biện pháp tăng cường quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của hiệu trưởng các trường thpt tỉnh hà tây

Mở đầu
1. Lý do chọn đề tài.
1.1. Về lý luận:
Giáo dục là một bộ phận khăng khít của hệ thống kinh tế, xã hội.
Giáo dục phát triển chuẩn bị cho xã hội một nền dân trí, một đội ngũ
nhân lực, một bộ phận nhân tài, góp phần quan trọng vào việc phát triển
đất nớc. Đảng ta coi giáo dục và đào tạo là chìa khoá hớng tới tơng lai,
là quốc sách hàng đầu của chiến lợc phát triển kinh tế, xã hội. Đại hội
IX của Đảng cộng sản Việt Nam đã khẳng định mục tiêu chiến lợc và
quan điểm phát triển kinh tế, xã hội thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nớc đất nớc là "Đa đất nớc ta ra khỏi tình trạng kém
phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân,
tạo nền tảng để đến năm 2020 nớc ta cơ bản trở thành một nớc công
nghiệp theo hớng hiện đại. Tăng trởng kinh tế đi đôi với phát triển văn
hoá và giáo dục, xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh giữ
vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của nhân dân, nâng cao dân
trí, giáo dục và đào tạo con ngời, xây dựng và phát triển nguồn nhân
lực của đất nớc".
Luật giáo dục năm 1998 điều 2 đã nêu: "Mục tiêu giáo dục là
đào tạo con ngời Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khoẻ, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tởng độc lập dân
tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dỡng nhân cách, phẩm chất,
năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".
Đó là những phẩm chất và năng lực cơ bản của con ngời trong xã
hội hiện nay. Những phẩm chất và năng lực của ngời lao động đợc hình
thành không những bằng các giờ học văn hoá ở trên lớp mà còn đợc
hình thành, củng cố, rèn luyện và phát triển thông qua các hoạt động
giáo dục, trong đó có hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
Giáo dục là quá trình tác động để hình thành nhân cách cho thế
hệ trẻ theo mục đích của xã hội. Quá trình này đợc thực hiện bằng nhiều

con đờng. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một trong những con
đờng đó. Thông qua các hoạt động, học sinh củng cố, mở rộng những
kiến thức, rèn luyện các kỹ năng, xây dựng và phát triển tình cảm đạo
đức của mình. Các hoạt động ngoài giờ lên lớp không gò bó, không máy
-1-


móc giúp các em học sinh tăng cờng ý thức tự quản, tính tích cực, chủ
động sáng tạo của tuổi trẻ.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp với các nội dung và hình
thức phong phú, đa dạng, phù hợp với tính hiếu động thích khám phá
cái mới của tuổi trẻ. Chính vì vậy, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
có hiệu quả cao, hỗ trợ tích cực trong việc giáo dục toàn diện đối với
học sinh nói chung, đặc biệt là học sinh THPT nói riêng.
1.2. Về thực tiễn:
Huyện Phú xuyên là một huyện kinh tế chậm phát triển, dân c
chủ yếu ở nông thôn. Chính vì vậy, ngành giáo dục còn nhiều khó khăn
về cơ sở vật chất, về phơng tiện dạy học. Tuy nhiên trong nhiều năm
qua, nhiều nhà trờng đã quan tâm tới giáo dục toàn diện, đó là dạy chữ,
dạy nghề và dạy ngời. Đã có nhiều hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
thông qua các chủ điểm hàng tháng, nhng do việc tổ chức thiếu bài bản,
nội dung và hình thức còn sơ sài, đơn điệu nên cha thu hút đợc sự tham
gia tích cực của học sinh, cha kích thích đợc ở học sinh nhu cầu hoạt
động, nhu cầu khẳng định mình. Do đó có thể nói hiệu quả của hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trờng cha cao.
Đợc học tập những vấn đề cơ bản trong quản lý giáo dục thông
qua những tri thức lý luận cùng với những năm làm công tác quản lý,
qua những thông tin của học sinh và cha mẹ học sinh tôi thấy cần phát
huy hiệu quả của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Chính vì vậy tôi
nghiên cứu đề tài: "Các biện pháp tăng cờng quản lý hoạt động giáo

dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trởng các trờng THPT tỉnh Hà tây".
2. Mục đích nghiên cứu:
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp ở các trờng THPT tỉnh Hà tây, đề xuất một số biện pháp tăng cờng quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp, qua đó góp phần nâng cao chất
lợng giáo dục toàn diện trong nhà trờng.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu:
3.1. Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp ở trờng THPT.
3.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp ở các trờng THPT huyện Phú xuyên.
3.3. Đề xuất một số biện pháp tăng cờng quản lý hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp ở trờng THPT.
-2-


4. Khách thể và đối tợng nghiên cứu:
4.1. Khách thể nghiên cứu:
Quản lý hoạt động giáo dục của Hiệu trởng các trờng THPT
4.2. Đối tợng nghiên cứu:
Các biện pháp quản lý của Hiệu trởng đối với hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp trong các trờng THPT huyện Phú xuyên - tỉnh Hà tây.
5. Giả thuyết khoa học:
Hiệu trởng đã quản lý các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
nhng hiệu quả cha cao. Một nguyên nhân chủ yếu là cha có biện pháp
hữu hiệu để thúc đẩy hoạt động này. Nếu xây dựng đợc các biện pháp
khoa học đồng bộ hệ thống thì có thể nâng cao chất lợng hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp.
6. Phạm vi nghiên cứu:
- Trong phạm vi đề tài luận văn thạc sĩ, đề tài nghiên cứu biện
pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trởng các

trờng THPT huyện Phú xuyên. Nhng đề tài chỉ nghiên cứu thực trạng
biện pháp quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp trong phạm vi nhà trờng,
ở các trờng THPT huyện Phú xuyên từ năm 2000 đến năm 2005.
7. Phơng pháp nghiên cứu:
7.1. Phơng pháp nghiên cứu lý luận:
Phần tích, tổng hợp, hệ thống hóa các chỉ thị, Nghị quyết của
Đảng, Nhà nớc và các sách báo có liên quan về vấn đề quản lý giáo dục
nói chung, quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trởng
nói riêng.
7.2. Phơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
7.2.1 Điều tra viết.
- Mục đích: Lấy ý kiến của khách thể khảo sát về :
+ Nhận thức về công tác giáo dục ngoài giờ lên lớp, ý
nghĩa của nó.
+Các biện pháp Hiệu trởng đã tiến hành.
+ Lấy ý kiến về những biện pháp nên làm trong thời gian
tới.
- Nội dung:
+ chúng tôi đã soạn thảo 4 bảng hỏi để giải quyết mục đích
trên.
-3-


Trong mỗi bảng hỏi đều có những câu hỏi mở để khách thể
điều tra trả lời theo ỹ nghĩ riêng của họ và có những câu hỏi
đóng. Những câu hỏi đóng có yêu cầu khách thể điều tra trả lời
theo các mức độ tơng ứng với thực tế đợc đánh giá .
1. Bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý: gồm 2 mẫu
Mẫu 1 có 4 câu hỏi, mẫu 2 có 7 câu hỏi.
2. Bảng hỏi dành cho giáo viên: gồm 1 mẫu với 7 câu hỏi.

3. Bảng hỏi dành cho học sinh: gồm 1 mẫu với 6 câu hỏi.
4. Bảng hỏi dành cho cán bộ đoàn: gồm 1 mẫu với 7 câu
hỏi.
- Khách thể khảo sát: Ngời nghiên cứu tiến hành khảo sát tại 4 trờng THPT và 1 Trung tâm giáo dục thờng xuyên.
Tổng số:
+ Cán bộ quản lý : 18 (bao gồm cả hiệu trởng và phó hiệu trởng).
+ Giáo viên: 240 (Trong đó có 90 giáo viên chủ nhiệm)
+ Phó Bí th, Bí th đoàn trờng: 10
+ Học sinh: 600 học sinh.
- Xử lý số liệu: Tính tỷ lệ % trên tổng số các khách thể đợc thăm
dò để so sánh sự khác nhau giữa ý kiến của các nhóm khách thể khảo
sát.
7.2.2: Phỏng vấn Ban giám hiệu, một số giáo viên chủ nhiệm có
kinh nghiệm đã làm tốt hoạt động này.
7.2.3 Thử nghiệm một biện pháp đợc đề xuất
Biện pháp 3.2.4 (chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm, tổ chuyên môn
tham gia hoạt động GDNGLL.
Cách tiến hành: Điều tra, khảo sát thực tế tại trờng THPT Phú
xuyên B
Cách đánh giá hiệu quả: Thống kê phiếu điều tra?.
7.3: Phơng pháp xử lý số liệu :
- Chúng tôi sử dụng phơng pháp thống kê
8. Cấu trúc luận văn:
Luận văn bao gồm 3 phần:
Mở đầu (trình bày một số vấn đề chung của luận văn).
Nội dung luận văn gồm 3 chơng:
Chơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp của Hiệu trởng các trờng THPT.
-4-

Chơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp của Hiệu trởng các trờng THPT huyện Phú xuyên - tỉnh Hà tây.
Chơng 3: Đề xuất một số biện pháp tăng cờng quản lý hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp của Hiệu trởng các trờng THPT tỉnh Hà tây .
Kết luận và kiến nghị.

