Một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường trung học phổ thông huyện chợ gạo, tỉnh tiền giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRIỆU VĂN HOÀNG

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CHỢ GẠO,
TỈNH TIỀN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN, 2015

i


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

TRIỆU VĂN HOÀNG

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
CỦA TỔ CHUYÊN MÔN CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CHỢ GẠO,
TỈNH TIỀN GIANG

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60. 14. 01. 14

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Ngô Sỹ Tùng

NGHỆ AN, 2015

ii


LỜI CẢM ƠN!

Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các
thầy, cô giáo khoa Sau Đại học trường Đại học Vinh, các thầy cô giáo đã
tham gia giảng dạy, giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập
và nghiên cứu đề tài. Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè đồng
nghiệp đã động viên giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp
tài liệu, số liệu, đóng góp ý kiến trong quá trình nghiên cứu để tôi hoàn thành
luận văn.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo sư- Tiến sỹ
Ngô Sỹ Tùng đã tận tình chỉ bảo giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu
và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình học tập và nghiên cứu, bản thân tôi đã có nhiều cố
gắng, song luận văn chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong
được thầy, cô giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ dẫn góp ý.
Xin chân thành cảm ơn!
Nghệ An, tháng 02 năm 2015
Tác giả

Triệu Văn Hoàng

i

MỤC LỤC
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ
cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn 72
3.2.1.1 Mục tiêu 72
3.2.2. Biện pháp 2: Tăng cường quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của HT 77
3.2.2.1. Mục tiêu 77
3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động TCM 88
3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa TCM và các tổ chức đoàn thể
trong nhà trường 91
3.2.4.1. Mục đích 91

ii


KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu
BGH
CBQL
GDCD
GDQP
GD&ĐT
GV
HS
HSG
HT
CNCN
CNNN

PPDH
QLGD
TCM
TTCM
CSVC
PTDH
THPT

Đọc là
Ban Giám hiệu
Cán bộ quản lý
Giáo dục công dân
Giáo dục quốc phòng
Giáo dục và đào tạo
Giáo viên
Học sinh
Học sinh giỏi
Hiệu trưởng
Công nghệ công nghiệp
Công nghệ nông nghiệp
Phương pháp dạy học
Quản lý giáo dục
Tổ chuyên môn
Tổ trưởng chuyên môn
Cơ sở vật chất
Thiết bị dạy học
Trung học phổ thông

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG
3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ
cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn 72
3.2.1.1 Mục tiêu 72
3.2.2. Biện pháp 2: Tăng cường quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của HT 77
3.2.2.1. Mục tiêu 77
3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động TCM 88
3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng cơ chế phối hợp giữa TCM và các tổ chức đoàn thể
trong nhà trường 91
3.2.4.1. Mục đích 91

iv


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong quá trình phát triển đất nước, những năm qua sự nghiệp giáo dục
nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn: quy mô được mở rộng, đa dạng
hóa các loại hình giáo dục, số lượng trường học tăng nhanh ở các cấp học, bậc
học và ở các vùng, miền. Cơ sở vật chất trường, lớp ngày càng được đầu tư
nâng cấp, trình độ dân trí ngày được nâng cao, trình độ kiến thức của học sinh
phổ thông từng bước phát triển và có nhiều tiến bộ, chất lượng giáo dục có
nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, ngành giáo dục trong quá trình phát
triển vẫn còn có những tồn tại, bất cập. Để khắc phục những yếu kém trong
giáo dục, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ra chỉ thị số: 40-CT/TW ngày
15/6/2004 về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ
quản lý giáo dục.
Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX khẳng định: “Phát triển
giáo dục- đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp

CNH, HĐH, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để
phát triển xã hội, tăng trưởng nhanh và bền vững”.[31].
Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định "Đổi mới căn bản,
toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội
hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo
dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then
chốt” [31] và giáo dục và đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển
nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước,
xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Đội ngũ TTCM có một vị trí
rất quan trọng trong việc chỉ đạo trực tiếp hoạt động chuyên môn trong nhà
trường THPT. Xây dựng đội ngũ TTCM có phẩm chất tốt, có năng lực chuyên
môn vững vàng, có khả năng quản lý giỏi, nhiệt tình, mẫu mực, năng động,
1


