số loại thuốc được công ty thường sử dụng cho đàn bò sữa:
V Vitamin C: dùng điều trị suy nhược cơ thể, tăng sức đề kháng.

V Sulfatmagie, Bicarbonate natri: dùng điều trị các bệnh chướng hơi, không tiêu.

V Calcamin: cung cấp calci và vitamin B12. Dùng điều trị thiếu calci, thiếu máu
và các chứng bại liệt sau khi sinh.
V Glucose 5%, B - Complex, Strychnin B1, ADE: dùng trợ sức, trợ lực khi bò
bị suy nhược, biếng ăn, bỏ ăn.
V Analgin: dùng giảm đau, hạ sốt và kháng viêm.

V Dexasone: thành phần chủ yếu gồm Dexamethasone, dùng điều trị chống viêm.

V Một số thuốc kháng sinh điều trị viêm vú, viêm tử cung, các bệnh đường
ruột và bệnh hô hấp như: Penicillin, Streptomycin, Gentamycin, Tylosin, 1 số loại type
thuốc điều trị viêm vú, thuốc nhúng vú khi vắt sữa…
V Một số thuốc kích thích thải sữa và phòng ngừa viêm tử cung, sót nhau sau
đẻ như thảo dược Exapar, Oxytocin…
V Thuốc điều trị chậm sinh, thiểu năng buồng trứng: Progesterol, Gonestrol…


9

2.1.5.5 Khai thác và tiêu thụ sữa
- Sữa được vắt 2 lần trong ngày (sáng từ 3 - 5 giờ, chiều từ 3 - 5 giờ). Sau khi
chuẩn bị dụng cụ vắt sữa, bò được tắm rửa, vệ sinh chuồng, sát trùng bầu vú bằng
dung dịch sát trùng Iodaman.
- Phương pháp vắt: sữa được vắt bằng máy. Điều này, hạn chế được sự vấy
nhiễm vi sinh vật trong sữa, giảm công lao động và giảm thời gian vắt sữa.
Sữa vắt xong được cho vào can nhựa sạch, vận chuyển ra điểm thu mua sữa của
công ty trong thời gian không quá 2 giờ kể từ khi vắt để kiểm tra chất lượng và bảo
quản lạnh ở 40C. Các tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng được thực hiện theo đúng quy
định của công ty sữa Lothamilk.
2.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.2.1 Sơ lược một số giống bò sữa

2.2.1.1 Bò Holstein Friesian (HF)
Bò Holstein Friesian hay còn gọi là bò lang trắng đen Hà Lan là giống bò sữa
nổi tiếng nhất thế giới, được tạo ra ở Hà Lan từ thế kỷ XIV và không ngừng được cải
thiện về phẩm chất, năng suất. Mãi đến thế kỷ XV, bò lang trắng đen Hà Lan mới
được bán ra khỏi nước và từ đó có mặt ở khắp thế giới.
Sắc lông: có hai loại hình chính là màu lông lang trắng đen hoặc đen hoàn toàn
có sáu vùng trắng ở giữa trán, chóp đuôi và 4 chân, một số ít có màu lông đỏ trắng.
Tính tình ôn hòa, dễ quản lý, khả năng gặm cỏ tốt, thích nghi rộng rãi với nhiều điều
kiện khí hậu khác nhau. Khi trưởng thành bò đực có trọng lượng 750 – 1.100 kg,
bò cái 500 – 800 kg, bê sơ sinh có trọng lượng 35 – 45 kg.
Bò cái HF có ngoại hình, thể chất đặc trưng của giống bò sữa cao sản: thân hình
tam giác, phần sau sâu hơn phần trước, thân bò hẹp dần về phía trước giống như cái
nêm, trước nhỏ, sau to. Đầu dài, trán phẳng, u yếm không phát triển, bốn chân thẳng
dài, cự ly chân rộng, bầu vú phát triển, tĩnh mạch vú nổi rõ, da mỏng đàn hồi tốt. Sản
lượng sữa bình quân 5.000 – 6.000 kg/chu kỳ vắt sữa 305 ngày. Tỷ lệ mỡ sữa 3,2 – 3,6%.
Nếu được nuôi dưỡng tốt, sản lượng sữa có thể đạt 6.000 – 8.000 kg/chu kỳ, con cao
nhất có thể đạt trên 18.000 kg/chu kỳ. Bò HF nuôi tốt 16 tháng có thể phối giống lần
đầu, tuổi động dục là 12 - 16 tháng.


