Một số giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học quận 1 thành phố hồ chí minh

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
________________
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
________________
TRẦN BÉ HỒNG HẠNH

TRẦN BÉ HỒNG HẠNH
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 1
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ THẠC
TRƯỞNG
CHUYÊN
LUẬN VĂN
SĨ KHOA
HỌCMÔN
GIÁO DỤC
Ở CÁC
TRƯỜNG
TIỂU
QUẬN
Chuyên
ngành
quảnHỌC
lý giáo

dục 1
số: HỒ
60.14.01.14
THÀNHMã
PHỐ
CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS Thái Văn Thành
NGHỆ AN – 2015

NGHỆ AN - 2015


3

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
________________

TRẦN BÉ HỒNG HẠNH

MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN
Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN 1
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

Người hướng dẫn khoa học: PGS-TS Thái Văn Thành

NGHỆ AN - 2015


4

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả
đã nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình của các cấp lãnh đạo, nhiều thầy
giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và gia đình.
Tác giả xin chân thành cảm ơn khoa Sau Đại học, Hội đồng khoa học
trường Đại học Vinh, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh,
Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 1, đội ngũ cán bộ quản lí và các thầy cô
giáo, cùng đông đảo bạn đồng nghiệp của các trường tiểu học Quận 1, Thành
phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, giúp đỡ, cung cấp tài liệu, tạo mọi
điều kiện thuận lợi về cơ sở thực tế, tham gia đóng góp những ý kiến quý báu
cho việc nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo sư –
Tiến sĩ Thái Văn Thành, Người hướng dẫn khoa học cho tác giả, đã tận tâm
bồi dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp
giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã rất nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu nhưng luận
văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả kính mong nhận được những
lời chỉ dẫn của thầy giáo, cô giáo, ý kiến đóng góp trao đổi của các bạn đồng
nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 5 năm 2015
Tác giả

Trần Bé Hồng Hạnh


1

MỤC LỤC
Trang
Mục lục ........................................................................................................1
Danh mục các từ viết tắt ............................................................................4
Danh mục các bảng, biểu ...........................................................................5
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài......................................................................................7
2. Mục đích nghiên cứu...............................................................................9
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu........................................................9
4. Giả thuyết khoa học.................................................................................9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu..............................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................9
7. Đóng góp của luận văn..........................................................................10
8. Cấu trúc của luận văn............................................................................10
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN
ĐỘI NGŨ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..............................................................12
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Tổ trưởng chuyên môn ở trường TH...........................................14
1.2.2. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường TH..............................14
1.2.3. Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường TH...............15
1.2.4. Giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH.......................17
1.3. Một số vấn đề về tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
1.3.1. Vị trí, vai trò của TTCM ở trường TH........................................19
1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của TTCM ở trường TH...........................19

1.3.3. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực của TTCM ở trường TH..........21
1.4. Một số vấn đề về công tác phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH


2

1.4.1. Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH ..........24
1.4.2. Nội dung phát triển đội ngũ TTCM ở trường TH..........................24
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ TTCM ở
trường TH..............................................................................................26
Kết luận chương 1 ................................................................................28
Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2.1. Khái quát về điều kiện kinh tế - xã hội, giáo dục Quận 1,
TP. Hồ Chí Minh.......................................................................................29
2.2. Khái quát về điều tra thực trạng......................................................33
2.3. Thực trạng đội ngũ TTCM ở các trường TH Quận 1,
TP. Hồ Chí Minh
2.3.1. Về số lượng, cơ cấu.....................................................................35
2.3.2. Về phẩm chất đạo đức, chính trị..................................................35
2.3.3. Về trình độ chuyên môn..............................................................39
2.3.4. Về năng lực lãnh đạo, quản lí......................................................42
2.4. Thực trạng công tác phát triển đội ngũ TTCM ở các trường tiểu học
Quận 1, TP. Hồ Chí Minh.........................................................................44
2.5. Đánh giá chung về thực trạng...........................................................58
Kết luận chương 2 ..............................................................................61
Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

3.1. Những nguyên tắc đề xuất giải pháp ...............................................62
3.2. Các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở các trường TH Quận 1,
TP. Hồ Chí Minh


3

3.2.1. Tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của công tác phát
triển đội ngũ TTCM ở các trường TH Quận 1, TP.Hồ Chí Minh.........64
3.2.2. Xây dựng và thực hiện tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm,
sử dụng đội ngũ TTCM ở các trường TH Quận 1, TP.Hồ Chí Minh....68
3.2.3. Xây dựng tiểu chuẩn TTCM ở các trường TH............................74
3.2.4. Tăng cường bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, năng lực cho
đội ngũ TTCM ở các trường TH ..........................................................79
3.2.5. Đổi mới công tác đánh giá đội ngũ TTCM ở các trường TH......89
3.2.6. Hoàn thiện chế độ chính sách đối với đội ngũ TTCM ở
các trường TH........................................................................................92
3.3. Thăm dò sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất....97
Kết luận chương 3 ............................................................................102
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................103
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................107


