các hình thức tổ chức dạy học hiệu quả và việc áp dụng những hình thức tổ chức dạy học đa dạng tại trường THPT Chuyên Ngoại ngữ - Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà nội

Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
I.Đặt vấn đề
Ở bất cứ quốc gia nào, giáo dục và đào tạo cũng luôn được coi là vấn đề then chốt
và là

“ quốc sách hàng đầu” . Trong xu thế hội nhập hiện nay, đòn bẩy giúp cho

nhiều quốc gia có những bước tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc chính là có một
nền giáo dục phát triển. Nắm rõ vai trò và tầm quan trọng của giáo dục đối với sự phát
triển của đất nước, Đảng và nhà nước ta rất chú trọng đến công tác đổi mới giáo dục
và đào tạo.
Nghị quyết Trung ương II khóa 8 trong phần định hướng phát triển giáo dục- đào
tạo đã chỉ rõ : “ Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục- đào tạo, khắc phục lối
truyền thụ một chiều, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng
các phương pháp tiên tiến và hiện đại vào quá trình dạy- học, tự nghiên cứu cho học
sinh..” [31, 43].
Trong văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX cũng nêu : “ Nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức dạy học…phát
huy tnh thần độc lập và sáng tạo của học sinh, sinh viên đề cao năng lực tự hoàn thiện
học vấn và tay nghề” [32; 108 – 109].
Thực trạng hiện nay cho thấy, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học của
nhiều cơ sở còn chưa phù hợp. Phương pháp học “ Lấy người dạy làm trung tâm” đã
trở nên lạc hậu và lỗi thời. Học sinh, sinh viên chỉ học một cách dập khuôn và máy
móc mà chưa phát huy được khả năng tư duy, sáng tạo của bản thân. Đồng thời hình
thức tổ chức dạy học không phù hợp khiến cho học sinh giảm hứng thú học tập, học
không phải do tự nguyện mà là ép buộc tạo nên một áp lực nặng nề lên tâm lý của học
sinh. Ngoài ra, phương pháp và hình thức học tập cũ không cung cấp đủ cho các em
những kỹ năng cần thiết để các em có thể hội nhập với sự phát triển nhanh chóng của
xã hội.Bởi vậy, đổi mới phương pháp và hình thức dạy học đã trở thành một vấn đề
bức thiết đối với giáo dục nước ta hiện nay. Rất nhiều phương án dạy học tích cực
cũng đã được đề xuất để giúp các em học sinh tìm được phương pháp học tập hiệu

quả. Bộ giáo dục cũng đã ban hành phương pháp học tập “ lấy học sinh làm trung
tâm” và triển khai rộng rãi trong cả nước. Phương pháp này đề cao vai trò của học
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 1


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
sinh trong giờ học, tạo điều kiện cho các em khẳng định bản thân, phát huy những sở
trường của bản thân, kích thích tinh thần say mê nghiên cứu, tự tìm tòi học hỏi. Qua
đó, học sinh có thể tiếp thu kiến thức một cách dễ dàng và hiệu quả hơn.
Việc đổi mới phương pháp giáo dục tất yếu phải đổi mới hình thức tổ chức dạy
học để tạo một sự tương ứng cần thiết. Sự đa dạng của phương pháp dạy học trong sự
phối hợp đòi hỏi phải có một số hình thức tổ chức dạy học thích hợp. Mỗi hình thức tổ
chức dạy học đều có tác dụng tích cực phát triển học sinh một khía cạnh nào đó. Vì
vậy, chúng ta cần biết kết hợp nhiều hình thức tổ chức để phát huy thế mạnh của mỗi
hình thức tổ chức dạy học. Phương pháp “ lấy học sinh làm trung tâm” cũng đòi hỏi
giáo viên cần có những hình thức tổ chức dạy học phù hợp để kích thích được tinh
thần học tập của học sinh, khơi gợi khả năng sáng tạo, tư duy đồng thời trang bị cho
học sinh không những là kiến thức mà cả những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống.
Tuy nhiên, để có thể chọn được một hình thức tổ chức dạy học hiệu quả không
phải một điều dễ dàng. Mỗi nội dung dạy học lại đòi hỏi một hình thức tổ chức dạy
học khác nhau. Và hình thức nào cũng đòi hỏi người dạy cần có sự chuẩn bị kỹ càng
về mọi mặt để có thể đảm nhiệm tốt vai trò là người hướng dẫn học sinh.
Bởi những lý do trên, nội dung bài tiểu luận này xin bàn về vấn đề “các hình thức
tổ chức dạy học hiệu quả và việc áp dụng những hình thức tổ chức dạy học đa
dạng tại trường THPT Chuyên Ngoại ngữ - Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia
Hà nội”.

