Bài tập lớn học kì tài chính hoàn chỉnh

Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
1.

Các điều kiện chi ngân sách nhà nước theo pháp luật hiện hành
Các điều kiện chi NSNN được quy định cụ thể tại khoản 2 – Điều 5, luật

NSNN năm 2002 ; và Điều 51 nghị định 60/2003/NĐ – CP, các điều kiện cụ thể đó
bao gồm:
1.1

Các khoản chi dự định phải có trong dự toán NSNN được giao.
Đây là điều kiện thứ nhất mà khoản chi phải thỏa mãn để có thể được thanh

toán. Có thể nói, đây là điều kiện ở cấp trung ương đối với các khoản chi. Bởi nó
quy định các khoản chi đó phải nằm trong dự toán ngân sách, đạo luật ngân sách
thường niên mà chỉ có cơ quan lập pháp cao nhất là Quốc hội mới thông qua. Quy
định nàu đưa ra đảm bảo các khoản chi dự định sẽ phù hợp với tổng thể các khoản
chi khác, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội mà nhà nước đề ra
trong năm ngân sách.
Tuy nhiên điều kiện này cúng có ngoại lệ của nó:
Ngoại lệ thứ nhất là trường hợp đầu năm ngân sách dự toán ngân sách và
phương thức phân bổ ngân sách chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết
định thì cơ quan tài chính các cấp được phép cấp kinh phí cho các nhu cầu không
thể trì hoãn được cho tới khi dự toán ngân sách và phương thức phân bổ ngân sách
được quyết định. Đây có thể được coi là phương án bổ sung mà luật đưa ra cho các
chủ thể sử dụng ngân sách áp dụng, tạo sự linh hoạt trong hoạt động của các chủ
thể đó khi chưa có NS, ứng phó kịp thời với các trường hợp xảy ra ngoài dự kiến,
đảm bảo thực hiện chức năng nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, các chủ thể được
tạm cấp kinh phí phải hoàn trả ngay dự dự toán ngân sách và phân bổ ngân sách
được quyết định, nguồn vốn đã được chuyển về. Đây là quy định thể hiện sự linh
hoạt của các nhà làm luật, tạo điều kiện để việc thực hiện nhiệm vụ của các đối

tượng thụ hưởng ngân sách không bị gián đoạn.
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 1


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Ngoại lệ thứ hai là trong quá trình chấp hành ngân sách,có sự thay đổi về thu
chi khoản chi từ nguồn tăng thu so với dự toánđược giao và từ nguồn dự phòng
ngân sách theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Nguồn tăng thu là nguồn thu
phát sinh tăng thêm, nằm ngoài dự toán ngân sách vì vậy chi từ khoản chi này
không thể nằm trong dự toán ngân sách. Chi từ nguồn tăng thu ở cấp nào sẽ do cơ
quan có thẩm quyền của cấp ngân sách đó quyết định. Số tăng thu này sẽ được sử
dụng để giảm bội chi, tăng chi trả nợ, tăng chi đầu tư phát triển, bổ sung quỹ dự trữ
tài chính, tăng dự phòng ngân sách, các khoản chi từ nguồn dự phòng ngân sách
được sử dụng trong trường hợp có nhu cầu đột xuất ngoài dự kiến.
Trên đây là diều kiện thứ nhất của chi NSNN, là điều kiện cốt lõi đầu tiên
mà các khoản chi cần thỏa mãn để có thể thanh toán, cấp phát.
1.2

Khoản chi dự định phải đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức do cấp có thẩm
quyền quyết định.
Đây là điều kiện thứ hai mà một khoản chi cần đáp ứng để có thể được thanh

toán. Không chỉ cần được nằm trong dự toán ngân sách nhà nước được giao, khoản
chi dự định thực hiện phải nằm trong phạm vi chế độ, tiêu chuẩn, định mức đã
được quy định bởi cấp có thẩm quyền. Mỗi lĩnh vực chi mang một điểm đặc thù
lĩnh vực khác nhau, vì vậy không thể có một tỷ lệ chi dự toán chi chung cho tất cả
lĩnh vực. Mỗi lĩnh vực được quy định một định mức, tiêu chuẩn chi khác nhau. Các
định mức, tiêu chuẩn, chế độ được ban hành cho những lĩnh vực chi khác nhau này