4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BGH

Ban giám hiệu

CBQL

Cán bộ quản lí

CNH-HĐH

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNTT

Công nghệ thông tin

CSVC

Cơ sở vật chất

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HT

Hiệu trưởng

NXB

Nhà xuất bản

PCGD

Phổ cập giáo dục

PPDH

Phương pháp dạy học

QLGD

Quản lí giáo dục

QLNT

Quản lí nhà trường

TCM

Tổ chuyên môn

TTCM

Tổ trưởng chuyên môn

5

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Trang

Bảng 2.1 Số lượng trường, lớp, học sinh cấp TH........................................32
Bảng 2.2 Trình độ chuyên môn của GV TH...............................................32
Bảng 2.3 Trình độ ngoại ngữ, tin học, lí luận chính trị của GV .................32
Bảng 2.4 Kết quả khảo sát về phẩm chất chính trị của TTCM...................35
Bảng 2.5 Kết quả khảo sát về phẩm chất đạo đức của TTCM....................36
Bảng 2.6 Kết quả khảo sát về trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, tin học,
quản lí của TTCM........................................................................39
Bảng 2.7 Kết quả khảo sát về năng lực chuyên môn của TTCM................40
Bảng 2.8 Kết quả khảo sát về năng lực quản lí của TTCM.........................41
Bảng 2.9 Kết quả khảo sát về việc bổ nhiệm TTCM..................................44
Bảng 2.10 Kết quả khảo sát về hình thức bổ nhiệm TTCM........................48
Bảng 2.11 Kết quả khảo sát về việc quy hoạch đội ngũ TTCM..................50
Bảng 2.12 Kết quả khảo sát về các biện pháp bồi dưỡng đội ngũ TTCM 52
Bảng 2.13 Kết quả khảo sát về việc bồi dưỡng TTCM phương pháp
và hình thức tổ chức dạy học......................................................52
Bảng 2.14 Kết quả khảo sát về các hình thức mà HT đã sử dụng để
kiểm tra, đánh giá TTCM...........................................................54
Bảng 2.15 Kết quả khảo sát về hình thức thông báo kết quả kiểm tra
TTCM ........................................................................................55
Bảng 2.16 Kết quả khảo sát về chế độ giao ban, báo cáo công việc giữa
HT và TTCM..............................................................................56
Bảng 2.17 Kết quả khảo sát về xây dựng mối quan hệ giữa TTCM và
các tổ chức đoàn thể trong nhà trường.......................................57

Bảng 2.18 Kết quả khảo sát về chế độ phụ cấp chức vụ cho đội ngũ
TTCM ở các trường TH hiện nay...............................................57


6

Bảng 3.1 Kết quả khảo sát về sự cần thiết của các giải pháp đề xuất.........99
Bảng 3.2 Kết quả khảo sát về tính khả thi của các giải pháp đề xuất ......100
Biểu đồ 3.1 Biểu hiện tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ............101


7

MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010-2020 của Đại hội
Đảng XI đã khẳng định: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi
mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hoá,
hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi
mới cơ chế quản lí giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản
lí là khâu then chốt”.
Hiện nay, công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất
nước đang là một tất yếu của sự phát triển, nó trở thành làn sóng mạnh mẽ tác
động đến tất cả các nước trên thế giới cũng như mọi mặt của đời sống xã hội.
Kinh nghiệm cũng như thực tiễn đã chứng minh rằng CNH-HĐH có mối quan
hệ chặt chẽ với sự nghiệp giáo dục và đào tạo (GD&ĐT). Có thể nói GD&ĐT
là yếu tố tác động mạnh mẽ đến quy mô, tốc độ cũng như sự thành công của
sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. Thật vậy, đó là một quá trình mà trong đó sử
dụng năng lực, kinh nghiệm, trí tuệ, bản lĩnh của con người để tạo ra và sử
dụng các thành tựu khoa học kĩ thuật, công nghệ hiện đại kết hợp với giá trị

truyền thống của dân tộc để đổi mới mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nhằm
hướng tới một xã hội văn minh và hiện đại. Chính vì thế mà CNH-HĐH đòi
hỏi phải có một lực lượng lao động có chất lượng cao. Không ai khác, ngành
giáo dục có nhiệm vụ đào tạo ra hàng loạt các thế hệ công dân mới đầy đủ tài
năng, phẩm chất và bản lĩnh để đưa đất nước tiến lên theo kịp trào lưu của thế
giới.
Để làm được điều đó, trong những năm qua ngành giáo dục đã khẳng
định điều kiện quyết định để nâng cao chất lượng giáo dục chính là lực lượng
cán bộ quản lí (CBQL) và đội ngũ giáo viên (GV). Chỉ thị số 40/CT-TW ngày