10

Từ năm 1970 – 1978, Việt Nam đã nhập từ Cuba 1.130 con bò Holstein
Friesian nuôi tại trung tâm giống bò sữa Sao Đỏ, Mộc Châu và nông trường giống bò
sữa Đức Trọng, Lâm Đồng. Sản lượng sữa bò Holstein Friesian nuôi ở Sao Đỏ, Mộc
Châu đạt trung bình 4.000 – 5.000 kg/chu kỳ vắt sữa 300 ngày, tỷ lệ béo 3,6%.
Ưu thế của bò Holstein Friesian không chỉ ở khả năng cho sữa cao mà còn có
khả năng cải tạo giống khác theo hướng sữa và cải tạo tầm vóc cho các bò địa phương nhỏ
hơn. Để có giống bò sữa nuôi rộng rãi ở nhiều vùng khác nhau của đất nước, trong nhiều
năm qua các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu lai tạo giống bò sữa Việt Nam

bằng con đường lai giữa bò Holstein Friesian với bò Vàng Việt Nam đã có máu
bò Zebu (Bò Lai Sind).
2.2.1.2 Bò Hà Lan F1 (1/2 máu HF)
Bò HL F1 là con lai giữa bò đực cha là bò HF và bò mẹ là bò lai Sind, phần lớn
là màu đen nâu và nếu có lang thì là những điểm rất nhỏ, thường phân bố ở trán, khấu
đuôi, bốn chân và bụng. Khi trưởng thành bò đực có trọng lượng 500 – 600 kg và bò
cái có trọng lượng 350 – 450 kg, trọng lượng bê sơ sinh 25 – 30 kg. Sản lượng sữa bình
quân 2.500 – 3.500 kg/chu kỳ vắt sữa 305 ngày, tỷ lệ béo sữa khoảng 3,6 – 4,2%. Với điều
kiện thời tiết khí hậu như ở nước ta thì bò có 1/2 máu HF chịu đựng
tương đối tốt, với mức độ chịu nóng 30 – 350C, ít bệnh tật, không đòi hỏi thức ăn tinh,
chỉ ăn những thức ăn bình thường như cỏ xanh và rơm khô. Ưu điểm của bò có 1/2
máu F1 là đẻ nhiều, khoảng cách giữa các lứa đẻ khoảng 12 – 14 tháng, tuổi phối
giống lần đầu khoảng 16 – 18 tháng.
2.2.1.3 Bò Hà Lan F2 (3/4 máu HF)
Bò HL F2 là bò lai giữa bò đực HF và bò mẹ có 1/2 máu HF. Bò HL F2 có màu
lông lang trắng đen tương tự như bò HF thuần. Trọng lượng bò đực trưởng thành
khoảng 600 – 700 kg, trọng lượng bò cái khoảng 380 – 450, trọng lượng bê sơ sinh
khoảng 30 – 35 kg. Nếu chăm sóc nuôi dưỡng tốt thì năng suất sữa đạt 3.000 – 3.500
kg/chu kỳ vắt sữa 305 ngày, tỷ lệ mỡ sữa khoảng 3,2 – 3,8%. Tuổi đẻ lứa đầu thường vào
lúc 27 tháng tuổi. Bò HL F2 tỏ ra chịu đựng nóng kém hơn bò HL F1, nhưng sản lượng
sữa cao hơn bò HL F1.
Do có ưu điểm là sản lượng cao nên hiện nay bò có 3/4 máu HF được nuôi khá
nhiều hơn so với bò có 1/2 máu HF.