do Chính phủ, Bộ trưởng bộ tài chính, UBND cấp tỉnh quyết định. Cụ thể như sau:
Chính phủ quy định chế độ chi quan trọng, phạm vi ảnh hưởng rộng như: chế độ
tiền lương, trợ cấp xã hội, chế độ đối với người có công với cách mạng...Thủ tướng
quy định chế độ, định mức thực hiện thống nhất trong phạm vi cả nước. Bộ trưởng
bộ tài chính quy định chế độ, định mức áp dụng đối với các ngành, lĩnh vực.
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 2


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
UBND cấp tỉnh quy định một số khoản chi mang tính đặc thù ở địa phương . Quy
định này đặt ra giới hạn cho các khoản chi dự định thực hiện, phải nằm trong định
mức đã được quy định trong dự toán. Bởi các chủ thể lập dự toán ngân sách nhà
nước khi đưa ra dự toán với những khoản phân bổ ngân sách đã tính toán rất kỹ
đến đặc thù từng lĩnh vực chi và hơn thế chính sách kinh tế - xã hội đã được hoạch
định. Vì vậy các khoản chi phải phù hợp với chiến lược kinh tế - xã hội đã được
hoạch định. Tuy nhiên, việc quy định định mức cho các khoản chi ngân sách có thể
giảm tính chủ động cho các đơn vị sử dụng ngân sách, hơn nữa còn có thể xuất
hiện tình trạng các đơn vị sử dụng ngân sách cố chi cho hết số ngân sách đã được
phân bổ không quan tâm đến hiệu quả của khoản chi đó. Hơn nữa, các nhà lập dự
toán ngân sách cần bám sát điều kiện kinh tế - xã hội tại từng thời điểm để đưa ra
những tiêu chuẩn, định mức, chế độ phù hợp.
1.3

Khoản chi dự định thực hiện phải được thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách
hoặc được người ủy quyền quyết định chi.
Đây được xem là điều kiện để một khoản chi có thể được thực hiện. một

khoản chi đã nằm trong dự toán ngân sách nhà nước, đã đúng với chế độ, tiêu

chuẩn, định mức của cấp có thẩm quyền quyết định nhưng nếu không được Thủ
trưởng đơn vị sử dụng ngân sách hoặc được người ủy quyền quyết định chỉ thị thì
khoản chi đó cũng không được thực hiện. chỉ người đại diện theo pháp luật và
người đại diện theo ủy quyền mới được phép quyết định chỉ thị. Quy định này của
luật đảm bảo quyền quản lý của những người đứng đầu đơn vị sử dụng ngân sách
hoặc người ủy quyền là những người trực tiếp quản lý, điều hành đơn vị đó. Vì
vậy, họ sẽ nắm rõ nhu cầu chi cảu đơn vị mình quản lý, từ đó để quyết định có chi
hay không một khoản chi nào đó.

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 3


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Đối với những khoản chi do cơ quan tài chính cấp phát trực tiếp thì quyết
định chi là “lệnh chi tiền” của cơ quan tài chính. Lệnh chi tiền là quyết định do cơ
quan tài chính phát hành, gửi kho bạc nhà nước, yêu cầu kho bạc chi trả thanh toán
một số tiền cho đơn vị sử dụng ngân sách theo đúng nội dụng của lệnh chi tiền. Cơ
quan tài chính chịu trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát nội dung tính chất của từng
khoản chi, đảm bảo các điều kiện chi theo đúng quy định của pháp luật. kho bạc
nhà nước thực hiện việc chi trả, thanh toán cho đơn vị sử dụng ngân sách theo nội
dung ghi trong lệnh chi tiền của cơ quan tài chính.
Đối với các khoản chi cơ quan tài chính không cấp phát trực tiếp thì khi có
nhu cầu chi, đơn vị sử dụng ngân sách lập và gửi Kho bạc Nhà nước giấy rút dự
toán NSNN cùng với quyết định do Thủ trưởng đơn vị ký.
Ngoài ba điều kiện trên, trong Nghị định 60/2003/NĐ – CP và Thông tư 79?
2003/TT – BTC còn quy định một số điều kiện cụ thể khác về chi ngân sách nhà
nước như sau:
1.4

Các điều kiện cụ thể khác.

a.

