Vai trò công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế xã hội ở tỉnh nghệ an trong giai đoạn hiện nay

- 1-

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHAN THỊ MINH LÝ

VAI TRÒ CÔNG TÁC TUYÊN TRUYỀN
ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI Ở TỈNH
NGHỆ AN TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Chuyên ngành: LL & PPDH Bộ môn Chính trị
Mã số: 60.14.01.11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Thiện

NGHỆ AN - 2015


- 2-

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Vinh đã tổ chức đào tạo Thạc
sĩ Khoa học giáo dục, chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học Bộ môn
Chính trị khóa 21 (2013 - 2015).
Tôi chân thành cảm ơn Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Nghệ An đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi để bản thân tham gia tốt khóa học.
Thực hiện đề tài “Vai trò công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh
tế - xã hội ở tỉnh Nghệ An trong giai đoạn hiện nay” , tôi xin bày tỏ lòng biết ơn
chân thành đến quý thầy cô giáo Khoa Giáo dục Chính trị của Trường Đại học

Vinh và sự giúp đỡ của thầy giáo - Tiến sĩ Nguyễn Văn Thiện, người đã hướng
dẫn tôi thực hiện đề tài khoa học này.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn động
viên giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu khoa học.
Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề tài
khoa học này nhưng không thể tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất
mong nhận được sự nhận xét, góp ý của quý thầy cô và các bạn đồng nghiệp.
Trân trọng cảm ơn!
Nghệ An, tháng 10 năm 2015
Tác giả

Phan Thị Minh Lý


- 3-

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa................................................................................................ 1
Lời cảm ơn..................................................................................................... 2
Mục lục........................................................................................................... 3
MỞ ĐẦU ………………………………………………………………
4
NỘI DUNG ……………………………………………………………
10
Chương 1. Cơ sở lý luận của công tác tuyên truyền và vai trò của nó
10
đối với sự phát triển kinh tế - xã hội .....................................................
1.1. Khái niệm tuyên truyền và công tác tuyên truyền ………………….
10

1.2. Vai trò công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội....
33
Kết luận chương 1 ……………………………………………………..
49
Chương 2. Thực trạng công tác tuyên truyền phục vụ phát triển
kinh tế - xã hội ở Nghệ An trong giai đoạn hiện nay
50
2.1. Một số đặc điểm tỉnh Nghệ An ảnh hưởng tới công tác tuyên truyền…..
50
2.2. Việc phát huy vai trò công tác tuyên truyền đối với sự phát triển
64
kinh tế - xã hội ở Nghệ An trong giai đoạn hiện nay …………………
Kết luận chương 2 …………………………………………………….
88
Chương 3. Quan điểm và những giải pháp cơ bản nhằm phát huy
vai trò công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
tỉnh Nghệ An trong giai đoạn hiện nay ………………………………
89
3.1. Quan điểm cơ bản nhằm phát huy vai trò công tác tuyên truyền đối
89
với sự phát triển kinh tế - xã hội ...............................................................
3.2. Những giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò công tác tuyên
truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở Nghệ An trong giai đoạn
97
hiện nay ...................................................................................................
Kết luận chương 3 …………………………………………………….
109
KẾT LUẬN …………………………………………………………….. 110
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………. 112
A. MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Công tác tư tưởng là một trong ba mặt trận của cuộc đấu tranh giai cấp, bao
gồm: đấu tranh kinh tế, đấu tranh chính trị và đấu tranh tư tưởng, trong đó, đấu
tranh tư tưởng luôn là cuộc đấu tranh mở màn, làm cơ sở, tiền đề cho đấu tranh


- 4-

kinh tế và đấu tranh chính trị. Bất kỳ giai cấp nào muốn giành được thắng lợi
trong cuộc đấu tranh giai cấp, thì trước hết, giai cấp đó phải làm cho hệ tư tưởng
của mình trở thành hệ tư tưởng thống trị xã hội. Trong cách mạng xã hội chủ
nghĩa, công tác tư tưởng được coi là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng,
bởi vì, để thực hiện một cuộc cách mạng trong hiện thực, thì trước hết, phải thực
hiện một cuộc cách mạng trên lĩnh vực tư tưởng.
Trong suốt hành trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã dành nhiều công sức, trí tuệ và sự quan tâm đến công tác tuyên truyền cách
mạng. Người xem đó là công cụ quan trọng để tạo ra lực lượng mới hùng mạnh
cho cách mạng. Người luôn chăm lo đến công tác tư tưởng và là một mẫu mực
trong hoạt động công tác tư tưởng, tuyên truyền. Người căn dặn: “Lãnh đạo quan
trọng nhất là lãnh đạo tư tưởng, phải hiểu tư tưởng của mỗi cán bộ để giúp đỡ
thiết thực trong công tác; vì tư tưởng thông suốt thì làm tốt, tư tưởng nhùng
nhằng thì không làm được việc” [17, tr.466].
Hiện nay, ở nước ta, trên mặt trận tư tưởng lý luận đã xuất hiện những thế lực
chống đối quyết liệt chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Những tàn dư
tư tưởng phong kiến và tư tưởng tiểu tư sản, hệ tư tưởng tư sản, chủ nghĩa chống
cộng công khai và chủ nghĩa cơ hội, hữu khuynh, xét lại đang tấn công toàn diện
và mạnh mẽ vào hệ tư tưởng Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, nhân tố chủ
yếu tạo nên bản chất cách mạng và khoa học của Đảng và Nhà nước ta. Đặc biệt
nguy hiểm, chiến lược "Diễn biến hòa bình" trên lĩnh vực chính trị tư tưởng được
chủ nghĩa đế quốc và các lực lượng thù địch thúc đẩy đang chuyển biến thành quá

trình "tự diễn biến" về tư tưởng từ bên trong nội bộ ta, nếu chúng ta suy giảm khả
năng đề kháng, lơi là, mất cảnh giác trên lĩnh vực công tác tư tưởng.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, để đảm bảo cho đường lối, chính sách,
không bị chệch hướng, thì công tác tuyên truyền đóng vai trò quyết định. Bởi
điều đó mới tạo được sự đồng thuận xã hội, góp phần biến chủ trương, đường lối