sáng tạo, tổ chức tốt các hoạt động là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục
toàn diện của nhà trường, là nền tảng cho chiến lược phát triển giáo dục giai
đoạn 2011-2020". Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã định
hướng: "Phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực
chất lượng cao là một đột phá chiến lược". Chiến lược phát triển giáo dục
2011 - 2020 nhằm quán triệt và cụ thể hoá các chủ trương, định hướng đổi
mới giáo dục và đào tạo, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ XI và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 2020 của đất nước.
Đội ngũ TTCM là hạt nhân trong hoạt động chuyên môn của trường
THPT, vai trò của người HT trong việc xây dựng và quản lý đội ngũ TTCM là
hết sức quan trọng. Thông qua đội ngũ này, HT có thể thu thập đầy đủ thông
tin, chính xác các hoạt động có liên quan đến chuyên môn của nhà trường. Từ
đó xây dựng biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo
dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục.
Những năm qua Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có những chiến lược và các

giải pháp để tăng cường hiệu quả công tác quản lý dạy- học; đội ngũ giáo
viên, cán bộ quản lý giáo dục hoạt động có chất lượng và hiệu quả hơn, đặc
biệt là công tác xây dựng và quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn đã đạt kết
quả khả quan. Nhờ đó, hoạt động của nhà trường THPT từng bước thực hiện
theo đúng nguyên lý giáo dục của Đảng, sự nghiệp GD-ĐT phát triển, đáp
ứng yêu cầu công cuộc đổi mới đất nước và đổi mới căn bản, toàn diện nền
giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung
ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Tuy nhiên,
ngành giáo dục và đào tạo tỉnh Tiền Giang, trong đó các trường THPT ở
huyện Chợ Gạo trong quá trình phát triển còn gặp nhiều khó khăn và thách
thức, chất lượng, hiệu quả có bước phát triển nhưng chưa đồng đều giữa các

2


trường với nhau, năng lực chuyên môn của một vài giáo viên còn hạn chế,
chưa ý thức được đầy đủ vai trò, vị trí, nhiệm vụ của người giáo viên trong
giai đoạn hiện nay. Việc phân công, phân việc trong các tổ chuyên môn của
nhà trường còn bộc lộ những hạn chế. Một số cán bộ quản lý thiếu chủ động
trong công việc, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới của ngành giáo dục. Người
HT đã nhận thức được vai trò, vị trí của TTCM nhưng các biện pháp xây
dựng và quản lý đội ngũ TTCM chưa thật chặt chẽ, khoa học. Việc bố trí tổ
trưởng còn mang tính chủ quan, cảm tính, chưa có kế hoạch đào tạo, bồi
dưỡng. Tổ chức thực hiện kiểm tra đánh giá các hoạt động chuyên môn chưa
thật cụ thể; công tác họp giao ban giữa HT và TTCM chưa thường xuyên và
kịp thời... Những nguyên nhân trên ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả
giảng dạy, giáo dục hiện nay.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi chọn đề tài: “
Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn các trường THPT huyện
Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang”.

2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động của tổ
chuyên môn các trường THPT huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các
trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên
môn các trường THPT huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và vận dụng tốt các biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn có tính khoa học, có tính khả thi cao thì có thể nâng cao chất

3


lượng hoạt động của tổ chuyên môn các trường THPT huyện Chợ Gạo tỉnh
Tiền Giang.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận về biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn ở các trường THPT.
5.2. Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các
trường THPT huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang.
5.3. Đề xuất một số Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng hoạt động
của tổ chuyên môn các trường THPT huyện Chợ Gạo tỉnh Tiền Giang hiện
nay.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: Phân tích, tổng hợp, phân loại
tài liệu… nhằm xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
- Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát, điều tra, tổng kết
kinh nghiệm, phỏng vấn, trao đổi… để khảo sát đánh giá thực trạng công tác

quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn của Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng các
trường THPT huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang.
- Phương pháp thống kê: nhằm xử lý các kết quả nghiên cứu
7. Những đóng góp của luận văn
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn
các trường THPT.
- Làm sáng tỏ thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các
trường THPT huyện Chợ Gạo-Tiền Giang.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm đáp
ứng yêu cầu đổi mới QLGD ở các trường THPT ở huyện Chợ Gạo- Tiền
Giang trong giai đoạn hiện nay.

4


Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho CBQL
các trường THPT trong công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục
nghiên cứu, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của đề tài
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các trường
THPT huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang hiện nay
Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn các
trường THPT huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang

5


CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Công tác chuyên môn là hoạt động quan trọng, chủ yếu, quyết định sự
tồn tại và phát triển của mỗi nhà trường. Ở trường THPT, tổ chuyên môn là
một bộ phận cấu thành trong bộ máy tổ chức, quản lý, nơi thực thi trực tiếp
nhiệm vụ dạy học và giáo dục học sinh.
Hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn là hoạt động thiết yếu, chủ
lực cho tất cả các hoạt động giáo dục. Vì vậy, nghiên cứu công tác quản lý,
xây dựng và phát triển các hoạt động dạy học - giáo dục trong nhà trường nói
chung, hoạt động tổ chuyên môn nói riêng ở các trường THPT là nhiệm vụ
quan trọng và là điều kiện cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Trong công tác quản lý nhà trường, nếu quản lý có hiệu quả hoạt động của tổ
chuyên môn cùng với việc đề ra được các biện pháp quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn có cơ sở khoa học và phù hợp với điều kiện thực tiễn sẽ là con
đường tốt nhất để đạt được chất lượng giáo dục theo mục tiêu đề ra.
Hiện nay, việc nghiên cứu hoạt động của tổ chuyên môn và đội ngũ tổ
trưởng chuyên môn trong các trường THPT đã được nhiều tác giả quan tâm.
Nghiên cứu sâu về vai trò, hoạt động đặc thù của của tổ chuyên môn
trong cuốn: Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới tác giả Thái Duy
Tuyên cho rằng: tổ chuyên môn là tế bào cơ bản, giữ vị trí quan trọng nhất
trong việc triển khai công tác quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, là đầu
mối để thực hiện các quyết định, các chủ trương của Hiệu trưởng, là nơi tổ
chức học tập, ứng dụng, thể nghiệm những lí luận phương pháp dạy học
mới[28]. Ông cũng đề xuất giải pháp “Để quản lý chất lượng của tổ bộ môn,
trước hết cần cụ thể hoá các chủ trương đổi mới phương pháp dạy học của các
cấp quản lý thành quy định nội bộ để tổ chức thực hiện. Hiệu trưởng cần giao
6


trách nhiệm cho Phó Hiệu trưởng hoặc trực tiếp hướng dẫn tổ trưởng bộ môn

xây dựng kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học cho từng năm học. Đặc biệt
cần đổi mới nội dung sinh hoạt tổ bộ môn, phải chú trọng bồi dưỡng cho giáo
viên những vấn đề cụ thể của từng môn học. Đồng thời, Hiệu trưởng phải
kiểm tra tất cả các khâu từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức, chỉ đạo việc thực
hiện kế hoạch và tự kiểm tra đánh giá của tổ”.[28, tr 586]
Vấn đề được tác giả Thái Duy Tuyên quan tâm là vai trò của tổ chuyên
môn trong việc đổi mới PPDH. Tuy đó chưa phải là tất cả nhưng từ khâu then
chốt ấy ta có thể nhận thức được tầm quan trọng của tổ chuyên môn trong các
hoạt động giáo dục của nhà trường.
Thời gian qua, một số học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục
đã chọn các vấn đề ít nhiều liên quan đến việc quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn trong trường phổ thông, để làm luận văn thạc sĩ. Đó là luận văn
của Trần Trọng Thức Một số giải pháp nâng cao chất lượng quản lý dạy học
ở các trường trung học phổ thông huyện Vũ Quang tỉnh Hà Tĩnh (2009)[24],
luận văn của Lê Duy Anh Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất
lượng hoạt động tổ chuyên môn ở các trường trung học phổ thông huyện
Đông Sơn tỉnh Thanh Hóa (2010)[1], luận văn của Nguyễn Thị Hải Yến Một
số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ
thông huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh (2012)[30]…
Các công trình nêu trên đã tổng hợp những luận điểm cơ bản về lý luận
giáo dục liên quan đến công việc dạy học của giáo viên trong mối quan hệ với
tổ chuyên môn; đã khảo sát công tác quản lý của Hiệu trưởng, Ban Giám hiệu
đối với tổ chuyên môn THPT ở các địa phương cụ thể; đề xuất một số giải
pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn.
Ở huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang đến nay chưa có công trình nào
nghiên cứu, tổng kết rút kinh nghiệm đi sâu đến việc quản lý hoạt động của tổ
chuyên môn ở các trường trung học phổ thông. Chính từ thực tế trên, tôi
mong muốn rằng qua nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp quản lý hoạt động
7

