Bài giảng Kế toán quản trị: Chương 2 TS. Trần Quang Trung

1/20/2014

Chương 2

CHI PHÍ VÀ
PHÂN LOẠI CHI PHÍ

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

1
Bản chất kinh tế
của chi phí
2
Chi phí trong kế
toán quản trị

Chương 2
nói gì?

4
Thảo luận một số
vấn đề về chi phí

3
Phân loại chi phí

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

I. Khái quát về chi phí
Bản chất kinh tế của chi phí

Chi phí trong kế toán tài chính

Chi phí trong kế toán quản trị

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

1


1/20/2014

1.1. Bản chất kinh tế của chi phí
CP là biểu hiện bằng tiền của lao động
sống và lao động vật hóa phát sinh
trong quá trình SXKD
CP là những hao tổn về nguồn lực, tài
sản cụ thể sử dụng trong hoạt động
SXKD
CP là các hao tổn về tài nguyên, vật
chất, lao động gắn với mục đích
SXKD  bản chất kinh tế của chi phí
Thông tin chi phí có quan
trọng đối với DN???

Chi phí ảnh hưởng như thế
nào đối với lợi nhuận???
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

1.2. Chi phí trong Kế toán tài chính
 Chi phí là những phí tổn thực tế phát sinh gắn liền với

hoạt động SXKD của doanh nghiệp để đạt được mục tiêu
cụ thể
 Phải có căn cứ để xác minh
 Bao gồm các khoản
 Tiền chi ra
 Sự giảm sút giá trị tài sản
 Khoản nợ dịch vụ
 Những khoản làm giảm vốn chủ sở hữu (không phải các
khoản chia vốn, hoàn trả vốn)

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

1.3. Chi phí trong Kế toán quản trị
 Chi phí trong KTQT chú ý đến sự lựa chọn, so sánh
theo mục đích sử dụng và ra quyết định nhiều hơn là
chú trọng vào chứng cứ xác minh
 Bao gồm các khoản
 Những phí tổn thực tế phát sinh trong quá trình SXKD
 Những phí tổn ước tính để thực hiện một hoạt động SXKD
 Lợi ích phải từ bỏ khi lựa chọn phương án (sự hy sinh cơ
hội kinh doanh)

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2


1/20/2014

II. Phân loại chi phí

Theo chức năng hoạt động

Theo kỳ tính kết quả kinh doanh

Theo cách ứng xử của chi phí

Một số cách phân loại khác

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Chi phí sản xuất: là toàn bộ chi phí cần thiết để chế tạo
sản phẩm hoặc là cung cấp lao vụ, dịch vụ

Nguyên liệu
trực tiếp

Lao động
trực tiếp

Sản xuất
chung

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Chi phí NVL trực tiếp: Giá trị của các loại nguyên vật liệu
xuất dùng cho chế tạo sản phẩm; cấu thành thực thể sản
phẩm, dễ dàng nhận diện; và chúng có thể được theo dõi trực
tiếp một cách thuận tiện cho sản phẩm đó

Ví dụ: Máy radio được cài trong xe hơi
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

3


1/20/2014

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Chi phí nhân công trực tiếp: Là các chi phí cho lao động trực
tiếp sản xuất ra sản phẩm mà có thể theo dõi một cách trực
tiếp và dễ dàng cho sản phẩm đó

Ví dụ: Tiền lương, các khoản trích theo lương của công
nhân lắp ráp xe hơi
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Chi phí sản xuất chung: Là các chi phí liên quan đến sản xuất
sản phẩm mà không thể hoặc rất khó khăn để theo dõi trực
tiếp cho từng loại sản phẩm cụ thể

Tiền lương của lao
động không trực
tiếp sản xuất

Nguyên liệu sử dụng
để hỗ trợ trong quá
trình sản xuất

Các chi phí hỗ trợ sản
xuất khác

(Công nhân bảo dưỡng
máy, thủ kho)

(Dầu nhớt, mỡ bò dùng
cho lắp ráp xe hơi)

(Khấu hao TSCĐ, các chi
phí mua ngoài, thuê ngoài)

LĐ gián tiếp

+ N.liệu gián tiếp

+

CP SXC khác
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Quản lý CP SXC khó
hơn các CP khác???
Làm sao để phân bổ
hợp lý, chính xác?

Nhiều khoản
nhiều loại

1

2

Chi phí sản
xuất chung

5

Phát sinh tại
nhiều bộ phận

3
4
Liên quan đến
nhiều sản phẩm

Gồm cả định phí, biến
phí và CP hỗn hợp
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

4


1/20/2014

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Từ khoản mục chi phí có thể đưa ra yếu tố CP qua sơ đồ:
Khoản mục chi phí

Nguyên liệu

Các CP sản xuất SP
Trực tiếp

Chi phí phân
xưởng khác
Chi phí
lao động

Phân bổ

Trực tiếp

Chi phí nguyên
vật liệu trực tiếp
Chi phí sản
xuất chung
Chi phí lao
động trực tiếp
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.1. Phân loại CP theo chức năng HĐ
Chi phí ngoài sản xuất:
Chi phí bán hàng
hay Marketing

Chi phí quản lý

Các chi phí cần thiết để nhận
đơn đặt hàng hay bàn giao SP

Toàn bộ các chi phí quản
lý, tổ chức, văn phòng.

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.2. Phân loại theo kỳ tính KQKD
Chi phí

Chi phí sản phẩm

Chi phí thời kỳ

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

5


1/20/2014

2.2. Phân loại theo kỳ tính KQKD
Liên
quan đến
sản xuất
sản phẩm

Chi phí
sản

phẩm

Được thu
hồi khi tồn
tại dưới
dạng GVHB

Gồm các
loại 621,
622, (623),
627

Biểu hiện của chi
phí sản phẩm
trong doanh
nghiệp thương
mại???

Tồn tại dưới
dạng GVHB
và giá trị
hàng kho

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.2. Phân loại theo kỳ tính KQKD
Chi phí thời kỳ có
khác nhau giữa DN
sản xuất và DN
thương mại???

Gồm các
loại 641,
642

Chi phí
thời kỳ
Ảnh
hưởng
trực tiếp
đến LN

Được kết
chuyển đế
XDKQ
trong kỳ

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP

Biến
phí

Định
phí
Chi phí hỗn
hợp

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

6


1/20/2014

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP

Có quan hệ tỷ lệ thuận với mức độ HĐ
BP đơn vị thường ổn định trong khi
tổng BP thay đổi theo mức độ HĐ

Biến phí

Có hai loại BP: tỷ lệ và cấp bậc

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP

Không thay đổi theo mức độ hoạt động
trong phạm vi phù hợp
Phạm vi hù hợp: Khoảng dao động
giữa mức độ HĐ cực đại và cực tiểu

Định phí

Có hai loại ĐP: Bắt buộc và tùy ý

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Đặc điểm của định phí
- Định phí đơn vị thay đổi theo tỷ lệ nghịch với mức độ hoạt động
- Tổng định phí không thay đổi theo mức độ hoạt động trong
phạm vi phù hợp
CP

CP

y=a

A
a
0

Định phí đơn vị

Q

0

Tổng định phí

Q

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

7

1/20/2014

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Đặc điểm của định phí
Khi định phí được xem xét trong phạm vi phù hợp

CP

y = a + bX

a3

Bước nhảy định phí

a2
Phạm vi phù hợp

a1

0

Q

Tổng định phí

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Bao gồm cả hai bộ phận: Định phí và biến phí

Chi phí
hỗn hợp

Mang đặc điểm của định phí khi ở mức độ
HĐ căn bản và đặc điểm của biến phí khi ở
ngoài mức độ HĐ căn bản
Cần tách riêng hai bộ phận chi phí (ĐP và
BP) để chủ động trong việc kiểm soát
Biểu diễn dưới dạng hàm số: y = a + b*X

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Tách hai bộ phận ĐP và BP trong CP hỗn hợp
1. Sử dụng phương pháp Cực đại - Cực tiểu (High – Low method)
Nguyên tắc của phương pháp này là dựa vào điểm cực đại và cực tiểu để
xây dựng phương trình ước lượng chi phí dạng Y = a + bX
Bước 1: Xác định các mức Min, Max của CP hỗn hợp và mức độ HĐ
Bước 2: Tính BP đơn vị (hệ số b)
Bước 3: Tính định phí (hệ số a)
Bước 4: Xác định phương trình ước lượng chi phí

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

8


1/20/2014

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Tách hai bộ phận ĐP và BP trong CP hỗn hợp
Ví dụ: Chi phí bảo dưỡng máy ở Công ty A phụ thuộc vào số giờ
máy hoạt động. Số liệu thống kê trong 6 tháng đầu năm 2013 như
sau:

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Tách hai bộ phận ĐP và BP trong CP hỗn hợp
Yêu cầu:
1/ Xác định phương trình ước lượng chi phí bảo dưỡng máy hàng tháng
của Công ty A?
2/ Giả sử tháng 7/2013 công ty A huy động 5.000 giờ máy, hãy ước lượng
chi phí bảo dưỡng máy của Công ty trong tháng 7/2013?
3/ Dự kiến tháng 8/2013 công ty huy động 3.950 giờ máy, hãy ước lượng
chi phí bảo dưỡng máy cho tháng 8/2013?

Ưu diểm và hạn chế của phương pháp Cực
đại – Cực tiểu???
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Tách hai bộ phận ĐP và BP trong CP hỗn hợp
2. Sử dụng phương pháp hồi quy
Nguyên tắc của phương pháp này là dựa vào tất cả các phần tử quan sát
để xây dựng phương trình ước lượng chi phí dạng Y = a + bX
Các hệ số a, b trong phương trình ước lượng chi phí có thể được xác định
theo cách:
(1) Sử dụng hệ phương trình:

(2) Sử dụng các phần mềm tin học ứng dụng

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

9


1/20/2014

2.3. Phân loại theo cách ứng xử của CP
Tách hai bộ phận ĐP và BP trong CP hỗn hợp
2. Sử dụng phương pháp hồi quy

Ưu điểm và hạn chế của phương pháp hồi quy???
TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.4. Một số cách phân loại CP khác
 Phân loại phục vụ cho việc ra quyết định
 Chi phí chênh lệch
 Chi phí cơ hội
 Chi phí chìm

 Phân loại theo thẩm quyền ra quyết định
 Chi phí kiểm soát được
 Chi phí không thể kiểm soát
Cách phân loại này phản ánh phạm vi, quyền hạn của các nhà
quản trị ở các cấp đối với các loại chi phí

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

2.4. Một số cách phân loại CP khác
 Phân loại theo cách quy nạp chi phí
 Chi phí trực tiếp
 Chi phí gián tiếp
Một khoản CP được coi là trực tiếp hay gián tiếp tùy theo đối
tượng chi phí

Dưới góc độ quản lý, CP trực tiếp là khoản có thể tránh (kiểm
soát được) còn CP gián tiếp là khoản không thể tránh (khó
kiểm soát hoặc không thể)

TS. Trần Quang Trung - Khoa Kế toán và QTKD (HUA)

10