- 5-

của Đảng thành sức mạnh vật chất của quần chúng để thực hiện thành công các
mục tiêu của công cuộc đổi mới.
Công tác tuyên truyền ở tỉnh Nghệ An trong những năm qua đã đạt được
nhiều thành tích đáng kể, tuy nhiên, vẫn chưa thực sự trở thành động lực cho
sự phát triển, mà còn bộc lộ một số bất cập cả về nội dung và phương pháp,
chưa đáp ứng được yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại
hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chưa chuyển tải
được hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của
Nhà nước vào đời sống. Vì vậy, việc phát huy vai trò của công tác tuyên truyền
của Đảng vừa là yêu cầu bức thiết trước mắt, vừa có tính cơ bản và lâu dài,
nhằm góp phần phục vụ đắc lực cho việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh
trong thời kỳ mới.
Công tác tuyên truyền là một đề tài lớn, được nhiều cơ quan nghiên cứu,
nhiều nhà khoa học, nhiều lãnh đạo đảng và nhà nước quan tâm, cho nên, đã có
rất nhiều công trình nghiên cứu về đề tài này. Trong đó, có những bài viết của
các nhà lãnh đạo Đảng và Nhà nước về công tác tuyên truyền, vận động cách
mạng, về công tác tư tưởng, công tác tuyên giáo, những công trình của các nhà
khoa học về công tác tuyên truyền với tính chất là một chuyên ngành riêng
cũng như đặt chung trong chỉnh thể công tác tư tưởng của Đảng. Các công
trình này đã cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn công tác tư tưởng trong từng thời
kỳ cách mạng; đã khái quát và phân tích về vai trò công tác tuyên truyền đối với sự

lãnh đạo của Đảng. Nhiều công trình trong đó có giá trị như những tài liệu hướng
dẫn nghiệp vụ cho công tác tuyên truyền. Nhiều công trình là sự tổng kết và định
hướng nhiệm vụ cho công tác tuyên truyền trong từng thời kỳ cách mạng. Có thể
kể ra một số công trình tiêu biểu như:
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước "Đổi mới và phát triển ở Việt
Nam - một số vấn đề lý luận và thực tiễn" (2003), mã số ĐTĐL-2003/18, do
Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Phú Trọng làm chủ nhiệm đã tổng kết thực tiễn một số


- 6-

lĩnh vực chủ yếu qua 20 năm đổi mới, góp phần làm sáng tỏ hơn và bổ sung phát
triển đường lối đổi mới ở Việt Nam. Về vấn đề nâng cao năng lực và sức chiến
đấu của Đảng, đề tài khẳng định: Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng.
Nghiên cứu những cơ sở lý luận của công tác tư tưởng, công tác tuyên
truyền, nêu ra những định hướng lớn của công tác tư tưởng trong từng thời kỳ
cách mạng có các tác phẩm: "Một số vấn đề về công tác tư tưởng của Đảng
Cộng sản Việt Nam" (2010) do PGS. TS Đào Duy Quát chủ biên, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội xuất bản; cuốn "Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" (2010), do TS Phạm Tất Thắng chủ biên,
Nxb. Chính trị Quốc gia - Sự thật xuất bản; cuốn “Công tác tư tưởng trong thời
kỳ mới” (2015) do Đào Duy Tùng biên soạn, Nxb Chính trị quốc gia xuất bản.
Những công trình, tác phẩm trên đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực
tiễn của công tác tư tưởng nói chung, trong đó có công tác tuyên truyền, đồng
thời định hướng cho công tác tuyên truyền trong giai đoạn đổi mới hiện nay.
Nhiều công trình nghiên cứu đã đi sâu phân tích về những vấn đề nghiệp
vụ công tác tuyên truyền, trong đó, giới thiệu những vấn đề cụ thể như đối
tượng, bản chất, hình thái, mục đích, chức năng, nhiệm vụ, nội dung, phương
pháp… của công tác tư tưởng, như: "Học tập phương pháp tuyên truyền cách

mạng Hồ Chí Minh" (2006), của TS. Hoàng Quốc Bảo, Nxb. Chính trị quốc gia
xuất bản; "Những nguyên lý công tác tư tưởng” (2008), do Học viện Báo chí và
Tuyên truyền biên soạn, PGS-TS. Lương Khắc Hiếu chủ biên, Nxb.Chính trị
Quốc gia xuất bản; "Nâng cao công tác tư tưởng ở cơ sở" (2010), do TS Ngô
Huy Tiếp viết, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội xuất bản; “Nghiên cứu lý luận
phục vụ công tác tuyên giáo” (2012), do TS Đỗ Khánh Tặng viết, Nxb. Chính trị
Quốc gia - Sự thật xuất bản. Những tác phẩm trên đã đi sâu phân tích, hướng
dẫn những vấn đề cụ thể về nội dung, phương pháp của công tác tuyên truyền, là
tài liệu rất bổ ích cho những người làm công tác tuyên truyền hiện nay.


- 7-

Ở cấp tỉnh có công trình "Đổi mới phương thức quán triệt và tổ chức
thực hiện nghị quyết của Đảng ở xã, phường, thị trấn qua thực tiễn tỉnh Nghệ
An" (2007), do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Nghệ An biên soạn, Nxb. Chính trị
quốc gia xuất bản. Công trình này được thực hiện trên cơ sở thực tiễn công
tác tuyên truyền nghị quyết ở tỉnh Nghệ An, nhằm giải quyết những hạn chế
công tác tuyên truyền, quán triệt nghị quyết ở Nghệ An.
Tháng 10 năm 2008, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức hội thảo khoa
học - thực tiễn về chủ đề: “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng
trong giai đoạn hiện nay” và xuất bản kỷ yếu tập hợp 49 bài tham luận của các
nhà khoa học, nhà quản lý lãnh đạo. Các tác giả đã đề cập đến nhiều khía cạnh
của công tác tư tưởng cả về lý luận và thực tiễn, chỉ ra những kết quả, hạn chế
và đề xuất những giải pháp sắc sảo, khả thi để đưa công tác tư tưởng, trong đó
có công tác tuyên truyền hiệu quả hơn trong giai đoạn hiện nay.
Những công trình khoa học trên đã đề cập, phân tích sâu về công tác tư
tưởng, công tác tuyên truyền, về cơ sở lý luận của công tác tuyên truyền, các
kỹ năng công tác tuyên truyền; về cách vận dụng công tác tuyên truyền để đạt
được những mục đích về chính trị cũng như kinh tế, xã hội, đối ngoại... Tuy

nhiên, nghiên cứu về vị trí, vai trò của công tác tuyên truyền trong mối quan hệ
với sự phát triển kinh tế - xã hội tại một địa phương có tính đặc thù như Nghệ
An thì chưa được tác giả nào thực hiện. Những công trình khoa học trên tạo
điều kiện thuận lợi cho tác giả thực hiện nghiên cứu của mình.
Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn vấn đề: “Vai trò công tác tuyên
truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Nghệ An trong giai đoạn
hiện nay” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn công tác tuyên truyền đối với sự phát
triển kinh tế - xã hội, đề xuất các giải pháp nhằm phát huy hiệu quả vai trò của
công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An.