8

15 tháng 6 năm 2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam
(Khoá IX) đã khẳng định: “Phát triển GD&ĐT là quốc sách hàng đầu, là một
trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, là
điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Đây là trách nhiệm của toàn
Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và CBQL giáo dục là lực lượng nòng cốt,
có vai trò quan trọng”.
Hiệu quả và chất lượng giáo dục ở trường phổ thông phụ thuộc vào
nhiều yếu tố như: Nội dung chương trình, sách giáo khoa; đội ngũ CBQL và
GV; cơ sở vật chất kĩ thuật và trang thiết bị trường học; sự phối kết hợp của
các lực lượng xã hội; sự quan tâm của cha mẹ học sinh; môi trường giáo dục
và công tác xã hội hoá giáo dục… trong đó đội ngũ CBQL và GV là yếu tố
quyết định chất lượng và hiệu quả giáo dục rõ nét nhất.
Trong nhà trường tiểu học (TH) hiện nay có rất nhiều hoạt động nhưng
hoạt động chuyên môn là quan trọng nhất, mỗi tổ chuyên môn (TCM) hoạt
động dưới sự điều hành của tổ trưởng. Vai trò của tổ trưởng chuyên môn
(TTCM) như một thủ lĩnh của tổ, là người trực tiếp quản lí nhiều mặt hoạt
động của GV và cả khối lớp, là người chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng

(HT) về chất lượng giảng dạy của GV và kết quả học tập của học sinh (HS)
trong tổ. Cha ông chúng ta tổng kết“Một người lo bằng kho người làm” đã
nói lên vai trò to lớn cũng như nhiệm vụ quan trọng của CBQL trường tiểu
học, trong đó có TTCM. Tuy nhiên, từ trước đến nay vấn đề bồi dưỡng cho
cán bộ lãnh đạo nói chung, TTCM nói riêng chưa được đặt ra và giải quyết
đúng với vị trí của nó.
Xác định tầm quan trọng của đội ngũ TTCM là “nguồn” cho CBQL
ngành giáo dục sau này. Trong những năm qua, Quận 1 - Thành phố Hồ Chí
Minh đã có nhiều cố gắng trong công tác xây dựng, quy hoạch, bồi
dưỡng, phát triển đội ngũ CBQL, trong đó có đội ngũ TTCM. Tuy nhiên,


9

trước sự phát triển chung của đất nước, trước đòi hỏi đổi mới của ngành giáo
dục, đội ngũ TTCM vẫn còn những tồn tại, hạn chế và bất cập, đặc biệt là
năng lực chuyên môn quản lí và khả năng thích ứng với bối cảnh phát triển
và hội nhập hiện nay. Chính vì vậy, đòi hỏi cần phải tăng cường công tác
phát triển, bồi dưỡng để nâng cao năng lực cho đội ngũ TTCM các trường
TH là vô cùng cần thiết.
Xuất phát từ những lí do trên, tôi chọn đề tài “Một số giải pháp phát
triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học Quận 1, Thành
phố Hồ Chí Minh.”
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp phát
triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học Quận 1, Thành phố
Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học của Quận.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1 Khách thể nghiên cứu
Vấn đề phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học.

3.2 Đối tượng nghiên cứu
Giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu
học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu đề xuất được các giải pháp đảm bảo tính khoa học, có tính khả thi
thì sẽ phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở các trường tiểu học Quận 1,
Thành phố Hồ Chí Minh.
5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
5.1 Nghiên cứu cơ sở lí luận của vấn đề phát triển đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn ở các trường tiểu học.


10

5.2 Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của vấn đề phát triển đội ngũ tổ trưởng
chuyên môn ở các trường tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
5.3 Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở
các trường tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
Phương pháp phân tích và tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa lí thuyết,
mô hình hoá để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu lí luận của đề tài.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Sử dụng phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn, tổng kết kinh
nghiệm,… nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng về vấn đề phát triển đội ngũ
TTCM ở các trường TH, đồng thời thu thập thêm những thông tin có liên quan
đến vấn đề nghiên cứu.
6.3 Phương pháp thống kê toán học
Nhằm xử lí kết quả nghiên cứu bằng thống kê toán học.
7. Đóng góp của luận văn