II. Nội dung.

II.1. Khái niệm.
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 2


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
II.1.1. Hình thức tổ chức dạy học.
Hình thức tổ chức dạy học là hình thức tổ chức quá trình dạy học có tính chuyên
nghiệp trong các cơ sở giáo dục chuyên trách, trong đó diễn ra sự liên kết một cách
thống nhất giữa hoạt động dạy và hoạt động học và diễn ra sự tương tác đa chiều giữa
các chủ thể dạy và học. Mỗi hình thức tổ chức dạy học thực hiện một nội dung nhất
định, được tổ chức theo một trình tự nhất định, với một chế độ học tập và trong một
không gian và thời gian nhất định, nhằm đạt được mục tiêu dạy và học đã đề ra.
Hình thức tổ chức dạy học là hình thức vận động của nội dung dạy học cụ thể
trong không gian, địa điểm và những điều kiện xác định nhằm thực hiện nhiệm vụ và
mực tiêu dạy học. Hình thức tổ chức dạy học là hình thức vận động của từng nội dung
dạy học cụ thể, nó phản ánh quy mô, địa điểm và thành phần của học sinh tham gia
vào đơn vị nội dung dạy học đó. Hình thức tổ chức dạy học khác nhau chủ yếu tùy
theo mối quan hệ giữa việc dạy học có tính tập thể hay tính cá nhân, vào mức độ tính
thực lực của học sinh, sự chỉ đạo chuyên biệt của giáo viên, chế độ làm việc, thành
phần học sinh, địa điểm và thời gian học tập. Hình thức tổ chức dạy học có quan hệ
chặt chẽ với các thành tố khác của quá trình dạy học. Hình thức tổ chức dạy học hình
thành và phát triển cùng với sự thay đổi các điều kiện về văn hóa, khoa học và công
nghê.
II.1.2. Phân loại các hình thức tổ chức dạy học.
Để phân loại các hình thức tổ chức dạy học, người ta căn cứ vào một số dấu hiệu
cơ bản sau :
-

Theo số lượng học sinh tham gia, người ta phân chia ba hình thức cơ bản là dạy

học cá nhân, dạy học theo nhóm và dạy học toàn lớp.
-

Theo thời gian tiến hành, người ta phân chia hai hình thức là dạy học theo tiết

học và dạy học theo buổi.
-

Theo không gian tiến hành hoạt động dạy học, người ta phân chia thành các

hình thức dạy học trên lớp, dạy học ngoài lớp, dạy học ngoại khóa, dạy học tham
quan cơ sở thực địa, dạy học qua mạng, dạy học ảo.
-

Theo tính chất tương tác hoạt động giữa giáo viên và học sinh, có hình thức

dạy học trực tiếp và hình thức dạy học gián tiếp.
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 3


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
-

Theo mục tiêu dạy học, người ta phân chia một số hình thức tổ chức dạy học

như giờ học hình thành kiến thức lý thuyết, giờ học hình thành kỹ năng, giờ học ôn

tập, giờ kiểm tra, giờ học hình thành các giá trị sống…
Tổ hợp tất cả các dấu hiệu trên, có thể có rất nhiều hình thức tổ chức dạy học
phong phú, phù hợp với trình độ dạy học ngày càng phát triển.
II.2. Đặc điểm của một số hình thức tổ chức dạy học cơ bản.
II.2.1. Dạy học theo giờ học trên lớp
II.2.1.1. Khái niệm
Giờ học trên lớp là hình thức tổ chức dạy học tương đối phổ biến, trong đó giáo
viên tiến hành dạy cho một số lượng học sinh nhất định có cùng trình độ, ở cùng một
địa điểm, một không gian và trong một khoảng thời gian nhất định( thường tính theo
đơn vị tiết học), thực hiện một đơn vị bài học nhất định nhằm thực hiện một hoặc một
số mục tiêu dạy học cụ thể.
II.2.1.2. Phân loại các kiểu giờ học trên lớp.
Căn cứ theo nhiệm vụ chính của giờ học, người ta chia giờ học trên lớp thành một
số kiểu như sau :
-