tổ chuyên môn các trường THPT huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang” sẽ giúp
HT các trường THPT có được những biện pháp quản lý khoa học, có hiệu quả
thiết thực và làm thay đổi một số mặt hoạt động của tổ chuyên môn ở các nhà
trường, có những biện pháp quản lý hữu hiệu, khả thi nhằm nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện của các trường trung học phổ thông huyện Chợ Gạo,
tỉnh Tiền Giang.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Tổ chuyên môn
Điều lệ trường trung học quy định giáo viên trường trung học được tổ
chức thành tổ chuyên môn theo môn học hoặc nhóm môn học. Mỗi tổ chuyên
môn có một tổ trưởng và một hoặc hai tổ phó do Hiệu trưởng bổ nhiệm và
giao nhiệm vụ.
Tổ chuyên môn trong các nhà trường được kiện toàn sau mỗi năm học.
Căn cứ vào tình hình cụ thể của nhà trường mà hiệu trưởng quyết định thành
lập tổ chuyên môn cho phù hợp. Có những tổ chuyên môn gồm 2 hoặc 3
nhóm sinh hoạt với nội dung giảng dạy khác nhau, như Hoá-Sinh - Công
nghệ, Vật lý - Công nghệ- Tin học, Giáo dục thể chất- Giáo dục quốc phòng
an ninh…) có những tổ chuyên môn chỉ hoạt động trên một chuyên môn duy
nhất. Đặc điểm nổi bật của tổ chuyên môn trong các nhà trường THPT là hầu
hết các thành viên trong tổ, tuy tay nghề và thâm niên công tác khác nhau,
nhưng tất cả họ đều có thể hoạt động chuyên môn trên cùng một đối tượng,
nội dung chương trình như nhau.
1.2.2. Hoạt động và hoạt động của tổ chuyên môn
1.2.2.1. Hoạt động
Khái niệm hoạt động
Có nhiều định nghĩa khác nhau về hoạt động, tùy thuộc theo các góc độ
xem xét mà những cách hiểu về hoạt động khác nhau :
- Dưới góc độ Triết học: Hoạt động là quan hệ biện chứng của chủ thể
và khách thể. Trong mối quan hệ đó, chủ thể là con người, khách thể là hiện

8


thực khách quan. Ở góc độ này, hoạt động được xem là quá trình mà trong đó
có sự chuyển hóa lẫn nhau giữa hai cực là chủ thể và khách thể.
- Dưới góc độ Sinh lý: Hoạt động là toàn bộ sự tiêu hao năng lượng
thần kinh và cơ bắp khi tác động vào hiện thực khách quan nhằm thỏa mãn
nhu cầu nào đó của cá nhân và xã hội.
- Dưới góc độ Cấu trúc hoạt động: Hoạt động là toàn bộ hành động
được thống nhất theo mục đích chung nhằm thực hiện một chức năng xã hội
nào đó.
- Dưới góc độ Tâm lý học: Xuất phát từ quan điểm cho rằng cuộc sống
của con người là chuỗi những hoạt động, giao tiếp kế tiếp nhau, đan xen vào
nhau, hoạt động được hiểu là phương thức tồn tại của con người trong thế
giới.
Theo đó, hoạt động là mối quan hệ tác động qua lại giữa con người
(chủ thể) với thế giới (khách thể) để tạo ra sản phẩm cả về phía thế giới và cả
về phía con người. Trong mối quan hệ đó, có hai quá trình diễn ra :
* Quá trình đối tượng hóa (còn gọi là quá trình xuất tâm) : Là quá
trình chuyển năng lực từ con người vào trong đối tượng, ghi dấu vết của con
người vào sản phẩm lao động. Đây là quá trình xuất tâm, tâm lý của con
người (chủ thể) được bộc lộ, được khách quan hóa trong quá trình làm ra sản
phẩm. Nhờ vậy, chúng ta mới có thể tìm hiểu được tâm lý con người thông
qua hoạt động của họ.
* Quá trình chủ thế hóa (còn gọi là quá trình nhập tâm) : Là quá trình
con người phản ánh những thuộc tính của đối tượng, của công cụ lao động,
phương tiện lao động, trong quá trình sử dụng để tạo ra và làm phong phú tâm
lý, ý thức của bản thân mình thông qua quá trình chiếm lĩnh thế giới. Đây
chính là quá trình chiếm lĩnh, lĩnh hội thế giới, là quá trình nhập tâm. Vì thế,
người ta có thể nói tâm lý là sự phản ánh thế giới khách quan, nội dung tâm lý