Khoản chi dự định thực hiện phải có đủ hồ sơ, chứng từ thanh toán đầy đủ.
Đây là một điều kiện cụ thể được đưa ra tại Thông tư 79/2003/TT – BTC.

Theo đó các khoản chi dự định thực hiện phải có đủ hồ sơ chứng từ thanh toán hợp
lệ. tùy theo tính chất của từng khoản chi mà hồ sơ chứng từ thanh toán được yêu
cầu khác nhau.
b.

Khoản 4 Điều 51 – NĐ60/2003/NĐ – CP.
Pháp luật quy định đối với trường hợp sử dụng vốn, kinh phí ngân sách nhà

nước để đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc và
các công việc khác phải qua đấu thầu hoặc thẩm định giá thì trước hi khoản chi
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 4


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
được thực hiện, còn phải tổ chức đấu thầu hoặc thẩm định giá theo quy định của
pháp luật. đây chính là khoản chi hành chính đảm bảo cho các hoạt động thường
xuyên của bộ máy nhà nước . quy định này đảm bảo chi hoạt động chi trong lĩnh
vực này là chi đúng, chi đủ, tổ chức đấu thầu hoặc định giá tài sản với mục đích
xác định giá trị thực sự của tài sản, từ đó thực hiện khoản chi hợp pháp, đúng đắn.
c.

Khoản 5 – Điều 51 – NĐ60/NĐ – CP.
Khoản này đưa ra quy định các khoản chi thường xuyên được chia đều trong

năm để chi; các khoản chi có tính chất thời vụ hoặc chỉ phát sinh vào một số thời
điểm như đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm, sửa chữa lớn và các khoản chi có tính
chất không thường xuyên khác thực hiện theo dự toán quý được đơn vị dự toán cấp
I giao cùng với dự toán năm
2.

Cơ sở pháp lý khi quy định các điều kiện chi ngân sách nhà nước
Hơn bất kỳ lĩnh vực nào chi NSNN luôn là lĩnh vực chứa nhiều nguy cơ

tham nhũng và lãng phí nhất. Quan niệm “tiền công” không phải là tiền của riêng
ai khiến cho các đối tượng hưởng thụ có xu hướng chi tiêu thoải mái, lãng phí
không tính đến nguồn vốn và NN đầu tư. Điều này khiến cho Nhà nước luôn phải
tính đến khả năng kiểm soát việc chi tiêu NS như thế nào cho hiệu quả và tiết
kiểm, trong đó việc công cụ sử dụng công cụ pháp luật để điều chỉnh hoạt động chi
NS là vấn đề then chốt, góp phần đảm bảo tính minh bạch, ngăn chặn tệ tham
nhũng, lãng phí trong sử dụng công quỹ.
Quỹ ngân sách nhà nước do nhà nước đại diện thay mặt cho nhân dân quyết
định việc sử dụng. Do vậy để đảm bảo lòng tin, sự tín nhiệm thì nhà nước cần có
những biện pháp để sử dụng một cách có hiệu quả nguồn vốn đó. Do đó đặt ra một
vấn đề là cần có một khuôn phép mang tính chất pháp lí để ngân sách nhà nước
được sử dụng một cách có hiệu quả. Vì thế yêu cầu đặt ra là cần có những điều
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 5

Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
kiện chi ngân sách nhà nước để các đối tượng sử dụng có cơ sở để thực hiện một
cách tích cực, đảm bảo nhất.
Chi ngân sách nhà nước có vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển
kinh tế, xã hội của quốc gia. Đặc biệt trong bối cảnh nước ta hiện nay, nhiều vấn đề
kinh tế xã hội đất nước đang đặt ra thách thức đối với các khoản chi ngân sách nhà
nước. Trong bối cảnh đó, nếu bố trí các khoản chi ngân sách tùy tiện, ngẫu hứng,
thiếu sự phân tích hoàn cảnh một cách cụ thể sẽ có ảnh hưởng xấu đến quá trình
phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Do đó, việc chi ngân sách nhà nước cần phải
được thực hiện trên cơ sở các điều kiện nhất định.
Quy định các điều kiện chi NS cụ thể góp phần nâng cao nhận thức, ý thức
chấp hành pháp luật của các đơn vị sử dụng ngân sách, đồng thời tạo điều kiện cho
các đơn vị sử dụng ngân sách, cơ quan tài chính, kho bạc có đủ căn cứ chấp hành
pháp lý chấp hành chi.
Do tính đặc thù của khoản chi NSNN mang tính chất không hoàn trả trực
tiếp, nên đối tượng hưởng thụ thường có xu hướng thiếu cân nhắc, không tính toán
đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn. Vì vậy nhà nước phải đưa ra các chỉ tiêu điều
kiện chi để đảm bảo chi đúng, chi đủ, chi hợp lý.
3.

Cơ sở thực tiễn khi quy định các điều kiện chi ngân sách nhà nước
Quỹ ngân sách nhà nước hh nh thành chủ yếu từ sự đóng góp của đông đảo

quần chúng nhân dân, Nhà nước là chủ thể đại diện thay mặt nhân dân quyết định
việc sử dụng cụ thể như thế nào. Vh vậy, Nhà nước phải đảm bảo làm sao sử dụng
cho thật hiệu quả nguồn vốn đó, tránh để mất ḷng tin của nhân dân đối với Nhà
nước. Công cụ hữu hiệu để đảm bảo cho hoạt động sử dụng nguồn tài chính đó
chính là pháp luật. Nhà nước đă quy định những điều kiện cụ thể mà chỉ khi đáp
ứng đủ những điều kiện đó, hoạt động chi ngân sách nhà nước mới được thực hiện.
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 6


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Những quy định này đă tạo nên một giới hạn pháp lư đối với các đối tượng sử dụng
ngân sách nhà nước, đảm bảo các chủ thể này sử dụng đúng mục đích và có hiệu
quả nguồn tài chính do Nhà nước đầu tư.
Nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của các cấp theo luật pháp ở Việt Nam
rất phức tạp nên cần bố trí các khoản chi một cách thích hợp. Để tránh việc bố trí
các khoản chi chồng chéo, khó kiểm tra giám sát đồng thời nâng cao trách nhiệm
và tính chủ động của các cấp thì việc đặt ra các điều kiện chi ngân sách nhà nước là
hết sức hợp lí.
Hiện nay, Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế cùng thế giới, muốn
phát triển một nền kinh tế hiện đại cần trình độ của con người lao động, nguồn
nhân lực. Xu hướng chung là nền kinh tế càng phát triển, xã hội càng văn minh thì
khoản chi ngân sách này sẽ càng ngày càng gia tăng … Hơn thế nữa, cần những
khoản chi nhằm đảm bảo và nâng cao đời sống về vật chất và tinh thần cho người
dân. Rồi cần những khoản chi cho an ninh quốc phòng nhằm đảm bảo sức mạnh
chuyên chính của nhà nước, duy trì trật tự xã hội… Điều này đòi hỏi việc chi ngân
sách nhà nước phải được quy định một cách chặt chẽ để có thể phân phối cho
nhiều khoản tiêu dùng, tránh rơi vào lãng phí hay bị kém hiệu quả, vì vậy việc quy
định các điều kiện chi ngân sách nhà nước là việc tối quan trọng và bức thiết.
Từ năm 2001 đến nay, hàng năm nhà nước dùng 2% tổng số ngân sách để
đầu tư cho khoa học, công nghệ . Đối với lĩnh vực giáo dục nhà nước dành 20%
tổng số chi ngân sách. Vì vậy, cần phải đặt ra giới hạn cho các khoản chi dự định
thực hiện, phải nằm trong định mức đã được quy định trong dự toán. Vì vậy các
khoản chi phải phù hợp với chiến lược kinh tế - xã hội đã được hoạch định.
Trong điều kiện chi NSNN còn nhiều eo hẹp, thì việc thu, chi NSNN như
thế nào cho hiệu quả và tiết kiệm thì không phải là một bài toán đơn giản đối với

