Bài giảng ngữ văn 7 bài 14 chơi chữ 11

TaiLieu.VN


KIỂM TRA BÀI CŨ
CÂU 1

Khi nói hoặc viết, người ta dùng
biện
pháp
lại từngữ?
ngữ (hoặc
Thế
nàolặp
là điệp
cả một
để làm
Nêucâu
tác)dụng
củanổi bật ý,
gây cảm điệp
xúc mạnh
ngữ. gọi là ĐiỆP
NGỮ
Tìm điệp ngữ trong đoạn thơ sau:
Ta về mình có nhớ ta,
Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi,
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.
( Tố Hữu – Việt Bắc)

TaiLieu.VN

KIỂM TRA BÀI CŨ
-Dạng điệp ngữ nào được dùng trong đoạn thơ sau?
Câu 2:- Cĩ mấy dạng điệp ngữ? Kể tên.
Chốn Hàm Dương chàng còn ngoảnh lại
Cĩ 3 dạng điệp ngữ :
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang
* Điệp ngữ cách quãng,
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương
* Điệp ngữ nối tiếp,
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng.
* Điệp
ngữ– chuyển
tiếpchia
(vịng).
( Đoàn Thị
Điểm
Sau phút
li)
a. Điệp ngữ cách quãng.
b. Điệp ngữ nối tiếp
c. Điệp ngữ chuyển tiếp
d. Cả a và c
TaiLieu.VN


TaiLieu.VN

Tuần 15: Bài 14:
Tiết PPCT: 59
Tiếng Việt

TaiLieu.VN


Tuần 15:
BÀI 14 – TIẾT 59:
I. Thế nào là chơi chữ?
1) Ví dụ: ( SGK tr 163)

CHƠI CHỮ
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi1 chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi2 thì có lợi3 nhưng răng không còn.

- Lợi 1: Lợi ích ( tính từ)
- Lợi 2, 3: Lợi (nướu) răng ( danh từ)

->Phaùt aâm gioáng nhau, nghóa khaùc nhau

? Em có nhận xét gì về nghĩa của từ lợi
trong bài ca dao?

-> Lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ.
-> Tạo sắc thái hài hước, dí dỏm,…
hấp dẫn và thú vị.

làm câu văn

-> Dựa vào hiện tượng đồng âm (a).
⇒ Chơi chữ.
2) Kết luận:

Ghi nhớ 1:
(SGK /164)

TaiLieu.VN

? Việc sử dụng từ lợi trên tạo nên
tác dụng của chơi chữ là gì?
? Việc sử dụng từ lợi ở cuối bài ca dao
là dựa vào hiện tượng nào?


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt:
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ
1.Các lối chơi chữ thường dùng:

TaiLieu.VN


CÂU HỎI THẢO LUẬN:
Em hãy tìm lối chơi chữ trong các ví dụ sau :
(1) Sánh với Nava “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.

(Tú Mỡ)

(3)Con cá đối bỏ trong cối đá

Con mèo cái nằm trên mái kèo
Trách cha mẹ em nghèo,
Anh nỡ phụ duyên em.

(2) Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mõi mắt miên man mãi mịt mờ.

(Tú Mỡ)

(Ca dao)
(4) Ngọt thơm sau lớp vỏ gai
Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,

TaiLieu.VN

Sầu riêng mà hóa vui chung trăm
nhà.
(Phạm Hổ)


Tuần 15: Tiết 59: Tiếng Việt

II. Các lối chơi chữ

Ngoài lối chơi chữ đã dẫn ở mục I, còn
những lối chơi chữ khác. Em hãy chỉ rõ lối
chơi chữ trong các câu dưới đây:

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:

(1)Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp

I. Thế nào là chơi chữ?

* Ví dụ: ( SGK/ 164)

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
( Tú Mỡ )

- Dùng từ ngữ đồng âm ;

TaiLieu.VN


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ
1.Các lối chơi chữ
thường dùng:
-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm) ;

(1)Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương.
( Tú Mỡ )
Ranh (tướng) (tướng) ranh mãnh.
Danh (tướng)  (tướng) giỏi,nổi tiếng.

 Dùng lối nói trại âm  mỉa mai,
giễu cợt tên chỉ huy quân sự Pháp.
TaiLieu.VN


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ

Ngoài lối chơi chữ đã dẫn ở mục I, còn
những lối chơi chữ khác. Em hãy chỉ rõ
lối chơi chữ trong các câu dưới đây:

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:
-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm);

TaiLieu.VN

(2) Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
Mõi mắt miên man mãi mịt mờ.
(Tú Mỡ)

Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ
1.Các lối chơi chữ
thường dùng:
-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm) ;
-Dùng cách điệp âm ;

TaiLieu.VN

(2) Mênh mông muôn mẫu một màu
mưa
Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.
(Tú Mỡ)
Lặp lại liên tiếp
phụ âm “m”

Dùng cách
điệp âm.


VUI ĐỂ HỌC
Tìm một bài hát nói về một thứ
đồ chơi mà bé gái rất thích.
(Có sử dụng lối chơi chữ điệp âm)

TaiLieu.VN


BÚP BÊ BẰNG
BÔNG.