do thế giới khách quan quy định.
9


Như vậy, trong hoạt động, con người vừa tạo ra sản phẩm về phía thế
giới, vừa tạo ra tâm lý, ý thức của mình, hay nói khác đi, tâm lý, ý thức, nhân
cách của con người được bộc lộ, hình thành và phát triển trong hoạt động của
họ.
Hoạt động của con người bao gồm các quá trình con người tác động
vào khách thể (sự vật, hiện tượng, tri thức,…) gọi chung là quá trình bên
ngoài và quá trình tinh thần, trí tuệ hóa sự vật, hiện tượng, gọi chung là quá
trình bên trong. Nghĩa là, trong hoạt động bao gồm cả hành vi lẫn tâm lý, cả
công việc chân tay lẫn công việc trí óc.
1.2.2.2. Hoạt động của tổ chuyên môn
Hoạt động của tổ chuyên môn chính là quản lý hoạt động giảng dạy
trên phân môn chính của tổ mà các thành viên đã được đào tạo.
Hoạt động của tổ chuyên môn có vai trò quyết định đến chất lượng giáo
dục của nhà trường. Hoạt động của tổ chuyên môn phải bám sát nội dung
chương trình dạy học theo quy định của Bộ giáo dục, Sở giáo dục và nhà
trường.
Tổ chuyên môn là nơi thực hiện mọi đường lối chính sách của Đảng
nhà nước, Bộ giáo dục và Đào tạo, Sở giáo dục và Đào tạo, địa phương và
nhà trường về giáo dục.
Tổ chuyên môn là đơn vị thực hiện mọi quá trình chỉ đạo đổi mới
phương pháp để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường. Chính vì
vậy mà hiệu trưởng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn tốt thì sẽ nâng cao
chất lượng dạy và học trong nhà trường.
Quản lý hoạt động của tổ chuyên môn trong nhà trường gồm có:
- Quản lý hoạt động của giáo viên ở trên lớp theo phân phối chương
trình quy định của Bộ giáo dục và đào tạo.

10


- Quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao năng lực học tập cho học sinh
(như ôn thi học sinh giỏi, đại học) và phụ đạo học sinh yếu kém theo quy định
của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo nhà trường.
- Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất
lượng dạy và học trong nhà trường.
- Quản lý hoạt động tự học, tự bồi dưỡng theo chuyên đề bồi dưỡng
giáo viên định kỳ theo chương trình của bộ giáo dục và đào tạo, viết sáng kiến
kinh nghiệm giảng dạy hàng năm, tổ chức hoạt động ngoại khoá…
- Ngoài ra, các thành viên trong tổ còn tham gia các công tác khác như:
Công tác đoàn thể, công tác chủ nhiệm…khi được Hiệu trưởng hoặc đoàn thể
giao nhiệm vụ.
1.2.3. Quản lý và quản lý hoạt động tổ chuyên môn
1.2.3.1. Quản lý
Quản lí là một hoạt động lao động tất yếu trong quá trình phát triển
của xã hội loài người, nó được bắt nguồn và gắn chặt với sự phân công và
hợp tác lao động. Sự cần thiết của hoạt động quản lý được Mác khẳng định
bằng ý tưởng độc đáo và đầy sức thuyết phục: “Một người độc tấu vĩ cầm
tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc
trưởng”[28, tr 574].
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: “Bản chất của hoạt động quản lý bao
gồm hai quá trình tích hợp vào nhau: quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ
gìn, duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp,
đổi mới hệ, đưa hệ vào thế “phát triển”… Trong “quản” phải có “lý”, trong
“lý” phải có “quản” để động thái của hệ ở thế cân bằng động: hệ vận động
phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên
trong (nội lực) với các nhân tố bên ngoài (ngoại lực)” [4].

11


Một cách khái quát: “Quản lý là hoạt động, là tác động có định hướng,
có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong một tổ chức
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”.
Theo các tài liệu của UNESCO, công tác quản lý nói chung có bốn
chức năng cơ bản đó là: Kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và trong đó
thông tin vừa là phương tiện, vừa là điều kiện để thực hiện chức năng quản
lý.
- Chức năng kế hoạch hoá: Để thực hiện chủ trương, chương trình, dự án
kế hoạch hoá là hành động đầu tiên, chức năng cơ bản để hoàn thành các chức
năng khác. Đây được coi là chức năng chỉ lối làm cho tổ chức phát triển theo
kế hoạch. Trong quản lý đây là căn cứ mang tính pháp lý quy định hành động
của cả tổ chức.
- Chức năng tổ chức: Người quản lý phải hình thành bộ máy tổ chức là
cơ cấu các bộ phận (tuỳ theo tính chất công việc, có thể tiến hành phân công,
phân nhiệm cho các cá nhân), quy định chức năng nhiệm vụ từng bộ phận, mối
quan hệ giữa chúng, thiết lập mối quan hệ, liên hệ giữa con người với con
người, giữa các bộ phân riêng rẽ thành một hệ thống hoạt động nhịp nhàng của
một cơ thể thống nhất.
- Chức năng chỉ đạo: Đây là quá trình tác động qua lại giữa chủ thể
quản lý và mọi thành viên trong tổ chức nhằm góp phần thực hiện hoá các
mục tiêu đề ra. Bản chất của chức năng chỉ đạo xét cho cùng là sự tác động
lên con người, khơi dậy những tiềm năng của con người trong hệ thống quản
lý, thực hiện tốt mối liên hệ giữa con người với con người và quá trình đó giải
quyết những mối quan hệ đó để họ tự nguyện, tự giác và hăng hái phấn đấu
trong công việc.
- Chức năng kiểm tra: Chức năng kiểm tra nhằm đánh giá việc thực

hiện các mục tiêu đề ra, điều cần lưu ý là khi kiểm tra phải theo chuẩn. Chuẩn
12


phải xuất phát từ mục tiêu, là đòi hỏi bắt buộc đối với mọi thành viên của tổ
chức.
Cuối cùng, tất cả các chức năng trên đều cần đến yếu tố thông tin.
Thông tin đầy đủ, kịp thời, cập nhật, chính xác là một căn cứ để hoạch định
kế hoạch; thông tin cũng cần cho các bộ phận trong cơ cấu tổ chức, là chất
liệu tạo quan hệ giữa các bộ phận trong tổ chức, thông tin truyền tải mệnh
lệnh chỉ đạo (thông tin xuôi) và phản hồi (thông tin ngược) diễn biến hoạt
động của tổ chức và thông tin từ kết quả hoạt động của tổ chức giúp cho
người quản lý xem xét mức độ đạt mục tiêu của toàn tổ chức.
Các chức năng nêu trên lập thành chu trình quản lý. Chủ thể quản lý
khi triển khai hoạt động quản lý đều thực hiện chu trình này.
Mối quan hệ của các chức năng trong chu trình quản lý

Kế hoạch

Kiểm tra

Thông tin quản lí

Tổ chức

Chỉ đạo

Sơ đồ 1-1
Bốn chức năng của quản lý quan hệ khăng khít, tác động qua lại lẫn
nhau và tạo thành chu trình quản lý. Mỗi chức năng có vai trò, vị trí riêng

trong chu trình quản lý. Thông tin là mạch máu của quản lý.
Như vậy: “Quản lý không chỉ là một khoa học mà còn là một nghệ
thuật” và “hoạt động quản lý vừa có tính chất khách quan, vừa mang tính chủ
quan, vừa có tính pháp luật Nhà nước, vừa có tính xã hội rộng rãi…chúng là
những mặt đối lập trong một thể thống nhất”.
13


1.2.3.2. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn
a) Khái niệm:
Khoản I điều 58 Luật Giáo dục ghi rõ nhà trường có nhiệm vụ: “Tổ
chức giảng dạy học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu chương
trình giáo dục”. Điều đó có nghĩa là quản lý nhà trường chủ yếu là quản lý
hoạt động dạy học và các hoạt động giáo dục khác, thông qua quản lý hoạt
động của tổ chuyên môn. Để làm tốt nhiệm vụ quản lý này người Hiệu trưởng
phải là người am hiểu việc giảng dạy, phải nắm vững được chương trình các
môn học, nắm vững phương pháp đặc trưng của từng bộ môn, thường xuyên
nắm bắt sự đổi mới chương trình, sách giáo khoa, nội dung phương pháp
giảng dạy, đặc biệt là thường xuyên cập nhật kiến thức và thành tựu khoa học
về đổi mới phương pháp dạy học, về khoa học giáo dục để chỉ đạo tập thể sư
phạm nhà trường thực hiện và học tập theo những điển hình tiên tiến, phù hợp
với điều kiện nhà trường. Người Hiệu trưởng phải có năng lực tổ chức, chỉ
đạo tổ chuyên môn thực hiện tốt nhiệm vụ và quyền hạn của mình nâng cao
chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn, từ đó thúc đẩy quá trình dạy và học
trong nhà trường.
Như vậy, theo chúng tôi thì quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong
trường THPT là một loại lao động để điều khiển lao động. Đó là quá trình
tác động có định hướng của Hiệu trưởng đến các tổ chuyên môn và các yếu
tố khác nhằm giúp tổ chuyên môn đạt được mục tiêu, kế hoạch đề ra.
b) Nội dung quản lý hoạt đông tổ chuyên môn trong trường THPT

b.1) Theo chức năng quản lý
Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn có thể là:
- Quản lý công tác kế hoạch và thực hiện kế hoạch dạy học của các tổ
chuyên môn và giáo viên
- Quản lý công tác nhân sự và bồi dưỡng giáo viên theo yêu cầu của
hoạt động chuyên môn.
14