Giờ học hình thành kiến thức mới : Loại giờ học này có nhiệm vụ chính là

giúp học sinh hình thành kiến thức lý thuyết mới.
-

Giờ học luyện tập hoặc thực hành : Loại giờ học này có nhiệm vụ chính là

hình thành kỹ năng, kỹ xảo và phương thức hoạt động.
-

Giờ học ôn tập : Loại giờ học này có nhiệm vụ chính là củng cố, hệ thống hóa

và khái quát hóa kiến thức đã học theo các mô hình, sơ đồ, bảng biểu…
-

Giờ kiểm tra : Loại giờ học này có nhiệm vụ tiến hành kiểm tra nhằm thu thập

các thông tin ngược về quá trình học tập của học sinh.
-

Giờ học hình thành các giá trị đạo đức, lối sống : Loại giờ học này chú trọng

đến nhiệm vụ hình thành các giá trị đạo đức công dân, lối sống, hành vi cư xử cho
học sinh là chính.
-

Giờ học hỗn hợp : Loại giờ học này có thể thực hiện cùng lúc một số nhiệm vụ

dạy học chính cùng lúc.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 4


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
Ngoài ra, còn có một số kiểu giờ học trên lớp như là giờ học tham quan thực tế,
giờ học thỏa luận, giờ học ngoại khóa…
II.2.1.3. Cấu trúc một giờ học trên lớp.
Tùy theo từng loại của giờ học trên lớp mà người ta có cách cấu trúc một giờ học
trên lớp sao cho phù hợp với nội dung dạy học của giờ học đó và đảm bảo thực hiện
tốt nhiệm vụ dạy học trong giờ.
+ Cấu trúc giờ học hình thành kiến thức mới: Giáo viên thực hiện các bước như sau:
- Tổ chức lớp

- Tích cực hoá những kinh nghiệm cảm tính và những tri thức đã có của HS để làm
chỗ dựa cho việc nắm vững tri thức mới.
- Thông báo đề bài, mục đích của bài học.
- HS tri giác tài liệu học tập
- Khái quát hoá và hệ thống hoá sơ bộ tri thức.
- Tổng kết tiết học.
- Ra bài tập về nhà và hướng dẫn HS tự học ở nhà.
+ Cấu trúc giờ học ôn tập : Giáo viên thực hiện gồm các bước:
- Tổ chức lớp
- Thông báo đề bài, mục đích và nhiệm vụ tiết học
- Khái quát những sự kiện, hiện tượng riêng lẻ.
- Khái quát và hệ thống hoá những khái niệm, trên cơ sở đó hình thành cho HS lý
thuyết cơ bản và tư tưởng chủ đạo của khoa học.
- Tổng kết tiết học
- Ra bài về nhà và hướng dẫn HS tự học, tự nghiên cứu.
+ Cấu trúc giờ học ngoại khóa: Giáo viên thực hiện gồm các bước sau:
- Tổ chức giờ học ngoại khoá nhằm tạo điều kiện cho HS mở rộng, đào sâu tri thức
đã tiếp thu được, đồng thời tạo thêm hứng thú học tập và làm phát triển năng lực riêng
của từng HS
- ND của giờ học ngoại khoá rất phong phú, bao gồm các mặt văn hoá, khoa học,
nghệ thuật, thể dục thể thao, kỹ thuật…

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 5


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
- Có thể tổ chức giờ học ngoại khoá dưới nhiều dạng khác nhau như tập thể cả lớp,
theo nhóm năng khiếu, vui chơi dạ hội…

II.2.1.4. Chuẩn bị cho giờ hoc trên lớp.
Để chuẩn bị cho giờ học trên lớp, giáo viên cần thực hiện các công việc sau :
-

Lập kế hoạch dạy học

-

Xây dựng hồ sơ dạy học và những điều kiện cần thiết cho việc dạy học

-

Thiết kế giáo án

-

Tổ chức thực hiện trên lớp theo giáo án thiết kế, chú ý xử lý các tình huống dạy

học ngoài dự kiến, vấn đề giao tiếp sư phạm…
-

Sau giờ học trên lớp tổ chức rút kinh nghiệm và đánh giá kết quả học tập của

học sinh.
II.2.2. Học tập ở nhà hay tự học.
II.2.2.1. Khái niệm.
Học tập ở nhà hay tự học là một hình thức tổ chức dạy học tronng đó học sinh tiến
hành hoạt động học tập ngoài giờ học trên lớp bằng sự tự giác và nỗ lực học tập cá
nhân, theo một kế hoạch đặt ra mà không có giáo viên dạy trực tiếp.
Hình thức tổ chức này thường được tiến hành ở nhà, ở thư viện, tại thực địa. Việc

học tập thường được tiến hành bằng phương pháp tự học, tự nghiên cứu..
II.2.2.2. Đặc điểm của hình thức tự học
- Chỉ sử dụng hình thức này khi học sinh đã có một ít kiến thức để có thể tự lực
hoàn thành nhiệm vụ tự học mà không cần sự có mặt trực tiếp của giáo viên.
- Hình thức này nên sử dụng khi học sinh cần ôn bài cũ, khi chuẩn bị bài mới,
khi giải quyết các bài tập vận dụng và sáng tạo.
- Để tự học có hiệu quả, giáo viên cần chú ý giao nhiệm vụ hoặc bài tập nhận
thức rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh.
II.2.3. Thảo luận tập thể ( tổ chức seminar)
II.2.3.1. Khái niệm.
Thảo luận tập thể (seminar) là một hình thức tổ chức dạy học trong đó giáo viên tổ
chức cho học sinh thảo luận, trao đổi với nhau về một chủ đề( liên quan đến nội dung