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 7


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
những nhà làm luật. Trên thực tế hoạt động chi này còn tồn tại rất nhiều bất cập, lỗ
hổng để “lách luật”, gây thâm hụt ngân sách và mất lòng tin ở nhân dân. Pháp luật
Việt Nam hiện nay có quy định tương đối chặt chẽ với vấn đề điều kiện chi ngân
sách nhà nước là vô cùng hợp lí.
Phần lớn, các khoản chi ngân sách nhà nước đều là các khoản cấp phát
không hoàn trả trực tiếp và mang tính chất bao cấp. Chính vì vậy, các nhà quản lý
tài chính cần phải phải có sự phân tích, tính toán cẩn thận trên nhiều khía cạnh
trước khi đưa ra các quyết định chi tiêu để tránh được những lãng phí không cần và
nâng cao hiệu quả chi ngân sách nhà nước, dựa trên cơ sở các điều kiện về chi
ngân sách nhà nước.
4.

Thực trạng áp dụng các điều kiện chi ngân sách nhà nước

4.1

Những kết quả đạt được.
Việc các đơn vị sử dụng ngân sách có tuân thủ một cách nghiêm ngặt các

điều kiện luật định trong hoạt động chi ngân sách nhà nước hay không ảnh hưởng
trực tiếp đến hoạt động chi ngân sách nhà nước. Nói chung, qua Báo cáo đánh giá
tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2010, nhìn chung hoạt động chi
NSNN đã tương đối đảm bảo được các điều kiện cơ bản của chi ngân sách nhà
nước. Năm 2010 là năm nề kinh tế Việt Nam có khá nhiều vấn đề nổi cộm: chỉ số

tiêu dùng, lạm phát tăng ở mức cao; lãi suất, tỷ giá biến động mạnh; thị trường
vàng, ngoại tệ diễn biến phức tạp, làm tăng nguy cơ mất ổn định kinh tế vĩ mô,
gây khó khăn cho sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống người
dân, tác động không tốt đến tâm lý xã hội. Quán triệt tinh thần chỉ đạo của cơ quan
có thẩm quyền, tuân thủ những điều kiện luật định về chi NSNN, công tác điều
hành chi NSNN năm 2010 đã đảm bảo theo đúng chỉ tiêu thắt chặt chi tiêu để kiểm
chế lạm phát, tập trung nguồn lực của NSNN để chủ động phòng chống, khắc phục
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 8


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
hậu quả thiên tai, dịch bệnh, đảm bảo thực hiện các chính sách hỗ trợ người nghèo,
đối tượng trợ cấp xã hội khắc phục một phần khó khăn do ảnh hưởng của tăng
giá…
Năm 2010 tình hình kinh tế chuyển biến tích cực đã tạo điều kiện để tăng thu ngân
sách nhà nước. Thu ngân sách nhà nước năm 2010 ước đạt 520.100 tỷ đồng, vượt
12.7% so với dự toán, tăng 17,6% so với năm 2009, và đạt tỷ lệ động viên vào
ngân sách nhà nước là 26.7%. Tổng chi cân đối nhà nước đạt 637.200 tỷ đồng, tăng
9.4% so với dự toán và tăng 9% so với thực hiện năm 2009. Bội chi NSNN năm
2010 ước khoảng 117.100 tỷ đồng, bằng khoảng 5.95%GDP, giảm so với năm
2009 (6.9%) và cúng giảm so với kế hoach đề ra (6.2%) . Thực hiện chỉ đạo Quốc
hội về việc triển khai các giải pháp nhằm kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô
và bảo đảm an sinh xã hội. Chính phủ đã tập trung chỉ đạo các Bộ, cơ quan trung
ương và địa phương thực hiện điều hành chi NSNN năm 2010 theo hướng thắt chặt
chi tiêu công, kiểm soát chặt chẽ đầu tư công, rà soát, sắp xếp giảm chi đầu tư các
dự án không có trong quy hoạch, chưa đủ thủ tục theo quy định…để tập trung vốn
cho các dự án cần thiết, cấp bách, các dự án khả năng hoàn thành và sử dụng trong
năm, thực hiện tiết kiệm, tập trung sử dụng dự phòng ngân sách các cấp và nguồn

tăng thu NSNN năm 2010 thực hiện các chính sách an sinh xã hội nằm hỗ trợ cho
người nghèo, đồng bào dân tộc, người lao động có thu nhập thấp, cán bộ chiến sĩ
lực lượng vũ trang vượt qua khó khăn do ảnh hưởng của lạm phát.
Chi NSNN đã từng bước được cơ cấu lại theo hướng xóa bỏ bao cấp, thực
hiện cơ chế tự chủ, tự thực hiện trách nhiệm, tăng cho đầu tư phát triển và cơ sở hạ
tầng, phát triển nguồn thu nhân lực, xóa đói giảm nghèo, phát triển nông nghiệp và
nông thôn, bảo vệ môi trường; nâng cao năng lực quản lý, đảm bảo chi NS ngày
càng tiết kiệm và đạt hiệu quả cao. Ví dụ: năm 2010 bội chi NS giảm từ 7% xuống

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 9


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
6.2%... Đó là những kết quả rất đáng khích lệ trong bối cảnh nề kinh tế vừa trải qua
cơn suy giảm.
Bên cạnh những kết quả đạt được đã nêu trên, thực tiễn áp dụng các điều
kiện chi ngân sách dẫn đến hiệu quả thực hiện NSNN còn bất cập.
4.2

Những bất cập.

Dù đã có rất nhiều nỗ lực của cơ quan có thẩm quyền trong việc đôn đốc các đơn
vị sử dụng ngân sách chấp hành các quy định pháp luật trong quá trình chi NSNN
nhưng trên thực tế vẫn còn tồn tại những bất cập nổi cộm, như tình trạng bội chi
NSNN, thấp thoát NSNN.
Mặc dù tỷ trọng thu nội địa có tăng nhưng chiếm tỷ trọng không lớn (khoảng
60%). Việc chấp hành kỷ luật ngân sách không nghiêm, thất thu, gian lận. nợ đọng
thuế, kể cả nội địa và thuế xuất nhập khẩu còn lớn. Số nợ thuế chờ xử lý (chiếm

hơn 20% tổng số nợ thuế) tăng khá nhiều. bội chi ngân sách vẫn còn cao (chưa về
dưới mức dưới 5% như đã duy trì trong nhiều năm) và là một trong những nhân tố
góp phần làm gia tăng lạm phát. Điều này cũng cách báo độ an toàn của ngân sách
trong năm tiếp theo nếu như không chủ động có các biện pháp cải cách để tạo nền
tảng tăng nguồn thu cũng như tăng cường kỷ luật tài chính cho ngân sách .
Ngoài ra, tình hình giải ngân xây dựng cơ bản cũng được tiến hành rất chậm.
Lý do cho tình trạng này là trong điều hành NSNN đã phát sinh một số khoản chưa
có nguồn thanh toán. Ủy ban tài chính – Ngân sách QH cũng nhận định, Chính phủ
đã kiên quyết trong quản lý NSNN, hạn chế thất thoát lãng phí nhưng việc quản lý
chi theo dự toán còn chưa được coi trọng. Đặc biệt là việc triển khai và giải ngân
vốn đầu tư phát triển chậm, nhất là vốn trái phiếu chính phủ, xử lý nợ xây dựng cơ
bản vẫn chậm…
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 10


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN còn thiếu chưa tương xứng với thực
tế, gây khó khan trong việc cấp phát kiểm tra, kiểm soát trong chi ngân sách nhà
nước. Ví dụ như: hàng năm Quốc hội phân bổ 2% tổng chi NSNN cho lĩnh vực
khoa học, công nghệ nhằm đẩy mạnh nghiên cứu và áp dụng thành tựu khoa học để
phát triển kinh tế - xã hội liệu có quá ít. Hơn nữa, thủ tục pháp luật quy định quá
rườm rà khiến cho ngân sách dành cho khoa học không dùng hết. Đối với lĩnh vực
giáo dục, hằng năm được dành 20% tổng số ngân sách nhưng hiệu quả sử dụng
ngân sách vẫn không cao.
Vậy, nguyên nhân nào dẫn đến sự tồn tại của những bất cập nêu trên? Những
yếu tố nào ảnh hưởng đến việc đảm bảo các điều kiện chi NSNN làm ảnh hưởng
dến hiệu quả chi NSNN.
4.3

Nguyên nhân của những bất cập
Những bất cấp nêu trên trong việc đảm bảo các điều kiện chi ngân sách nhà

nước bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân:
Thứ nhất: tính tuân thủ pháp luật của các đơn vị sử dụng ngân sách là yếu tố
quan trọng ảnh hưởng đến việc đảm bảo các điều kiện chi, từ đó ảnh hưởng đến
hoạt động chi NSNN. Các đơn vị sử dụng ngân sách khi nhận được nguồn kinh phí
thường không quan tâm đúng mức đến thực tiễn nhiệm vụ được giao và luôn tìm
cách để nâng cao dự toán chi để có thể sử dụng kinh phí một cách thoải mái. Thực
chất của quá trình lập và duyệt dự toán hiện nay là quá trình đàm phán – thỏa thuận
giữa các đơn vị sử dụng ngân sách và cơ quan quản lý tài chính. Giữa cấp dưới và
cấp trên nhằm cùng nhau thỏa thuận một mức chi mà hai bên cùng có thể chấp
nhận được, không quan tâm đến việc nó có phù hợp với định mức, chiến lược phát
triển kinh tế - xã hội hay không, từ đó dẫn đến hoạt động chi không cao.

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 11


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Thứ hai, nguyên tắc lập dự toán từ dưới lên không được đảm bảo. Điều kiện
thứ nhất của chi NSNN là khoản chi phải nằm trong dự toán ngân sách nhà nước
đã được giao do Quốc hội quyết định. Tuy nhiên, để có một bản dự toán trình lên
quốc hội, quá trình lập dự toán phải đi từ dưới lên, từ đơn vị lập dự toán nhỏ nhất.
Nhưng nhiều khi dự toán chi ngân sách trên địa bàn là do sở tài chính lập thay vì
đáng lẽ ra chính các đơn vị phải lập dự toán và nộp cho Sở theo quy định. Điều này
có thể dẫn đến tình trạng ngân sách lập ra không chính xác, không sát với nhu cầu
thực tiễn chi tiêu trên địa bàn. Đặc biệt, đối với, đối với những tỉnh có nguồn thu

nhập thấp, không đảm bảo được nguồn chi trên địa bàn thì công tác lập dự toán
không được quan tâm thỏa đáng. Có thể nói, việc lập dự toán ở một số đơn vị sử
dụng NSNN nhiều khi còn mang tính chất hình thức, từ đó làm ảnh hưởng đến hoạt
động chi ngân sách nhà nước.
Thứ ba, việc phê chuẩn của các cơ quan có thẩm quyền thường mang tính
hình thức và thiếu chi tiết. giai đoạn cuối của quá trình lập ngân sách là Quốc hội
xem xét, thảo luận và thông qua đề nghị dự toán ngân sách của Chính phủ. Việc
chấp nhận hay sửa đổi dự toán của Quốc hội có ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống
kinh tế - xã hội và tới việc thực thi chức năng của bộ máy Nhà nước. Vì vậy các
đại biểu Quốc hội phải có những chương trình kế hoạch chính phủ dự định và phải
có thời gian xem xét để đưa ra ý kiến. Tuy nhiên các đại biểu Quốc hội thường có
rất ít thời gian để xem xét, thảo thuận trước khi biểu quyết và thông thường, Quốc
hội phê chuẩn dự toán NSNN theo phương thức trọn gói.
Thứ tư, hệ thống chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi còn lạc hậu và không
thống nhất, gây khó khăn cho việc tuân thủ các điều kiện chi NSNN đã được pháp
luật quy định. Theo khoản 2 Điều 21 Luật NSNN thì Bộ tài chính có trách nhiệm
chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan trong việc xây dựng các định mức phân
bổ và các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi nhưng cho đến nay, ngành tài chính vẫn
SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 12


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
còn lung túng về vấn đề này. Do vậy, bản thân các đơn vị thiếu căn cứ lập dự toán
còn các cơ quan nhà nước thiếu căn cứ để duyệt dự án. Mặt khác do hệ thống tiêu
chuẩn, định mức chưa được đồng bộ nên nhiều khoản chi được quyết định ở mỗi
nơi mỗi khác, kể cả những khoản chi được Trung ương quyết định thống nhất trên
cả nước.
Cuối cùng, quy mô của nền kinh tế cũng tác động nhất định đến việc đảm

bảo các điều kiện chi NSNN. Khi quy mô nền kinh tế tăng đầ lên, nhu cầu tăng chi
để thúc đẩy phát triển kinh tế đang đặt ra vấn đề rất cấp bách, từ đó gây sức ép
căng thẳng cho ngân sách nhà nước, quy mô ngân sách cúng phải lớn lên và tiềm
ẩn những rủi ro trong các khoản chi NSNN như tình trạng thất thoát, lãng phí, tham
nhũng.
Đó là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến việc không đảm bảo các điều kiện
chi NSNN theo quy định của pháp luật. Vậy cần có các biện pháp gì để nâng cao
hiệu quả áp dụng các điều kiện chi?
5.

Ý kiến cá nhân của em để khắc phục những khó khăn trong quá trình áp

dụng
Hoàn thiện pháp luật về quy trình lập, chấp hành, quyết toán ngân sách nhà
nước. Đây là ba khâu quan trọng trong quá trình chi NSNN. Luật NSNN đã có
những quy định rõ ràng về thời hạn, yêu cầu, nội dung và các trình tự, thủ tục lập
dự toán NSNN. Tuy nhiên trên thực tế vẫn bộc lộ nhiều bất cập đòi hỏi chúng ta
phải hoàn thiện pháp luật về quá trình lập dự toán ngân sách nhà nước. Điều này
đảm bảo cho điều kiện thứ nhất của chi NSNN, có một bản dự toán ngân sách với
những khoản chi hợp lý, phù hợp với điều kiện, định hướng phát triển kinh tế - xã
hội.

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 13


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính
Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp lập dự toán ngân sách để tránh tính
trạng thẩm quyền nơi thì thiếu nơi thì chồng chéo.

Cơ cấu lại các khoản chi NSNN sao cho phù hợp, theo kịp với tình hình kinh
tế - xã hội. trong những năm gần đây, chi đầu tư có xu hướng tăng. Tuy nhiên chi
đầu tư phát triển kinh tế phải là số chi huy động trong toàn xã hội, không thể chỉ
lấy từ NSNN. Nếu như trông chờ vào Nhà nước thì khoản chi vừa kém hiệu quả,
vừa hạn hẹp. chi ngân sách phải được thực hiện theo quan điểm phải gắn liền với
việc xác định đúng đắn cơ cấu chi tối ưu, có tỷ trọng hợp lý giữa chi đầu tư phát
triển với chi thường xuyên, chi trả nợ, chi dự phòng…
Cần hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi chặt ché để các chủ thể sử dụng ngân
sách chấp hành nghiêm túc các điều kiện chi trong hoạt động chi ngân sách. Có chế
tài tương xứng đối với những đơn vị sử dụng ngân sách không chấp hành tốt các
điều kiện chi NSNN theo luật định.
Nâng cao mức độ tham gia, kiểm tra giám sát của nhân dân đối với hoạt
động chi ngân sách để các đơn vị sử dụng ngân sách có ý thức hơn trong việc sử
dụng nguồn vốn đước cấp, đảm bảo các điều kiện chi để chi đúng, chi đủ, chi hợp
pháp.

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 14


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Giáo trình luật Ngân sách Nhà nước – Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb.

Tư Pháp, Hà Nội 2010;
2.

Luật của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam số 01/2002/

QH11 ngày 16/12/2002 về Ngân sách Nhà nước;
3.

Nghị Định của Chính Phủ số 60/2003/NĐ – CP ngày 06/06/2003 quy định

chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật ngân sách Nhà nước;
4.

Thông tư của Bộ Tài chính số 59/2003/TT – BTC ngày 23/06/2003 hướng

dẫn thực hiện Nghị định số 60/2003/NĐ – CP ngày 6/6/2003 của Chính phủ quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Ngân sách nhà nước;
5.



6.



7.



8.

9.

Trang tìm kiếm: google.com.vn.

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 15


Bài tập lớn học kì môn Luật tài chính

SV: Nguyễn Thu Hiền

Page 16