- Quản lý công tác kiểm tra đánh giá và việc thực hiện kế hoạch dạy
học của tổ chuyên môn, kế hoạch dạy học của giáo viên
- Quản lý công tác cải tiến hoạt động dạy học của tổ chuyên môn và
của giáo viên
b.2) Theo nội dung hoạt động của tổ chuyên môn:
Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn của Hiệu trưởng là:
- Quản lý việc xây dựng kế hoạch dạy học môn học và các hoạt động
giáo dục thông qua dạy học do tổ chuyên môn phụ trách
- Quản lý việc thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học của giáo viên
- Quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao chất lượng học sinh
- Quản lý bồi dưỡng giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên đề theo yêu
cầu của quá trình dạy học và các hoạt động giáo dục ngoài môn học
- Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả dạy học của giáo viên
Trong đề tài này chúng tôi sử dụng phối hợp các cách tiếp cận nói trên
để quản lý hoạt động của tổ chuyên môn.
1.2.4. Biện pháp và biện pháp quản lý chuyên môn
1.2.4.1. Biện pháp
Theo từ điển Tiếng Việt trung tâm từ điển của viện ngôn ngữ Hà Nội
xuất bản năm 2002: Biện pháp có nghĩa là: “Cách làm, cách giải quyết một
vấn đề cụ thể” [26].
1.2.4.2. Biện pháp quản lý chuyên môn

Biện pháp quản lý được hiểu là cách làm, cách giải quyết việc thực hiện
các chức năng quản lý một công việc cụ thể. Biện pháp quản lý hoạt động của
tổ chuyên môn trong nhà trường được hiểu là cách làm, cách giải quyết các
chức năng quản lý trong công tác hoạt động của tổ chuyên môn.

15


Trong công tác quản lý nói chung và QLGD nói riêng việc tìm ra
những biện pháp, giải pháp để thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ công tác là một
yêu cầu hết sức quan trọng và cần thiết.
Để đáp ứng mục tiêu phát triển giáo dục, hiện nay trong các nhà trường
THPT cần tăng cường biện pháp quản lý các hoạt động nói chung và hoạt
động của TCM nói riêng.
1.3. Hoạt động của tổ chuyên môn trong trường THPT
1.3.1. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Tổ chuyên môn ở các
trường THPT
1.3.1.1. Vị trí của tổ chuyên môn
Theo Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và
trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành theo Thông tư số: 12/2011/TTBGDĐT ngày 28/3 /2011 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo gồm có:
a) Hội đồng trường đối với trường công lập, Hội đồng quản trị đối với
trường tư thục, Hội đồng thi đua và khen thưởng, Hội đồng kỷ luật, Hội đồng
tư vấn khác, các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các bộ phận khác (nếu có);
b) Các tổ chức Đảng Cộng sản Việt Nam, Công đoàn, Đoàn thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và các tổ
chức xã hội.
Tổ chuyên môn là một bộ phận cấu thành trong trong bộ máy tổ chức,
quản lý của trường THCS, THPT. Trong trường, các tổ, nhóm chuyên môn có
mối quan hệ hợp tác với nhau, phối hợp các các bộ phận nghiệp vụ khác và
các tổ chức Đảng, đoàn thể trong nhà trường nhằm thực hiện chiến lược phát

triển của nhà trường, chương trình giáo dục và các hoạt động giáo dục và các
hoạt động khác hướng tới mục tiêu giáo dục.
1.3.1.2. Chức năng tổ chuyên môn
- Giúp Hiệu trưởng điều hành các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn
liên quan đến dạy và học;
16


- Trực tiếp quản lý giáo viên trong tổ theo nhiệm vụ quy định. Tổ
chuyên môn là đầu mối để Hiệu trưởng quản lý nhiều mặt, nhưng chủ yếu vẫn
là hoạt động chuyên môn, tức là hoạt động dạy học trong trường. Tổ trưởng
chuyên môn phải là người có khả năng xây dựng kế hoạch; điều hành tổ chức,
hoạt động của tổ theo kế hoạch giáo dục, phân phối chương trình môn học của
Bộ Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch năm học của nhà trường; tổ chức bồi
dưỡng chuyên môn cho giáo viên trong tổ; đánh giá, xếp loại và đề xuất khen
thưởng, kỉ luật giáo viên thuộc tổ mình quản lý.
Do đó, tổ trưởng chuyên môn phải là người có phẩm chất đạo đức tốt;
có năng lực, trình độ, kinh nghiệm chuyên môn; có uy tín đối với đồng
nghiệp, học sinh. Tổ trưởng chuyên môn phải là người có khả năng tập hợp
giáo viên trong tổ, biết lắng nghe, tạo sự đoàn kết trong tổ, gương mẫu, công
bằng, kiên trì, khéo léo trong giao tiếp, ứng xử.
1.3.1.3. Nhiệm vụ tổ chuyên môn
Nhiệm vụ của tổ chuyên môn quy định theo Điều lệ trường THCS,
THPT ban hành theo Thông tư số: 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3 /2011 của
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo “Điều 16. Tổ chuyên môn:
1. Hiệu trưởng, các Phó Hiệu trưởng, giáo viên, viên chức làm công tác
thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ làm công tác tư vấn cho học sinh của
trường trung học được tổ chức thành tổ chuyên môn theo môn học, nhóm môn
học hoặc nhóm các hoạt động ở từng cấp học THCS, THPT. Mỗi tổ chuyên
môn có tổ trưởng, từ 1 đến 2 tổ phó chịu sự quản lý chỉ đạo của Hiệu trưởng,