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 6


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
học tập) nào đó. Thông qua sự trao đổi, tranh luận tập thể, có sự cọ sát ý kiến của
nhiều người mà học sinh tự rút ra kết luận cần thiết.
Thảo luận tập thể là một hình thức tổ chức dạy học có xu thế ngày càng phát triển
trong các trường . Với thảo luận tập thể, học sinh được phát huy tối đa tính năng động
và tích cực hoạt động, rèn luyện tư duy phê phán, có ý thức nghiên cứu sâu tài liệu
nên phát huy khả năng tự học cao, phát triển ý thức làm chủ và trách nhiệm trong học
tập. Đồng thời, mỗi học sinh được đóng góp những kiến thức, kinh nghiệm đã có,
những suy nghĩ sáng tạo của mỗi thành viên vào việc học tập chung của lớp.
Việc thảo luận tập thể còn tạo ra sự tương tác đa chiều giữa các thành viên trong
tập thể. Điều này cho phép học sinh không chỉ tiếp nhận được kiến thức mà học sinh
còn học được những kỹ năng sống, học phương pháp tư duy.

II.2.3.2. Đặc điểm của hình thức thảo luận tập thể.
- Có thể tổ chức thảo luận đối với cả lớp hoặc một nhóm học sinh.
- Giáo viên cần nêu chủ đề một cách rõ ràng, xây dựng kế hoạch và tiến hành
thảo luận để buổi thảo luận có hiệu quả và việc thảo luận không biến thành cuộc cãi
vã hoặc thảo luận lêch hướng chủ đề. Mỗi khi cuộc thảo luận bị lệch hướng, giáo
viên cần có sự khéo léo lái cuộc tranh luận đi đúng hướng và cần phân bố thời gian
hợp lý cho các bước tiến hành thảo luận.
- Giáo viên cần tổng kết lại các ý kiến tranh luận và nêu rõ những vấn đề gì đã
đạt được và đưa ra kết luận thống nhất, vấn đề gì còn nhiều ý kiến trái ngược để đề
xuất ra hướng nghiên cứu, thảo luận trong các buổi tiếp theo.
II.2.3.3. Cấu trúc tổ chức một buổi thảo luận tập thể ( seminar)
- Học sinh tìm hiểu một vấn đề mới có liên quan đến môn học (thường không có
sẵn trong giáo trình).
- Trình bày vấn đề trước nhóm/lớp, biết phân tích, phê phán những ý kiến khác
nhau, biết bảo vệ ý kiến của mình trước tập thể, biết suy nghĩ về một vấn đề dưới
nhiều góc độ.
- Đặt ra những câu hỏi để cả lớp cùng thảo luận và đưa ra ý kiến.
- Khẳng định và đưa ra những kết luận của seminar, đề ra phương hướng tiếp tục
nghiên cứu.
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 7


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
II.3. Vận dụng trong dạy học.
Hình thức tổ chức dạy học có vai trò vô cùng to lớn trong việc truyền tải nội dung
dạy học đến với học sinh, đảm bảo cho các em tiếp thu bài học một cách hiệu quả
nhất. Hình thức dạy học không chỉ giúp các em có thể lĩnh hội được hết nội dung kiến
thức mà còn rèn cho học sinh những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống.

Vật lý là một môn học liên quan mật thiết với cuộc sống gắn liền với những hiện
tượng tự nhiên hay những ứng dụng quan trọng trong cuộc sống hằng ngày của con
người. Tuy nhiên, đây là một môn học không dễ và để học sinh có thể hiểu bài và yêu
thích môn học đòi hỏi người giáo viên phải có phương pháp dạy học và những hình
thức tổ chức dạy học phù hợp để học sinh có thể tiếp thu bài học một cách tích cực và
hiệu quả nhất.
+ Những đặc điểm của môn vật lý ở nhà trường phổ thông :
-

Vật lý nghiên cứu các hình thức vận động cơ bản nhất của vật chất, cho

nên những kiến thức vật lý là cơ sở của nhiều nghành khoa học tự nhiên.
-

Vật lý học ở nhà trường phổ thông chủ yếu là vật lý thực nghiệm.