11

2.2.1.4 Bò Hà Lan F3 (7/8 máu HF)
Bò HL F3 là bò lai giữa bò đực HF và bò mẹ có 3/4 máu HF. Bò HL F3 có màu
lông trắng vá đen, tỷ lệ 60% đen – 40% trắng, tai nhọn, trán có đám trắng, đỉnh đầu có

chùm lông, không có yếm. Trọng lượng bò cái trưởng thành khoảng 400 – 500 kg, sản
lượng sữa 3.500- 4.000 kg/chu kỳ vắt sữa 305 ngày.
2.2.1.5 Bò Hà Lan F4 (15/16 máu HF)
Bò HL F4 là bò lai giữa bò đực HF và bò mẹ có 7/8 máu HF. Cũng tương tự như
bò HL F3, bò HL F4 có màu lông đen và trắng nhưng màu trắng nhiều hơn bò HL F3, tỷ
lệ 60% trắng – 40% đen, có nhiều con trắng cả bốn chân, đuôi, bụng và ức, đầu đen nếu
có lang trắng thì chỉ một đám nhỏ, chùm lông ở đỉnh dài hơn bò HL F3, yếm gần như mất
hoàn toàn, trọng lượng bò cái trưởng thành khoảng 450 – 550 kg, sản lượng sữa
khoảng 4.000 – 4.500 kg/chu kỳ vắt sữa 305 ngày.
2.2.2 Thức ăn trong chăn nuôi bò sữa
Bò sữa thuộc loại động vật nhai lại có dạ dày chia làm bốn ngăn (4 túi), có khả
năng tiêu hóa và sử dụng nhiều loại thức ăn khác nhau. Vì vậy, thức ăn cho bò sữa rất
đa dạng và phong phú. Có nhiều cách phân loại khác nhau và nhiều thuật ngữ khác
nhau để gọi tên các nhóm thức ăn. Đối với trâu bò, phương pháp phân loại thường
dùng là dựa vào mối quan hệ giữa giá trị dinh dưỡng của thức ăn với trọng lượng của
nó. Trên cơ sở ấy, ta xếp thức ăn cho bò sữa ra thành 3 nhóm chính: thức ăn thô, thức
ăn tinh và thức ăn bổ sung.
2.2.2.1 Thức ăn thô
Thức ăn thô là thức ăn có khối lượng lớn nhưng hàm lượng chất dinh dưỡng
thấp. Đây là thức ăn chủ yếu của thú nhai lại có hàm lượng chất xơ thô lớn lơn 18%.
Thức ăn thô lại được phân thành nhóm nhỏ là thức ăn thô xanh, thức ăn ủ tươi, thức ăn
củ quả, rơm rạ, phụ phế phẩm công nghiệp…
Thành phần chủ yếu của thức ăn thô là chất xơ. Chất xơ được tiêu hóa chủ yếu nhờ
sự lên men của hệ vi sinh vật dạ cỏ, kết quả sự tiêu hóa ở dạ cỏ tạo thành các acid béo
bay hơi (chủ yếu là acid acetic, acid propionic, acid butyric). Các acid béo này cung
cấp hơn 60% nhu cầu năng lượng cho con vật. Ngoài ra, nó còn được sử dụng để