7.1. Về lí luận: Góp phần khái quát hóa lí luận về vấn đề phát triển đội
ngũ TTCM ở các trường TH. Đề xuất một số giải pháp phát triển đội ngũ
TTCM ở các trường tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
7.2. Đưa ra bức tranh xác thực về thực trạng chất lượng đội ngũ TTCM
ở các trường TH và thực trạng công tác phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên
môn ở các trường tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu; kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, luận văn
gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề phát triển đội ngũ TTCM ở các
trường tiểu học


11

Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ TTCM ở các trường
tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh
Chương 3: Một số giải pháp phát triển đội ngũ TTCM ở các trường
tiểu học Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh


12

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ
TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
Hiện nay, nước ta đang tiến hành sự nghiệp đổi mới, phát triển giáo dục
và hội nhập kinh tế quốc tế, đặt ra cho giáo dục những cơ hội và thách thức
mới. Chỉ thị 40-CT/TW đã tập trung vào việc xây dựng, nâng cao chất lượng

đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD. Dưới sự tổ chức và quản lí có hiệu quả,
đội ngũ TTCM trong trường TH có chất lượng sẽ góp phần rất lớn nâng cao
chất lượng GD&ĐT, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng sự nghiệp CNH - HĐH
của nước ta trong xu thế hội nhập và phát triển.
Ở các trường TH, TCM đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc
chuẩn bị các điều kiện thực hiện các hoạt động dạy - học trong nhà trường.
Người TTCM được ví như “cánh tay nối dài của lãnh đạo nhà trường”, trực
tiếp điều hành các công việc cụ thể trong hoạt động dạy - học. Công tác lãnh
đạo, quản lí của TTCM là một trong những yếu tố quyết định đến hiệu quả
hoạt động của TCM, góp phần quan trọng đến chất lượng giáo dục của các
nhà trường.
TCM là một nhóm nhỏ, đó là nhóm chính thức tồn tại trên cơ sở pháp
quy. Trong công tác, các thành viên có quan hệ trực tiếp với nhau và cùng
chung hoạt động để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của tổ, cùng nhau thực
hiện quy chế chuyên môn của ngành. TCM còn là tổ chức cơ sở giúp nhà
trường thực thi các quy định về dạy học, mang tính thống nhất và chuyên sâu.
Thông qua TTCM ở mỗi TCM sẽ giúp bồi dưỡng tay nghề của GV từng bước
được nâng lên, qua đó nâng cao chất lượng dạy học. Nếu có TTCM tốt, có
năng lực, các cá nhân trong TCM sẽ nhận thức và thực hiện tốt nền nếp, kỉ


13

cương trong dạy học – GD, thực hiện được các mục tiêu GD đề ra. TTCM là
là người giúp cho các thành viên trong TCM thông cảm, chia sẻ, động viên,
giúp đỡ nhau trong công tác và cuộc sống cũng như hiểu hơn công tác quản lí,
các chủ trương, kế hoạch của nhà trường.
Trong những năm qua, vấn đề bồi dưỡng, phát triển đội ngũ HT, PHT
và GV trong các nhà trường đã được Bộ GD&ĐT hết sức quan tâm. Tuy
nhiên, đối với đội ngũ TTCM thì chưa có sự quan tâm thỏa đáng, chưa có

những tài liệu mang tính đặc thù để tập huấn bồi dưỡng.
Việc nghiên cứu về đội ngũ TTCM trong các nhà trường phổ thông
chưa nhiều và chưa thành hệ thống. Cụ thể: Nghị định số 31/2011/NĐ-CP
ngày 11/5/2011 của Chính phủ về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị
định số 75/2006/NĐ-CP ngày 02/8/2006 Quy định chi tiết và hướng dẫn thi
hành một số điều của Luật Giáo dục; Thông tư số 41/2010/T-BGDĐT ngày
30/12/2010 của Bộ GD-ĐT ban hành Điều lệ trường Tiểu học; Thông tư số
14/2011/TT-BGDĐT ngày 08/4/2011 của Bộ GD-ĐT ban hành quy định
chuẩn HT trường tiểu học chỉ mới tạo ra cơ sở pháp lí và điều kiện thuận lợi
trong công tác chỉ đạo, quản lí, phát triển đội ngũ TTCM.
Một số tác giả như: Phạm Minh Hạc, Nguyễn Ngọc Quang, Đặng Quốc
Bảo, Hà Thế Ngữ, Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Gia Quý, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đỗ Văn
Chấn, Trần Kiểm, Thái Văn Thành, …hoặc trên các tạp chí, các bài báo, các
đề tài khoa học, một số Luận án tiến sĩ, Luận văn thạc sĩ trong nước cũng có
nghiên cứu về hoạt động của TCM và đội ngũ TTCM ở các cơ sở giáo dục,
các trường phổ thông. Tuy vậy, về giải pháp phát triển đội ngũ TTCM các
trường TH ở Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh vẫn chưa có một nghiên cứu
nào về vấn đề này. Những công trình nghiên cứu trên đều cần thiết để giúp tôi
tham khảo trong quá trình xây dựng cơ sở lí luận, khảo sát thực trạng, từ đó