Phương pháp của nó chủ yếu là phương pháp thực nghiệm.
-

Vật lý nghiên cứu các dạng vận động cơ bản nhất của vật chất nên nhiều

kiến thức vật lý có liên quan chặt chẽ với các vấn đề cơ bản của triết học, tạo
điều kiện phát triển thế giới quan khoa học ở học sinh.
-

Vật lý là cơ sở lý thuyết của việc chế tạo máy móc, thiết bị dùng trong

sản xuất và đời sống.
-

Vật lý học là một môn khoa học chính xác

+ Các nhiệm vụ của việc dạy học vật lý ở nhà trường phổ thông :
-

Trang bị cho học sinh những kiến thức phổ thông cơ bản, hiện đại, có hệ

thống bao gồm các khái niệm vật lý, các định luật vật lý cơ bản, nội dung chính
của các thuyết vật lý, các ứng dụng quan trọng nhất của vật lý trong đời sống
và trong sản xuất, các phương pháp nhận thức phổ biến dùng trong vật lý.
-

Phát triển tư duy khoa học ở học sinh.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 8


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
-

Trên cơ sở kiến thức vật lý vững chắc, có hệ thống, bồi dưỡng cho học

sinh thế giới quan duy vật biện chứng, giáo dục lòng yêu nước, thái độ đối với
lao động, đối với cộng đồng và những đức tính khác của người lao động.
-

Góp phần giáo dục kỹ thuật tổng hợp và hướng nghiệp cho học sinh.

Có những đặc điểm và nhiệm vụ đặc thù riêng của môn học nên nhiệm vụ lựa chọn
hình thức tổ chức dạy học vật lý ở THPT của giáo viên là vô cùng quan trọng. Môn
vật lý là môn thực nghiệm nên đòi hỏi học sinh cần có kỹ năng thực hành, quan sát thí
nghiệm và biết ứng dụng kiến thức trong cuộc sống hằng ngày. Bởi vậy, những hình
thức tổ chức dạy học được lựa chọn phải tạo được không gian cho các em có cơ hội
thực nghiệm, tư duy, tự mình tìm tòi, khám phá kiến thức. Giáo viên chỉ đóng vai trò
là người cung cấp kiến thức nền tảng cho học sinh để các em tự tin, chủ động hơn
trong quá trình khám phá kiến thức. Những hình thức tổ chức dạy học như tổ chức
seminar, hay dạy học theo nhóm nên được tăng cường.
Tuy nhiên, hình thức tổ chức dạy học chủ yếu môn vật lý hiện nay ở THPT vẫn
theo phương pháp truyền thống với bảng đen và phấn trắng. Học sinh vẫn chủ yếu học
theo phương pháp học truyền thống là kiến thức chủ yếu là lý thuyết, được truyền thụ
từ giáo viên. Hình thức tổ chức dạy học chủ yếu là giờ học lý thuyết trên lớp kết hợp
với giờ bài tập và sau đó là kiểm tra, đánh giá. Hình thức tổ chức học tập này giúp các
em hiểu sâu kiến thức lý thuyết, tuy nhiên không giúp các em có khả năng thực hành,
áp dụng được những kiến thức đã học vào cuộc sống. Hình thức tổ chức dạy học này
làm cho học sinh tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không rèn cho học sinh những
kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Bởi vậy, sau khi học xong chương trình vật lý THPT,
không nhiều em có khả năng vận dụng được những kiến thức đã học để giải thích các
hiện tượng của tự nhiên hay ứng dụng vào thực tiễn. Đây cũng là một vấn đề đáng lo
ngại của giáo dục nước ta hiện nay.
III. Quan sát thực tế.
III.1. Giới thiệu về trường THPT Chuyên Ngoại ngữ - Đại học Ngoại Ngữ - Đại
học Quốc Gia Hà nội.
Trường Trung học Phổ thông ( THPT ) Chuyên Ngoại ngữ thuộc trường Đại học
Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội là một trong những trường THPT có chất lượng đào tạo
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 9

Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
hàng đầu Việt Nam. Trường thuộc hệ thống các trường công lập nằm trên địa bàn
thành phố Hà Nội, chịu sự quản lý của trường ĐH Ngoại ngữ - ĐHQG Hà Nội về tổ
chức, nhân sự, cơ sở vật chất và tài chính. Trường chịu sự quản lý của Sở Giáo dục và
Đào tạo Hà Nội về chương trình, kế hoạch giảng dạy, thi tốt nghiệp THPT và cấp
bằng tốt nghiệp. Trường có khoảng 1500 học sinh với 32 lớp học. Học sinh của trường
là học sinh chuyên về các thứ tiếng : Anh, Nga, Pháp, Trung, Đức, Nhật.
Học sinh trường THPT Chuyên Ngoại ngữ được học môn chuyên là môn Ngoại
ngữ bao gồm Tiếng Anh và một ngoại ngữ khác được học theo chương trình riêng của
đại học Ngoại ngữ. Hai môn Toán và Ngữ văn là hai môn bán chuyên, còn các môn
học khác vẫn học theo chương trình sách giáo khoa ban cơ bản của Bộ Giáo dục và
Đào tạo.
Trường THPT Chuyên Ngoại ngữ là một trong những trường THPT hàng đầu của
thành phố Hà nội. Tỉ lệ học sinh lớp 12 trúng tuyển vào các trường đại học trên cả
nước luôn đạt 100%. Để có được thành tích đáng mơ ước này, thầy và trò trường
THPT Chuyên Ngoại ngữ đã luôn cố gắng hết mình, tiến hành đổi mới phương pháp
học tập cũng như các hình thức tổ chức học tập để học sinh có thể tiếp thu bài một
cách hiệu quả nhất.
Đặc điểm của học sinh THPT Chuyên Ngoại ngữ là vô cùng năng động và tự tin
nên việc áp dụng các hình thức tổ chức dạy học cũ đã không còn hiệu quả mà chỉ tạo
nên cho các em thêm gánh nặng tâm lý. Bởi vậy, các tổ chuyên môn đã tiến hành đổi
mới, thay đổi các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học cho phù hợp với tính cách,
đặc điểm của học sinh trong trường. Những hình thức tổ chức dạy học đã được nhà
trường áp dụng một cách hiệu quả :
-

Hình thức tổ chức giờ học trên lớp.

-

Thảo luận tập thể.

-

Học thông qua hoạt động ngoại khóa và sinh hoạt các câu lạc bộ.

-

Học thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 10


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
III.2. Phân tích cá nhân.
III.2.1. Hình thức tổ chức giờ học trên lớp.
Hình thức tổ chức giờ học trên lớp là hình thức dạy học thông dụng và phổ biến
nhất đối với nền giáo dục nước ta. Giờ học trên lớp sẽ trang bị cho các em những kiến
thức nền tảng để có thể hiểu vấn đề một cách sâu sắc hơn. Thường thì giờ học trên lớp
sẽ được dạy bởi một hệ thống giáo án theo từng bài học. Các tiết học sẽ được tổ chức
theo đúng quy chuẩn ấy một cách tuần tự, logic nhưng gò bó. Điểm khác biệt trong
hình thức tổ chức giờ học trên lớp ở THPT Chuyên Ngoại ngữ - Đại học Ngoại ngữ Đại học Quốc gia Hà nội là nội dung kiến thức truyền tải trong một tiết học không bị
giới hạn theo từng bài. Những kiến thức trọng tâm, cô đọng của từng đơn vị kiến thức
sẽ được giáo viên nhấn mạnh và giảng giải kỹ lưỡng hơn. Trong một tiết học, các em
có thể học nhiều vấn đề có mối quan hệ với nhau chứ không chỉ đơn thuần học cho
trọn vẹn một đơn vị kiến thức. Điều này sẽ giúp các em học sinh có được cái nhìn
tổng thể hơn, liên kết hơn về nội dung kiến thức cần tìm hiểu chứ không gò bó, giới

hạn nội dung là đơn vị kiến thức soạn theo giáo án. Các em học sinh cũng dễ dàng
hơn khi ôn tập bài học. Bởi hệ thống kiến thức sẽ theo một trình tự logic, cái này liên
quan đến cái kia nên sẽ tạo điều kiện cho các em tư duy, phát huy năng lực của bản
thân mình. Hơn thế nữa, ở trường THPT Chuyên ngoại ngữ thì bài kiểm tra hệ số 2
của từng môn sẽ được tiến hành đồng thời theo từng khóa để đảm bảo tính công bằng
giữa các học sinh.
Tuy nhiên, để có thể thực hiện tốt hình thức tổ chức giờ học như trên đòi hỏi người
giáo viên cần phải có kiến thức chuyên môn thật sự vững vàng để có thể liên kết, hệ
thống các kiến thức một cách hợp lý nhất, đồng thời tạo được hứng thú cho học sinh
để tiết học trở nên sinh động hơn, tránh gây áp lực cho học sinh.
III.2.2. Thảo luận tập thể ( Tổ chức seminar).
Đặc điểm của học sinh THPT chuyên ngoại ngữ là sự năng động, tự tin, và hình
thức tổ chức dạy học thông qua thảo luận tập thể hay tổ chức các buổi seminar là cơ
hội tốt cho các em chứng tỏ sự tự tin của bản thân. Học sinh có cơ hội trình bày mọi
Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 11


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
quan điểm cá nhân về vấn đề mình đã tìm hiểu và giải đáp thắc mắc của mọi thành
viên trong lớp về vấn đề này. Hình thức tổ chức dạy học này giúp các em có thể tự
mình tìm hiểu nội dung kiến thức nên dễ dàng hiểu sâu vấn đề hơn, giáo viên chỉ đóng
vai trò là người tư vấn, hỗ trợ các em về kiến thức, học sinh hoàn toàn chủ động trong
giờ học, đa dạng hóa cách thức thể hiện làm cho giờ học trở nên sinh động, hấp hẫn
hơn, tạo hứng thú học tập, đam mê nghiên cứu ở học sinh. Qua thảo luận tập thể, học
sinh phát huy được tối đa tinh thần tự giác học tập, khả năng tìm tòi, nghiên cứu và
tinh thần trách nhiệm trong công việc. Bởi vậy, rất nhiều bộ môn trong trường THPT
chuyên ngoại ngữ thường xuyên áp dụng hình thức tổ chức dạy học này cho học sinh
như là Vật lý, Ngữ Văn, Ngoại ngữ, Sinh học…

Lấy ví dụ trong chương trình dạy học Vật lý học kỳ I lớp 11 của trường THPT
chuyên ngoại ngữ thì nội dung kiến thức của chương 3 “ Dòng điện qua các môi
trường” sẽ được chọn để tổ chức hình thức dạy học bằng thảo luận tập thể. Bởi kiến
thức chủ đạo của chương này là lý thuyết nhưng lại có rất nhiều ứng dụng trong cuộc
sống. Nên nếu vẫn áp dụng hình thức tổ chức dạy học cũ trong chương này thì học
sinh sẽ cảm thấy rất nặng nề, khó hiểu sâu được vấn đề, giờ học trở nên nhàm chán,
ảm đạm. Với phương pháp thảo luận tập thể thì ngược lại. Mỗi học sinh được đăng ký
chọn một vấn đề trong chương như là dòng điện qua kim loại, dòng điện qua chất điện
phân, dòng điện trong bán dẫn.., giáo viên sẽ đưa ra các tiêu chí để giúp em dễ dàng
hơn trong quá trình tìm hiểu( các tiêu chí như bản chất của dòng điện trong môi
trường đó, đặc điểm, ứng dụng của dòng điện trong môi trường…) để trình bày trước
lớp, sau đó sẽ trả lời chất vấn của các thành viên trong lớp về vấn đề này. Cuối cùng,
giáo viên sẽ tổng hợp lại tất cả nội dung vấn đề, nhấn mạnh vào các kiến thức trọng
tâm, đưa ra những giải đáp cho những vấn đề mà tất cả học sinh trong lớp chưa thống
nhất quan điểm. Hình thức tổ chức dạy học này sẽ giúp học sinh hoàn toàn chủ động
trong việc tiếp thu kiến thức, tất cả mọi học sinh đều có cơ hội tham gia đóng góp xây
dựng giờ học, bài học sinh động, giảm bớt áp lực học tập cho học sinh.
III.2.3. Học thông qua các hoạt động ngoại khóa và sinh hoạt các câu lạc bộ.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 12


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học
Một trong những thế mạnh của trường THPT Chuyên Ngoại ngữ là sự phát triển
của các câu lạc bộ. Mỗi học sinh được đăng ký tham gia một câu lạc bộ như câu lạc bộ
nghệ thuật, câu lạc bộ CNN leader, câu lạc bộ tình nguyện CNN Shine, câu lạc bộ
khoa học, câu lạc bộ thể thao…. Mỗi câu lạc bộ lại có cách thức hoạt động riêng, nhà
trường cũng như giáo viên chủ nhiệm chỉ chịu trách nhiệm quản lý chung nhất. Thông