TaiLieu.VN


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ

Ngoài lối chơi chữ đã dẫn ở mục I, còn
những lối chơi chữ khác. Em hãy chỉ rõ
lối chơi chữ trong các câu dưới đây:

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:
-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm);
-Dùng cách điệp âm ;

(3) Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo,
Anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)

TaiLieu.VN


Ví dụ 3 :
Con cá
cốiđá,
đá
cá đối
đối bỏ trong cối
Con mèo
máikèo,
kèo
mèo cái
cái nằm trên mái
Trách cha mẹ em nghèo,
Anh nỡ phụ duyên em.

(Ca dao)
cá đối
mèo cái
TaiLieu.VN

Dùng lối
cối đá
mái kèo nói lái.


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt

II. Các lối chơi chữ

Ngoài lối chơi chữ đã dẫn ở mục I, còn
những lối chơi chữ khác. Em hãy chỉ rõ
lối chơi chữ trong các câu dưới đây:

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:

(3)Con cá đối bỏ trong cối đá,

I. Thế nào là chơi chữ?

-Dùng từ đồng
âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm) ;
-Dùng cách điệp âm ;
-Dùng lối nói lái ;
TaiLieu.VN

Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo,
Anh nỡ phụ duyên em.
(Ca dao)
 Cá đối-cối đá, mèo cái-mái kèo:Dùng
lối nói lái.


Xác định lối chơi chữ trong câu sau:
Trên trời rơi xuống mau

mauco.
co
(Câu đố)

Mau co

TaiLieu.VN

Mo cau

Nói laiù


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt

II. Các lối chơi chữ

Ngoài lối chơi chữ đã dẫn ở mục I, còn
những lối chơi chữ khác. Em hãy chỉ rõ
lối chơi chữ trong các câu dưới đây:

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:

(4)Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

I. Thế nào là chơi chữ?

-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm

(gần âm) ;
-Dùng cách điệp âm ;
-Dùng lối nói lái ;

TaiLieu.VN

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.
(Phạm Hổ)


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?

(4)Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

II. Các lối chơi chữ

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

1.Các lối chơi chữ
thường dùng:

Mời cô mời bác ăn cùng,
Sầu riêng mà hóa vui chung trăm nhà.

-Dùng từ đồng âm ;
-Dùng lối nói trại âm
(gần âm);

Sầu
riêng

-Dùng cách điệp âm ;
-Dùng lối nói
lái ;
TaiLieu.VN

Sầu riêng

Một loại quả
ở Nam Bộ.

Dùng
từ
đồng
âm.

Tâm trạng
buồn,khó
thổ lộ.
vui chung  dùng từ

trái nghĩa.


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?

Ví dụ(4’): Chị Xuân đi chợ mùa hè

Mua cá thu về, chợ hãy còn đông.

II. Các lối chơi chữ
1.Các lối chơi chữ
thường dùng:



Dùng từ đồng nghĩa

(1) Dùng từ đồng âm;
(2) Dùng lối nói trại âm

(gần âm);
(3) Dùng cách điệp âm;
(4) Dùng lối nói lái;
(5) Dùng

Ví dụ(4”): Những từ gần nghĩa
trong họ nhà “tre”?:

nứa, trúc, mai…

từ ngữ trái nghĩa,

đồng nghĩa, gần nghĩa.  Dùng từ gần nghĩa
TaiLieu.VN

Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ:
1.Các lối chơi chữ thường dùng:
2.Sử dụng lối chơi chữ:
Chơi chữ được sử dụng trong
cuộc sống thường ngày, trong
văn thơ, đặc biệt là trong văn
thơ trào phúng, trong câu đối,
câu đố,…
3. Kết luận:

Ghi nhớ 2: (SGK/165)

TaiLieu.VN

(1) Dùng từ đồng âm;

(2) Dùng lối nói trại âm (gần âm);
(3) Dùng cách điệp âm;
(4) Dùng lối nói lái;
(5) Dùng từ ngữ trái nghĩa,
đồng nghĩa, gần nghĩa.


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ
III. Luyện tập

1.Đọc bài thơ dưới
đây và cho biết tác giả
đã dùng những từ ngữ
nào để chơi chữ:

Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quý Đôn)

TaiLieu.VN


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?

Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,

II. Các lối chơi chữ:

Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.

III. Luyện tập:

Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,

1/165:

Nay thét mai gầm rát cổ cha.

* Dùng các từ gần nghĩa chỉ
loài rắn: Liu điu, hổ lửa, mai
gầm. ráo, lằn, roi, Trâu Lỗ, hổ
mang.

Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,

* Trâu Lỗ 1: Tên loài rắn

Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.

Trâu Lỗ 2: Tên nước (Trung Hoa)
 Dùng hiện tượng đồng âm.

TaiLieu.VN

Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,

(Lê Quý Đôn)


Tuần 15 Tiết 59 Tiếng Việt
I. Thế nào là chơi chữ?
II. Các lối chơi chữ:

III. Luyện tập:
2/165:
Mỗi câu sau đây có
những tiếng nào chỉ
các sự vật gần gũi
nhau? Cách nói này
có phải chơi chữ
không?

TaiLieu.VN

-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,dò đến
hàng nem chả muốn ăn.