Chơng 1
Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp

Một trong những mục tiêu của chơng trình GD và ĐT hiện nay
là thực hiện đa dạng hóa các hình thức GD và ĐT nhằm phát triển toàn
diện mọi khả năng của đối tợng ngời học. ở các nhà trờng nói chung và
các trờng THPT nói riêng, việc kết hợp các hoạt động dạy học và giáo
dục từ lâu đã trở thành chơng trình chủ yếu xuyên xuốt năm học để đạt
đợc hiệu quả giáo dục cao nhất. Giáo dục là một khái niệm rộng và bao
quát trong đó có cả việc dạy học và giáo dục bởi vì mục tiêu phát triển
con ngời phải đợc thực hiện ở mọi phơng diện trong đó bao gồm trí tuệ,
-5-


đạo đức, sức khỏe, văn hóa, nghề nghiệp, thẩm mỹ ..... từ đó hình thành
nên những kỹ năng cần thiết của một con ngời, một công dân sẵn sàng
thực hiện các nghĩa vụ cho xã hội. Dạy học là các hoạt động đợc tiến
hành ở trên lớp với các môn văn hóa mà chúng ta gọi là khoa học tự
nhiên, khoa học xã hội. Chủ thể dạy học là giáo viên, đối tợng là học
sinh. Ngời dạy giữ vai trò chủ đạo trong việc truyền thụ tri thức, ngời
học có vại trò tự giác tích cực trong việc lĩnh hội tri thức, ngời dạy phải
biết tổ chức điều khiển hoạt động nhận thức của ngời học bằng những

phơng pháp thích hợp sao cho việc truyền thụ kiến thức cho học sinh đợc đơn giản nhất mà hiệu quả tốt nhất. Còn giáo dục là một quá trình
bao gồm hai hoạt động thống nhất biện chứng, hoạt động giáo dục của
nhà trờng và hoạt động tự giáo dục của ngời đợc giáo dục. Dới sự tổ
chức lãnh đạo của nhà giáo dục, ngời đợc giáo dục tự giác tích cực tự
giáo dục nhằm hình thành và hoàn thiện nhân cách của bản thân. Quá
trình giáo dục là quá trình nhà giáo dục tổ chức các hoạt động và giao lu
cho ngời học nhằm chuyển hóa các giá trị văn hóa - xã hội thành thái độ
và hành vi của ngời đợc giáo dục. Một trong những hình thức giáo dục
đợc coi là cơ bản hiện nay là giáo dục ngoài giờ lên lớp. Kết hợp với các
giờ học tại lớp, những hoạt động này vừa tạo ra sự bổ trợ giữa các nội
dung kiến thức, hình thành nên kỹ năng cần thiết trong việc hiểu và nắm
vững tri thức, vừa tạo ra yếu tố tinh thần thoải mái làm tăng khả năng
"tái lĩnh hội" tri thức sau các buổi học căng thẳng trên lớp .
Một trong những điều kiện tất yếu không thể thiếu trong hoạt
động giáo dục, dạy học là việc quản lý các hoạt động trên nh thế nào,
nhất là với các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp rất đa dạng nh hiện
nay.
Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp tập trung ở
những nội dung cơ bản sau:
- Quản lý giáo dục là một hoạt động mang tính khoa học, thể hiện ở
chỗ nhà quản lý lập ra các kế hoạch nội dung chi tiết phù hợp với điều
kiện, môi trờng khách quan nhằm hiện thực hóa mục tiêu cần đề ra.
- Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp về thực chất chính là hình thức
giáo dục mang tính chất tập thể xã hội, với các hoạt động đan xen vừa
học tập vừa vui chơi bằng những nội dung phong phú đem lại kết quả
giáo dục thiết thực.
-6-


- Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp dựa

trên những nguyên tắc cơ bản của khoa học quản lý. Nói đơn giản quản
lý là cách thức chỉ đạo, điều hành một cách khoa học nhất dựa trên
những điều kiện thực tế cho phép. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
có nội dung và hình thức rộng hình thành cho học sinh những kiến thức
cơ bản về những giá trị nhân cách nói chung, do đó khi lập kế hoạch
nhà quản lý vừa phải đảm bảo mục đích yêu cầu chung của giáo dục,
vừa phải đảm bảo tính linh hoạt mềm dẻo gây hứng thú cho đối tợng đợc giáo dục. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp không chỉ bó hẹp
trong phạm vi trờng học mà có thể thực hiện cả bên ngoài nhà trờng,
không chỉ ở một vài nội dung, một vài đề tài mà đợc thực hiện một cách
đa dạng, không phải chỉ có sự kết hợp của các lực lợng giáo dục nhà trờng mà còn có sự kết hợp của các lực lợng xã hội khác chính vì vậy
quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải đợc xây dựng thành
kế hoạch có tính khoa học và hệ thống với nguyên tắc quản lý, phơng án
quản lý, mục tiêu quản lý rõ ràng cụ thể ở từng nội dung sao cho giữa
mỗi nội dung phải có những yêu cầu riêng, hình thức thực hiện nh thế
nào cho phù hợp với yêu cầu giáo dục và điều kiện nhà trờng, tránh các
hoạt động dàn trải, không đúng đối tợng cần đợc giáo dục và lứa tuổi
giáo dục. Từ đó dẫn tới chất lợng và hiệu quả thu đợc sẽ không cao
thậm chí còn trở nên thiếu thu hút hấp dẫn.
- Chủ thể quản lý (Hiệu trởng) xác định đợc mục tiêu quản lý ở đây
chính là sự tiếp thu và lĩnh hội các giá trị khoa học, đạo đức và văn hóa
thẩm mỹ vv.... của các đối tợng giáo dục, đây là nhiệm vụ quan trọng
nhất mà nhà quản lý phải đạt đợc trong suốt quá trình giáo dục. Việc đa
ra các phơng án quản lý bằng kế hoạch cụ thể là điều kiện cần thiết và
tất yếu trong quản lý giáo dục nói chung và quản lý giáo dục ngoài giờ
lên lớp nói riêng. Bởi vì ngay từ đầu giúp nhà quản lý xác định đợc nội
dung giáo dục cần thực hiện, thời điểm thực hiện, môi trờng thực hiện
cũng nh những tác động trở lại của đối tợng đợc giáo dục khi hoạt động
giáo dục kết thúc để nhà quản lý có phơng án điều chỉnh kịp thời. Dựa
trên những kiến thức của khoa học quản lý đại cơng về các nguyên tắc
quản lý, xây dựng phơng án quản lý trong thực tiễn quản lý, nhà quản lý

vận dụng vào việc quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Bên
cạnh đó dựa vào các kiến thức cơ bản về đặc điểm, cấu trúc, tính quy
luật của hoạt động giáo dục nói chung, hoạt động GDNGLL nói riêng
-7-


