Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp

Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp

Dạy và học ngoại ngữ chuyên
ngành khoa học theo phương
pháp giao tiếp
Bởi:
TS Đào Hồng Thu
Có thể nói rằng dạy ngoại ngữ chuyên ngành khoa học mang tính đặc thù của việc dạy
ngôn ngữ nước ngoài và truyền đạt văn hóa, kiến thức khoa học được diễn đạt bằng
ngôn ngữ đó. Thực tế cho thấy rằng dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học phải
dựa trên các nguyên tắc phương pháp luận về dạy và học ngoại ngữ nói chung, cũng
như phương pháp tiếp nhận kiến thức của ngành khoa học trên cơ sở ngoại ngữ được
lựa chọn. Hiện nay, phương pháp giao tiếp là phương pháp được sử dụng phổ biến trong
giảng dạy ngoại ngữ ở các cấp độ.

Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học như một quá trình
Trong phương pháp dạy và học ngoại ngữ nói chung, vấn đề dạy và học lời độc thoại
và đối thoại được coi là quan trọng nhất ở giai đoạn đầu tiên của việc dạy và học tiếng
nước ngoài. Trong đó, phương pháp giao tiếp được đặc biệt coi trọng ở mọi cấp độ dạy
và học bất kì ngoại ngữ nào.
Giao tiếp bằng đối thoại là loại hình giao tiếp đặc trưng nhất để thể hiện chức năng
giao tiếp của ngôn ngữ. Ở giai đoạn cơ bản của quá trình dạy và học tiếng nước ngoài,
phương pháp dạy giao tiếp qua đối thoại đòi hỏi người học phải tiếp nhận, nắm vững và
tham gia được vào các tình huống giao tiếp cơ bản. Ở giai đoạn nâng cao của quá trình
dạy và học ngoại ngữ phương pháp dạy giao tiếp qua đối thoại đòi hỏi người học phải
biết cách sử dụng các phương tiện ngôn ngữ để tham gia vào các cuộc thảo luận, đàm
thoại về các vấn đề nhất định của cuộc sống, trong đó bao gồm cả các vấn đề về khoa
học và thời sự khoa học.
Lời độc thoại là thành phần của quá trình giao tiếp ở tất cả các mức độ giao tiếp. Đây là
thông báo luôn hướng tới địa chỉ nhất định với nội dung nhất định. Ở giai đoạn cơ bản
của quá trình dạy và học tiếng nước ngoài, phương pháp dạy giao tiếp qua độc thoại đòi

hỏi người học phải tiếp nhận và nắm vững được cách thành lập các loại câu từ đơn giản
1/3


Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp

đến phức tạp, cách diễn đạt nội dung của các thể loại văn bản. Ở giai đoạn nâng cao của
quá trình dạy và học ngoại ngữ phương pháp dạy giao tiếp qua độc thoại đòi hỏi người
học phải biết cách sử dụng các phương tiện ngôn ngữ để viết báo cáo, tổng kết khoa
học, khóa luận bằng ngôn ngữ nước ngoài đang học. Ở đây, phong cách ngôn ngữ khoa
học đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Ví dụ, trên cơ sở phong cách ngôn ngữ khoa học
tự nhiên và các khoa học ứng dụng tiếng Anh, các chuẩn tiếng Anh văn bản với các đặc
điểm đặc trưng đã được xác lập, bao gồm:
Từ vựng
Phần lớn thuật ngữ chuyên ngành không có nguồn gốc Anglo-Xăcxông. Các từ được sử
dụng trong lĩnh vực khoa học được lựa chọn rất cẩn thận để chuyển tải nghĩa chính xác
một cách tối đa.
Ngữ pháp
Chỉ sử dụng các chuẩn ngữ pháp của văn bản. Sử dụng phổ biến các cấu trúc bị động,
vô nhân xưng và vô chủ. Tham gia chủ yếu vào thành phần câu là danh từ, tính từ và
dạng vô nhân xưng của động từ. Trong các văn bản khoa học kĩ thuật có thể tồn tại các
thể loại liệt kê, minh họa, sơ đồ, bảng biểu, trong đó có thể vắng vị ngữ (liệt kê dữ liệu).
Phương thức biểu đạt nội dung văn bản
Trong văn bản khoa học thông tin được biểu đạt một cách rõ ràng, chính xác, không
sử dụng các loại từ và cụm từ cảm thán, nhân cách hóa. Phương thức này được gọi là
phương tức lôgích - hình thái (Pumpyanski A.L.).
Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp là cả một quá
trình đòi hỏi chi phí đáng kể thời gian và sức lực của người dạy và người học. Một số
quan niệm cho rằng chỉ có các cán bộ có chuyên môn khoa học và biết ngoại ngữ (dù ở
mức độ nào) mới có thể đảm trách được việc dạy và dịch ngoại ngữ chuyên ngành khoa

học. Về vấn đề này, chúng tôi đã có các nghiên cứu được trình bày trong các bài báo
(Tài liệu tham khảo: 12, 13, 14, 15). Ở đây, chúng tôi cho rằng để dạy và học tốt ngoại
ngữ chuyên ngành khoa học cần kết hợp giảng dạy đồng thời ngôn ngữ nước ngoài và
kiến thức về các lĩnh vực khoa học cần thiết.
Khả năng giao tiếp của người học là một trong các mục tiêu cơ bản của quá trình dạy và
học ngoại ngữ. Người học ngoại ngữ khi tham gia giao tiếp với những người nói bằng
ngôn ngữ khác luôn có xu hướng giải quyết các vấn đề nẩy sinh trong hoạt động lời nói
bằng ngoại ngữ được học. Hiện tượng này được thể hiện rất rõ trong hoạt động khoa
học do mang tính quốc tế rất cao và là đặc trưng của phương pháp dạy và học ngoại
ngữ chuyên ngành khoa học. Thuật ngữ "giao tiếp" trong dạy và học ngoại ngữ chuyên
ngành cần được hiểu một cách rộng hơn, không chỉ đơn giản là sự hỏi thăm, nói chuyện

2/3


Dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp

thông thường. Ở đây, phương pháp giao tiếp đòi hỏi người học phải nắm vững các kĩ
năng, kĩ xảo trong hoạt động lời nói khoa học, có khả năng báo cáo, thảo luận các vấn
đề khoa học tại các hội nghị, hội thảo khoa học quốc tế, các buổi sinh hoạt chuyên đề
bằng ngoại ngữ được học.
Theo quan sát của chúng tôi, dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương
pháp giao tiếp có đặc điểm đặc thù và các nguyên tắc đặc trưng.
Các nguyên tắc dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao
tiếp
Hoạt động lời là quá trình giao tiếp tích cực, có mục đích thông qua ngôn ngữ và được
chế định bởi tình huống nhất định. Thực tế cho thấy, hoạt động lời nói chính là quá trình
giao lưu giữa con người trong các lĩnh vực khác nhau của cuộc sống. Trong lĩnh vực
khoa học, hoạt động lời được thể hiện qua giao tiếp giữa các nhà khoa học về các vấn
đề khoa học bằng các ngôn ngữ được lựa chọn và sử dụng. Theo nghiên cứu của chúng

tôi, dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học theo phương pháp giao tiếp cần tuân
thủ các nguyên tắc sau:
* Nguyên tắc dạy giao tiếp theo tình huống trong các lĩnh vực khoa học từ đơn giản
đến phức tạp trên lớp. Ở đây, có thể sử dụng các bài tập tình huống như thảo luận theo
chuyên đề, thảo luận tại hội thảo khoa học v.v. Các bài tập tình huống có thể sử dụng
khi dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành là các bài tập hỏi - đáp, "nhập vai" các nhà khoa
học để thảo luận theo các chủ đề nhất định.
* Nguyên tắc dạy giao tiếp ngoại khóa theo chủ đề khoa học. Quá trình dạy và học ngoại
ngữ chuyên ngành ở đây được thực hiện trực tiếp tại các nơi sản xuất, trong phòng thí
nghiệm, tại các buổi sinh hoạt khoa học theo chuyên đề, các hội thảo trong nước và quốc
tế v.v.
* Nguyên tắc dạy giao lưu theo phong cách ngôn ngữ khoa học. Nguyên tắc này giúp
người học nắm vững được phong cách ngôn ngữ của các nhà khoa học khi giao tiếp về
các vấn đề khác nhau trong cuộc sống.
* Nguyên tắc dạy trao đổi thông tin bằng thư điện tử về các vấn đề khoa học. Giao
lưu trong lĩnh vực khoa học bằng thư điện tử đòi hỏi người học phải biết cách sử dụng
Internet. Nguyên tắc này giúp người học rèn luyện các kĩ năng nói, nghe, đọc, viết, dịch.
Trong quá trình dạy và học ngoại ngữ chuyên ngành khoa học, cần kết hợp sử dụng các
nguyên tắc trên để đạt mục tiêu và hiệu quả về tiếp nhận và nắm vững các kiến thức
ngôn ngữ chuyên ngành khoa học bằng tiếng nước ngoài, cũng như sử dụng thành thạo
ngoại ngữ đó trong các lĩnh vực khác nhau của cuộc sống.

3/3