14

đề ra các giải pháp phát triển đội ngũ TTCM các trường TH Quận 1, Thành
phố Hồ Chí Minh.
1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
1.2.1. Tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
1.2.1.1. Khái niệm về cán bộ quản lí
Theo Đại Từ điển Tiếng Việt, CBQL là: "Người làm công tác có chức vụ
trong một cơ quan, một tổ chức, phân biệt với người không có chức vụ." [18]

Giáo trình “Khoa học quản lí” đưa ra khái niệm: "CBQL là các cá nhân
thực hiện những chức năng và nhiệm vụ quản lí nhất định của bộ máy quản
lí". Mỗi CBQL nhận trách nhiệm trong bộ máy quản lí bằng một trong hai
hình thức tuyển cử và bổ nhiệm [36]
CBQL là chủ thể quản lí, gồm những người giữ vai trò tác động, ra lệnh,
kiểm tra đối tượng quản lí. CBQL là người chỉ huy, lãnh đạo, tổ chức thực
hiện các mục tiêu nhiệm vụ của tổ chức. Người quản lí vừa là người lãnh
đạo, quản lí cơ quan đó vừa chịu sự lãnh đạo, quản lí của cấp trên.
1.2.1.2. Khái niệm về tổ trưởng chuyên môn
TTCM là những GV có đầy đủ phẩm chất chính trị, đạo đức tốt; có
trình độ chuyên môn nghiệp vụ vững vàng; có năng lực về lãnh đạo, quản lí;
được tập thể tín nhiệm và được HT bổ nhiệm.
1.2.1.3. Khái niệm về tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
TTCM cũng là một bộ phận của đội ngũ CBQL được HT trường TH bổ
nhiệm, có phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống tốt, có kiến thức, chuyên môn
nghiệp vụ vững vàng, tâm huyết với nghề, nhiệt tình trong công tác; có năng
lực, khả năng và kinh nghiệm quản lí hoạt động chuyên môn cũng như công
tác phối hợp với các tổ chức khác trong và ngoài nhà trường để hoàn thành
nhiệm vụ được giao, có óc tổ chức, kỹ năng giao tiếp tốt; TTCM trường TH


15

chịu sự quản lí chỉ đạo của HT trường TH, chịu trách nhiệm trước HT về việc
quản lí, điều hành mọi hoạt động của TCM do mình phụ trách.
1.2.2. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
1.2.2.1. Khái niệm về đội ngũ
Theo từ điển Tiếng Việt, đội ngũ là “Tập hợp gồm một số đông người
cùng chức năng hoặc nghề nghiệp, thành một lực lượng”. [39]
Nói đến đội ngũ là nói đến một số đông người được tổ chức thành một lực

lượng, có sự gắn bó chặt chẽ với nhau trong một tổ chức theo những quy định,
điều lệ… để tạo nên sức mạnh nhằm thực hiện những mục tiêu đã xác định của
tổ chức đó.
Theo Nguyễn Phúc Châu: “Đội ngũ là tập hợp gồm một số đông người
cùng chức năng, nhiệm vụ hoặc nghề nghiệp, hợp thành lực lượng hoạt động
trong một hệ thống (tổ chức)”. [14]
Như thế có thể hiểu: Đội ngũ là một tập hợp gồm nhiều người, cùng
chức năng, nhiệm vụ hoặc nghề nghiệp, có sự gắn kết với nhau trong một tổ
chức để cùng thực hiện mục tiêu của tổ chức đó.
1.2.2.2. Khái niệm về đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu
học
Trên cơ sở các khái niệm về “đội ngũ” và “TTCM” có thể hiểu: Đội
ngũ TTCM là tập hợp những TTCM có phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống
tốt; giỏi về chuyên môn nghiệp vụ; tâm huyết với nghề, nhiệt tình trong công
tác; có khả năng và kinh nghiệm quản lí; được HT bổ nhiệm và chịu trách
nhiệm trước HT về việc quản lí, điều hành mọi hoạt động của TCM do mình
phụ trách.
1.2.3. Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
1.2.3.1. Phát triển