tiến hành quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nhằm tổ chức,
chỉ đạo những hoạt động giáo dục có hiệu quả. Cụ thể, nhà giáo dục cần
nắm đợc bản chất, cấu trúc, quy luật, nguyên tắc, nội dung giáo dục
trong quá trình giáo dục, đặc biệt là hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp với những đặc trng riêng của nó để từ đó nhà quản lý lập ra kế
hoạch, yêu cầu, mục tiêu và phơng thức thực hiện. Để hiệu quả quản lý
thu đợc chất lợng cao nhà quản cần phải hiểu rõ những khái niệm cơ
bản:
Hiểu đợc bản chất của quá trình giáo dục là quá trình tổ chức
cuộc sống hoạt động và giao lu cho học sinh giúp học sinh nhận thức
đúng, tạo lập tình cảm và thái độ đúng, hình thành thói quen, hành vi
văn minh trong cuộc sống, phù hợp với chuẩn mực xã hội. Hiểu đợc
động lực giáo dục chính là việc giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu vơn
lên để hoàn thiện nhân cách và phơng thức thỏa mãn nhu cầu đó của
bản thân. Bên cạch đó cũng cần phải hiểu cấu trúc chỉnh thể của quá
trình giáo dục, bao gồm các yếu tố: chủ thể giáo dục, đối tợng giáo dục,
mục đích và nhiệm vụ giáo dục, nội dung, phơng pháp, hình thức tổ
chức giáo dục, điều kiện giáo dục, kết quả giáo dục . v.v...
Những khái niệm cơ bản trên là những cơ sở, phơng pháp luận
trong quá trình quản lý các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Ngoài
ra cơ sở lý luận của quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp còn dựa trên
những quan điểm khoa học có ý nghĩa phơng pháp luận vận dụng từ
triết học. Phải xem xét các sự vật hiện tợng trong mối quan hệ tác động
qua lại, xem xét cấu trúc của quá trình giáo dục trong mối quan hệ biện

chứng, những nguyên nhân nào dẫn đến động lực giáo dục và cách thức
để giải quyết các mâu thuẫn tạo nên động lực ấy. Nhà quản lý phải có
cách nhìn tổng thể và toàn diện trong tất cả các khâu, các hoạt động
giáo dục để từ đó tìm ra biện pháp thích hợp tạo sự phát triển tích cực
trong hiệu quả quản lý và giáo dục. Mặt khác dựa trên những cơ sở khoa
học lý luận của tâm lý học, tâm lý học quản lý, điều khiển học, quản lý
giáo dục vi mô, vĩ mô sẽ cho nhà quản lý có những thông tin đa chiều,
hình thành nên kỹ năng phân tích, tổng hợp, khái quát trong quá trình
lập kế hoạch quản lý. Xác định đợc mối quan hệ thống nhất biện chứng
giữa chủ thể giáo dục, các lực lợng giáo dục và đối tợng giáo dục đặc
biệt là có những kỹ năng nắm bắt tâm lý lứa tuổi để làm sao trong chơng trình giáo dục phù hợp với sự phát triển của ngời đợc giáo dục.
-8-


Trên đây là phần trình bầy cơ sở lý luận chung nhất về quản lý
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
1.1 Sơ lợc lịch sử nghiên cứu vấn đề .
Bất kỳ một lĩnh vực nào, một nghành nào đều cần có quản lý.
Quản lý đã và đang trở thành một khoa học chuyên ngành, một lĩnh vực
không thể thiếu và cũng là yếu tố quyết định tới sự phát triển của các
hoạt động kinh tế - Xã hội. Đến nay khoa học quản lý đã trở thành
"Công nghệ" ngày càng đợc hoàn thiện để đáp ứng tốt hơn những yêu
cầu ngày càng cao của đời sống xã hội nói chung. Vì xét cho cùng ở tất
cả các quốc gia, ở tất cả mọi ngành, mọi lĩnh vực thì mục tiêu cuối
cùng vẫn là tạo sự tăng trởng kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học với.
Hoạt động quản lý đã có từ rất lâu, đơn giản là việc sắp xếp kế hoạch,
chuẩn bị từ những khâu nhỏ nhất đến cả một hệ thống tổ chức phức tạp .
Hoạt động dạy học và giáo dục là một lĩnh vực đặc biệt vì nó
phục vụ chiến lợc giáo dục nhân cách và phát triển nhân cách con ngời.
Do đó quản lý giáo dục nói chung đợc xác định là một nội dung cơ bản

nhằm hiện thực hóa các mục tiêu và chơng trình giáo dục. Chúng ta biết
rằng giáo dục bao gồm cả các hoạt động dạy học, con đờng giáo dục đợc tiến hành dới các hình thức khác nhau, bản thân hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cũng là một hình thức giáo dục nhng cho dù ở dới hình
thức nào thì cũng không thể thiếu vai trò quản lý mà chúng ta gọi là
quản lý giáo dục. Nh vậy ngay từ khi con ngời có nhu cầu học tập và
hoàn thiện phẩm chất thì cũng ngay từ đó khái niệm giáo dục đợc hình
thành và tất nhiên giáo dục cái gì, giáo dục nh thế nào, đối tợng giáo
dục là ai, các yếu tố liên quan ảnh hởng tới quá trình giáo dục đó ra sao
thì đó chính là nội dung của quá trình quản lý giáo dục. Đến nay quản
lý đã trở thành một khoa học thực sự, vì vậy có thể nói quản lý giáo dục
nói chung và quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp nói riêng đợc tiến hành
song song và thực chất xét về mục đích yêu cầu của giáo dục thì đó chỉ
là một quá trình mà thôi, ở chỗ cho dù là dạy học và giáo dục đều có
mục đích nhiệm vụ chung là phát triển toàn diện con ngời theo chiều hớng tích cực. Thực tế cho thấy hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
không phải đến nay mới đợc tiến hành mà nó đợc tiến hành từ khi con
ngời biết đến giáo dục. Thuật ngữ giáo dục ngoài giờ lên lớp là một khái
niệm hiện đại khi đã có những ngành khoa học riêng chuyên nghiên cứu
về giáo dục chẳng hạn bộ môn "giáo dục học".
-9-


- ở trên thế giới :
Hệ thống lý luận về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong
thời gian đầu cha thực sự phát triển, tuy nhiên khi đã có sự chuyển biến
mới về "chất" của các điều kiện kinh tế - xã hội, văn hoá, khoa học và
những tiền đề của một xã hội hiện đại hình thành thì có những nhà t tởng đề cập đến vấn đề giáo dục ngoài giờ lên lớp một cách rõ ràng hơn.
Rabôle (1494 - 1553) là một đại biểu của chủ nghĩa nhân đạo Pháp vào
từ thế kỷ 15, 16 đã nói tới tầm quan trọng của việc giáo dục toàn diện
các mặt: đạo đức, thể chất, thẩm mỹ, trí tuệ, ông tổ chức các buổi tham
quan thực tế cho học sinh bên cạnh các giờ học tại lớp .

Vào những năm thập niên 20,30 của thế kỷ 20 nhà s phạm nổi
tiếng của Liên Xô là Makarencô đã nhấn mạnh "Tôi kiên trì nói rằng
các vấn đề giáo dục, phơng pháp giáo dục không thể hạn chế trong các
vấn đề giảng dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo dục chỉ thực
hiện trên lớp học mà đáng ra phải ở trên mỗi mét vuông đất trên đất nớc
chúng ta, nghĩa là trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng không đợc quan
niệm rằng công tác giáo dục chỉ tiến hành trong lớp học, công tác giáo
dục chỉ đạo toàn bộ cuộc sống của trẻ". Giai đoạn này lý luận về giáo
dục và giáo dục ngoài giờ lên lớp vẫn đợc nghiên cứu và tiếp tục phát
triển của các tác giả ngời Nga nh T.AILiNa, Mariêncô, đã đề cập một
cách toàn diện về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và vai trò quản
lý của ngời hiệu trởng với hoạt động đó .
- Những nghiên cứu về quản lý hoạt động GDNGLL ở nớc ta:
Vấn đề hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cũng đợc quan tâm
từ rất sớm. Ngay trong điều lệ trờng phổ thông năm 1976 tại điều 7 đã
nêu: "Việc giảng dạy và giáo dục đợc tiến hành thông qua các hoạt
động: giảng dạy trên lớp, lao động sản xuất, hoạt động tập thể các mặt
hoạt động đó phải cùng tiến hành bổ cho nhau theo một kế hoạch thống
nhất trong đó phải coi trọng hoạt động giảng dạy trên lớp" .
Điều lệ trờng phổ thông tháng 4 năm 1979 tại điều 10 đã nêu:
"Công tác giáo dục ở trờng phổ thông đã tiến hành thống nhất theo
đúng nội dung và trình tự quy định trong chơng trình, kế hoạch đào tạo
và sách giáo khoa do bộ giáo dục ban hành và đợc thực hiện thông qua
các hoạt động giáo dục học tập văn hoá, lao động sản xuất, thực nghiệm
khoa học, hoạt động xã hội". Trong khoản 2 có viết: "Lao động sản xuất
do nhà trờng tổ chức và quản lý nhằm gắn lý thuyết với thực tiễn, vận
- 10 -


dụng kiến thức khoa học vào sản xuất, phát triển t duy khoa học và t

duy kỹ thuật, bồi dỡng ý thức và thói quen lao động mới, Phát triển
hứng thú lao động vì lợi ích chung và xây dựng tình cảm cách mạng đối
với nhân dân lao động".
Khoản 3 điều 10: "Các hoạt động xã hội do nhà trờng tổ chức cho
học sinh tham gia với mức độ thích hợp là nhằm củng những cố tri thức
đã học đợc, bồi dỡng tình cảm đối với nhân dân dân lao động, xây dựng
thái độ tích cực tham gia công tác xã hội, góp phần xây dựng địa phơng
và rèn luyện học sinh về ý thức và năng lực làm chủ tập thể hình thành
nhân sinh quan cách mạng. Ngoài các hoạt động giáo dục trên đây cần
tổ chức thêm các hoạt động ngoại khoá nh thể dục thể thao, văn nghệ để
công tác giáo dục thêm phong phú" .
Nghị quyết 14 TW ngày 11/01/1979 của bộ chính trị đã nêu rõ:
"Nội dung giáo dục ở trờng phổ thông mang tính chất toàn diện và kỹ
năng tổng hợp nhng có chú ý hơn đến việc phát huy sở trờng và năng
khiếu cá nhân, ở trờng phổ thông trung học cần coi trọng giáo dục thẩm
mỹ, giáo dục và rèn luyện thể chất, hoạt động văn hoá văn nghệ thể dục
thể thao và luyện tập quân sự".
Ngoài ra còn các công trình của các nhà nghiên cứu thuộc viện
khoa học giáo dục nh: Đặng Thuý Anh, Nguyễn Thị Kỷ, Phạm Hoàng
Gia, Nguyễn Dục Quang, Lê Trung Trấn.vv.. Các tác giả đều nhấn mạnh
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp với việc phát triển toàn diện nhân
cách của học sinh cũng nh nâng cao hiệu quả giáo dục ngoài giờ lên lớp
nh thế nào để đạt hiệu quả cao nhất .
Một số cuốn sách của tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Phạm
Viết Vợng, đã trình bày các vấn đề giáo dục, dạy học cũng nh quản lý
giáo dục trong đó có những vấn đề đề cập tới hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp. Một số tác giả cùng bàn tới việc quản lý hoạt động
GDNGLL của học sinh gần đây có Tiến sỹ Phạm Thị Hồng Vinh đã có
cuốn giáo trình "Quản lý hoạt động giáo dục vi mô II" tác giả đã phân
tích khá sâu về vấn đề quản lý hoạt động GDNGLL .

Nh vậy đã có nhiều công trình khoa học của nhiều giáo s, tiến sỹ
nghiên cứu về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nh một khoa học
chuyên biệt vì xác định đợc vị trí, vai trò của nó trong việc giáo dục học
sinh là rất quan trọng. Và mới đây nhất trong chơng trình đổi mới sách
giáo khoa dành cho học sinh PTTH Bộ môn hoạt động giáo dục ngoài
- 11 -


giờ lên lớp đã đợc in thành sách tuy nhiên vẫn còn trong quá trình chỉnh
lý sửa đổi do vậy cha đa vào giảng dạy. Hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp hiện này còn nhiều nội dung mới phản ánh sự phát triển của các
vấn đề kinh tế - xã hội, văn hoá, môi trờng..vv.. Những vấn đề trên đây
ảnh hởng trực tiếp tới sự hình thành, phát triển những phẩm chất cần
thiết của mỗi cá nhân. Nếu nh trớc đây những nội dung giáo dục (ngoài
giờ lên lớp) chỉ dừng lại ở một số lĩnh vực nhằm rèn luyện phẩm chất
đạo đức, thẩm mỹ thì hiện tại nội dung giáo dục ngoài giờ lên lớp đợc
mở rộng hơn nhiều. Ví dụ nh tìm hiểu cội nguồn, bản sắc dân tộc, lý tởng của ngời thanh niên xã hội chủ nghĩa thời kỳ công nghiệp hoá, hiện
đại hoá , thanh niên với bảo vệ môi trờng, phòng chống chiến tranh,
bệnh dịch, tình bạn, tình yêu, hôn nhân và gia đình, nghề nghiệp, sức
khoẻ sinh sản vị thanh niên ..v.v. và đơng nhiên với mỗi nội dung trên
cần phải đợc tổ chức và thực hiện sao cho đạt hiệu quả tốt nhất, quản lý
giáo dục ngoài giời lên lớp đến nay đã thực sự trở thành nhiệm vụ và
"Kỹ năng" quan trọng cần thiết của ngời hiệu trởng. Nhất là xác định
đối tợng đợc giáo dục lứa tuổi học sinh mới lớn đang có những hoài bão
và lý tởng song việc nhận thức các vấn đề còn cha chín chắn. Quản lý
giáo dục ngoài giờ lên lớp làm sao hớng cho các em có đợc những buổi
sinh hoạt tập thể sống động, hấp dẫn, lành mạnh để từ đó các em hình
thành lên thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn, tự mình rèn luyện
nhân cách mang đầy đủ những giá trị chân, thiện, mỹ góp phần tích cực
cho sự phát triển chung của xã hội, của đất nớc.

1.2 Một số khái niệm chủ yếu .
1.2.1.Khái niệm quản lý
Trến thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý, và
cũng có nhiều khái niệm khác nhau về quản lý. Các khái niệm về quản
lý dựa trên cả mặt lý luận và thực tiễn quản lý .
Frederick Winslow Taylor ở đầu thế kỷ 20 đã định nghĩa: "Quản
lý là biết đợc chính xác điều bạn muốn ngời khác làm và sau đó hiểu
rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất".
Nhà nghiên cứu Henry Fayol (1845 - 1925) có định nghĩa: "Quản
lý hành chính là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển phối hợp
và kiểm tra".
ở nớc ta cũng đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về
quản lý và cũng có nhiều cách hiểu về quản lý song kết luận một cách
- 12 -


chung nhất thì quản lý là một chức năng lao động xã hội bắt nguồn từ
tính chất xã hội của lao động. Về cơ bản: Quản lý là sự tác động có tổ
chức, có hớng đích của chủ thể quản lý tới đối tợng quản lý nhằm
đạt đợc mục tiêu đề ra.
Nói quản lý là một chức năng lao động xã hội là khẳng định đặc
điểm của hoạt động quản lý là một hoạt động mang tính xã hội. Quản lý
không phải chỉ là công việc riêng của nhà quản lý, mà trong kế hoạch
của nhà quản lý đề ra đã có sự tham gia của các lực lợng khác trong
cùng một tập thể mà họ hoạt động. Quản lý phải dựa trên các nguyên
tắc nhất định trong đó nguyên tắc tập trung dân chủ là quan trọng thống
nhất, nó phản ánh mối quan hệ giữa chủ thể và đối tợng quản lý. Dân
chủ phải đi đến tập trung thống nhất, tập trung phải trên cơ sở dân chủ
và dân chủ phải thực hiện trong khuôn khổ của tập trung. Nói nh vậy để
chứng tỏ rằng quản lý đợc thể hiện bằng kế hoạch, phơng pháp mà kế

hoạch đó đợc xây dựng lên trên cơ sở của tập trung dân chủ. Nhà quản
lý đa ra quyết định cuối cùng một cách hợp lý và chính xác nhất. Do đó
quản lý là một chức năng lao động mang tính xã hội. Mặt khác đối tợng
quản lý là các lực lợng tham gia vào việc quản lý, các lực lợng trực tiếp
chịu quản lý và thực hiện các kế hoạch quản lý đó, chứ không phải là
một cá nhân nào, hơn nữa mục đích của quản lý là để tạo ra những "sản
phẩm" phục vụ cho toàn xã hội .
Còn tính chất xã hội của lao động đơn giản là quá trình tham gia
của nhiều ngời mọi "sản phẩm" hay thành quả của lao động đều do mọi
ngời dù trực tiếp, gián tiếp và họ có quan hệ lao động với nhau mới có
đợc, đồng thời sản phẩm của quá trình lao động là để phục vụ nhu cầu
của toàn xã hội mà họ sinh sống.
Đến nay nh phần trớc đã trình bày: Quản lý đã trở thành khoa học
- khoa học quản lý và cũng trở thành "Phơng tiện" để thực hiện các
mục tiêu phát triển. Nếu nhà quản lý nắm vững đợc những điều kiện
khách quan, đối tợng quản lý, đặc điểm của đối tợng quản lý..v.v.. thì sẽ
đa ra những kế hoạch và phơng pháp thích hợp mang lại hiệu quả tốt
nhất và ngợc lại nếu nhà quản lý không tuân theo những nguyên tắc
quản lý, không nắm đợc bản chất của nội dung quản lý và đặc điểm của
đối tợng quản lý cũng nh những điều kiện ảnh hởng tới việc thực hiện
kế hoạch thì kết quả thu đợc sẽ rất thấp .
1.2.2.Khái niệm hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp :
- 13 -


Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là hoạt động giáo dục có
mục đích, có kế hoạch, có tổ chức đợc thực hiện trong các hoạt động
thực tiễn về khoa học - kinh tế, lao động công ích, hoạt động xã hội, văn
hoá, nghệ thuật, hoạt động thể thao, vui chơi giải trí đợc thực hiện ngoài
giờ lên lớp nhằm hình thành và phát triển toàn diện nhân cách đối với

đối tợng đợc giáo dục.
1.2.2.1. Mục đích :
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp tuỳ theo lứa tuổi học sinh
và trình độ nhận thức của các em để áp dụng những nội dung và hình
thức giáo dục cho phù hợp với tâm sinh lý ngời đợc giáo dục. Luận văn
này đề cập tới quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở bậc trung
học phổ thông nên đơng nhiên hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
phải phù hợp với lứa tuổi học sinh trung học phổ thông. Nhng nhìn
chung mục đích của các nội dung giáo dục ngoài giờ lên lớp đều nhằm
phát triển ở con ngời những phẩm chất, nhân cách tốt đẹp và toàn diện.
Nó góp phần khắc sâu những kiến thức cơ bản, sự nhận thức phong phú
đa dạng về mọi lĩnh vực, có điều kiện lĩnh hội mở rộng sự hiểu biết của
mình với các bộ môn khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nghệ thuật,
văn hoá, thẩm mỹ trang bị cho ngời đợc giáo dục khả năng làm chủ tri
thức và biết vận dụng tri thức vào cuộc sống. Mục đích nữa là tạo nên
thái độ tình cảm đạo đức trong sáng, thái độ niềm tin với sự nghiệp xây
dựng chủ nghĩa xã hội, hình thành lý tởng sống của ngời thanh niên
trong thời đại mới, thời đại công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc. Làm
cho các em có ý thức nghĩa vụ công dân với xã hội, biết chân trọng giá
trị đạo đức dân tộc, biết hớng về cội nguồn bằng tình cảm thiêng liêng,
tạo ra mối quan hệ xã hội tốt đẹp giữa con ngơì và con ngời trong cộng
đồng.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh hình thành
những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống nh kỹ năng ứng xử, kỹ năng
làm chủ bản thân, kỹ năng lao động, cũng nh biết cách tổ chức các hoạt
động bề nổi, điều khiển các hoạt động tập thể một cách linh hoạt có
hiệu quả và nhất là tạo cho học sinh có cá tính năng động trong cuộc
sống phong phú của các em.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một hoạt động bổ trợ của
hoạt động dạy học là còn dờng gắn lý thuyết với thực tiễn tạo lên sự

- 14 -


thống nhất giữa nhận thức và hành động góp phần hình thành nên các
giá trị tình cảm, thẩm mỹ trong tâm hồn.
1.2.2.2. Vị trí .
Lứa tuổi học sinh trung học phổ thông là lứa tuổi vị thành niên
các em đang trong giai đoạn biến đổi về tâm sinh lý, việc nhận thức còn
cha hoàn thiện, các em cha có khả năng làm chủ bản thân, cha có đợc
kỹ năng cơ bản để phát triển toàn diện nhân cách. Tuy nhiên ở lứa tuổi
này các em đang có nhu cầu muốn tìm hiểu, khám phá những tri thức
mới của cuộc sống nhng nhận thức của các em còn nhiều giới hạn. Mặt
khác do hạn chế về thời gian về môi trờng hoạt động, khả năng giao tiếp
thực tế trong các giờ học ở trên lớp vì thế khả năng nhận thức, hình
thành những kỹ năng đó còn bị hạn chế. Từ mục đích của việc hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp là giáo dục, phát triển toàn diện con ngời bằng những hình thức hoạt động sinh động, sôi nổi, mở rộng môi trờng hoạt động ít gò bó, khô cứng và căng thẳng mà hiệu quả giáo dục
lại rất tích cực, góp phần củng cố thêm kiến thức đợc học tại lớp. Hiện
nay hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đã trở thành nội dung quan
trọng có vị trí cơ bản trong việc dạy học và giáo dục của các nhà trờng
và coi đó là nội dung không thể thiếu trong việc thực hiện đa dạng hoá
giáo dục và đào tạo. Điều lệ trờng phổ thông năm 2000 tại điều 24 đã
khẳng định vị trí, tầm quan trọng của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp đối với mục tiêu giáo dục của nớc ta" .
1.2.2.3. Nhiệm vụ .
Với sự đa dạng về nội dung, phong phú về hình thức, hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp là con đờng giáo dục cơ bản để hình thành và
phát triển những năng lực cá nhân về mọi mặt nh: năng lực tự hoàn
thiện, năng lực thích ứng, giao tiếp, hoạt động chính trị xã hội, tổ chức
quản lý đồng thời về mặt đạo đức biết hớng tới những giá trị cao đẹp
của con ngời nh yêu nớc, yêu lao động, chung thực, nhân đạo sẵn sàng

cống hiến trí tuệ và phẩm chất của mình cho đất nớc. Một điều cần nhấn
mạnh là hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp hình thành cho học sinh
kỹ năng giáo dục và tự giáo dục, hình thành mối quan hệ giữa con ngời
với đời sống xã hội với thiên nhiên và môi trờng sống. Nhờ đó con ngời
có thể làm chủ bản thân, phát huy tác dụng của mình đối với đời sống.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trờng phổ thông đã góp phần
thực hiện mục tiêu giáo dục, tích cực hoá mối quan hệ tay ba: nhà trờng,
- 15 -


gia đình và xã hội. Qua đó vai trò của nhà trờng càng đợc đánh giá cao
trong việc giáo dục con ngời, nâng cao đợc vị trí của giáo dục góp phần
thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của đất nớc, mặt khác sẽ phát huy
đợc toàn cộng đồng xã hội đóng góp, tham gia bằng những hành động
thiết thực vì sự phát triển của nhà trờng cũng nh sự phát triển của nền
giáo dục nớc ta.
1.2.2.4. Đặc điểm của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp .
- Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có bình diện hoạt động rộng,
với sự đa dạng về cả nội dung và hình thức đợc tiến hành cả trong phạm
vi nhà trờng và ngoài nhà trờng .
Trong phạm vi nhà trờng các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đợc thực hiện ở các hoạt động ngoại khoá ví dụ: Ngoại khoá tìm hiểu về
các vấn đề dân số và môi trờng, mối quan hệ giữa dân số và môi trờng,
các buổi sinh hoạt giao lu văn nghệ giữa các tập thể học sinh, các buổi
toạ đàm về tình bạn, tình yêu và sự nghiệp. Ngoài ra đơn giản nh việc vệ
sinh hàng ngày, hàng tuần trong nhà trờng, hoạt động thể dục thể thao
giữa giờ v.v... Với các hoạt động phong phú trên sẽ là sự kết hợp trong
việc nắm vững tri thức khoa học ở các buổi học trên lớp với thực tiễn
sinh động của cuộc sống làm cho thế giới quan của học sinh trở lên
hoàn thiện đúng đắn .
- Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp mang tính quy luật đặc thù của

quá trình giáo dục học sinh, hình thành những phẩm chất tốt đẹp của
con ngời. Tính đặc thù ở đây chính là nó không bó hẹp trong một không
gian (phòng học) và thời gian nhất định 1 tiết học trên lớp (45phút), mà
nó là một quá trình tổ chức các dạng hoạt động phong phú mang tính
tập thể - xã hội cao, tạo điều kiện cho học sinh giao lu, tự thể hiện mình
để hình thành và phát triển toàn diện nhân cách. Thông qua các loại
hình hoạt động khác nhau. (công tác xã hội, lao động, sản xuất, văn hoá
văn nghệ, thể dục thể thao, thẩm mỹ vui chơi, tham gia du lịch, thực
tế...vv...) hoạt động GDNGLL sẽ tác động vào nhận thức tình cảm và
rèn luyện hành vi đạo đức, thẩm mỹ, lao động, văn hoá cho đối tợng
giáo dục. Vấn đề là ở chỗ nhà quản lý có kế hoạch nh thế nào cho phù
hợp với yêu cầu và mục đích giáo dục, đồng thời mỗi nội dung, mỗi
hình thức giáo dục phải hội tụ những điều kiện đảm bảo cho việc tiến
hành một cách nhanh chóng nhất, hiệu quả cao nhất, vận dụng sáng tạo
linh hoạt các phơng pháp sao cho thích hợp với từng nội dung cần giáo
- 16 -


dục. Có thể coi hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp có tính chất là hoạt
động bề nổi nhng không hạn chế ở một vài nội dung đơn điệu mà là tất
cả các vấn đề đang trở lên cập nhật, thời sự đợc mọi ngời quan tâm. Hơn
nữa nó là sự kết hợp đông đảo của nhiều lực lợng tham gia, chẳng hạn
nh giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò tham mu, cố vấn, phân công trách
nhiệm, tổ chức tập thể lớp có nhiệm vụ thực hiện kế hoạch bằng hoạt
động cụ thể. Ngoài ra còn có các tổ nhóm chuyên môn, ban chấp hành
đoàn trờng cùng tham mu và thực hiện thậm chí cả lực lợng giáo dục
ngoài nhà trờng nh hội cha mẹ học sinh, hội cựu chiến binh, công an, bộ
đội, hội phụ nữ, đòan thanh niên ở địa phơng vv... cũng có thể trực tiếp
tham gia nếu nội dung cần có sự tham gia thực hiện của họ .
- Mục tiêu giáo dục của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là giáo

dục toàn diện.
Mục tiêu đó bao gồm: hình thành những kỹ năng nắm bắt tri thức
và vận dụng tri thức đó vào thực tiễn, giáo dục phẩm chât, t tởng, tình
cảm, đạo đức, ý trí niềm tin của học sinh, rèn luyện sức khoẻ thể chất và
tinh thần, rèn luyện thói quen lao động, ý thức lao động, tình yêu lao
động và hiểu đợc giá trị của lao động biết quý trọng những giá trị đó,
bồi dỡng nâng cao năng lực cảm thụ thẩm mỹ sáng tạo cái đẹp, biết vận
dụng cái đẹp vào cuộc sống .
Chơng trình kế hoạch của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
mang tính linh hoạt, năng động (không thực hiện kế hoạch một cách
máy móc, gò ép song vẫn phải dựa trên cơ sở đảm bảo các nguyên tắc
giáo dục). Nguyên tắc giáo dục chính là những luận điểm cơ bản, những
quy tắc chuẩn có tính quy luật của lý luận giáo dục, giữ vai trò chỉ đạo,
hớng dẫn toàn bộ quá trình giáo dục đạt tới mục đích đã định của xã
hội. Nguyên tắc giáo dục chỉ dẫn việc xác định mục đích, nội dung, phơng pháp và các hình thức tổ chức giáo dục, hớng dẫn các hoạt động
giáo dục của giáo viên, nhà quản lý và các lực lợng khác trong việc tổ
chức mọi hoạt động giáo dục.
Vấn đề ở đây là linh hoạt, mềm dẻo khi tổ chức các hoạt động
giáo dục sao cho phù hợp với nhiệm vụ chính trị từng giai đoạn và điều
kiện thực tế cho phép mặc dù kế hoạch này đã đợc xây dựng chi tiết cụ
thể ngay từ đầu mỗi năm học .
- Việc thực hiện kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp cũng có đặc trng riêng. Hoạt động GDNGLL có tính đa dạng, phong
- 17 -


phú do đó nó kèm theo cả tính phức tạp của việc kiểm tra và đánh giá.
Nói cách khác là việc kiểm tra và đánh giá khó thực hiện đợc, chỉ có thể
tiến hành kiểm tra đánh giá từng khâu, từng quá trình của mỗi hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp muốn vậy nhà quản lý phải có biểu

điểm ứng với từng khâu. Ví dụ: sinh hoạt theo chủ đề "Thanh niên xã
hội chủ nghĩa với sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nớc hiện
nay". Hình thức hái hoa dân chủ, chia lớp thành 4 tổ, các tổ sẽ đại diện
bốc thăm câu hỏi rồi tự thảo luận và lên trình bày, có ngời dẫn chơng
trình, có sự đánh giá trực tiếp của một ban giám khảo, có sự chuẩn bị
đầy đủ về các phơng tiện vật chất cho một buổi sinh hoạt. Kết quả của
buổi sinh hoạt đó.
Nhà quản lý sẽ xem xét chi tiết các bớc tiến hành, các điều kiện
chuẩn bị, chất lợng nội dung và hiệu quả công việc để kiểm tra, đánh
giá cho điểm hoặc kiểm tra đánh giá dới hình thức một bài TEST (trắc
nghiệm) có các phơng án trả lời sẵn, đối tợng ngời đợc giáo dục đa ra
phơng án trả lời đúng nhất về một đề tài sinh hoạt nào đó, cuối cùng là
đánh giá kết quả của một kỳ, một năm học. Muốn biết học sinh có yêu
thích các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp hay không nhà quản lý
lên phát phiếu thăm dò đối với một nội dung hay nhiều nội dung theo 3
mức độ cụ thể "yêu thích", "bình thờng" hay "không yêu thích" đề tài
đang sinh hoạt nh thế nào. việc kiểm tra đánh giá là công việc bắt buộc
để có đợc thông tin "ngợc" mà đó mới là hiệu quả giá dục. Tuy mỗi cá
nhân học sinh có những phẩm chất nhân cách khác nhau và còn chịu
ảnh hởng của nhiều yếu tố mà việc lĩnh hội những giá trị qua giáo dục
không hoàn toàn giống nhau nhng về cơ bản, nếu hoạt động đợc tổ chức
tốt thì hiệu quả rất bổ ích và tích cực tới thái độ và tình cảm của ngời đợc giáo dục.
1.2.2.5. Yêu cầu .
Việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải đảm
bảo các yêu cầu sau :
+ Đảm bảo tính mục đích.
Mục đích phải rõ ràng, gắn với nhiệm vụ giáo dục.
Ví dụ: Qua hoạt động này giáo dục cho học sinh cái gì, những kỹ
năng nào, mục đích phải phù hợp với nội dung, nội dung phải phù hợp
với chủ đề sinh hoạt ở từng thời điểm cụ thể trong một học kỳ và cả

- 18 -


năm học. Việc xác định mục đích yêu cầu sẽ làm cho nội dung không bị
lệch hớng, đồng thời mới phát huy hết tác dụng của việc giáo dục.
+ Tính kế hoạch:
Hoạt động GDNGLL phải có kế hoạch ngay từ đầu năm học, đầu
học kỳ để nội dung giáo dục của hoạt động mang tính hệ thống nhất
quán.
Kế hoạch hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đợc xây dựng trên
cơ sở thống nhất với kế hoạch các hoạt động khác trong nhà trờngvà đợc tổ chức chặt chẽ để các hoạt động hỗ trợ cho nhau cùng đạt tới mục
tiêu giáo dục mong muốn .
+ Đảm bảo tính tự nguyện, tự giác , tự quản .
Vì là các buổi sinh hoạt ngoài giờ học văn hoá cho nên hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp là hình thức sinh hoạt tự nguyện không bắt
buộc. Trong thực tế nếu nội dung giáo dục hấp dẫn và biết cách tổ chức
điều hành thì chắc chắn sẽ thu hút đợc nhiều học sinh tạo nên sự yêu
thích và khi đó học sinh sẽ tự giác mong muốn tham gia vào các buổi
sinh hoạt giáo dục ngoài giờ lên lớp. Muốn vậy nội dung và hình thức
sinh hoạt phải luôn đợc đổi mới, khám phá những cái mới hoặc nội
dung còn xa lạ với các em, tuy nhiên vẫn phải đảm bảo mục tiêu giáo
dục và cơ sở pháp lý của nhà nớc. Nếu trong các sinh hoạt đó học sinh
phát huy đợc tính sáng tạo, giúp học sinh bộc lộ năng khiếu thì học sinh
sẽ coi việc tham gia vào các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một
"nhu cầu" không thể thiếu trong việc hoàn thiện bản thân, cũng từ đó
năng lực tự quản, tự điều hành đợc hình thành và trở thành kỹ năng.
Một trong các kỹ năng đó là kỹ năng giáo tiếp, kỹ năng ứng xử văn hoá,
có ý thức tham gia công việc chung. Nhà giáo dục lúc này chỉ đóng vai
trò nh một cố vấn điều hành mà thôi.
+ Đảm bảo tính tập thể :

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải thực hiện có sự tham
gia của nhiều ngời và có mục tiêu chung. Ví dụ: các hoạt động viết báo
tờng, thi cắm hoa, thi văn nghệ, chào mừng ngày nhà giáo việt nam,
thành lập đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, ..vv.... những cuộc thi
tìm hiểu về Đảng cộng sản việt nam, Công an nhân dân việt nam,
phòng chống ma tuý học đờng ...vv.......
+ Đảm bảo tính đa dạng phong phú.
- 19 -


Cuộc sống với muôn màu sắc, để phù hợp với cuộc sống làm chủ
bản thân, trong cuộc sống cá nhân cần có những kỹ năng sống, biết
sống phù hợp với chuẩn mực xã hội. Do đó hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp phải thực hiện một cách đa dạng, khai thác các vấn đề thực
tế, bên cạnh đó cần phải phát huy yếu tố tự sáng tạo của các em trong
các hoạt động phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi .
+ Đảm bảo tính hiệu quả.
Hiệu quả của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đợc đánh giá
trên cơ sở các thông số kết quả cụ thể, thời gian cụ thể, chi phí thực
hiện.
Hiệu quả giáo dục gắn liền với mục đích giáo dục, hiệu quả còn
phải tính đến sự tác động trở lạicủa đối tợng giáo dục đối với xã hội
bằng hành vi hoạt động và nhận thức. Nhà quản lý cũng cần chú ý tới
các yêu cầu, đặc điểm của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp mà định
ra mỗi yêu cầu đặc điểm phải đạt hiệu quả nhất định nào đó rồi mới tiến
tới hiệu quả chung nhất của toàn bộ quá trình hoạt động. Nhà quản lý sẽ
rút ra đợc những kinh nghiệm để tổ chức tốt hơn .
1.2.2.6. Nội dung và hình thức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp trong trờng trung học phổ thông :
- Sinh hoạt theo thời gian:

Đợc tiến hành trong suốt năm học và nghỉ hè. Trong năm học
thực hiện các loại hình hoạt động theo chủ điểm, ta có thể chia mỗi
tháng sinh hoạt 1 chủ điểm thực hiện cùng với chơng trình kế hoạch học
tập các bộ môn văn hoá trên lớp. Trong hè các hoạt động gắn với đoàn
thanh niên ở địa phơng. Ví dụ các hoạt động giao lu văn hoá, thể dục
thể thao, văn nghệ, hội thi năng khiếu, sinh hoạt t tởng, toạ đàm và lao
động công ích...v.v.
- Hoạt động theo chủ điểm chào mừng các ngày lễ, ngày kỷ niệm lớn
của đất nớc:
Trong mỗi tháng kể từ đầu năm học mới (từ tháng 9 đến hết tháng
5) có những ngày lễ ngày kỷ niệm nào thì sinh hoạt một chủ đề gắn liền
với ngày kỷ niệm ấy.
Ví dụ:
Tháng 09: sinh hoạt chủ đề ngày tựu trờng.

- 20 -


Tháng 10: chủ đề chào mừng ngày phụ nữ việt nam 20/10 để tôn
vinh ngời phụ nữ việt nam.
Tháng 11: sinh hoạt chủ đề chào mừng ngày nhà giáo việt nam
20/11.
Tháng 12: chào mừng ngày hội quốc phòng toàn dân và ngày
thành lập QDND Việt Nam 22/12.
Tháng 1và 2: chào mừng ngày thành lập Đảng cộng sản Việt
Nam 3/2.
Tháng 3: chào mừng ngày quốc tế Phụ nữ 8/3 và ngày thành lập
Đoàn thanh niên cộng sản HCM 26/3.
Tháng 4và 5: kỷ niệm ngày giải phóng Miền nam 30/4 ngày quốc
tế lao động1/5.

Tháng 6,7,8: hoạt động sinh hoạt hè "mùa hè xanh" tại địa phơng.
- Hoạt động theo loại hình:
Bao gồm các loại hình mang tính chất chính trị xã hội, đạo đức văn
hoá, phát luật,....vv...
Hoạt động t tởng chính trị xã hội: tìm hiểu ngày thành lập Đảng
cộng sản việt nam, ngày thành lập Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí
Minh, Ngày truyền thống Quân đội nhân dân việt nam .v.v...
Hoạt động tìm hiểu pháp luật. Ví dụ: nh tìm hiểu về luật bảo về môi
trờng, luật giao thông đờng bộ. luật phòng chống tệ nạn xã hội vv....
Hoạt động lao động. Ví dụ: thanh niên tích cực trồng cây vụ đông.
Hoạt động văn hoá. Ví dụ: liên hoan văn hoá văn nghệ, thi giọng hát
hay, thi học sinh thanh lịch, thi cắm trại, thi viết báo tờngvv.. .
Hoạt động nhân đạo, từ thiện: nh hoạt động áo lụa tặng bà, bầu ơi thơng lấy bí cùng
Hoạt động bảo vệ môi trờng. Ví dụ: nh trồng cây xanh, thu gom giác
thải,
Tại điều 24 khoản 2 trong điều lệ trờng trung học năm 2000 có
nêu các nội dung: Hoạt động ngoại khoá về văn học, nghệ thuật, thể dục
thể thao, các hoạt động vui chơi giải trí, tham quan, giao lu văn hoá các
hoạt động giáo dục môi trờng, lao động công ích các hoạt động xã hội
từ thiện. Thực chất các hình thức sinh hoạt của hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp bao hàm cả nội dung sinh hoạt. Ví dụ: hình thức sinh
hoạt theo chủ điểm thì mỗi chủ điểm là một nội dung hoạt động, tuy
nhiên có thể mở rộng hơn các nội dung cơ bản sau:
- 21 -


+ Hoạt động t tởng đạo đức, chính trị, pháp luật.
Ví dụ: cho học sinh tham gia các hoạt động chính trị ở địa phơng
nh tuyên truyền cổ động chào mừng các ngày lễ lớn, tuyên truyền cho
bầu cử hội đồng nhân dân, đại hội Đảng các cấp nhờ đó góp phần giáo

dục t tởng chính trị cho các em. Chăm sóc gia đình thơng binh, liệt sỹ,
giúp đỡ trẻ em lang thang cơ nhỡ, và gia đình có hoàn cảnh kho khăn,
tìm hiểu lịch sử địa phơng, các vị lãnh tụ, các danh nhân văn hoá của
địa phơng và của đất nớc. Nói chuyện chuyên đề, mời các tuyên truyền
viên trự tiếp tham gia .
+ Tìm hiểu ứng dụng khoa học kỹ thuật, tạo lập kỹ năng thực
hành .
Ví dụ: Thành lập các tổ nhóm bộ môn nghiên cứu những lĩnh vực
mà mình yêu thích thuộc các bộ môn khoa học tự nhiên - khoa học xã
hội qua đó sẽ củng cố khắc sâu và mở rộng kiến thức để có thể ứng
dụng vào thực tiễn cuộc sống. Trực tiếp tham gia các thí nghiệm khoa
học và ứng dụng nh: điều tra xã hội về lao động, việc làm, vấn đề ô
nhiễm môi trờng ...v .v.v.
Thành lập các câu lạc bộ bộ môn
+ Hoạt động văn hoá văn nghệ .
Đây là nội dung không thể thiếu trong hoạt động "bề nổi" làm
cho đời sống tinh thần thêm phong phú, bồi dỡng lòng khát khao cái
đẹp và đa cái đẹp vào cuộc sống. Biết thởng thức cái đẹp và sáng tạo cái
đẹp .
Ví dụ: Các hoạt động sáng tác thơ văn ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê
hơng, hội thi văn nghệ nh tuyên truyền ca khúc cách mạng, thi học sinh
thanh lịch, tham gia câu lạc bộ thơ văn, thẩm mỹ hội hoạ..vv....
+ Hoạt động thể thao quốc phòng, tham quan, du lịch.
Hớng học sinh tích cực tham gia các hoạt động thể dục thể thao
để rèn luyện sức khoẻ, phát triển những nhân tố năng khiếu thể thao
triển vọng qua các cuộc thi thể dục thể thao nói chung. Kết hợp với các
lực lợng vũ trang tập huấn một số thao tác về tuần tra, bảo vệ cơ quan
trờng học , phòng chống cháy nổ, tệ nạn xã hội .
Tổ chức tham quan du lịch (nếu có điều kiện) để các em có ý
thức trân trọng, giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, nhớ về cội nguồn.