do Hiệu trưởng bổ nhiệm trên cơ sở giới thiệu của tổ chuyên môn và giao
nhiệm vụ vào đầu năm học.
2. Tổ chuyên môn có những nhiệm vụ sau:
a) Xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động chung của tổ, hướng dẫn
xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch dạy học,
phân phối chương trình và các hoạt động giáo dục khác của nhà trường;
17


b) Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá,
xếp loại các thành viên của tổ theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên
trung học và các quy định khác hiện hành;
c) Giới thiệu tổ trưởng, tổ phó;
d) Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
3. Tổ chuyên môn sinh hoạt hai tuần một lần và có thể họp đột xuất
theo yêu cầu công việc hay khi Hiệu trưởng yêu cầu.
1.3.2. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực đối với người giáo viên làm
công tác TTCM
Người tổ trưởng phải có thế giới quan Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí
Minh, TTCM phải có lòng yêu nghề, mến trẻ, có phong cách mô phạm, sống
trong sáng, khiêm tốn, giản dị, chan hoà, gần gũi và sẵn lòng giúp đỡ mọi
người, biết tạo dựng khối đoàn kết, nhất trí cao trong tổ.
TTCM phải có năng lực sư phạm, trình độ chuyên môn vững vàng, am
hiểu, vận dụng thích hợp các quy trình, yêu cầu, quy tắc và chính sách liên
quan đến lĩnh vực chuyên môn, có khả năng xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ
đạo và kiểm tra, đánh giá tốt; có khả năng xác định mục tiêu và đề ra những
mục tiêu ưu tiên để thực hiện. TTCM cần phải có năng lực chẩn đoán nhu
cầu, đặc điểm đối tượng, năng lực giao tiếp sư phạm, năng lực thuyết phục,
cảm hoá quần chúng. Đồng thời người tổ trưởng phải có khả năng lĩnh hội cái
mới, có khả năng sử dụng và xây dựng phong trào ứng dụng công nghệ thông

tin vào quá trình dạy học, khuyến khích GV cập nhật và học hỏi công nghệ
mới, phải thực sự là chỗ dựa đáng tin cậy của GV.
Người tổ trưởng phải có năng lực quản lý tốt nhân sự để có thể phát
huy tối đa tiềm lực sức mạnh của đội ngũ GV trong tổ, xây dựng và sử dụng
có hiệu quả các chuẩn mực đánh giá, xếp loại GV và quản lý tốt CSVC trong

18


nhà trường.
Tổ trưởng chuyên môn phải là người có khả năng xây dựng kế hoạch;
điều hành tổ chức, hoạt động của tổ theo kế hoạch giáo dục, phân phối
chương trình môn học của Bộ Giáo dục và Đào tạo và kế hoạch năm học của
nhà trường; tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên trong tổ; đánh giá,
xếp loại và đề xuất khen thưởng, kỹ luật giáo viên thuộc tổ mình quản lý.
Do đó, tổ trưởng chuyên môn phải là người có phẩm chất đạo đức tốt;
có năng lực, trình độ, kinh nghiệm chuyên môn; có uy tín đối với đồng
nghiệp, học sinh. Tổ trưởng chuyên môn phải là người có khả năng tập hợp
giáo viên trong tổ, biết lắng nghe, tạo sự đoàn kết trong tổ, gương mẫu, công
bằng, kiên trì, khéo léo trong giao tiếp, ứng xử.
Có thể khẳng định phẩm chất, năng lực của người TTCM là điều kiện
cơ bản để lãnh đạo tổ chuyên môn thực hiện thành công nhiệm vụ, góp phần
vào thắng lợi chung của sự nghiệp giáo dục toàn diện nhà trường.
1.4. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn
trong trường THPT
1.4.1. Quản lý công tác kế hoạch của tổ chuyên
môn và của giáo viên
a) Vai trò của công tác kế hoạch đối với tổ chuyên môn:
Đây là là quá trình xác định mục tiêu hoạt động của tổ chuyên môn và
quy định những biện pháp tốt nhất để thực hiện mục tiêu. Nó có vai trò định

hướng cho toàn bộ các hoạt động, là cơ sở để huy động tối đa các nguồn lực
cho việc thực hiện các mục tiêu và là căn cứ cho việc kiểm tra đánh giá quá
trình thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ của nhà trường, của tổ cũng như của từng
cá nhân.

19