16

Thuật ngữ phát triển theo nghĩa triết học là biến đổi hoặc làm cho biến
đổi từ ít đến nhiều, hẹp đến rộng, thấp đến cao, đơn giản đến phức tạp. Lí luận
của phép Biện chứng duy vật khẳng định: mọi sự vật, hiện tượng không phải
chỉ là sự tăng lên hay giảm đi về mặt số lượng mà cơ bản chúng luôn biến đổi,
chuyển hóa từ sự vật hiện tượng này đến sự vật hiện tượng khác, cái mới kế
tiếp cái cũ, giai đoạn sau kế thừa giai đoạn trước tạo thành một quá trình phát
triển tiến lên mãi mãi. Nguyên nhân của sự phát triển là ở sự liên hệ tác động

qua lại của các mặt đối lập vốn có bên trong các sự vật hiện tượng. Hình thái
cách thức của sự phát triển đi từ những biến đổi về lượng đến những biến đổi,
chuyển hóa về chất và ngược lại. Con đường, xu hướng của sự phát triển
không theo đường thẳng, cũng không theo đường tròn khép kín mà theo
đường xoáy ốc, tạo thành xu thế phát triển, tiến lên từ từ, từ đơn giản đến
phức tạp, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến ngày càng hoàn thiện hơn.
Từ những năm 60 của thế kỷ XX, thuật ngữ phát triển được sử dụng
khá rộng rãi với cách hiểu đơn giản là phát triển kinh tế. Sau đó, khái niệm
này được bổ sung thêm về nội hàm và được hiểu một cách toàn diện hơn.
Ngày nay, khái niệm phát triển được sử dụng để chỉ cả 3 mục tiêu cơ
bản của nhân loại: phát triển con người toàn diện; bảo vệ môi trường; tạo hòa
bình và ổn định chính trị.
Phát triển là một quá trình nội tại, là bước chuyển hóa từ thấp đến cao,
trong cái thấp đã chứa đựng dưới dạng tiềm năng những khuynh hướng dẫn
đến cái cao, còn cái cao là cái thấp đã phát triển. Phát triển là quá trình tạo ra
sự hoàn thiện của cả tự nhiên và xã hội. Phát triển có thể là một quá trình hiện
thực nhưng cũng có thể là một tiềm năng của sự vật hiện tượng.
Một số giải pháp phát triển là những tác động liên tục, có tổ chức, có
định hướng của chủ thể quản lí tới khách thể quản lí, làm cho số lượng và


17

chất lượng của khách thể quản lí luôn vận động đi lên trong mối hỗ trợ, bổ
sung lẫn nhau, tạo nên thế phát triển bền vững.
1.2.3.2. Phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
Với quan niệm trên, có thể hiểu phát triển đội ngũ CBQL trường học,
đặc biệt là đội ngũ TTCM là tạo ra một đội ngũ quản lí trường học đủ về số
lượng, đảm bảo về chất lượng (có trình độ, được đào tạo đúng quy định, có
phẩm chất đạo đức, có năng lực trong các hoạt động quản lí, dạy học và giáo

dục học sinh), trên cơ sở đó, đội ngũ này đảm bảo thực hiện tốt các chức năng
nhiệm vụ quản lí được giao phó.
Như vậy phát triển đội ngũ TTCM trường học là làm cho đội ngũ này
không chỉ đủ về số lượng mà còn đảm bảo về chất lượng đáp ứng yêu cầu
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung và yêu cầu phát triển giáo
dục nói riêng.
Phát triển đội ngũ TTCM là một khái niệm tổng hợp bao gồm cả đào
tạo, bồi dưỡng, phát triển tăng tiến về số lượng lẫn chất lượng một cách phù
hợp đồng bộ, đảm bảo cơ cấu hợp lí, có chất lượng hiệu quả.
Phát triển đội ngũ TTCM trường TH còn là xây dựng được một đội ngũ
TTCM đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, trên cơ sở đường lối giáo dục của
Đảng và ngày càng vững mạnh về chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, đủ sức
thực hiện có hiệu quả mục tiêu kế hoạch giáo dục đào tạo.
Phát triển đội ngũ TTCM là một trong những nội dung chủ yếu nhất
của quản lí nguồn nhân lực trong nhà trường. Vì vậy, công tác phát triển đội
ngũ TTCM phải thực hiện đầy đủ những nội dung chủ yếu của công tác quản
lí nguồn nhân lực như: quy hoạch, tuyển chọn, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng,
phát triển, thẩm định kết quả hoạt động đội ngũ TTCM.
1.2.4. Giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường
tiểu học


18

1.2.4.1. Giải pháp
Theo từ điển Tiếng Việt “Giải pháp là phương pháp giải quyết một vấn
đề cụ thể nào đó” [39]. Như vậy nói đến giải pháp là nói đến những cách thức
tác động nhằm thay đổi chuyển biến một hệ thống, một quá trình, một trạng
thái nhất định nhằm đạt được mục đích hoạt động. Giải pháp càng thích hợp,
càng tối ưu, càng giúp con người nhanh chóng giải quyết những vấn đề đặt ra.