- 8-

3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác tuyên truyền đối với sự
phát triển kinh tế - xã hội.
- Tìm hiểu thực trạng công tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Nghệ An.
- Đề xuất những giải pháp phát huy một cách hiệu quả vai trò của công tác
tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng công tác tuyên truyền đối
với sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đổi mới hiện nay, cụ thể tại địa
bàn tỉnh Nghệ An.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Công tác tuyên truyền có phạm vi nghiên cứu rất rộng, trong khuôn khổ
đề tài luận văn thạc sỹ này, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu về vai trò của công
tác tuyên truyền đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh Nghệ An và những

giải pháp nhằm phát huy vai trò đó trong giai đoạn hiện nay. Phạm vi thời gian
nghiên cứu là từ 2011 đến 2015.
5. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận chung của chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm đường lối, chính
sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác tư tưởng, công tác tuyên truyền,
luận văn còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: phân tích và tổng hợp;
quy nạp - diễn dịch, lịch sử và lôgíc, thống kê, nghiên cứu tài liệu v.v...
6. Giả thuyết khoa học
Trong công cuộc đổi mới toàn diện đất nước và xây dựng Nghệ An thành
một tỉnh khá trong toàn miền Bắc, thì nhiệm vụ trọng tâm là phát triển kinh tế xã hội. Việc phát huy được vai trò của công tác tuyên truyền sẽ góp phần phát


- 9-

triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Ở một mức độ nhất định, luận văn đưa
ra những luận chứng khoa học cho việc phát huy vai trò công tác tuyên truyền
đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở Nghệ An trong giai đoạn hiện nay. Vì
vậy, nếu những giải pháp cơ bản trong luận văn này được áp dụng trong thực
tiễn thì sẽ góp phần hiệu quả vào việc tạo ra môi trường tư tưởng ổn định, sự
đồng thuận xã hội cho việc thực hiện các nhiệm vụ và mục tiêu trên.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm
3 chương, 6 tiết.

B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÔNG TÁC TUYÊN TRUYỀN
VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ ĐỐI VỚI SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
1.1. Công tác tuyên truyền

- 10-

1.1.1. Khái niệm tuyên truyền và công tác tuyên truyền
1.1.1.1. Khái niệm tuyên truyền
Tuyên truyền là khái niệm có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng phần
lớn các định nghĩa đều có những điểm chung nhất định.
Theo Từ điển Tiếng Việt, “tuyên truyền” là “giải thích rộng rãi để thuyết
phục mọi người tán thành, ủng hộ, làm theo” [40, tr.1068].
Theo tiếng La tinh, tuyên truyền (propaganda) là truyền bá, truyền đạt
một quan điểm nào đó.
Chủ tịch Hồ Chí Minh định nghĩa về tuyên truyền như sau: “Tuyên truyền
là đem một việc gì nói cho dân hiểu, dân nhớ, dân theo, dân làm. Nếu không dạt
mục tiêu đó thì tuyên truyền thất bại” [ 21, tr.162-163].
Theo TS Phạm Tất Thắng trong cuốn “Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận
phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”, khái niệm Tuyên truyền được
định nghĩa như sau: “Tuyên truyền là các hoạt động nhằm tác động đến suy
nghĩ, tư tưởng của người khác và định hướng hành động của họ theo một
khuynh hướng nhất định. Tuyên truyền là một hoạt động xã hội đặc biệt, nó bao
gồm các thành tố: chủ thể và khách thể (hay đối tượng), mục đích, nội dung,
phương pháp, phương tiện, hình thức và hiệu quả tuyên truyền... Tất cả các yếu
tố trên tác động qua lại lẫn nhau, quy định lẫn nhau và thống nhất biện chứng
với nhau trong một chỉnh thể và hình thành nên hệ thống hoạt động tuyên
truyền. Hệ thống này với tư cách một chỉnh thể, cũng như các yếu tố cấu thành
nó chịu sự tác động và quy định của các nhân tố kinh tế, chính trị, văn hóa, hệ tư
tưởng... của một chế độ xã hội nhất định” [32, tr.30- 31].
Từ các định nghĩa trên, có thể khái quát những đặc điểm chung sau đây về
khái niệm tuyên truyền:
(1) - Tuyên truyền là một hoạt động xã hội đặc biệt. Tuyên truyền bao

gồm các hoạt động phổ biến, giải thích một tư tưởng, một chủ trương, một vấn
đề nào đó của chủ thể tuyên truyền với đối tượng tuyên truyền.


- 11-

(2) - Tuyên truyền nhằm tác động vào nhận thức, suy nghĩ, tư tưởng, tình
cảm của đối tượng tuyên truyền để củng cố, định hướng hoặc làm thay đổi nhận
thức, tư tưởng, tình cảm hiện có của đối tượng tuyên truyền, qua đó, xây dựng
thế giới quan nhất định ở đối tượng tuyên truyền phù hợp với lợi ích của chủ thể
tuyên truyền.
(3) - Tuyên tuyền phải đạt tới hiệu quả là định hướng, kích thích, cổ vũ đối
tượng hành động theo quan điểm, đường lối, mục đích của chủ thể tuyên truyền.
1.1.1.2. Khái niệm công tác tuyên truyền
Trong các tài liệu nghiên cứu về công tác tuyên truyền, các tác giả thường
định nghĩa dưới hai góc độ: công tác tuyên truyền nói chung và công tác tuyên
truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tiêu biểu là hai cách định nghĩa như sau:
Về công tác tuyên truyền nói chung, TS. Phạm Tất Thắng trong cuốn
“Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc” định nghĩa: Công tác tuyên truyền là khoa học và nghệ thuật tác động của
chủ thể hệ tư tưởng đến các yếu tố và hoạt động của hệ thống tuyên truyền nhằm
thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi của đối tượng, hình thành ở đối tượng một
kiểu thế giới quan, một kiểu ý thức xã hội, khơi dậy, cổ vũ tính tích cực xã hội
của con người [32, tr.32].
Dưới góc độ là công tác tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam, khái
niệm công tác tuyên truyền được định nghĩa như sau: Công tác tuyên truyền là
một hình thái, một bộ phận cấu thành của công tác tư tưởng, nhằm truyền bá hệ
tư tưởng và đường lối chiến lược, sách lược trong quần chúng, xây dựng cho
quần chúng thế giới quan phù hợp với lợi ích chủ thể hệ tư tưởng, hình thành và
củng cố niềm tin, tập hợp và cổ vũ quần chúng hành động theo thế giới quan và

niềm tin đó [32, tr.31].
Trong đề tài này, công tác tuyên truyền được quan niệm dưới góc độ vừa
là một khoa học về chính trị, vừa là một hình thái của công tác tư tưởng, do chủ
thể thực hiện là Đảng Cộng sản Việt Nam. Với cách nhìn nhận như vậy, khi xem