+ Hoạt động công ích xã hội .
- 22 -


Lao động là một tiêu chuẩn để đánh giá nhân cách con ngời, giáo
dục lao động là giáo dục nhận thức cho học sinh hiểu và biết quý trọng
giá trị của lao động, bản thân các em trực tiếp tham gia lao động mới
thấy đợc hết ý nghĩa của nó. Lao động công ích nhằm giáo dục ý thức
góp phần xây dựng quê hơng đất nớc.
Ví dụ: các hoạt động công ích nh trồng cây xanh, vệ sinh môi trờng, giúp nhân dân địa phơng khắc phục thiên tai ngoài ra lao động
giúp gia đình là nghĩa vụ đạo đức với mỗi con ngời .
Trên đây là các hình thức và nội dung của hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp về bản chất thì các hình thức và nội dung đã trình bầy
đều là những nội dung cần giáo dục, chỉ có điều đợc tiến hành bằng phơng pháp nh thế nào. Tuỳ theo điều kiện của nhà trờng, địa phơng có thể
lựa chọn các hình thức, nội dung giáo dục cho phù hợp. Trong khuôn
khổ nhà trờng THPT một mặt cần tuân theo nhiệm vụ giáo dục, nguyên
tắc giáo dục một mặt tiến hành các hoạt động giáo dục đa dạng linh
hoạt chắc chắn hiệu quả giáo dục nói chung và hiệu quả quản lý của ngời hiệu trởng nói riêng sẽ có đợc chất lợng tốt .
1.2.3.Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp.
Trớc hết ta cần xuất phát từ một số khái niệm quản lý giáo dục,
quản lý các hoạt động giáo dục và dạy học,
Quản lý các hoạt động dạy học và giáo dục là những tác động có
mục đích, có kế hoạch của hiệu trởng đến tập thể giáo viên và học sinh
và lực lợng giáo dục trong và ngoài nhà trờng nhằm huy động họ tham
gia cộng tác phối hợp trong các hoạt động của nhà trờng, giúp quá trình
dạy học và giáo dục vận động tối u tới các mục tiêu dự kiến.
Hoạt động dạy học và giáo dục là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trờng. Quản lý nhà trờng nói chung nhng về cơ bản là quản lý các hoạt
động giáo dục và dạy học trong đó có quản lý hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp của nhà quản lý .
Nhà nghiên cứu Nguyễn Ngọc Quang đã đa ra khái niệm quản lý

giáo dục nh sau: "Quản lý giáo dục (quản lý trờng học nói riêng) là hệ
thống những tác động có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ
thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đờng lối và
nguyên lý giáo dục của Đảng thực hiện đợc các tính chất của nhà trờng
xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - 23 -


giáo dục thế hệ trẻ, đa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến tiến lên trạng
thái mới về chất".
1.2.3.1.Định nghĩa quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp .
Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là hoạt động có mục
đích, có tổ chức, và có kế hoạch của hiệu trởng đến tập thể giáo viên và
những lực lợng giáo dục trong và ngoài nhà trờng nhằm huy động điều
khiển họ tổ chức, chỉ đạo hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo
những quy luật khách quan nhằm thực hiện mục tiêu phát triển nhân
cách toàn diện ở học sinh.

Từ khái niệm trên chúng ta thấy rằng quản lý các hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp là hoạt động, kỹ năng có mục đích có kế hoạch cụ
thể của nhà quản lý (Hiệu trởng) tác động trực tiếp tới đối tợng quản lý
nhằm huy động, điều khiển họ tổ chức tốt hoạt động GDNGLL. Nếu
nh trong quá trình quản lý hiệu trởng đóng vai trò chủ thể quản lý thì
các lực lợng giáo viên, học sinh và những lực lợng khác tham gia vào
quá trình hoạt động hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là đối tợng,
khách thể quản lý. Đây là mối quan hệ giữa cấp trên và cấp dới có tính
bắt buộc và mối quan hệ chiều ngang giữa chủ thể quản lý nhà trờng
với các lực lợng đoàn thể xã hội.
Chủ thể quản lý là hiệu trởng với t cách là ngời đứng đầu cơ quan
trờng học chịu trách nhiệm chính với nhà nớc, pháp luật trong việc thực
hiện các mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục. Mối quan hệ giữa chủ thể quản

lý và khách thể quản lý là mối quan hệ biện chứng. Chủ thể quản lý đề
ra các kế hoạch, nội dung, mục đích, phơng pháp nhằm tổ chức chỉ đạo
các hoạt động giáo dục. Khách thể quản lý (đối tợng quản lý) là những
ngời thực hiện kế hoạch (hiện thực hoá kế hoạch) theo mục tiêu đề ra
(nói rộng ra khách thể quản lý ở đây còn bao gồm cả chính nội dung và
hình thức của hoạt động giáo dục). Xuất phát từ tầm quan trọng của các
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong việc phát triển hoàn thiện
nhân cách cho học sinh nên trong quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp đòi hỏi nhà quản lý phải có đợc kỹ năng khoa học cho việc tổ
chức, chỉ đạo, điều hành, phối hợp....
Để đạt đợc hiệu quả quản lý, nhà quản lý phải dựa vào điều kiện
khách quan của tất cả các yếu tố liện quan tới quá trình giáo dục, nói
cách khác quản lý phải phù hợp với quy luật khách quan của đối tợng
quản lý chứ không thể tuyệt đối hoá vai trò chủ quan của chủ thể quản
- 24 -


lý, đồng thời phải dựa trên những nguyên tắc hoạt động giáo dục, những
nguyên tắc trờng học và mối quan hệ hữu cơ trong toàn bộ hệ thống
nhà trờng .
Nguyên tắc quản lý giáo dục là các yêu cầu cơ bản quy định chỉ
đạo công tác quản lý hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trờng.
Nguyên tắc tập trung dân chủ yêu cầu trong quản lý hoạt động giáo dục
phải phát huy cao độ mọi khả năng trí tuệ của cả tập thể. Nguyên tắc kết
hợp hài hoà lợi ích nhằm đảm bảo lợi ích của mọi ngời, của tổ chức, của
cả xã hội. Vì lợi ích chính là động lực tạo ra hiệu quả giáo dục.
Nguyên tắc sử dụng toàn diện các phơng pháp quản lý. Trong
công tác, ngời cán bộ quản lý phải biết kết hợp các nguyên tắc hành
chính, kinh tế, với sự chú ý thích đáng tới tâm lý ngời đợc giái dục
nhằm tạo ra sự thống nhất giữa các khâu, các cấp quản lý, đồng thời tác

động lên tâm lý, tình cảm, t tởng của đối tợng giáo dục làm cho đối tợng giáo dục thấy đợc nghĩa vụ và trách nhiệm của mình với tập thể, xã
hội cũng nh các thành viên trong nhà trờng tích cực, say mê, sáng tạo
với công việc mình đang làm. Phơng pháp kinh tế là nhấn mạnh đến lợi
ích của mọi cá nhân trong tổ chức, ngời hiệu trởng quản lý thông qua
việc điều hoà lợi ích giữa cá nhân, tập thể, xã hội tạo động lực cho mọi
hoạt động của mỗi ngời .
Bên cạnh đó cần nắm vững nguyên tắc toàn diện thống nhất: Bên
cạnh việc tác động đồng bộ đến các khâu các mặt, chú ý có biện pháp
sử lý kịp thời có hiệu quả các khâu còn yếu. Muốn vậy nhà quản lý phải
có những thông tin chính xác về tất cả những vấn đề liên quan ảnh hởng
tới hoạt động giáo dục ở cả bên trong và bên ngoài nhà trờng. Nắm bắt
một cách toàn diện quá trình để xác định đợc chỗ nào còn yếu kém cần
khắc phục và tìm giải pháp kịp thời giải quyết những yếu kém tránh
việc hoạt động tràn lan, phân tán kém hiệu quả mà phải tập trung mọi
nguồn lực, điều kiện để hoàn thành tốt mục tiêu .
Cuối cùng là nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả. Hiệu quả của
hoạt động hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp phải tính đến cả hiệu
quả kinh tế, hiệu quả xã hội và đặc biệt là hiệu quả giáo dục. Hiệu quả
đó chính là mục tiêu cần đạt đợc. Trong điều kiện sự đầu t của nhà nớc
cho giáo dục còn hạn chế thì vấn đề đặt ra là làm sao phải có đợc kế
hoạch quản lý một cách tối u và khoa học nhất để vừa khắc phục đợc
khó khăn nhng lại có đợc hiệu quả tốt. Việc quản lý hoạt động
- 25 -