qua việc sinh hoạt ở các câu lạc bộ, học sinh có thể trau dồi những kỹ năng làm việc
nhóm rất hiệu quả, tinh thần giao lưu, học hỏi, tự rèn luyện cho mình những giá trị, kỹ
năng sống và giao tiếp trong cuộc sống. Trong hình thức tổ chức dạy học này, vai trò
của người giáo viên chỉ là vai trò cố vấn, giám sát để các câu lạc bộ hoạt động một
cách khoa học và hiệu quả nhất chứ không phải là người trực tiếp đứng lên chỉ đạo
học sinh. Hình thức sinh hoạt câu lạc bộ khẳng định vị thế của học sinh trong trường
THPT chuyên ngoại ngữ, rèn cho các em những tư duy làm chủ bản thân, khả năng
lãnh đạo trong tương lai.
Những buổi sinh hoạt ngoại khóa do các câu lạc bộ tổ chức cũng là một hình thức
tổ chức dạy học tích cực. Bởi các em có điều kiện để khảo sát thực địa, quan sát thực
nghiệm cuộc sống…Nhiều câu lạc bộ của THPT chuyên ngoại ngữ thường niên tổ
chức các hoạt động ngoại khóa như những chương trình tình nguyện của CNN Shine,
những buổi tham quan dã ngoại…Những buổi học qua các chương trình ngoại khóa
này phần nào giúp các em hình thành nên những giá trị sống cần thiết cho cuộc sống,
có thêm nhiều kiến thức thực tế đồng thời giảm tải được những áp lực, stress trong
học hành.
III.2.4. Học thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
Hình thức tổ chức học thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đã được
trường THPT chuyên Ngoại ngữ áp dụng nhiều trong đó, không thể không kể đến
chương trình “ Trả tác phẩm cho học sinh” của tổ Xã hội đã được tổ chức hơn 10 năm
nay. Thông qua các hoạt động thuyết trình, diễn kịch, hùng biện…học sinh dường như
trở nên gần gũi hơn với các tác phẩm văn học, và cũng cảm nhận được những giá trị
nhân văn sâu sắc trong các tác phẩm đó.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 13


Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học

Nhân kỉ niệm 10 năm phương pháp “Trả tác phẩm cho học sinh” của Tổ Xã hội,
Ban giám hiệu nhà trường đã quyết định thực hiện một đêm công diễn hoành tráng để
tổng kết cách dạy học độc đáo này tại Nhà hát Quân đội. Góp mặt trong chương trình
là 12 tiết mục xuất sắc nhất sau các vòng tuyển chọn đầy kịch tính như là Chí phèo,
Mẹ đốp xã trưởng. tiếng đàn nàng Kiều, nàng Tô Thị, sử thi Đam san….Thông qua
các tác phẩm, các em phần nào đã tái hiện được thế giới văn học phong phú với các
sắc màu khác nhau. Đây cũng là cơ hội tốt để học sinh THPT chuyên ngoại ngữ khẳng
định mình thông qua những tài lẻ, khả năng hóa thân vào nhân vật một cách xuất
sắc…
III.3. Một số khuyến nghị.
- Nhà trường nên tăng cường hệ thống máy chiều để học sinh có thể dễ dàng hơn
khi tổ chức các hình thức dạy học.
- Cần phân bổ thời gian hợp lý giữa sinh hoạt câu lạc bộ và giờ học chính khóa
để tránh thời gian bị chồng chéo lên nhau, tạo áp lực học tập căng thẳng.
- Giáo viên cần theo sát học sinh để có những biện pháp tác động khi phù hợp,
tạo nền tảng vững chắc cho các em thể hiện mình.
IV. Kết luận.
Các hình thức tổ chức dạy học nắm một vai trò quan trọng trong việc truyển tải
kiến thức cho học sinh, đồng thời, nó cũng là yếu tố góp phần hình thành và giáo dục
nhân cách cho học sinh. Hình thức tổ chức dạy học hiệu quả sẽ đem lại cho hoc sinh
khả năng phát triển tư duy, hiểu rõ vấn đề một cách sâu sắc, đồng thời giáo dục cho
các em những kỹ năng sống cần thiết cho cuộc sống sau này. Mỗi nội dung kiến thức
lại đòi hỏi một hình thức tổ chức dạy học khác nhau nên cần căn cứ vào nội dung bài
học, điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường, đặc điểm tâm sinh lý của học sinh để có
thể lựa chọn được hình thức tổ chức dạy học phù hợp nhất trong mỗi hoàn cảnh đê có
thể mang lại chất lượng giáo dục một cách hiệu quả nhất.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 14

Tiểu luận cuối kỳ môn Lý luận dạy học

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Ngô Thu Dung, 2008, Lý luận dạy học, NXBĐQG-Hà Nội
[2] Bài giảng Lí luận dạy học – Đại học Quốc Gia Hà Nội.
[3] Tô Thế Long, 2011, Luận văn thạc sĩ “ Biện pháp quản lý dạy học môn vật lý ở
trường Trung học phổ thông Nguyễn Viết Xuân tỉnh Vĩnh Phúc”.

Nguyễn Thị Thúy Hiền

Page 15