Tuy nhiên, để có được những giải pháp như vậy, cần phải dựa trên những cơ
sở lí luận và thực tiễn đáng tin cậy.
1.2.4.2. Giải pháp phát triển đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ở trường
tiểu học
Từ khái niệm về giải pháp ở trên, chúng ta có thể hiểu: Giải pháp phát
triển đội ngũ TTCM ở trường TH là cách vận dụng sáng tạo chức năng quản lí
của HT nhằm tác động đến các TTCM và các yếu tố khác có liên quan để phát
triển lượng và chất cho đội ngũ TTCM trong nhà trường. Là sự tác động có ý
thức, có hướng đích của HT nhằm phát huy được tính chủ động, sáng tạo một
cách tốt nhất, khai thác ở mức độ cao nhất năng lực, tiềm năng của đội ngũ
TTCM để thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường.
1.3. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ TỔ TRƯỞNG CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG
TIỂU HỌC
Tại điều 18, Chương II, Điều lệ trường Tiểu học quy định:
1. Tổ chuyên môn bao gồm giáo viên, viên chức làm công tác thư viện, thiết
bị giáo dục. Mỗi tổ có ít nhất 3 thành viên. Tổ chuyên môn có tổ trưởng, nếu
có từ 7 thành viên trở lên thì có một tổ phó.
2. Nhiệm vụ của tổ chuyên môn:
a) Xây dựng kế hoạch hoạt động chung của tổ theo tuần, tháng, năm học
nhằm thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học và hoạt động giáo dục;


19

b) Thực hiện bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra, đánh giá chất
lượng, hiệu quả giảng dạy, giáo dục và quản lí sử dụng sách, thiết bị của các
thành viên trong tổ theo kế hoạch của nhà trường;
c) Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo quy định Chuẩn nghề nghiệp
giáo viên tiểu học và giới thiệu tổ trưởng, tổ phó.
3. Tổ chuyên môn sinh hoạt định kì hai tuần một lần và các sinh hoạt khác khi

có nhu cầu công việc. [10]
Như vậy, dựa vào đây ta có thể thấy TTCM là một thành viên của
TCM; là cầu nối giữa các thành viên trong tổ với Ban Giám hiệu, là người có
uy tín được các thành viên trong tổ tín nhiệm để thấy rõ hơn vị trí, vai trò;
chức năng, nhiệm vụ cũng như yêu cầu về phẩm chất chính trị, chuyên môn
nghiệp vụ của đội ngũ TTCM.
1.3.1. Vị trí, vai trò của tổ trưởng chuyên môn ở trường tiểu học
Trong bộ máy tổ chức của nhà trường, TTCM có vai trò và vị trí rất
quan trọng: là người giúp HT trực tiếp điều hành, chỉ đạo, tổ chức thực hiện
kế hoạch của nhà trường và các hoạt động của TCM, là cầu nối giữa HT và
GV; tham mưu cho HT trong việc phân công lao động sư phạm, sắp xếp, bố
trí đội ngũ GV hợp lý để phát huy khả năng của họ; TTCM còn là người trực
tiếp theo dõi, đánh giá phẩm chất, năng lực của tổ viên.
Ngoài ra, TTCM đóng vai trò là chỗ dựa đáng tin cậy về chuyên môn;
là trung tâm đoàn kết, tập hợp các thành viên trong tổ để xây dựng TCM
thành một tập thể lao động tích cực.
1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ của tổ trưởng chuyên môn ở trường
tiểu học
TTCM có những nhiệm vụ chủ yếu sau:


20

- TTCM quản lí GV trong tổ, xây dựng TCM thành một tập thể vững
mạnh:
TTCM có trách nhiệm quản lí GV bộ môn trong tổ của mình (trọng tâm
là quản lí hoạt động chuyên môn); tạo động cơ, khuyến khích các thành viên
trong tổ hăng hái, nhiệt tình trong công tác, tăng cường tích lũy kiến thức; tìm
tòi các biện pháp để đầu tư phát triển kĩ năng sư phạm, chuyên môn cho GV.
Nắm được thực lực của từng GV trong tổ để có kế hoạch bồi dưỡng, sử