- 12-

xét công tác tuyên truyền, cần phải đặt nó trong mối quan hệ với các khái niệm
liên quan khác, là “tư tưởng”, “hệ tư tưởng” và “công tác tư tưởng”.
Tư tưởng là một hiện tượng xã hội, sự hình thành và phát triển của nó do
thực tiễn lịch sử, xã hội quyết định. Theo nghĩa rộng, tư tưởng là một hình thái
của ý thức xã hội được hình thành một cách bền vững, sâu sắc trong tâm trí con
người, có tác dụng lôi cuốn mạnh mẽ, hướng dẫn hành động của con người
trong một thời gian tương đối dài. Tư tưởng hướng hành động đến đích đã vạch
ra. Theo nghĩa hẹp, tư tưởng là một hình thái cụ thể của ý thức xã hội, ý thức cá
nhân, phản ánh tính chất phong phú, đa dạng trong ý thức và định hướng hành
động của con người. Nói đến tư tưởng, có thể là tư tưởng chung của cộng đồng,
của một giai cấp hay của một bộ phận nhỏ của giai cấp. Tư tưởng cũng có thể là
tư tưởng của cá nhân.
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng thuộc phạm trù hình
thái ý thức xã hội, là sự phản ánh hiện thực trong ý thức, trong đầu óc con
người, là biểu hiện về măt ý thức, nhận thức của con người đối với thế giới xung
quanh. Bất cứ tư tưởng nào cũng đều do chế độ xã hội, điều kiện sinh hoạt vật
chất của con người quyết định. Không thể tìm bản chất và nguồn gốc của tư
tưởng trong bản chất tư tưởng, mà phải tìm trong điều kiện sinh hoạt vật chất
của xã hội, trong tồn tại xã hội mà tư tưởng phản ánh. V.I. Lênin coi tư tưởng là
hình thức cao của nhận thức, là những mục tiêu, chương trình, kế hoạch nhằm
tiếp tục quá trình nhận thức và cải tạo thế giới khách quan.
Tư tưởng còn được hiểu là sự suy nghĩ, là quan điểm và ý nghĩ chung của

con người đối với thế giới tự nhiên và xã hội. Tư tưởng tiến bộ, tư tưởng cách
mạng có tác động tích cực, thúc đẩy xã hội phát triển. Tư tưởng lạc hậu, phản
động sẽ có tác động tiêu cực, kìm hãm sự phát triển của xã hội.
Hệ tư tưởng là một bộ phận của ý thức xã hội, phản ánh xã hội một cách
gián tiếp, tự giác, qua đó, khái quát hoá thành những quan điểm, tư tưởng, lý


- 13-

luận, lý thuyết, học thuyết. Hệ tư tưởng phản ánh lợi ích và lập trường của giai
cấp dưới hình thái lý luận.
Khi xã hội loài người phân chia thành giai cấp, giữa các giai cấp đối
kháng nhau về lợi ích căn bản cũng nảy sinh nhu cầu sản xuất ra hệ tư tưởng
riêng để phản ánh, luận chứng cho địa vị và bảo vệ lợi ích giai cấp, chống lại
giai cấp đối kháng, do đó, lịch sử cũng bắt đầu quá trình đấu tranh trên lĩnh vực
ý thức hệ, từ đó đề ra nhu cầu sản xuất và truyền bá các hệ tư tưởng. Công tác tư
tưởng ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển, truyền bá hệ tư tưởng của giai
cấp thống trị, biến hệ tư tưởng của giai cấp thống trị thành hệ tư tưởng chủ đạo
trong đời sống tinh thần của xã hội.
Công tác tư tưởng là hoạt động tác động trực tiếp đến đời sống tinh thần
của con người, làm tăng cường và định hướng năng lực phản ánh và năng lực
sáng tạo tích cực của ý thức xã hội, để thông qua đó tác động trở lại đối với tồn
tại xã hội. Bản chất chân thực của tư tưởng, của ý thức xã hội chính là ở chỗ, nó
chỉ có thể phản ánh tồn tại xã hội khi đồng thời cải tạo tồn tại xã hội đó một
cách chủ động, tích cực, có định hướng, có mục đích. Lịch sử đã nhiều lần
chứng tỏ rằng, tư tưởng, nhất là tư tưởng chính trị, có thể đi trước trạng thái hiện
có của xã hội và thậm chí thông qua hoạt động của con người để cải tạo nó cho
thích hợp với mục tiêu của mình.
Hệ tư tưởng mang bản chất giai cấp, do đó, quá trình truyền bá hệ tư
tưởng luôn luôn bị chi phối bởi quan điểm và lợi ích của giai cấp thống trị. Các

quá trình tư tưởng do giai cấp thống trị thực hiện thường chi phối tất cả các lĩnh
vực hoạt động liên quan đến toàn bộ ý thức xã hội: từ giáo dục phổ thông đến
giáo dục đại học, từ cung cấp thông tin đến giáo dục lý luận, từ sáng tác văn học
- nghệ thuật đến bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, định hướng giá trị tư tưởng; lối
sống và nhân cách. Tất cả các lĩnh vực đó đều liên quan đến hoạt động tư tưởng
của giai cấp thống trị, song, chỉ có bộ phận nào gắn liền trực tiếp với hoạt động
ấy trên cơ sở hệ tư tưởng, phản ánh lợi ích giai cấp thống trị chủ đạo mới thuộc


- 14-

về công tác tư tưởng... Mọi chính đảng, nhà nước đều tiến hành công tác tư
tưởng, coi đó là hoạt động quan trọng vào bậc nhất; sử dụng mọi thành quả trí
tuệ, văn hóa, mọi phát minh khoa học mới nhất, kể cả những thành tựu công
nghệ tiên tiến nhất để phục vụ công tác tư tưởng.
Các thuật ngữ “công tác tư tưởng, lý luận”, “công tác tư tưởng”, “công tác
lý luận” hầu như chưa được C. Mác và Ph. Ăngghen đề cập đến. Tuy nhiên, các
ông đã đưa ra những luận điểm nổi tiếng liên quan trực tiếp đến công tác tư
tưởng, lý luận, đến nội dung và đặc biệt là vai trò, ý nghĩa của nó, nhất là trong
việc giác ngộ, truyền bá tư tưởng, lý tưởng xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ
nghĩa cho giai cấp công nhân. C. Mác khẳng định: Lý luận cũng sẽ trở thành lực
lượng vật chất một khi nó thâm nhập vào quần chúng. Ph. Ăngghen còn cho
rằng: “Chủ nghĩa cộng sản không phải là một học thuyết, mà là một cuộc vận
động” [26, tr.399]. Như vậy, theo các ông, để nội dung, ý nghĩa của sự tác động
tư tưởng, lý luận đó được thâm nhập vào quần chúng, những người làm cách
mạng phải tiến hành công tác tuyên truyền, giáo dục, vận động, nghĩa là phải có
đủ cả chủ thể và khách thể của sự tuyên truyền, giáo dục, vận động.
Phát triển học thuyết Mác trong thực tế phong trào cách mạng nước Nga,
V.I. Lênin đã đưa ra quan điểm về nội dung, ý nghĩa công tác tư tưởng, lý luận
một cách cách đầy đủ, toàn diện hơn. Trong tác phẩm Làm gì?, V.I. Lênin viết:

“Những nhà lý luận thảo những bản nghiên cứu về chính sách thuế, trong đó, họ
“kêu gọi”, chẳng hạn, đấu tranh đòi ký các hiệp ước buôn bán và đòi tự do buôn
bán; người tuyên truyền cũng viết như thế trên tạp chí, và người cổ động cũng
nói như thế trong các cuộc diễn thuyết trước công chúng” [25, tr.85]. Dựa theo
cách viết này của Lênin, nhiều người cho rằng, công tác tư tưởng bao gồm các
bộ phận hợp thành là: công tác lý luận, công tác tuyên truyền và công tác cổ
động. Công tác cổ động và công tác tuyên truyền là hai mảng công tác có nội
dung khác nhau và có cách thức tiến hành khác nhau. V.I. Lê nin viết: “... người
tuyên truyền, nếu bàn về vấn đề thất nghiệp chẳng hạn thì phải giải thích bản


- 15-

chất tư bản củ nghĩa của các cuộc khủng hoảng, vạch rõ những cái gì làm cho
các cuộc khủng hoảng là không thể tránh khỏi trong xã hội hiện thực, vạch rõ sự
cần thiết phải cải biến xã hội ấy thành xã hội xã hội chủ nghĩa, v.v... Nói tóm lại,
người tuyên truyền phải nói “nhiều ý”... Cũng nói một vấn đề ấy, người cổ động
thì sẽ lấy một thí dụ nào nổi bật nhất và được thính giả biết rõ nhất, ví dụ như
một gia đình thất nghiệp bị chết đói, nạn ăn mày tăng lên, v.v... rồi dựa vào sự
việc mà tất cả mọi người đều biết ấy, người cổ động sẽ đem hết sức ra làm cho
“quần chúng” có một ý niệm duy nhất: ý niệm về sự mâu thuẫn phi lý giữa sự
tăng thêm của cải và sự tăng thêm nghèo khổ; người cổ động sẽ ra sức khêu gợi
sự bất bình, sự phẫn nộ của quần chúng đối với sự bất công rõ rệt ấy...” [24,
tr.84-85]. Theo luận điểm này, công tác tuyên truyền có chiều sâu hơn và để làm
công tác tuyên truyền, người đi tuyên truyền phải am hiểu vấn đề, nắm vững cơ
sở lý luận của vấn đề, có khả năng giải thích, thuyết minh, tranh luận và thuyết
phục. Trong khi đó, người làm công tác cổ động lại phải là người nắm rõ thực
tế, có kinh nghiệm và có khả năng trình bày hấp dẫn, lôi cuốn người nghe. Tuy
nhiên, để công tác tuyên truyền và cổ động được thực hiện tốt cần dựa trên nền
tảng lý luận đúng đắn và được thực tiễn khẳng định tính đúng đắn ấy, đồng thời,

giữa hai công tác này cũng có sự kết hợp lẫn nhau, trong tuyên truyền có cổ
động, trong cổ động có tuyên truyền, mới có thể phát huy cao nhất lợi thế của
từng hình thái.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu nội dung công tác tư tưởng như sau:
Công tác tư tưởng là hoạt động có mục đích của một giai cấp, một chính đảng
nhằm xây dựng, xác lập, phát triển và hoàn thiện hệ tư tưởng, là quá trình phổ
biến, truyền bá hệ tư tưởng trong quần chúng, định hướng các giá trị, tạo niềm
tin để thúc đẩy quần chúng hành động vì lợi ích của chủ thể hệ tư tưởng.
Mục tiêu của công tác tư tưởng là hình thành và phát triển hệ tư tưởng,
làm cho hệ tư tưởng đó chiếm vị trí thống trị trong xã hội. Đối với một đảng
cộng sản, mục tiêu của công tác tư tưởng là xác lập hệ tư tưởng xã hội chủ


- 16-

nghĩa, hình thành niềm tin, định hướng giá trị xã hội mới để hướng mọi người
có hành động tích cực, sáng tạo, thực hiện thắng lợi lý tưởng xã hội chủ nghĩa.
Công tác tư tưởng là hoạt động quan trọng hàng đầu của đảng cộng sản để hình
thành và phát triển hệ tư tưởng, hình thành và phát triển cương lĩnh, đường lối,
chính sách trong từng giai đoạn, truyền bá hệ tư tưởng, cương lĩnh, đường lối,
chính sách nhằm xây dựng thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản, xây
dựng niềm tin, tạo nên sự thống nhất trong Đảng và sự ủng hộ của xã hội.
Ba bộ phận của công tác tư tưởng là công tác lý luận, công tác tuyên
truyền và công tác cổ động vừa có quan hệ chặt chẽ với nhau, vừa có tính độc
lập tương đối do yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể của công tác tư tưởng đặt ra. Đề tài
này sẽ đi sâu nghiên cứu về một trong bai bộ phận của công tác tư tưởng, đó là
công tác tuyên truyền.
1.1.2. Đặc điểm của công tác tuyên truyền
Công tác tuyên truyền là một hoạt động đặc thù của công tác tư tưởng,
đối tượng tác động là tư tưởng con người, cho nên nó mang bản chất của công

tác tư tưởng, đồng thời, có những đặc điểm riêng. Theo quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng và công tác tư tưởng có những đặc điểm như sau:
Thứ nhất, tư tưởng và công tác tư tưởng thường lạc hậu so với đời sống vật chất
xã hội, thực tiễn xã hội. Thứ hai, tư tưởng và công tác tư tưởng có thể vượt trước
sự vận động, phát triển của đời sống xã hội, thực tiễn xã hội. Thứ ba, tư tưởng
và công tác tư tưởng có tính kế thừa trong sự phát triển. Thứ tư, tư tưởng và
công tác tư tưởng có sự tác động qua lại với các lĩnh vực hoạt động tinh thần
khác của xã hội như giáo dục, báo chí, văn hóa, văn nghệ, tôn giáo... Trong sự
tác động qua lại này, tư tưởng và công tác tư tưởng của giai cấp thống trị thường
chiếm ưu thế và chi phối các lĩnh vực hoạt động tinh thần khác của xã hội. Thứ
năm, tư tưởng và công tác tư tưởng có sự thác động trở lại tồn tại xã hội, đời
sống vật chất - kinh tế. Theo Ph. Ăngghen: “Sự phát triển của chính trị, pháp
luật, triết học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật... đều dựa trên cơ sở sự phát triển


- 17-

kinh tế. Nhưng tất cả chúng cũng có ảnh hưởng lẫn nhau và ảnh hưởng đến cơ
sở kinh tế. Vấn đề hoàn toàn không phải là chỉ có hoàn cảnh kinh tế mới là
nguyên nhân, chỉ có nó là tích cực, còn tất cả những cái còn lại đều chỉ là hậu
quả thụ động” [28, tr.271].
Những đặc điểm nói trên là có tính quy luật và do đó, chúng luôn luôn tồn
tại và vận động trong tất cả các hình thái hệ tư tưởng cũng như các hình thái ý
thức xã hội nói chung của lịch sử loài người, kể từ khi có sự phân chia giai cấp
đến nay. Việc nhận thức đầy đủ những đặc điểm có tính quy luật đó và vận dụng
nhuần nhuyễn, sáng tạo vào thực tiễn công tác, hoạt động, nhất là công tác tuyên
truyền luôn là yêu cầu bắt buộc đối với những người làm công tác tư tưởng.
Ngoài những đặc điểm chung bản chất của công tác tư tưởng, công tác
tuyên truyền của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay mang những đặc điểm riêng
như sau:

Xét về nội dung hoạt động, công tác tuyên truyền của Đảng là hoạt động
phổ biến, giải thích một tư tưởng, một chủ trương, một quan điểm, chính sách,
luật pháp... cho đối tượng tuyên truyền, nhằm tác động vào nhận thức của đối
tượng tuyên truyền, hình thành thế giới quan, qua đó, kích thích, cổ vũ đối tượng
hành động theo quan điểm của chủ thể tuyên truyền.
Đối tượng tác động của công tác tuyên truyền là ý thức và hành vi, là
nhận thức, thái độ và hành động của cá nhân, tập thể, tầng lớp, giai cấp... trong
xã hội. Khách thể của công tác tuyên truyền có thể là một cá nhân, một nhóm
nhỏ hay nhóm lớn xã hội. Họ có đặc điểm khác nhau về tư chất, thói quen,
phong tục, tập quán, nên sẽ có thái độ khác nhau trước những nội dung tuyên
truyền. Vì vậy, tác động của tuyên truyền cũng như hiệu quả của nó trước mỗi
khách thể sẽ khác nhau theo sự chi phối của những quy luật tâm lý. Khách thể
có tính độc lập tương đối với tác động của tuyên truyền. Họ có thể chấp nhận
hoặc không chấp nhận yêu cầu tuyên truyền. Điều này đòi hỏi chủ thể tuyên


- 18-

truyền phải nắm chắc đặc điểm của từng khách thể trước khi lựa chọn hình thức
và phương pháp tác động.
Công tác tuyên truyền là hoạt động có tính mục đích rõ rệt. Đặc điểm này
đòi hỏi công tác tuyên truyền bao giờ cũng phải trả lời được các câu hỏi: Tuyên
truyền cho ai? Để làm gì? Phục vụ giai cấp nào? Hiệu quả đến đâu? Tính mục
đích còn quy định việc lựa chọn nội dung, hình thức và phương pháp của hoạt
động tuyên truyền, sao cho khách thể tuyên truyền hiểu và làm theo yêu cầu
tuyên truyền.
Về chủ thể công tác tuyên truyền, đó là các chính đảng, nhà nước, tổ chức
chính trị. Ở Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam là chủ thể của công tác tuyên
truyền nói chung trong xã hội Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam lấy chủ
nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng của Đảng,

cho nên, chủ nghĩa Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh chính là hệ tư tưởng
thống trị của xã hội Việt Nam. Một trong những nhiệm vụ lãnh đạo quan trọng
nhất của Đảng chính là lãnh đạo về tư tưởng, là làm cho hệ tư tưởng Mác-xít trở
thành hệ tư tưởng thống trị xã hội, được thấm nhuần và thực thi trong phạm vi
toàn xã hội, chi phối mọi lĩnh vực hoạt động của xã hội Việt Nam. Như vậy, khi
nói đến công tác tư tưởng là nói đến công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt
Nam với những cấu trúc đặc thù của nó.
Như vậy, công tác tuyên truyền mà Đề tài đề cập và nghiên cứu là công
tác tuyên truyền được tiến hành bởi chủ thể lãnh đạo là Đảng Cộng sản Việt
Nam, nó là một hình thái, một bộ phận cấu thành trong cấu trúc của công tác tư
tưởng của Đảng.
Dưới sự lãnh đạo của chủ thể tuyên truyền là Đảng Cộng sản Việt Nam,
công tác tuyên truyền được tiến hành bởi nhiều lực lượng khác nhau trong hệ
thống chính trị. Các lực lượng đó gồm: Hệ thống ban tuyên giáo cấp ủy các cấp
và của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp; hệ
thống các cơ quan thông tin đại chúng (báo, đài...), hệ thống các trung tâm văn


- 19-

hóa – thông tin các cấp, lực lượng văn nghệ sĩ... Trong đó, lực lượng chủ chốt là
ban tuyên giáo của cấp ủy các cấp với đội ngũ đông đảo các cán bộ tuyên giáo, báo
cáo viên của Đảng và tuyên truyền viên cơ sở. Các lực lượng này phối hợp hoạt
động với nhau và thống nhất dưới sự lãnh đạo toàn diện và nhất quán của Đảng.
1.1.3. Chức năng của công tác tuyên truyền
Chức năng công tác tuyên truyền mang tính khách quan và được quy định
bởi hệ tư tưởng và mục đích công tác tuyên truyền. Công tác tuyên truyền của
Đảng có các chức năng sau:
Chức năng thông tin: Đây là chức năng cơ bản, đầu tiên của công tác
tuyên truyền. Tuyên truyền đem lại thông tin mới cho đối tượng nhằm thực hiện

mục đích là nâng cao nhận thức của đối tượng.
Thực hiện chức năng này, tuyên truyền mang đến cho đối tượng những
thông tin chủ yếu về chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối,
chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thông tin tình hình thời sự...
Chức năng giáo dục tư tưởng: Đây là chức năng hết sức quan trọng của
công tác tuyên truyền. Tuyên truyền thực hiện nhiệm vụ truyền bá, giáo dục hệ
tư tưởng, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; nhiệm vụ
chính trị của đất nước và địa phương, làm cho mọi người hiểu sâu sắc, đồng
thuận và quyết tâm thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương, chính sách.
Chức năng giáo dục tư tưởng được thực hiện qua việc giáo dục lý luận và
hình thành tư duy lý luận; giáo dục chính trị tư tưởng và hình thành văn hóa
chính trị; giáo dục thế giới quan và hình thành thế giới quan khoa học; giáo dục
lao động và hình thành thái độ lao động mới; giáo dục kinh tế, hình thành văn
hóa kinh tế; giáo dục đạo đức và lối sống mới; giáo dục tinh thần cảnh giác cách
mạng và hình thành ở đối tượng tuyên truyền khả năng “đề kháng” trước các hệ
tư tưởng thù địch và âm mưu “diễn biến hòa bình” của chủ nghĩa đế quốc.


- 20-

Tuyên truyền góp phần giải quyết vấn đề tư tưởng phát sinh trong nội bộ
Đảng, quần chúng nhân dân, đồng thời, định hướng thái độ, tư tưởng và tạo sự
thống nhất về tư tưởng trong Đảng, trong nhân dân.
Chức năng tổ chức, cổ vũ hành động: Công tác tuyên truyền từ chỗ trang
bị nhận thức đúng đắn, góp phần vận động, thuyết phục quần chúng, tập hợp, tổ
chức họ tham gia vào xây dựng và bảo vệ chế độ.
Chức năng tổ chức, cổ vũ hành động thể hiện thông qua việc hướng dẫn
tập hợp quần chúng tham gia vào các quá trình tư tưởng, tham gia vào giải quyết
nhiệm vụ chính trị, tham gia ủng hộ cái mới, cái tiến bộ, phê phán cái tiêu cực,
lạc hậu trong đời sống xã hội. Cổ vũ khích lệ quần chúng sáng tạo, tích cực, chủ

động tham gia các phong trào thi đua, tham gia các cuộc vận động cách mạng
rộng lớn hoặc tham gia một hình thức tập hợp nào đó nhằm thực hiện những
nhiệm vụ chính trị đặt ra.
Chức năng phê phán: Quá trình truyền bá hệ tư tưởng Mác - Lê nin,
đường lối, chính sách của Đảng phải tiến hành đồng thời với đấu tranh chống
các quan điểm, tư tưởng đối lập, thù địch, những tàn dư tư tưởng lạc hậu, lỗi
thời của quá khứ, với cả những quan điểm lệch lạc và đối lập với hệ tư tưởng
Mác - Lênin.
Thực hiện chức năng này, công tác tuyên truyền tập trung phê phán triệt
để, sâu sắc với thái độ khách quan trước mọi biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, chủ
nghĩa xét lại và mọi trào lưu tư tưởng đối lập với hệ tư tưởng Mác-xít. Đấu tranh
không khoan nhượng với các học thuyết tư sản, ca ngợi một chiều chủ nghĩa tư
bản hay bảo vệ chế độ tư bản chủ nghĩa, bôi nhọ, xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lê
nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phủ nhận Chủ nghĩa xã hội hiện thực và phủ nhận sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với xã hội.
Phê phán những tàn dư, ảnh hưởng của tư tưởng và hành vi lỗi thời, lạc
hậu còn rơi rớt trong xã hội, không còn phù hợp với thực tiễn hiện nay.


- 21-

Đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực trong xã hội, những biểu hiện lệch
lạc, xa lạ, trái với quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà
nước, trái với các giá trị đạo đức, văn hóa của dân tộc.
Đấu tranh chống mọi thủ đoạn, âm mưu “diễn biến hòa bình”, âm mưu lật
đổ chế độ xã hội chủ nghĩa mà Đảng đang lãnh đạo nhân dân xây dựng.
Các chức năng của công tác tuyên truyền đều quan trọng như nhau, mỗi
chức năng giữ một vai trò riêng, không thể thay thế được trong quá trình tuyên
truyền. Bởi vậy, để đạt được hiệu quả tuyên truyền cao nhất, trong quá trình làm
công tác tuyên truyền, không được xem nhẹ bất cứ chức năng nào và phải biết

vận dụng đồng bộ, nhuần nhuyễn các chức năng để đạt hiệu quả tuyên truyền
cao nhất.
1.1.4. Nhiệm vụ của công tác tuyên truyền
Nhiệm vụ của công tác tuyên truyền do nhiệm vụ chính trị của cách mạng
xã hội chủ nghĩa và mục đích tuyên truyền quy định. Trong giai đoạn cách mạng
hiện nay, nhiệm vụ chính trị trọng tâm đặt ra là thực hiện công cuộc đổi mới đất
nước, trong đó, lấy công nghiệp hóa, hiện đại hóa là trọng tâm, xây dựng Đảng
là then chốt, thì công tác tuyên truyền có những nhiệm vụ chủ yếu như sau:
Giải thích và nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về quan
điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Trong giai đoạn
hiện nay, công tác tuyên truyền phải làm cho các tầng lớp nhân dân hiểu sâu sắc
nội dung của công cuộc đổi mới, của con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước, của việc tái cơ cấu nền kinh tế để đưa nước ta trở thành nước công
nghiệp theo hướng hiện đại, của việc xây dựng và chỉnh đốn Đảng...
Truyền bá sâu rộng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
những tinh hoa văn hóa của dân tộc và nhân loại, nhằm nâng cao nhận thức và
góp phần hình thành nhân sinh quan, thế giới quan Mác - Lênin trong toàn xã
hội. Lênin nêu rõ, nhiệm vụ của công tác tuyên truyền và cổ động là làm cho tư
tưởng xã hội chủ nghĩa và ý thức chính trị thấm sâu vào quần chúng vô sản.


- 22-

Giáo dục truyền thống, phẩm chất đạo đức cách mạng, xây dựng đời sống
văn hóa mới và con người mới xã hội chủ nghĩa. Tuyên truyền góp phần vào
nâng cao kiến thức về khoa học, công nghệ mới, tri thức mới của thời đại cho
nhân dân để họ tham gia tốt vào quá trình đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước. Đẩy mạnh thông tin đối ngoại phục vụ tiến trình mở rộng và hợp
tác và giao lưu quốc tế.
Hướng dẫn, cổ vũ quần chúng tích cực thực hiện đường lối, chính sách

của Đảng và pháp luật của Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Phát hiện, cổ vũ những
điển hình tiên tiến và cảnh báo trước dư luận xã hội những hiện tượng, khuynh
hướng lạc hậu từ khi chúng còn phôi thai.
Đấu tranh chống các quan điểm, tư tưởng sai trái với chủ chủ nghĩa Mác
- Lênin, đường lối, chính sách của Đảng; các luận điệu phản tuyên truyền của
các thế lực thù địch. Đồng thời, đấu tranh không khoan nhượng với các hiện
tượng tiêu cực xã hội; chống lại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực
thù địch trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Đấu tranh xóa bỏ chủ nghĩa
giáo điều, chủ nghĩa kinh viện, đấu tranh chống chủ nghĩa xét lại đang muốn lái
sự nghiệp cách mạng của nước ta đi chệch định hướng xã hội chủ nghĩa. Đấu
tranh chống những ảnh hưởng tiêu cực từ mặt trái cơ chế thị trường và các tiêu
cực xã hội khác.
Trên cơ sở những nhiệm vụ chung, tùy theo từng địa phương, đơn vị,
trong từng giai đoạn nhất định để xác định những nhiệm vụ cụ thể của công tác
tuyên truyền.
1.1.5. Nguyên tắc của công tác tuyên truyền
1.1.5.1. Tính đảng, tính giai cấp
Tính đảng là nguyên tắc cơ bản nhất của công tác tư tưởng nói chung và
công tác tuyên truyền nói riêng. Thực chất tính đảng xuất phát từ bản chất tính
giai cấp của hệ tư tưởng; là biểu hiện tập trung của tính giai cấp, có nghĩa là:


- 23-

tính đảng là tính giai cấp, nhưng tính giai cấp ở trình độ triệt để nhất, sâu sắc
nhất, tự giác nhất.
Tuân thủ và đảm bảo nguyên tắc tính đảng là yêu cầu tất yếu trong bối
cảnh cuộc đấu tranh tư tưởng trong nước và quốc tế vẫn đang diễn ra gay gắt và
phức tạp. Đồng thời, nguyên tắc tính đảng còn là bài học kinh nghiệm rút ra từ
thực tiễn đấu tranh cách mạng của dân tộc và giai cấp vô sản trên thế giới. Chỉ

khi giữ vững nguyên tắc tính đảng, thì cách mạng mới có thể thành công.
Nguyên tắc tính đảng và tính giai cấp trong công tác tuyên truyền biểu
hiện ở những điểm sau:
Thứ nhất, phải đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, luôn
xuất phát từ thế giới quan Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, từ quan điểm của
Đảng Cộng sản Việt Nam để phân tích, đánh giá, giải thích những vấn đề tư
tưởng, chính trị diễn ra trong nước và trên thế giới. Lênin yêu cầu người tuyên
truyền “mỗi khi đánh giá một sự biến phải trực tiếp và công khai đứng trên quan
điểm của một tập đoàn xã hội nhất định”, có nghĩa là phải công khai đứng trên
lập trường của một giai cấp nhất định.
Thứ hai, luôn quán triệt những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm, chính sách của Đảng, coi
đó là cơ sở khoa học, là nội dung cốt lõi của công tác tuyên truyền. Cùng với
công tác lý luận, công tác cổ động, công tác tuyên truyền phải hướng vào việc
phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tuyên truyền
nhiệt thành cho sự thắng lợi của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đường lối, chính
sách của Đảng. Mỗi hoạt động tuyên truyền phải hàm chứa nội dung tư tưởng
chính trị của Đảng, thấm nhuần sâu sắc thế giới quan Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh.
Tính đảng, tính giai cấp không chỉ biểu hiện trong mục đích và nội dung
tuyên truyền, mà còn trong cả mặt tổ chức. Điều này đòi hỏi công tác tuyên
truyền phải trở thành một bộ phận khăng khít trong công tác tư tưởng và trong


- 24-

toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Đảng và do đó, phải đặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng.
Đảng lãnh đạo chặt chẽ các tổ chức làm công tác tuyên truyền và các khâu
trong hoạt động tuyên truyền. Tất cả những người công tác trong lĩnh vực tuyên
truyền dù là đảng viên hay chưa đảng viên đều phải có “tinh thần phụ trách vô

điều kiện trước Đảng” như Lênin đã từng chỉ ra. Bồi dưỡng lập trường tính
đảng, nâng cao bản lĩnh chính trị và sự nhạy bén về tư tưởng cần trở thành một
nội dung quan trọng xuyên suốt toàn bộ quá trình đào tạo rèn luyện, xây dựng
đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức làm công tác tuyên truyền.
1.1.5.2. Tính chiến đấu
Cùng với tính đảng và tính giai cấp, tính chiến đấu là nguyên tắc cơ bản
nhất của công tác tuyên truyền, là sức sống của công tác tuyên truyền. Tính
chiến đấu gắn bó mật thiết với tính tư tưởng. Do đó, toàn bộ hoạt động tuyên
truyền phải hướng vào việc truyền bá, cổ vũ cho thắng lợi của hệ tư tưởng xã hội
chủ nghĩa, đường lối, chính sách của Đảng.
Nguyên tắc tính chiến đấu đòi hỏi công tác tuyên truyền phải đấu tranh
không khoan nhượng với các trào lưu tư tưởng thù địch, đi ngược lại với lợi ích
của giai cấp, của dân tộc, dưới mọi biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội, giáo điều,
những biểu hiện lệch lạc phát sinh trong quá trình tiếp thu, vận dụng quan điểm,
đường lối của Đảng. Công tác tuyên truyền phải góp phần đắc lực đấu tranh
chống lại những tiêu cực xã hội, hình thành và định hướng dư luận xã hội vào
việc lên án, bài trừ những tệ nạn tham nhũng, lãng phí, cửa quyền, vi phạm
quyền làm chủ của nhân dân.
Tính chiến đấu được biểu hiện ở những khía cạnh sau:
Thứ nhất, tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và đường lối, chính sách của Đảng.
Thứ hai, phải công khai bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh và quan điểm, đường lối của Đảng và kiên quyết đấu tranh với các quan


- 25-

điểm sai trái, thù địch với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
quan điểm, đường lối của Đảng.
Thứ ba, phải phê phán có cơ sở khoa học những biểu hiện tiêu cực, những

tư tưởng lạc hậu, phản tiến bộ cản trở sự phát triển của xã hội, cản trở việc thực
hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
1.1.5.3. Tính phổ thông, đại chúng
Cách mạng xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân thực
hiện vì lợi ích của nhân dân, đối tượng công tác tuyên truyền hướng tới phải là
đông đảo quần chúng nhân dân. Chính vì vậy, công tác tuyên truyền phải mang
tính phổ thông, đại chúng.
Nguyên tắc tính phổ thông, đại chúng của công tác tuyên truyền bắt
nguồn từ các quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về
vai trò của quần chúng nhân dân trong cách mạng xã hội chủ nghĩa và về công
tác tuyên truyền như một bộ phận của sự nghiệp đó.
Nguyên tắc tính phổ thông, đại chúng có những biểu hiện như sau:
Thứ nhất, xác định đối tượng tuyên truyền, mục đích tuyên truyền, nhiệm
vụ, chức năng của công tác tuyên truyền phải hướng đến đại chúng, gắn với lợi
ích của quần chúng nhân dân.
Thứ hai, nội dung tuyên truyền phải đáp ứng và xuất phát từ nhu cầu lợi
ích, nguyện vọng của nhân dân; phải kết hợp chặt chẽ giữa yêu cầu chủ quan của
nhiệm vụ tuyên truyền đặt ra với lợi ích, nguyện vọng của người được tuyên
truyền. Chủ đề trung tâm, cốt lõi của công tác tuyên truyền cách mạng là độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội - nhu cầu, lợi ích cơ bản của nhân dân lao động. Hồ
Chí Minh trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” đã căn dặn cán bộ, đảng viên
rằng: “Phải học cách nói của quần chúng. Chớ nói như cách giảng sách. Mỗi tư
tưởng, mỗi câu nói, mỗi chữ viết, phải tỏ rõ cái tư tưởng và lòng ước ao của
quần chúng” [21, tr.306].