12

tổng hợp nên mỡ của cơ thể hoặc đưa đến tuyến vú tổng hợp nên mỡ sữa, đường sữa
và protein sữa.
Chất xơ còn cần thiết để đảm bảo độ choán trong dạ dày, giúp cho sự nhu động bình
thường của dạ dày và ruột. Khi chất xơ trong khẩu phần quá cao sẽ làm giảm giá
trị thu nhận và làm giảm giá trị năng lượng thức ăn trên kg vật chất khô của khẩu phần,
giảm tỷ lệ tiêu hóa cũng như giảm sự đồng hóa các chất dinh dưỡng khác, dẫn đến làm giảm
khả năng tiêu hóa ở dạ cỏ. Khi tỷ lệ chất xơ trong khẩu phần quá thấp (dưới
13%) sẽ dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Sự tiêu hóa chất xơ trong dạ cỏ phụ thuộc rất nhiều vào sự
cân bằng chất đạm và chất đường trong thức ăn đưa vào.
2.2.2.2 Thức ăn tinh
Thức ăn tinh là loại thức ăn có khối lượng nhỏ nhưng hàm lượng dưỡng chất rất
cao và hàm lượng chất xơ thấp hơn 18%. Căn cứ vào hàm lượng chất dinh dưỡng chủ
yếu chứa trong thức ăn, người ta chia thức ăn tinh thành 2 nhóm nhỏ: là thức ăn tinh
cung cấp năng lượng và thức ăn tinh bổ sung đạm.
- Thức ăn tinh cung cấp năng lượng: gồm những loại thức ăn giàu chất bột
đường có hàm lượng protein thô dưới 20% như các loại hạt ngũ cốc và các sản phẩm
của chúng.
- Thức ăn tinh bổ sung đạm: gồm những thức ăn có hàm lượng protein thô từ
lớn hơn hoặc bằng 20% (tính trên vật chất khô) như các loại hạt đậu, các loại khô dầu, bột
thịt, bột cá, bột huyết…
Đặc điểm chung của thức ăn tinh như sau:
V Chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như chất đạm, chất bột đường, chất béo.
Các chất khoáng và vitamin cũng rất phong phú.
V Hàm lượng các chất dinh dưỡng trên 1 kg thức ăn rất cao. Ví du: hạt ngũ cốc chứa
trên 70% chất bột đường, hạt đậu chứa trên 30% chất đạm…
V Tỷ lệ tiêu hóa các chất dinh dưỡng khá cao.
2.2.2.3 Thức ăn bổ sung
Là những thức ăn được thêm vào khẩu phần với số lượng nhỏ để cân bằng một
số chất dinh dưỡng còn thiếu hụt như chất đạm, chất khoáng và vitamin hay những chất
có tác dụng kích thích sinh trưởng, kích thích tiết sữa, kích thích tăng trọng.

13

Ngày nay, thức ăn bổ sung thường được sử dụng dưới dạng các loại premix khoáng,
premix sinh tố hoặc dưới dạng bánh liếm…
2.2.3 Một số phương thức cho ăn
2.2.3.1 Cho ăn tách riêng từng loại thực liệu
Hiện nay, hầu hết các nhà chăn nuôi ở nước ta đều áp dụng phương pháp này.
Đây là phương pháp khá đơn giản và thuận tiện khi cho ăn, trong đó toàn bộ thức ăn
tinh được cho ăn theo số lần vắt sữa, còn thức ăn thô được cho ăn tự do. Điều này dẫn đến
cung cấp chất dinh dưỡng không đồng nhất và cách sử dụng năng lượng như thế là không
hiệu quả trong chăn nuôi.
Theo Đinh Văn Cải và ctv (1995), khi cho bò sữa ăn nhiều thức ăn tinh (chất
bột đường) thì vi sinh vật phân giải bột đường nhận được nguồn thức ăn dồi dào nên phát
triển rất mạnh, nó giành mất nitơ của vi sinh vật phân giải chất xơ. Mặt khác, các sản
phẩm phân giải từ tinh bột làm cho pH dạ cỏ thấp (pH=5) gây chứng acid hóa dạ
cỏ, bất lợi cho vi sinh vật phân giải chất xơ, vì vậy chất xơ không được tiêu hoá tốt.
Ngoài ra nó còn làm tăng lượng acid lactic ngấm vào máu gây độc là một nguyên nhân gây
ra bệnh đau móng, què chân ở bò sữa.
Vũ Duy Giảng (2004), cũng khuyến cáo không nên nuôi bò sữa bằng khẩu phần
nhiều thức ăn tinh vì khẩu phần nhiều thức ăn tinh làm sản sinh nhiều acid béo bay hơi trong
dạ cỏ, pH dịch dạ cỏ giảm. Với khẩu phần giàu thức ăn tinh thì bò nhai lại cũng
ít hơn làm nước bọt tiết ít, acid sản sinh không được trung hòa, pH dạ cỏ giảm mạnh,
khi pH thấp (pH < 6) vi khuẩn phân giải xơ hoạt động kém làm giảm tỷ lệ phân giải xơ
trong khẩu phần.
Theo Phùng Quốc Quảng và Nguyễn Xuân Trạch (2003), nếu cho ăn một lượng
lớn thức ăn trong mỗi lần ăn thì sẽ rất nguy hiểm, vì thức ăn tinh sẽ lên men nhanh
chóng làm giảm pH dạ cỏ, do đó làm cho sự cân bằng vi sinh vật thay đổi. Vậy tốt nhất
là cung cấp thức ăn tinh cho bò làm nhiều lần trong ngày. Việc cung cấp này đảm bảo

ổn định vi sinh vật dạ cỏ và khả năng lợi dụng thức ăn đến mức tối đa.
2.2.3.2 Cho ăn theo khẩu phần phối trộn hỗn hợp tổng số (Total Mixed Ration: TMR)
Đây là phương pháp được áp dụng rộng rãi trong chăn nuôi bò sữa trên thế giới.
Ở nước ta, phương pháp này cũng đã bắt đầu được một số nhà chăn nuôi bò sữa ở Củ
Chi, Lâm Đồng áp dụng.


14

Định nghĩa:
- Khẩu phần phối trộn hổn hợp tổng số (TMR) là khẩu phần trong đó tất cả các
thực liệu được trộn chung với nhau và phối hợp với một số dưỡng chất chuyên biệt để
phòng ngừa sự tách rời và cho ăn tự do. Mỗi miếng ăn có sự đồng đều và cân bằng về
dinh dưỡng, cho phép tiêu thụ các chất dinh dưỡng có tỷ lệ cân bằng.
Các ưu điểm của cách cho ăn TMR:
Theo tài liệu của NRC (1989) và Lior Yaron (2004) thì khẩu phần TMR đạt
được một số ưu điểm sau:
- Bảo đảm tiêu thụ các loại thức ăn thô có phẩm chất khác nhau với tỷ lệ thức
ăn tinh cố định.
- Cung cấp nguồn dưỡng chất nhiều hơn và ổn định hơn cho hệ sinh vật dạ cỏ, duy
trì độ pH và môi trường trong dạ cỏ luôn ổn định.
- Giảm các nguy cơ gây xáo trộn tiêu hóa.
- Bò cái đạt được và duy trì lượng vật chất khô ăn vào cao hơn và cải thiện sự
chuyển hóa thức ăn.
- Cho phép sử dụng nhiều hơn các phụ phẩm và thực liệu không ngon miệng như
NPN (Non Protein Nitrogen).
- Gia tăng số lượng các bữa ăn nhỏ hàng ngày.
- Thích hợp tốt với cơ khí hóa, giảm công lao động trong chăn nuôi bò sữa.
- Kiểm soát, quản lý khẩu phần ăn thích hợp hơn.
- Khi thức ăn thô bị giới hạn, khẩu phần TMR cho phép sử dụng khẩu phần thức

ăn có tỷ lệ thức ăn thô thấp hơn và có thể sử dụng một khối lượng chất xơ không
từ thức ăn thô.
Theo Lior Yaron (2004), khi sử dụng khẩu phần thức ăn TMR không cần phải
có khu vắt sữa chuyên cho thức ăn tinh, giảm lượng bụi, người chăn nuôi có thể chủ động
điều khiển chương trình ăn của bò, giảm diện tích máng ăn.
Theo tính toán của Lê Đăng Đảnh (2004), nếu người chăn nuôi không cho đủ
thức ăn thô có giá trị đạm cần thiết thì bù vào đó phải cho ăn từ 0,4 – 0,5 kg thức ăn
tinh cho mỗi kg sữa sản xuất, từ đây làm cho bò dễ xáo trộn tiêu hóa, gây ra hiện
tượng toan huyết (acidosis) dẫn đến bò bị đau móng, khó thụ thai, lượng sữa không đạt


15

được đỉnh cao của chu kỳ sữa… và đây là nguyên nhân làm cho mỗi bò sữa sẽ mất
khoảng 250 – 500 kg sữa trong 1 chu kỳ. Do đó, người chăn nuôi cần cho ăn theo khẩu
phần phối trộn hỗn hợp hoàn chỉnh (TMR), nhất là trong giai đoạn đầu của chu kỳ sữa.
2.2.4 Nhu cầu dinh dưỡng của bò sữa
Mục đích cuối cùng của quá trình tiêu hóa phức tạp là cung cấp cho bò sữa các
chất dinh dưỡng và năng lượng cần thiết để bù đắp cho các hao tổn hàng ngày do các
hoạt động sống gây ra như hô hấp, tuần hoàn, các hoạt động cơ bắp, đổi mới tế bào…
Điều này có nghĩa là một lượng vật chất khô và năng lượng được hấp thu trong quá
trình tiêu hóa được dành để cung cấp cho nhu cầu duy trì. Nhu cầu này có liên quan
với khối lượng cơ thể của bò sữa. Chỉ khi lượng thức ăn trong ngày đã thỏa mãn các
nhu cầu cho duy trì thì phần các chất dinh dưỡng hấp thu còn lại mới chuyển sang
phục vụ các nhu cầu sản xuất như tiết sữa, tăng trọng, phát triển bào thai.
Nếu một con bò sữa có sản lượng sữa trung bình 4.000 kg/chu kỳ thì trong thời
gian một chu kỳ nó tạo ra khoảng 480 kg vật chất khô (tính với hàm lượng vật chất
khô của sữa bằng 12%), tức là lớn lơn nhiều so với khối lượng vật chất khô trong cơ
thể nó. Điều đó nói lên rằng, bò sữa có nhu cầu dưỡng chất rất lớn cho sản xuất nên
cần được cung cấp đầy đủ năng lượng, protein, các chất khoáng và vitamin cần thiết cho

nhu cầu duy trì và sản xuất.
Nhu cầu năng lượng của bò sữa được xác định từ nhu cầu duy trì, nhu cầu cho
sự sinh trưởng, nhu cầu cho sự tiết sữa, nhu cầu cho sự phát triển của bào thai. Đối với
bò, sự thiếu hụt năng lượng trong khẩu phần là một trong những nguyên nhân chính
gây hạn chế năng suất sữa. Nhu cầu protein của bò sữa phụ thuộc vào năng suất sữa là
chính. Ngoài ra, còn phụ thuộc vào giai đoạn tiết sữa, sự mang thai và sự phát triển của
cơ thể.
Nhu cầu dinh dưỡng cho bò sữa theo tiêu chuẩn NRC (1989) được trình bày qua
bảng 2.3a, bảng 2.3b, bảng 2.3c và bảng 2.3d.


16

Bảng 2.3a Nhu cầu vật chất khô của bò sữa (% khối lượng cơ thể)
Sản lượng sữa

Khối lượng cơ thể (kg)

4% béo (kg/ngày)

400

500

600

10

2,7

2,4

2,2

15

3,2

2,8

2,6

20

3,6

3,2

2,9

25

4,0

3,5

3,2

30

4,4

3,9

3,5

Bảng 2.3b Nhu cầu dinh dưỡng cho duy trì (theo khối lượng cơ thể)
Chất dinh dưỡng

Khối lượng cơ thể (kg)
400

450

500

550

600

ME (Mcal)

12,01

13,12

14,20

15,25

16,28

CP (gam)

318

341

364

386

406

Ca (gam)

16

18

20

22

24

P (gam)

11

13

14

16

17

Bảng 2.3c Nhu cầu duy trì và phát triển thai ở hai tháng chửa cuối của bò cạn sữa
Chất dinh dưỡng

Khối lượng cơ thể (kg)
400

450

500

550

600

ME (Mcal)

15,26

16,66

18,04

19,37

20,68

CP (gam)

875

928

987

1027

1074

Ca (gam)

26

30

33

36

39

P (gam)

16

18

20

22

24

Bảng 2.3d Nhu cầu dinh dưỡng cho sản xuất 1 kg sữa với tỷ lệ mỡ sữa khác nhau
Chất dinh dưỡng

3,0% béo

3,5% béo

4,0% béo

ME (Mcal)

1,07

1,15

1,24

CP (gam)

78

84

90

Ca (gam)

2,73

2,97

3,21

P (gam)

1,68

1,83

1,98


17

2.2.5 Xây dựng khẩu phần ăn cho bò sữa
Trong thực tế, muốn nuôi dưỡng bò sữa thành công và hiệu quả thì phải xây
dựng khẩu phần ăn một cách khoa học. Khẩu phần này phải đảm bảo các yêu cầu cơ bản
là cân đối các chất dinh dưỡng, phù hợp với nhu cầu và đảm bảo được tính ngon miệng
cho bò, đồng thời phải tận dụng được thức ăn dễ kiếm và rẻ tiền. Như vậy, để xây dựng
khẩu phần cần phải đảm bảo những yếu tố sau đây:

- Phải biết đầy đủ, chính xác giá trị dinh dưỡng và thành phần hóa học của các loại
thức ăn dự kiến đưa vào khẩu phần.
- Nắm được nhu cầu dinh dưỡng của các đối tượng cần tính toán, căn cứ vào trọng
lượng cơ thể, thể trạng, năng suất sữa, tỷ lệ béo sữa, giai đoạn mang thai và chu
kỳ sữa.
- Biết khả năng thu nhận và giới hạn sử dụng các loại thức ăn trong khẩu phần.
- Biết giá nguyên liệu thức ăn dự kiến đưa vào khẩu phần để dễ dàng lựa chọn loại
khẩu phần rẻ tiền nhất.
Thông thường có hai cách xây dựng khẩu phần nuôi bò sữa:
V Cách thứ nhất: tính toán khẩu phần ăn cho một con thuộc các nhóm bò sữa, vào
các thời điểm khác nhau của chu kỳ sữa.
V Cách thứ hai: xây dựng một khẩu phần ăn cơ sở, sau đó bổ sung thức ăn tinh tùy
theo năng suất sữa và tháng phát triển thai ở giai đoạn cuối.
2.2.6 Các yếu tố ảnh hưởng đến sản lượng và thành phần của sữa
2.2.6.1 Giống
Có sự khác biệt rất rõ giữa những giống khác nhau về sản lượng cũng như chất
lượng sữa nhưng sự khác biệt giữa những cá thể trong cùng giống lại lớn hơn và rõ
nhất là tỷ lệ mỡ sữa.
2.2.6.2 Dinh dưỡng
Khẩu phần kích thích tiết nhiều sữa (ít thô, nhiều tinh) làm giảm tỷ lệ mỡ sữa và tăng
tỷ lệ chất khô không béo và ngược lại.
Mức dinh dưỡng tốt thường có khuynh hướng làm tăng sản lượng sữa và hàm
lượng lactose sữa nhưng làm giảm tỷ lệ béo, protein, khoáng và ngược lại.