dụng và phân công công việc một cách hợp lí; xây dựng phát hiện và bồi
dưỡng các nhân tố mới để từ đó hạn chế được những yếu kém, phát huy thế
mạnh của tổ.
Người TTCM cần phải hiểu rõ hoàn cảnh, tâm tư, nguyện vọng, nhu
cầu của từng GV để có biện pháp quản lí thích hợp; tạo ra trong TCM môi
trường sư phạm đoàn kết, thân ái; tăng cường năng lực hợp tác nhóm; xây
dựng tinh thần đồng đội; thông cảm và chia sẻ trong tập thể; nêu cao tinh thần
học hỏi, giúp đỡ lẫn nhau trong công tác để cùng hoàn thành nhiệm vụ được
giao.
- TTCM quản lí việc xây dựng, triển khai kế hoạch chung của tổ và
việc thực hiện nội dung, chương trình giảng dạy của GV.
Nhiệm vụ cơ bản nhất là xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động
chung của tổ, trong đó bao gồm đầy đủ các nội dung, yêu cầu, biện pháp thực
hiện kế hoạch dạy học và các hoạt động giáo dục, công tác xây dựng đội
ngũ…
TTCM có nhiệm vụ hướng dẫn xây dựng và quản lí kế hoạch chuyên
môn của từng tổ viên; kiểm tra, đôn đốc tổ viên thực hiện kế hoạch đã đề ra.
Căn cứ vào phân phối chương trình và chuẩn kiến thức, TTCM phải có
biện pháp quản lí thường xuyên việc thực hiện chương trình của GV nhằm điều


21

chỉnh tiến độ và chấn chỉnh những thiếu sót trong quá trình thực hiện nội dung
chương trình.
TTCM phải quản lí, kiểm tra chặt chẽ các loại hồ sơ chuyên môn, giờ
giấc, nội dung giảng dạy, tình hình sử dụng phương tiện và đồ dùng dạy học
của các thành viên trong tổ nhằm thực hiện thành công kế hoạch của tổ, nhóm
và từng cá nhân đề ra.
- TTCM tổ chức thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) và

đổi mới phương pháp dạy học của GV.
- TTCM tổ chức thực hiện phong trào tự học, tự bồi dưỡng, nghiên cứu
khoa học của GV.
- TTCM tổ chức kiểm tra, đánh giá, xếp loại GV trong TCM.
- TTCM xây dựng mối quan hệ với các tổ chức, đoàn thể trong và
ngoài nhà trường.
Với tư cách là người đứng đầu TCM, TTCM có nhiệm vụ xây dựng
mối quan hệ chặt chẽ với cấp trên chỉ đạo trực tiếp (BGH nhà trường), với các
TCM khác, các tổ chức, đoàn thể trong và ngoài nhà trường (Chi bộ Đảng,
Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Khuyến học, Ban đại diện cha mẹ HS,
chính quyền địa phương…) để tạo ra các điều kiện thuận lợi trong công tác
chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ của tổ.
1.3.3. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực của người tổ trưởng chuyên
môn ở trường tiểu học
Quyết định số 16/2008/QĐ-BGDĐT ngày 16/4/2008 của Bộ Giáo dục
và Đào tạo ban hành Quy định về đạo đức nhà giáo. Đây được coi là cơ sở để
các nhà giáo nỗ lực tự rèn luyện phù hợp với nghề dạy học được xã hội tôn
vinh, đồng thời là một trong những cơ sở để đánh giá, xếp loại và giám sát
nhà giáo nhằm xây dựng đội ngũ nhà giáo có bản lĩnh chính trị vững vàng, có


22

phẩm chất và lương tâm nghề nghiệp trong sáng, có lối sống và cách ứng xử
chuẩn mực, thực sự là tấm gương sáng cho HS noi theo.
1.3.3.1. Về phẩm chất
- Phẩm chất chính trị:
Hiểu biết sâu rộng và thực hiện nghiêm túc chủ trương, đường lối,
chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước; đặc biệt là lĩnh vực giáo dục.
Có bản lĩnh, lập trường, quan điểm chính trị vững vàng trước tác động tiêu

cực của môi trường; thực hiện công bằng giáo dục, …
Kiên quyết đấu tranh trước những biểu hiện sai trái, tiêu cực, bảo vệ lẽ
phải. Tiên phong trong việc thực hiện các cuộc vận động lớn do Đảng ta và
ngành khởi xướng như cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh”, cuộc vận động “Hai không”, “Mỗi thầy, cô giáo là một
tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo” cùng với phong trào thi đua “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
- Phẩm chất đạo đức:
Người TTCM phải luôn tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách
mạng để trở thành một nhà sư phạm mẫu mực; là tấm gương đối với tập thể
sư phạm.
Có phong cách lãnh đạo dân chủ; công bằng, trung thực trong lối sống,
trong báo cáo với cấp trên và đánh giá cấp dưới.
Gần gũi, gắn bó, biết lắng nghe, thấu hiểu và đồng cảm với từng thành
viên trong tập thể. Có uy tín, được đồng nghiệp, phụ huynh, HS và mọi người
tôn trọng.
- Phẩm chất nghề nghiệp: