Bài giảng ngữ văn 7 bài 14 chơi chữ 17

TỔ KHXH TRƯỜNG THCS KIM HOA
MÊ LINH – HÀ NỘI

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN 7
BÀI 14: CHƠI CHỮ

TaiLieu.VN


* Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là điệp ngữ? Cho ví dụ? Cho biết đó là
dạng điệp ngữ gì?

TaiLieu.VN


Tiết 58

I. Theá naøo laø chôi chöõ ?
Đọc bài ca dao sau :
Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi1chăng?
Thầy bói xem quẻ nói rằng:
Lợi2thì có lợi 3 nhưng răng không còn.
1.Từ ngữ nào được lặp lại trong bài ca dao trên?
2. Em có nhận xét gì về nghĩa của từ lợi trong bài ca dao?
Lợi 1: thuận lợi, lợi lộc,lợi ích
...................................................................................................................
Lợi 2, 3: bộ phận chứa răng
...................................................................................................................
3.Việc sử dụng từ lợi ở câu cuối của bài ca dao là dựa vào hiện tượng gì

của từ ngữ?
Hiện tượng: Đồng âm
..............................................................................
4.Việc sử dụng từ lợi như trên có tác dụng gì?
Tạo sắc thái dí dỏm, hài hước,...làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị
.....................................................................................................................
5. Thế nào là chơi chữ ?
TaiLieu.VN


Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc
thái dí dỏm hài hước ..... Làm câu văn hấp dẫn và thú vị.
Ví dụ:

“Trùng trục như con bò thui
Chín mắt,chín mũi,chín đuôi,chín
đầu”
Câu này chơi chữ chỗ nào ?Dựa trên hiện
tượng gì ?

TaiLieu.VN


“ Trùng trục như con bò thui
Chín mắt,chín mũi,chín đuôi,chín đầu”

- Chín :không phải con số 9 mà là thui chín
- Hiện tượng đồng âm

TaiLieu.VN

II.Caùc loái chôi chöõ:
Đọc các bài ca dao, thơ sau :
“ranh tướng”
trại âm (gần âm)
(1).Sánh với Na-va “ranh tướng” Pháp
Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương .
M
m
m
m m m (Tú
m mỡ)
điệp âm
M m m m m m m
(2).Mênh mông muôn mẫu một màu mưa
đối man mãi cối
nói lái
Mỏi mắtcá
miên
mịt đá
mờ.
mái kèo
mèo cái
( Tú mỡ)
(3).Con cá đối bỏ trong cối đá,
Con mèo cái nằm trên mái kèo,
Trách cha mẹ em nghèo, anh nỡ phụ duyên em.
Đồng âm và trái nghĩa
(Ca dao)

Sầu
vuilớp
chung
(4). riêng
Ngọt thơm sau
vỏ gai,
Qủa ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.
Mời cô mnàoời bác ăn cùng,
TaiLieu.VN Em hãy chỉ rõ lối chơi chữ trong những câu trên?


III. LUYỆN TẬP:
1.Đọc bài thơ dưới đây và cho biết tác giả đã dùng những từ ngữ
nào để chơi chữ.
Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà,
Rắn đầu biếng học chẳng ai tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét mai gầm thét cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng nói dối,
Lằn lưng cam chịu dấu roi tra.
Từ nay Trâu Lỗ chăm nghề học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia.
(Lê Quí Đôn)
2. Mỗi câu sau đây có những tiếng nào chỉ các sự vật gần gũi nhau?
Cách nói này có phải là chơi chữ không?
-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ,dò đến hàng nem chả muốn ăn.
TaiLieu.VN
-Bà đồ Nứa,đi võng đòn tre,đến khóm trúc,thở dài hi hóp.

3.Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo (Hoa học trò,Thiếu
niên tiền phong,văn nghệ,...)
4.Năm 1946,bà Hằng Phương biếu Bác Hồ một gói cam,Bác Hồ đã làm
một bài thơ cảm ơn như sau:
Cảm ơn bà biếu gói cam
cam,
Nhận thì khơng đúng, từ làm sao đây?
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây,
Phải chăng khổ tận đến ngày cam lai?
Trong bài thơ này, Bác Hồ đã dùng lối chơi chữ như thế nào?
Chơi chữ bằng các từ đồng âm
Khổ(đắng),tận(hết),cam(ngọt),lai(đến):hết khổ sở đến
lúc sung sướng.
TaiLieu.VN


BÀI TẬP BỔ SUNG
2.Tìm các từ được dùng theo lối chơi chữ trong bài thơ sau và cho biết
đó là lối chơi chữ nào?
Chàng
Chàng Cóc
Cóc ơi! Chàng
Chàng Cóc
Cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi.
(Hồ Xuân Hương)

TaiLieu.VN

Bài tập bổ sung

Thử giải câu đố sau đây:

Có con mà chẳng có cha
Có lưỡi, không miệng, đó là vật chi?
Phân tích lối chơi chữ trong câu đó trên?
Con dao

TaiLieu.VN

chơi chữ đồng âm:con (cái),con (dao)


Củng cố :
1. Thế nào là chơi chữ
2. Thấy được cái hay của lối chơi chữ
Về nhà:
-Tìm hiểu trên các trang sách báo mà em được đọc những cách chơi chữ
- Chuẩn bị trước bài làm thơ lục bát

TaiLieu.VN


CHÚC QUÝ THẦY CÔ SỨC KHOẺ
CÁC EM HỌC TIẾN BỘ
TRÂN TRỌNG KÍNH CHÀO

TaiLieu.VN